Quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở thành phố uông bí, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG

QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG THÔNG QUA HOẠT
ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2014


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG

QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY
HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ UÔNG BÍ, TỈNH
QUẢNG NINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS. Phạm Văn Sơn

THÁI NGUYÊN - 2014

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết
quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hương


Số hóa bởi
Trung tâm
Học liệu

i


c-tnu.edu.vn/


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô
giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo
điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất
đến Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Văn Sơn, người thầy đã trực tếp hướng dẫn
khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và
hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán bộ

quản lý và giáo viên các trường THCS thành phố Uông Bí cùng bạn bè, người
thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tnh thần cho tác giả trong suốt
quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù
bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn
đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Quảng Ninh, ngày 08 tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hương


Số hóa bởi
Trung tâm
Học liệu

ii


c-tnu.edu.vn/


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................ii
MỤC LỤC .........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................................iv DANH
MỤC BẢNG .......................................................................................... v DANH

MỤC BIỂU ĐỒ ....................................................................................vi MỞ ĐẦU
............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................ 2
4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 2
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................
3
8. Cấu trúc của luận văn .................................................................................. 3
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG
THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
CƠ SỞ .................................................... 4
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................................ 4
1.1.1. Vấn đề môi trường và giáo dục môi trường ......................................
4
1.1.2. Các công trình nghiên cứu GDMT trong nhà trường phổ thông ...... 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan ...........................................................
8
1.2.1. Môi trường và giáo dục môi trường...................................................
8
1.2.2. Quản lý giáo dục môi trường ........................................................... 11


1.3. Những vấn đề lí luận cơ bản về quản lý GDMT thông qua hoạt động
dạy học ở trường THCS................................................................................. 12
1.3.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về GDMT ở trường THCS ............... 12

Số
hóa
bởi
Trung
tâm
Học
liệu

i

http://ww
w.lrctnu.edu.vn
/


1.3.2. Nội dung quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy học ở trường
THCS ......................................................................................................... 22
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt
động dạy học ở trường THCS ....................................................................... 27
Kết luận chương 1.............................................................................................. 31
Chương 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG THÔNG QUA
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ UÔNG BÍ,
TỈNH QUẢNG NINH ......................... 32
2.1. Khái quát về kinh tế xã hội, môi trường và tnh hình Giáo dục THCS
thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh............................................................ 32
2.1.1 Khái quát về tnh hình kinh tế - xã hội và môi trường ở thành phố
Uông Bí...................................................................................................... 32
2.1.2. Tình hình giáo dục THCS của thành phố Uông Bí ......................... 33
2.2. Tổ chức khảo sát .....................................................................................
38

2.2.1. Mục đích khảo sát............................................................................ 38
2.2.2. Đối tượng khảo sát .......................................................................... 38
2.2.3. Nội dung khảo sát ............................................................................ 38
2.2.4. Phương pháp khảo sát......................................................................
38
2.3. Thực trạng GDMT ở trường THCS thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.
39
2.3.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên, học sinh về môi trường và
giáo dục môi trường cho học sinh ở trường THCS ................................... 39
2.3.2. Nhận thức của học sinh về vấn đề môi trường và BVMT .............. 42
2.3.2. Thực trạng nội dung giáo dục môi trường đã triển khai ở trường
THCS thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ............................................ 47
2.3.3. Thực trạng phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục môi trường
đã tến hành ở trường THCS thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ..............
49
2.3.4. Thực trạng tổ chức các hoạt động ngoại khóa với chủ đề GDMT


cho học sinh THCS thành phố Uông Bí .................................................... 52
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv

/>

2.3.5. Thực trạng phối kết hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong
công tác GDMT cho học sinh.................................................................... 55
2.4. Thực trạng về quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy học ở trường
THCS thành phố Uông Bí ............................................................................. 56
2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch GDMT thông qua hoạt động dạy

học ở trường THCS thành phố Uông Bí.................................................... 57
2.4.2. Thực trạng về thực hiện kế hoạch GDMT thông qua hoạt động
dạy học ở trường THCS thành phố Uông Bí ............................................. 58
2.4.3. Thực trạng về công tác chỉ đạo GDMT thông qua hoạt động dạy
học ở trường THCS thành phố Uông Bí.................................................... 59
2.4.4. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá GDMT thông qua dạy học
tch hợp ở trường THCS thành phố Uông Bí ........................................... 60
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục môi trường thông qua
hoạt động dạy học ở trường THCS thành phố Uông Bí ............................... 61
2.5.1. Mặt mạnh .........................................................................................
61
2.5.2. Mặt yếu ............................................................................................ 62
2.5.3. Nguyên nhân.................................................................................... 62
2.5.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động GDMT cho HS
THCS tại Tp Uông Bí ................................................................................ 63
Kết luận chương 2.............................................................................................. 64
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG THÔNG QUA
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ UÔNG BÍ,
TỈNH QUẢNG NINH......................... 66
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ..........................................................
66
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ..................................................
66
3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tnh kế thừa ....................................................
66


3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tnh thực tiễn..................................................
66
3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tnh khả thi..................................................... 66

Số hóa bởi
Trung tâm
Học liệu

v


c-tnu.edu.vn/


3.2. Các biện pháp quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy học ở trường
THCS thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh ................................................ 67
3.2.1. Biện pháp 1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ CBQL, GV, HS về
tầm quan trọng của giáo dục môi trường ..................................................
67
3.2.2. Biện pháp 2. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo dục môi
trường cho đội ngũ giáo viên..................................................................... 69
3.2.3. Biện pháp 3. Chỉ đạo tổ chuyên môn, hướng dẫn giáo viên tổ
chức hoạt động ngoại khóa môn học về giáo dục môi tr ường cho
học sinh .....................................................................................................
76
3.2.4. Biện pháp 4. Quản lý khai thác và sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị
dạy học phục vụ cho hoạt động GDMT .................................................... 77
3.2.5. Biện pháp 5. Tăng cường sự phối hợp các lực lượng trong và
ngoài trường để giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học .......
81
3.2.6. Biện pháp 6. Tăng cường kiểm tra đánh giá giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học.....................................................................

82
3.2.7. Biện pháp 7. Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông
trong quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy học ................................. 84
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................
85
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..
86
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................... 86
3.4.2 . Phạm vi và nội dung khảo nghiệm ................................................. 86
3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ..............................................................
86
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm....................................................................... 86
Kết luận chương 3.............................................................................................. 90
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 91


1. Kết luận.......................................................................................................... 91
2. Khuyến nghị................................................................................................... 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 94

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi

/>

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

BVMT

: Bảo vệ môi trường

CBQL

: Cán bộ quản lý

CNH - HĐH

: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

GD

: Giáo dục

GD - ĐT

: Giáo dục và đào tạo

GDMT

: Giáo dục môi trường

GV

: Giáo viên

GVCN

: Giáo viên chủ nhiệm HĐNGLL

: Hoạt động ngoài giờ lên lớp HS

:

Học sinh
MT

: Môi trường QLGD

: Quản lý giáo dục THCS

:

Trung học cơ sở

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

4

tnu.edu.vn/


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới trường, lớp, HS cấp THCS ......................... 33
Bảng 2.2. Kết quả giáo dục đạo đức 5 năm qua ........................................ 34
Bảng 2.3. Kết quả chất lượng giáo dục các môn văn hóa 5 năm qua ......... 35

Bảng 2.4. Đội ngũ CBQL trường THCS 5 năm qua .................................. 36
Bảng 2.5. Đội ngũ GV trường THCS 5 năm qua ....................................... 37
Bảng 2.6. Nhận thức của GV về tầm quan trọng của công tác GDMT cho
học sinh THCS.......................................................................... 39
Bảng 2.7. Nhận thức của giáo viên về mục têu GDMT cho học sinh ....... 40
Bảng 2.8. Nhận thức của học sinh về các vấn đề môi trường và BVMT .... 43
Bảng 2.9. Thái độ của học sinh đối với những hành động có tác động đến
môi trường ................................................................................
46
Bảng 2.10. Thực trạng xác định các nội dung GDMT cho học sinh của giáo
viên.48
Bảng 2.11. Nhận thức của giáo viên về các hình thức GDMT cho học sinh
THCS........................................................................................ 50
Bảng 2.12. Thực trạng tổ chức các hoạt động ngoại khoá nhằm GDMT cho
học sinh các trường THCS thành phố Uông Bí .......................... 53
Bảng 2.13. Mức độ phối hợp giữa BGH với các lực lượng trong và ngoài
nhà trường ................................................................................
55
Bảng 2.14. Thực trạng việc kế hoạch hóa công tác GDMT ....................... 57
Bảng 2.15. Thực trạng việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch GDMT ... 58
Bảng 2.16. Thực trạng chỉ đạo GDMT ở các trường THCS thành phố Uông
Bí......59
Bảng 2.17. Thực trạng kiểm tra đánh giá GDMT cho học sinh ................. 60
Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý GDMT thông qua hoạt
động dạy học ở trường THCS thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh
............ 87
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

5

/>

Bảng 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý GDMT thông qua hoạt
động dạy học ở trường THCS thành phố Uông Bí...................... 88

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

6

tnu.edu.vn/


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Sự tương quan giữa tnh cần thiết và tnh khả thi của các biện
pháp quản lý GDMT thông qua HĐDH ở trường THCS thành phố
Uông Bí .................................................................................... 89


Số hóa bởi
Trung tâm
Học liệu

vi


-tnu.edu.vn/

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây với sự bùng nổ của công nghệ thông tn,
sự tến bộ vượt bậc của khoa học kĩ thuật đã đem lại rất nhiều lợi ích to lớn
cho con người. Tuy nhiên cùng với sự phát triển của văn minh nhân loại thì ô
nhiễm môi trường sống ngày càng gia tăng, các cơn bão, lũ, hạn hán, lốc xoáy,
sóng thần, động đất,... ngày càng nhiều. Nguyên nhân sâu xa và trực tiếp đều
do tác động của con người. Vì vậy việc giáo dục bảo vệ môi trường cũng như
trang bị kiến thức về bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ là điều cấp thiết.
Ở nước ta, giáo dục môi trường mới được quan tâm đến trong
những năm gần đây. Vấn đề tch hợp GDMT đã được thực hiện trong hoạt
động dạy và học, hoạt động ngoại khóa, giáo dục ngoài giờ lên lớp song vẫn
còn mới mẻ và cũng chưa được tổ chức một cách có hệ thống đúng với tầm
quan trọng của nó. Mặt khác, theo Đề án đổi mới căn bản toàn diện giáo dục
thì sau năm 2015 chương trình giáo dục phổ thông sẽ dạy theo phương án tích
hợp và phân hóa, lồng ghép các vấn đề như môi trường, biến đổi khí hậu, kĩ
năng sống, dân số, sức khỏe sinh sản,… vào các môn học và hoạt động giáo
dục. Vậy giáo dục môi trường thông qua chương trình giáo dục phổ thông như
thế nào? Quản lý giáo dục môi trường thông qua chương trình giáo dục phổ
thông ra sao? Giải quyết vấn đề này ngành giáo dục cần có sự chung tay góp
sức của các cơ quan, ban ngành, đoàn thể khác để công tác GDMT đạt hiệu
quả cao.
Thành phố Uông Bí đã và đang phát triển với nhiều ngành công nghiệp,
nhiều nhà máy, xí nghiệp như: Nhà máy Nhiệt Điện Uông Bí, Nhà máy xi măng
Lam Thạch, Nhà máy gạch Tuylen, Nhà máy Cơ khí Quang Trung, các xí
nghiệp, công ty than như than Vàng Danh, Năm Mẫu, Đồng Vông, Hồng
Thái,.... Môi trường sống bị ô nhiễm, tàn phá bởi khí thải, chất thải,.... Vậy mà
Số hóa bởi Trung tâm Học
1
liệu

tnu.edu.vn/


GDMT chưa thực sự trở thành nhiệm vụ cấp bách, việc quản lý GDMT chưa
được các cấp lãnh đạo quan tâm đúng mức; việc tổ chức thực hiện GDMT
cho

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

1

tnu.edu.vn/


HS còn nhiều hạn chế; nhận thức, thái độ, hành vi của của người dân, của HS về
BVMT còn rất mờ nhạt và có nhiều biểu hiện không phù hợp nhất là HS THCS.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài "Quản lý giáo dục môi
trường thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS thành phố Uông Bí tỉnh
Quảng Ninh" để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát, đánh giá thực trạng
GDMT, quản lý GDMT ở trường THCS thành phố Uông Bí, từ đó đề xuất
các biện pháp quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS
thành phố Uông Bí.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở
trường THCS thành phố Uông Bí.

3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý hoạt động GDMT thông qua hoạt động dạy học ở
trường THCS thành phố Uông Bí.
4. Giả thuyết khoa học
Hiệu quả của giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở
trường THCS phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có yếu tố quản lý. Quản lý
GDMT thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS thành phố Uông Bí sẽ
được nâng cao nếu đề xuất được các biện pháp phù hợp và thực hiện đồng
bộ các biện pháp quản lý GDMT đã đề xuất.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lý luận của quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy
học ở trường THCS.
5.2. Khảo sát làm rõ thực trạng quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy
học ở trường THCS thành phố Uông Bí.
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

2

/>

5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý GDMT thông qua hoạt động dạy học
ở trường THCS thành phố Uông Bí.

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

3

tnu.edu.vn/