Biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề của hiệu trưởng trường trung cấp nghề bắc kạn

LỜI CAM ĐOAN
Luận văn “Biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu trưởng
trường Trung cấp nghề Bắc Kạn” được thực hiện từ tháng 02/2014 đến tháng
8/2014. Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các
thông tin đã được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được tổng hợp và xử lý.
Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn
toàn trung thực.
Thái Nguyên, ngày 19 tháng 8 năm 2014
Tác giả

Bế Ngọc Tuấn


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo đã tham gia giảng dạy
lớp Cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục khóa 20 (201 2 - 2014) do
trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên tổ chức. Chân thành cảm ơn các thầy,
cô giáo trong khoa Quản lý Giáo dục trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên
đã giúp đỡ tác giả rất nhiều trong quá trình học và nghiên cứu. Đặc biệt, tác
giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS Phùng Thị Hằng - Trưởng khoa Tâm lý
giáo dục đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tác giả trong suốt thời gian nghiên
cứu và hoàn thành luận văn.
Xin cảm ơn đại diện Ban Giám đốc Sở Lao động - TB&XH tỉnh Bắc
Kạn, Lãnh đạo Phòng Quản lý dạy nghề thuộc Sở, Ban giám hiệu, cán bộ, giáo
viên, học sinh trường Trung cấp nghề Bắc Kạn đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả
trong quá trình thu thập thông tin để hoàn thành luận văn này.
Dù đã có rất nhiều sự cố gắng trong quá trình nghiên cứu, song luận văn
chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả mong nhận
được ý kiến đóng góp của các thầy, cô giáo cùng đồng nghiệp để luận văn được
hoàn chỉnh hơn.
Xin chân thành cảm ơn !

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT .........................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................vi
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ................................................................................vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO
NGHỀ CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ.................. 6
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................ 6
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài................................................................. 6
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ................................................................... 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................
10
1.2.1. Quản lý ................................................................................................. 10
1.2.2. Quản lý giáo dục .................................................................................. 14
1.2.3. Nghề ..................................................................................................... 15
1.2.4. Đào tạo ................................................................................................. 17

1.2.5. Đào tạo nghề ........................................................................................ 18
1.2.6. Quản lý đào tạo nghề............................................................................ 21


1.3. Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề với vai trò quản lý hoạt động đào
tạo nghề trong nhà trường.................................................................................. 22
1.3.1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của trường Trung cấp nghề trong hệ
thống trường nghề .......................................................................................... 22
1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề .......... 25
1.4. Nội dung quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường
Trung cấp nghề .................................................................................................. 25
1.4.1. Quản lý mục tiêu đào tạo nghề............................................................. 26
1.4.2. Quản lý kế hoạch, nội dung, chương trình đào tạo nghề ..................... 27
1.4.3. Quản lý các loại hình đào tạo nghề ...................................................... 28
1.4.4. Quản lý phương pháp đào tạo nghề ..................................................... 29
1.4.5. Quản lý kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đào tạo nghề .......
30
1.4.6. Quản lý chất lượng đào tạo nghề ......................................................... 31
1.4.7. Quản lý việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ........................................... 31
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu
trưởng trường Trung cấp nghề........................................................................... 33
1.5.1. Những yếu tố khách quan .................................................................... 33
1.5.2. Những yếu tố chủ quan ........................................................................ 34
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO NGHỀ
CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ BẮC KẠN...............
37
2.1. Mục tiêu, nội dung và phương pháp khảo sát thực tiễn ............................. 37
2.2.

-

, giáo dục và đào tạo của tỉnh

Bắc Kạn ............................................................................................................. 37
2.2.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội..................................................... 37
2.2.2. Tình hình giáo dục & đào tạo và đào tạo nghề .................................... 38
2.3. Khái quát về trường Trung cấp nghề Bắc Kạn ........................................... 41
2.3.1. Giới thiệu chung ................................................................................... 41
2.3.2. Biên chế và trình độ đào tạo của cán bộ, giáo viên.............................. 41
2.3.3. Đội ngũ cán bộ quản lý ........................................................................ 44
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

2.3.4. Cơ sở vật chất của nhà trường.............................................................. 45

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

2.4. Thực trạng hoạt động đào tạo của trường Trung cấp nghề Bắc Kạn ......... 46
2.4.1. Công tác tuyển sinh .............................................................................. 46
2.4.2. Nội dung, chương trình đào tạo ........................................................... 48
2.4.3. Mục tiêu của việc xây dựng nội dung, chương trình đào tạo............... 50
2.4.4. Hiệu quả đào tạo................................................................................... 51
2.5. Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường
Trung cấp nghề Bắc Kạn ................................................................................... 52
2.5.1. Quản lý mục tiêu đào tạo nghề............................................................. 52
2.5.2. Quản lý nội dung, chương trình, kế hoạch đào tạo nghề ..................... 54
2.5.3. Quản lý phương pháp đào tạo .............................................................. 61

2.5.4. Đánh giá chất lượng đào tạo ................................................................ 62
2.5.5. Quản lý cơ sở vật chất phục vụ đào tạo nghề ...................................... 63
2.5.6. Quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên ................................................. 64
2.5.7. Quản lý việc thu thập và xử lý thông tin phản hồi từ phía người sử
dụng lao động.................................................................................................. 65
2.6. Đánh giá chung về đào tạo nghề và quản lý hoạt động đào tạo nghề
của Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề Bắc Kạn ............................................ 66
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO NGHỀ
CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ BẮC KẠN ........ 73
3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất giải pháp ............................................. 73
3.1.1. Định hướng nâng cao chất lượng đào tạo nghề ................................... 73
3.1.2. Hướng tới đào tạo gắn với sử dụng ...................................................... 73
3.1.3. Hướng tới đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo ............. 74
3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 75
3.2.1. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ...................................................... 75
3.2.2. Đảm bảo tính thực tiễn ......................................................................... 76
3.2.3. Đảm bảo tính hiệu quả ......................................................................... 76
3.2.4. Đảm bảo tính khả thi............................................................................. 77
3.2.5. Đảm bảo tính hệ thống ......................................................................... 78
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

3.3. Các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề .......................................... 78
3.3.1. Hoàn thiện và đổi mới mục tiêu đào tạo nghề đáp ứng yêu cầu của
thị trường lao động ......................................................................................... 78
3.3.2. Tổ chức xây dựng và điều chỉnh nội dung chương trình đào tạo nghề
theo hướng giảm lý thuyết, tăng thực hành nhằm nâng cao kỹ năng tay
nghề cho học sinh đồng thời đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động ............
79

3.3.3. Đổi mới phương pháp đào tạo nghề theo hướng phát huy tính tích
cực của người học .......................................................................................... 83
3.3.4. Xây dựng, hoàn thiện quy trình, quy chế tuyển sinh phù hợp trong
điều kiện thực tế của nhà trường .................................................................... 85
3.3.5. Tăng cường quản lý các khâu của quá trình đào tạo nghề ................... 87
3.3.6. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá trong đào tạo nghề...................... 90
3.3.7. Tăng cường đầu tư và khai thác có hiệu quả cơ sở vật chất phục
vụ đào tạo nghề .............................................................................................. 95
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 98
3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................. 100
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 104
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 108
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
TT

Ký hiệu viết tắt

Nội dung

1

BCHTƯ

Ban chấp hành trung ương

2

Bộ LĐ-TBXH

Bộ Lao động -Thương binh xã hội

3

CBGV

Cán bộ giáo viên

4

CBQL

Cán bộ quản lý

5

CNH - HĐH

Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

6

CNTT

Công nghệ thông tin

7

CSVC

Cơ sở vật chất

8

ĐNGV

Đội ngũ giáo viên

9

ĐTN

Đào tạo nghề

10

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

11

GV

Giáo viên

12

GVDN

Giáo viên dạy nghề

13

HĐND

Hội đồng nhân dân

14

KHCN

Khoa học công nghệ

15

KHĐT

Kế hoạch đào tạo

16

KT-XH

Kinh tế - xã hội

17

LĐ

Lao động

18

NCKH

Nghiên cứu khoa học

19

QLĐT

Quản lý đào tạo

20

TB&XH

Thương binh và Xã hội

21

TCDN

Tổng cục dạy nghề

22

TCN

Trung cấp nghề

23

TCNBK

Trung cấp nghề Bắc Kạn

24

UBND

Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Kết quả đào tạo nghề của tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn
2011-2014 ........................................................................... .40

Bảng 2.2.

Số lượng và trình độ chuyên môn của cán bộ, giáo viên
trường Trung cấp nghề Bắc Kạn .................................................. 42

Bảng 2.3.

Đội ngũ CBQL của nhà trường năm học 2013-2014................... 44

Bảng 2.4.

Số lượng chỉ tiêu được giao trong giai đoạn 2010 - 2014 ........... 48

Bảng 2.5.

Số lượng học sinh được tuyển trong giai đoạn 2010 - 2014 ........ 46

Bảng 2.6.
..... 51

Số lượng học sinh tốt nghiệp và có việc làm giai đoạn 2010 - 2014

Bảng 2.7.

Mức độ thực hiện việc quản lý mục tiêu đào tạo nghề của
Hiệu trưởng (n=90) ...................................................................... 53

Bảng 2.8.

Đánh giá công tác quản lý việc thực hiện kế hoạch tuyển
sinh của Hiệu trưởng (n=60) ........................................................ 54

Bảng 2.9.

Ý kiến đánh giá của CBQL về quản lý nội dung, chương
trình đào tạo nghề (n=30)............................................................. 55

Bảng 2.10. Ý kiến đánh giá của giáo viên về quản lý nội dung, chương
trình đào tạo nghề (n=60)............................................................. 56
Bảng 2.11. Tổng hợp ý kiến đánh giá của CBQL và CBGV của nhà
trường về nội dung, chương trình đào tạo nghề (n=90) ............... 58
Bảng 2.12. Ý kiến của cán bộ quản lý về việc thực hiện kế hoạch đào
đào tạo (n=30) .............................................................................. 60
Bảng 2.13. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý phương
pháp đào tạo nghề (n=90)............................................................. 61
Bảng 2.14. Mức độ thực hiện quản lý đánh giá chất lượng đào tạo (n=60)..........
62
Bảng 2.15. Kết quả đánh giá về quản lý cơ sở vật chất phục vụ đào tạo ....... 64
Bảng 2.16. Đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường lao động hiện
nay của HS sau khi tốt nghiệp (n=30)........................................ 65
Bảng 2.17. Đánh giá thực trạng về mức độ quản lý quá trình đào tạo (n=60)......
67
Bảng 2.18. Đánh giá chung của các khách thể về hiệu quả thực hiện các
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

nội dung quản lý hoạt động trong quá trình đào tạo (n=30) ........ 68
Bảng 3.1.

Đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp................. 100

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp ..................101

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Các chức năng quản lý ..................................................................... 13
Sơ đồ 1.2. Quan hệ giữa mục tiêu và chất lượng đào tạo.................................. 31
Sơ đồ 3.1. Đánh giá, kiểm tra trong công tác đào tạo ....................................... 94
Sơ đồ 3.2. Quản lý đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường trung cấp nghề........ 99

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Phát triển nguồn nhân lực kĩ thuật là yếu tố quan trọng trong sự nghiệp
phát triển kinh tế xã hội. Muốn có nguồn nhân lực kĩ thuật chất lượng cao phải
quan tâm phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó có đào tạo nghề. Điều đó cho
thấy, đào tạo nghề là một thành tố quan trọng, có ý nghĩa quyết định phát triển
nguồn nhân lực kĩ thuật. Muốn có nguồn nhân lực kĩ thuật chất lượng cao, có
khả năng cạnh tranh cao trên thị trường lao động, cần tăng cường quản lý hoạt
động đào tạo nghề.
Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 đã cụ thể hoá mục tiêu phát
triển đối với dạy nghề trong thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH là: Đặc biệt quan
tâm nâng cao chất lượng dạy nghề gắn với nâng cao ý thức kỷ luật lao động và

tác phong lao động hiện đại. Gắn đào tạo nghề với nhu cầu sử dụng, với việc
làm trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế; chú trọng đào tạo CNKT, KTV,
NVNV có trình độ cao; luật Giáo dục 2005 được Quốc hội thông qua ngày
14/6/2005 trong đó, quy định đào tạo nghề phải được thực hiện ở 3 cấp trình
độ: sơ cấp nghề, trung cấp nghề và cao đẳng nghề; tạo sự cạnh tranh trên thị
trường trong nước, khu vực và quốc tế.
Chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia thời kỳ 2010 - 2020 đã
xác định giải pháp để nâng cao chất lượng nguồn là: “đổi mới căn bản và toàn
diện giáo dục, đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội; nâng cao chất lượng
đào tạo theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội
nhập quốc tế, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Tại
Chiến lược phát triển dạy nghề giai đoạn 2011 - 2020 của Chính phủ đã có
quan điểm chỉ đạo thực hiện mục tiêu phát triển dạy nghề thời kỳ 2011 - 2020
là: “Nâng cao chất lượng và phát triển quy mô dạy nghề là một quá trình, vừa
phổ cập nghề cho người lao động, đồng thời phải đáp ứng nhu cầu của các
ngành, nghề sử dụng nhân lực có tay nghề cao trong nước và xuất khẩu lao
động”. Bởi vậy, việc có biện pháp quản lý để nâng cao chất lượng đào tạo nghề
đáp ứng nhu cầu lao động là hết sức quan trọng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa hiện nay, nguồn nhân lực
là yếu tố quan trọng nhất quyết định đến sự phát triển của địa phương và đất
nước. Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng được yêu cầu của mọi
thời đại thì vấn đề đào tạo nghề là góp một phần quan trọng trong việc phát
triển kinh tế xã hội của đất nước bên cạnh nền giáo dục chính quy và giáo dục
thường xuyên (GDTX) đóng góp vai trò chính. Trong đó đào tạo nghề thực
hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, đào tạo nghề thường xuyên, đào tạo
theo địa chỉ góp phần hình thành và phát triển một đội ngũ công nhân có tay

nghề cao đáp ứng đòi hỏi và nhu cầu cần thiết của xã hội trong tình trạng "Thừa
Thầy thiếu thợ". Một trong những nhiệm vụ đó là đào tạo nghề, đào tạo nguồn
nhân lực có kỹ thuật cao, đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp tại địa phương
và các tỉnh lân cận.
Bắc Kạn là một tỉnh miền núi cao nằm sâu trong nội địa vùng Đông Bắc,
có vị trí địa lý, địa hình đồi núi phức tạp, nơi đây tập trung sinh sống của nhiều
đồng bào dân tộc khác nhau, đời sống nhân dân còn gặp rất nhiều khó khăn, vì
vậy việc tạo điều kiện cho con em các dân tộc được học nghề tại địa phương,
có việc làm và thu nhập là điều vô cùng cần thiết.
Trường Trung cấp nghề là đơn vị duy nhất đào tạo nghề ở trình độ trung
cấp trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, xác định đây là nhiệm vụ chính trị của nhà
trường nên ngay từ khi thành lập trường đã rất coi trọng công tác này, tuy nhiên
trong quá trình thực hiện đã gặp phải những bất cập đó là đội ngũ cán bộ quản
lý còn thiếu kinh nghiệm, hiệu quả quản lý chưa cao về các phương diện như
biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề; nội dung, chương trình, kế hoạch
đào tạo nghề; đổi mới nội dung phương pháp đào tạo nghề; công tác tuyển sinh,
quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo nghề…
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề:“Biện pháp quản
lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề Bắc Kạn”
làm đề tài luận văn để nghiên cứu.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về hoạt động đào tạo nghề của
trường Trung cấp nghề Bắc Kạn, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt
động đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề Bắc Kạn nhằm góp
phần nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nghề của nhà trường trong giai
đoạn hiện nay.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề
Bắc Kạn.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường Trung
cấp nghề Bắc Kạn.
4. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý hoạt động đào tạo nghề của trường Trung cấp nghề Bắc
Kạn đã đạt được một số kết quả nhất định, nhưng bên cạnh đó còn bộc lộ một
số hạn chế, bất cập chưa đáp ứng được các yêu cầu của xã hội. Nếu Hiệu
trưởng nhà trường quan tâm phân tích rõ các ưu điểm và hạn chế trong quản lý
đào tạo nghề, đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo phù
hợp với điều kiện kinh tế xã hội hiện nay thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng
đào tạo của Nhà trường trong thời gian tới.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đào tạo nghề của
Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề;
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đào tạo nghề của
Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề Bắc Kạn;
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu
trưởng trường Trung cấp nghề Bắc Kạn đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện nay.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt
động đào tạo nghề của Hiệu trưởng trường Trung cấp nghề Bắc Kạn theo chức
năng và nhiệm vụ của nhà trường.

- Đề tài sử dụng số liệu: Từ năm học 2010-2014.
- Khách thể điều tra: 30 cán bộ quản lý của Trường và Sở Lao động TB&XH tỉnh Bắc Kạn; 60 giáo viên đang công tác tại trường Trung cấp nghề.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Tiến hành phân tích, tổng
hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý luận như: những văn bản thể hiện chủ trương
đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; các văn bản quy phạm
pháp luật của Bộ, của Tổng cục Dạy nghề, của tỉnh Bắc Kạn; các công trình
khoa học có liên quan đến đề tài nghiên cứu… để xây dựng khung lý thuyết cho
đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
7.2.1. Phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động quản lý, giảng dạy,
học tập trong nhà trường, từ đó rút ra những kết luận liên quan đến vấn đề
nghiên cứu.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp với một số cán bộ quản
lý và giáo viên có tâm huyết, có kinh nghiệm trong nhà trường nhằm làm sáng
tỏ hơn nội dung nghiên cứu.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng bảng hỏi dành
cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh đang theo học tại trường Trung cấp
nghề Bắc Kạn nhằm khảo sát ý kiến của các khách thể điều tra về hoạt động
đào tạo nghề và các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề của nhà trường.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến các chuyên gia trong
việc nghiên cứu, đề xuất các biện pháp quản lý.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

7.2.5. Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng một số công thức toán
thống kê để xử lý các số liệu thu thập được.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu
trưởng trường Trung cấp nghề.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu trưởng
Trường Trung cấp nghề Bắc Kạn.
Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề của Hiệu
trưởng trường Trung cấp nghề Bắc Kạn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO
NGHỀ
CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Trong thời đại hiện nay, các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là các nước
coi giáo dục là nhân tố quan trọng, có tính chất quyết định đến sự phát triển
kinh tế - xã hội và hưng thịnh của mình, luôn đề cao công tác đào tạo nghề, có
sự định hướng ngay từ khi học sinh còn đang học phổ thông. Như ở Mỹ, Nhật,
Hàn Quốc, Đức, Nga … đã có những công cụ tâm lý để kiểm tra và phân hóa

năng lực, hứng thú nhằm giúp trẻ phát triển đúng hướng. Ở Trung Quốc hay
Thái Lan hoặc Inđônêxia cũng có những mục tiêu khác nhau nhằm phát triển
giáo dục đào tạo nghề.
Ở Mỹ, đào tạo công nhân kỹ thuật được chú trọng và tiến hành ngay từ
cấp THPT phân ban vào các trường dạy nghề cấp trung học, các cơ sở dạy nghề
sau THPT. Học sinh tốt nghiệp được cấp bằng chứng nhận, chứng chỉ công
nhân lành nghề và được quyền đi học tiếp. Ở các công ty tư nhân lớn thường
thành lập các trường đào tạo nghề ngay trong công ty mình để đào tạo công
nhân cho mình và có thể đào tạo cho công ty khác theo hợp đồng.
Ở Pháp, vào giữa thế kỷ XIX, xuất hiện nhiều cuốn sách mang nội dung
đề cập đến vấn đề phát triển đa dạng của nghề nghiệp do sự phát triển công
nghiệp. Ngay khi đó, người ta đã nhận thấy rằng hệ thống nghề nghiệp đã rất
phức tạp, sự chuyên môn hóa vượt lên hẳn so với giai đoạn sản xuất công
nghiệp và tiểu thủ công nghiệp. Trên cơ sở đó, nội dung các cuốn sách khẳng
định tính cấp thiết phải hướng nghiệp, trang bị cho thế hệ trẻ đi vào lao động
sản xuất có nghề nghiệp phù hợp với năng lực của mình và xã hội [28].
Ở CHLB Đức, nhiều nhà giáo dục học nổi tiếng thuộc tổ chức nghiên
cứu về lao động, kỹ thuật và kinh tế trong hoạt động dạy nghề đã nghiên cứu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

vấn đề đào tạo nghề nghiệp. Các công trình nghiên cứu đã làm sáng tỏ về nội
dung, phương pháp, hình thức tổ chức đào tạo nghề nghiệp, tạo điều kiện
cho người học phát triển thành những con người trưởng thành trong cuộc
sống lao động - xã hội.
Quán triệt quan điểm “Ba trong một” (Đào tạo, sản xuất, dịch vụ) trong
đào nghề ở Trung Quốc hiện nay, theo đó các trường dạy nghề phải gắn bó chặt
chẽ với các cơ sở sản xuất và dịch vụ, góp phần quan trọng vào việc nâng cao
chất lượng đào tạo nghề.

Ở Inđônexia, nhằm đáp ứng

nhu cầu nguồn nhân lực cho thị trường

thương mại tự do ASEAN năm 2003, APEC năm 2020, hệ thống đào tạo nghề
từ năm 1993 đã được nghiên cứu phát triển mạnh. Trong đó, kết hợp đào tạo
nghề giữa nhà trường với doanh nghiệp sản xuất được quan tâm đặc biệt.
Ở Thái Lan, để có nhân lực kỹ thuật phục vụ tại các doanh nghiệp sản
xuất, họ đã tổ chức đào tạo nghề ngay tại xưởng sản xuất của mình. Năm 1999,
Chính phủ Thái Lan đã nghiên cứu và xây dựng “Hệ thống hợp tác đào tạo
nghề” (Cosperative training system) để giải quyết tình trạng bất cập giữa đào
tạo nghề, sử dụng lao động và hướng tới phát triển nhân lực kỹ thuật trong tương
lai.
Jacques Delors, Chủ tịch ủy ban Quốc tế về giáo dục thế kỷ XXI của
UNESCO khi phân tích “Những trụ cột của giáo dục” đã viết: “Học tri thức,
học làm việc, học cách chung sống và học cách tồn tại, đó là bốn trụ cột mà ủy
ban đã trình bày và minh họa những nền tảng của giáo dục”. Theo ông, vấn đề
học nghề của học sinh là không thể thiếu trong những trụ cột của giáo dục.
Ở các nước XHCN, nhất là Liên Xô trước đây cũng sớm quan tâm đến
vấn đề đào tạo nghề, những đóng góp quan trọng của các nhà giáo dục học, tâm
lý học như X.I Arkhagenxki, X.IA Batusep, AE Klimov, T.V Cudrisep… dưới
góc độ giáo dục học nghề nghiệp, tâm lý lao động, tâm lý học kỹ sư, tâm lý học
xã hội. Tuy nhiên, theo nhận xét của T.V Cudrisep, những nghiên cứu trong

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

lĩnh vực dạy học và giáo dục nghề vào những năm 70 của thế kỷ XX còn mang
tính từng mặt, một chiều nên chưa giải quyết được một cách triệt để vấn đề

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

chuẩn bị cho thế hệ trẻ bước vào cuộc sống và lao động. Quá trình hình thành
nghề lúc đó được chia làm 4 giai đoạn tách rời nhau, đó là: Giai đoạn dự định
nảy sinh dự định nghề và bước vào học các trường nghề; giai đoạn học sinh
lĩnh hội có tính chất tái tạo những tri thức, kỹ năng nghề nghiệp; giai đoạn thích
ứng nghề và cuối cùng là giai đoạn hiện thực hóa từng phần hoạt động nghề.
Quan điểm trên theo T.V Cudrisep đã tạo ra những khó khăn rất lớn trong quá
trình học và dạy nghề, quá trình đào tạo nghề trở nên áp đặt và không thấy
được mối quan hệ giữa các giai đoạn hình thành nghề [29].
Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập hiện nay, việc nghiên cứu và tổng
kết kinh nghiệm đào tạo nghề của các nước trên thế giới và vận dụng vào thực
tiễn đào tạo nghề ở nước ta là thực sự cần thiết và cấp bách nhằm đào tạo
nguồn nhân lực có trình độ cao, đủ sức đương đầu với cạnh tranh và hợp tác.
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Ở Việt nam, những vấn đề về đào tạo nghề và quản lý đào tạo nghề cũng
được quan tâm ngay từ những năm 70 của thế kỷ trước. Lúc đó, một số nhà
nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, tâm lý học lao động như Đặng
Danh Ánh, Nguyễn Ngọc Đường, Nguyễn Văn Hộ, Nguyễn Bá Dương,… đã
chủ động nghiên cứu những khía cạnh khác nhau về sự hình thành nghề và
công tác dạy nghề.
Những năm gần đây, các nhà khoa học, giáo dục đã tiếp cận nhiều vấn đề
đào tạo nghề ở các khía cạnh khác nhau như:
Tác giả Phạm Minh Hạc, sau khi phân tích tình hình và phương hướng
đổi mới GD&ĐT đã xác định: Việc xây dựng một nền giáo dục kỹ thuật, đó là
“Nền giáo dục được chỉ đạo bằng tư tưởng phục vụ phát triển công nghệ”. Kết
quả nghiên cứu của tác giả về con người trong cuộc sống đổi mới “Con người

là giá trị sản sinh ra mọi giá trị, là thước đo của mọi bậc thang giá trị. Mỗi thời
đại mới đều được chuẩn bị tập trung vào vấn đề con người, chủ thể của lịch sử,
chủ thể của mọi quá trình biến đổi xã hội. Thời kỳ đổi mới ở nước ta cũng
vậy”. Công trình nghiên cứu của tác giả đã đề cập tới nhiều yếu tố, trong đó có
yếu tố “Bắt đầu chú ý nhiều hơn đến giáo dục nghề nghiệp”.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Tác giả Nguyễn Văn Lê, trong chương trình khoa học công nghệ cấp Nhà
nước đề tài đề cập đến nền tảng phát triển nguồn nhân lực đi vào CNH - HĐH
đất nước, cho rằng: Nghiên cứu giáo dục nghề nghiệp là nền tảng để phát triển
nguồn nhân lực đi vào CNH - HĐH đất nước là vấn đề có ý nghĩa chiến lược
[18].
Tác giả Phạm Tất Dong, trong công trình khoa học của mình đã nêu ra số
liệu điều tra: Trong những người không kiếm ra việc làm, có 85,5% là thanh
niên trong tổng số thanh niên đứng ngoài việc làm, có 67,4% là không biết
nghề. Trên cơ sở đó, tác giả xác định: Cần chú trọng việc hình thành những
năng lực nghề nghiệp cho thế hệ trẻ để họ tự tìm ra việc làm, đồng thời tiếp sau
quá trình hướng nghiệp, dứt khoát phải dạy nghề cho học sinh…đây sẽ là một
nguyên tắc cơ bản [7].
Ngoài ra có thể kể đến một số công trình nghiên cứu, bài báo liên quan
hoặc đề cập đến công tác quản lý đào tạo nghề, chẳng hạn:
- Năm 1993, tác giả Phạm Khắc Vũ nghiên cứu đề tài: “Cơ sở lý luận và
thực tiễn của hình thức tổ chức đào tạo nghề kết hợp tại nhà trường và tại cơ sở
sản xuất” [36].
- Năm 2005, tác giả Hoàng Ngọc Trí nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu các
giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo công nhân kỹ thuật xây dựng ở thủ
đô Hà Nội”. Trong công trình này tác giả đã đề xuất được một số giải pháp
nâng cao chất lượng công nhân kỹ thuật xây dựng [28].

- Năm 2006, tác giả Nguyễn Văn Tuấn nghiên cứu đề tài: “Một số biện
pháp tăng cường quản lý đào tạo nghề ở trường đại học Công nghiệp Hà Nội”.
Trong công tác này tác giả phân tích mối quan hệ giữa quản lý với chất lượng
đào tạo nghề [29].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Ngoài ra, còn có một số bài báo khoa học của các nhà nghiên cứu giáo
dục như: Nguyễn Minh Đường, Nguyễn Viết Sự, Vũ Văn Tảo và các nhà quản
lý giáo dục khác cũng đề cập vấn đề đào tạo nghề.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Từ những phân tích nêu trên có thể rút ra nhận xét như sau: Có nhiều
công trình khoa học trong và ngoài nước quan tâm đến lĩnh vực đào tạo nghề,
mục đích là tạo cho con người khả năng dễ dàng hòa nhập với cuộc sống lao
động nghề nghiệp trong nền kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, việc
quản lý đào tạo ở một trường nghề cụ thể còn ít được các tác giả đề cập tới.
Chúng tôi nhận thấy đây là vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu đầy đủ hơn.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Quản lý là một chức năng lao động xã hội bắt nguồn từ tính chất xã hội
của lao động. Theo nghĩa rộng, quản lý là hoạt động có mục đích của con
người. Cho đến nay, về cơ bản mọi người đều cho rằng: Quản lý chính là các
hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của những người khác
nhằm thu được kết quả mong muốn.

Khái niệm quản lý đã được phát hiện cách đây hơn 700 năm. Thời kỳ cổ
Hy Lạp đã áp dụng quản lý tập trung và dân chủ - Khái niệm về trách nhiệm và
kiểm tra đã có từ thời Babilon vào khoảng năm 1750 tr.CN. Thời Trung Hoa cổ
đại, các nhà hiền triết của Trung Quốc trước công nguyên đã có những đóng
góp to lớn về tư tưởng quản lý quan trọng thuộc phạm vi vĩ mô, quản lý toàn xã
hội trên quan điểm triết học đương thời, vạch ra lôgích của quá trình quản lý xã
hội theo các mức từ thấp đến cao “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”.
Bước sang thời kỳ Chủ nghĩa tư bản, do yêu cầu phát triển sản xuất đại
công nghiệp, dưới tác dụng của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, yêu cầu về
quản lý không ngừng tăng lên. Quản lý từng bước tách khỏi triết học và dần
dần trở thành bộ môn khoa học độc lập, với sự tham gia đóng góp của nhiều
trường phái và nhiều học giả.
Theo Harold Koonts, Cyri O’donnell và Heinz Weihrich thì: “Quản lý là
một hoạt động thiết yếu đảm bảo sự hoạt động nỗ lực của các cá nhân nhằm đạt
được các mục tiêu của tổ chức”. [13]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Còn theo các ông Thomas.J.Robins và Wayned Morryn lại cho rằng:
“Quản lý là một nghề nhưng cũng là một nghệ thuật, một khoa học”. [23]
Ở Việt Nam, các tác giả thuộc lĩnh vực khoa học quản lý và một số tác
giả thuộc các lĩnh vực khoa học đưa ra các định nghĩa khác nhau về “quản
lý” chẳng hạn:
- Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý
đến tập thể người lao động nói chung (khách thể quản lý) nhằm thực hiện
những mục tiêu dự kiến (theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang - Dân chủ hóa quản
lý trường phổ thông).
- Quản lý là tác động liên tục, có tổ chức, có định hướng của chủ thể
quản lý (người quản lý) tới khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ

chức về mặt chính trị, văn hóa, kinh tế, xã hội… bằng một hệ thống các luật
lệ, chính sách, nguyên tắc, các phương pháp và biện pháp cụ thể nhằm làm
cho tổ chức vận hành và đạt mục tiêu của tổ chức [12].
- Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý
tới đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra [35].
Từ các quan điểm, tư tưởng, học thuyết kể trên có thể hiểu: “Quản lý là
hoạt động có ý thức của con người nhằm phối hợp hành động của một nhóm
người hay một cộng đồng người để đạt được các mục tiêu đề ra một cách hiệu
quả nhất.”
Quản lý có bốn chức năng cơ bản đó là: Lập kế hoạch; tổ chức; chỉ đạo
và kiểm tra.
- Chức năng lập kế hoạch: Là chức năng cơ bản nhất trong các chức
năng quản lý, bao gồm xác định mục tiêu, xây đựng chương trình hành động và
bước đi cụ thể nhằm đạt được mục tiêu trong một thời gian nhất định của một
hệ thống quản lý.
+ Xác định mục tiêu là khâu đầu tiên, mục tiêu là đích đến mà mọi hoạt
động của hệ thống hướng tới. Các mục tiêu tạo thành một hệ thống phân cấp từ
mục tiêu chung của hệ thống đến mục tiêu của bộ phận, mục tiêu của cá nhân
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>