Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè tân cương, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THANH DUYÊN

NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM
CHÈ TÂN CƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

THÁI NGUYÊN – 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ THANH DUYÊN

NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM
CHÈ TÂN CƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 60.34.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Nhung

THÁI NGUYÊN – 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các số liệu và trích dẫn trong luận văn là trung thực. Các kết quả nghiên cứu
của luận văn không trùng với bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Duyên

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

ii

LỜI CẢM ƠN
Trước và trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã nhận được sự quan
tâm và hướng dẫn nhiệt tnh của PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Nhung. Tác giả xin
gửi tới Cô lời biết ơn chân thành và sâu sắc nhất.
Nhân đây, tác giả xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô trường Đại học

Kinh Tế và Quản Trị Kinh Doanh, đặc biệt là các thầy cô đã tận tnh truyền
đạt kiến thức trong suốt thời gian tác giả học tập tại Trường.
Đồng thời, tác giả cũng xin cảm ơn Khoa sau Đại học, Ban giám hiệu
Trường Đại học Kinh Tế và Quản Trị Kinh Doanh đã tạo điều kiện cho tác
giả học tập và hoàn thành tốt khóa học.
Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè, đặc biệt là
các đồng nghiệp nơi tác giả công tác – Trường Cao đẳng Công Nghệ và Kinh
Tế Công Nghiệp đã tạo mọi điều kiện, giúp đỡ khuyến khích tác giả trong
suốt quá trình thực hiện đề tài.
Mặc dù tác giả đã cố gắng hoàn thành luận văn bằng tất cả tâm
huyết và năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót,
rất mong nhận được sự đóng góp quý báu của Thầy cô và các bạn.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Duyên

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

3

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. vii DANH

MỤC CÁC BẢNG ................................................................................ viii MỞ ĐẦU

.......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................
1
2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn ................................................................
3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3
4. Những đóng góp khoa học của luận văn .......................................................
4
5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH
VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH SẢN PHẨM ............... 5
1.1. Cơ sở lí luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh ...................................
5
1.1.1. Khái quát về năng lực cạnh tranh............................................................ 5
1.1.1.1. Cạnh tranh ............................................................................................
5
1.1.1.2. Năng lực cạnh tranh .............................................................................
7
1.1.2. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh ............................................
10
1.1.2.1. Các chỉ tiêu định lượng ...................................................................... 10
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

4

1.1.2.2. Các chỉ tiêu định tính ......................................................................... 11
1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh ....................................
15
1.1.3.1. Điều kiện về các yếu tố sản xuất ........................................................
15
1.1.3.2. Điều kiện về cầu đối với sản phẩm Chè............................................. 16
1.1.3.3. Các ngành hỗ trợ và có liên quan đến sản phẩm Chè ........................
17
1.1.3.4. Năng lực và cơ cấu ngành .................................................................. 17

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

5

1.1.3.5. Vai trò của Nhà nước ......................................................................... 18
1.2. Cơ sở thực tiễn về năng lực cạnh tranh.................................................... 18
1.2.1. Ấn Độ .................................................................................................... 18
1.2.2. Trung Quốc ........................................................................................... 21
1.2.3. Malaysia ................................................................................................ 22
1.2.4. Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam nói chung, Tân Cương - Thái
Nguyên nói riêng .................................................................................... 23
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI .................... 27
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 27
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 27
2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu .....................................................
27
2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................

28
2.2.3. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................. 28
2.2.4. Phương pháp tổng hợp thông tin ...........................................................
28
2.2.5. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 28
2.2.5.1. Phương pháp duy vật biện chứng....................................................... 28
2.2.5.2. Phương pháp so sánh.......................................................................... 29
2.2.5.3. Phương pháp chi tiết .......................................................................... 30
2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 31
Chương 3: THỰC TRẠNG VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA SẢN PHẨM
CHÈ TÂN CƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN ...................... 33
3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 33
3.2. Thực trạng năng lực cạnh tranh của sản phẩm Chè Tân Cương, tỉnh
Thái Nguyên .................................................................................................... 35
3.2.1. Các chỉ tiêu định lượng ......................................................................... 35
Số hóa bởi Trung tâm Học
/>liệu


6

3.2.1.1. Thị phần.............................................................................................. 36
3.2.1.2. Giá cả.................................................................................................. 38
3.2.2. Các chỉ tiêu định tính ............................................................................ 40

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

7

3.2.2.1. Chất lượng .......................................................................................... 41
3.2.2.2. Cơ cấu chủng loại............................................................................... 42
3.2.2.3. Khả năng cung ứng ............................................................................ 43
3.2.2.4. Quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm ....................................... 44
3.2.2.5. Thương hiệu ....................................................................................... 45
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của sản phẩm Chè Tân
Cương, tỉnh Thái Nguyên................................................................................ 46
3.3.1. Điều kiện về yếu tố sản xuất ................................................................. 46
3.3.2. Điều kiện về cầu đối với sản phẩm Chè Tân Cương ............................ 49
3.3.3. Các ngành hỗ trợ và có liên quan đến sản phẩm Chè ........................... 50
3.3.4. Năng lực và cơ cấu ngành ..................................................................... 53
3.3.5. Vai trò của nhà nước ............................................................................. 54
3.4. Đánh giá chung về năng lực cạnh tranh của sản phẩm Chè Tân
Cương, tỉnh Thái Nguyên................................................................................ 55
3.4.1. Ưu điểm ................................................................................................. 55
3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 57
Chương 4: GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA
SẢN PHẨM CHÈ TÂN CƯƠNG, TỈNH THÁI NGUYÊN ... 61
4.1. Phương hướng, mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè
trong thời gian tới của xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên ............................... 61
4.1.1. Các quan điểm nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè ở xã
Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên ........................................................................ 61
4.1.1.1. Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè nhằm phát huy thế
mạnh và khai thác tốt tiềm năng về tự nhiên, kinh tế, xã hội của xã ..............
61

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

8

4.1.1.2. Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè theo hướng tập
trung, thâm canh cao, đưa sản xuất chè trở thành sản xuất hàng hoá .............
62
4.1.1.3. Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè góp phần chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lý .......................................................... 63

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

9

4.1.1.4. Nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè nhằm góp phần xoá
đói giảm nghèo và giải quyết việc làm cho lao động nông nghiệp................. 63
4.1.2. Phương hướng và mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm
Chè Tân Cương, Thái Nguyên giai đoạn 2010 – 2015, định hướng đến
năm 2020 ......................................................................................................... 64
4.1.2.1. Phương hướng .................................................................................... 64
4.1.2.2. Mục tiêu.............................................................................................. 65
4.2. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm chè của xã Tân
Cương, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010 – 2020........................................... 66
4.2.1. Tạo nguồn vốn đầu tư ........................................................................... 66
4.2.2. Nâng cao chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm ............................. 68
4.2.3. Đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu.......................................................... 73

4.2.4. Nâng cao khả năng cung cấp với số lượng lớn, kịp thời đáp ứng nhu
cầu thị trường .................................................................................................. 75
4.2.5. Tăng cường hoạt động nghiên cứu thị trường, xúc tiến thương mại,
từng bước thâm nhập hệ thống phân phối với các nước .................................
77
4.2.6. Xây dựng và bảo vệ thương hiệu của sản phẩm Chè Tân Cương,
tỉnh Thái Nguyên............................................................................................. 80
4.2.7. Phát triển nguồn nhân lực ..................................................................... 81
KẾT LUẬN .................................................................................................... 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 86

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BVTV

: Bảo vệ thực vật

DN

: Doanh nghiệp

HTX

: Hợp tác xã

NHNN

: Ngân hàng nhà nước

NLCT

: Năng lực cạnh tranh

PTNT

: Phát triển nông thôn

TMCP

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

: Thương mại cổ phần

/>

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Chỉ số RCA sản phẩm chè của một số nước trên thế giới năm 2012 ..
36
Bảng 3.2: Thị phần của một số nước xuất khẩu chè trên thế giới nửa đầu
năm 2013..................................................................................... 36

Bảng 3.3: Thị phần của chè Việt Nam và SriLanka ....................................... 37
Bảng 3.4: Bảng báo giá chi tiết chè Thái Nguyên .......................................... 39
Bảng 3.5: Bảng báo giá chi tiết Chè Tân Cương Thái Nguyên ...................... 40
Bảng 4.1: Dự kiến diện tích, sản lượng chè toàn tỉnh đến năm 2020 ............. 66

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ở Việt Nam, mỗi một vùng miền, địa phương thường có một thứ cây
đặc sản riêng "Dừa ngon Bình Ðịnh, Vĩnh Long; Thanh trà xứ Huế, Nhãn
lồng Hưng Yên"; còn Thái Nguyên tự hào vì có chè Tân Cương nổi tiếng, có
hương vị thơm ngon rất đặc biệt, có sức quyến rũ ẩm khách gần xa mà các
loại chè khác khó bề sánh kịp. Tuy nhiên phải đúng là loại chè được trồng
trên đất xã Tân Cương thành phố Thái Nguyên, chỉ bón bằng phân hữu cơ
hoặc phân vi sinh; không sử dụng các chất kích thích sinh trưởng, không phun
hóa chất bảo vệ thực vật (thuốc trừ sâu); thời tiết khô hạn chăm tưới nước
đầy đủ. Hái búp chè cũng phải đúng cách "Một tôm hai lá, một cá hai chừa"
để lấy được đúng phần ngon nhất của búp chè và tạo điều kiện cho lứa sau
phát triển nhanh, nhiều búp hơn.
Tại lễ hội Văn hóa trà Ðà Lạt, Lâm Ðồng 2006, có năm mẫu trà nhãn
hiệu Tân Cương của Thái Nguyên đứng ở tốp mười và được trao cúp vàng
chất lượng. Xác định vị thế cao của cây chè Tân Cương nên năm du lịch "Về
thủ đô gió ngàn - Chiến khu Việt Bắc" năm 2007 tổ chức tại tỉnh Thái
Nguyên cũng được mở đầu bằng lễ hội "Văn hóa trà Thái Nguyên" và có tiết

mục rước cây trà già, đẹp chọn từ vườn trà cổ của xã Tân Cương đến sân khấu
trung tâm thành phố để khai mạc lễ hội rất long trọng, hoành tráng. Trong
số
16 cúp vàng được trao tại lễ hội này thì bốn cúp thuộc về các danh trà của xã
Tân Cương đạt số điểm cao nhất (95 điểm). Cũng trong năm 2007, lần thứ tư
chè Tân Cương lại đoạt giải Sao vàng đất Việt.
Người dân Tân Cương bảo rằng cây chè có ở đất này đã từ lâu lắm rồi,
nhưng mới trở thành đặc sản lừng danh khoảng trăm năm nay nhờ ông
Số hóa bởi Trung tâm Học
/>liệu


2

Ðội Năm tới vùng này khai phá mở đồn điền trồng chè và chế biến thành
những gói chè Bạch Hạc bán đi khắp nơi; ẩm khách sành điệu rất ưa dùng
và tôn

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

3

vinh là "Ðệ nhất danh trà", được lưu truyền từng là sản vật để tiến vua.Từ
năm 2005 đến năm 2010, diện tích trồng chè tăng từ 400ha lên 450ha. Sản
lượng búp khô đạt trên 1.100 tấn/năm. Năm 2010, tổng giá trị từ cây chè đạt
trên 70 tỷ đồng, chiếm 79% GDP của xã. Giá trị thu nhập từ cây chè đạt 120
triệu đồng/ha/năm, có nhiều hộ chè thái nguyên thu nhập từ 115 triệu đồng

đến 120 triệu đồng/ha/năm.Thu nhập bình quân đầu người đạt 15,2 triệu
đồng / năm.
Song , hiện nay trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa theo xu hướng mở cửa nền kinh tế và chủ động
hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu và rộng, sản phẩm Chè Thái Nguyên
nói chung,Chè Tân Cương nói riêng đang phải đương đầu với rất nhiều thử
thách cũng như sự cạnh tranh gay gắt từ nhiều sản phẩm ở trong nước và
nhiều quốc gia trên thế giới, do chủng loại sản phẩm chè còn đơn điệu, chủ
yếu là chè xanh, chất lượng chè còn thấp, chưa có thương hiệu và uy tín trên
một số thị trường lớn, sôi động như Anh, Pháp...Chính vì vậy, giá chè Việt
Nam nói chung và Tân Cương nói riêng còn thấp hơn nhiều so với các sản
phẩm cùng chủng loại của hầu hết các đối thủ cạnh tranh khi xuất khẩu ra thị
trường thế giới. Bên cạnh đó, việc sản xuất chè còn nhiều hạn chế và còn
tiềm ẩn nhiều yếu tố thiếu bền vững. Vấn đề phát triển bền vững và an toàn
thực phẩm trong ngành chè là những vấn đề bức thiết và cần nhận được sự
quan tâm, hỗ trợ và đóng góp từ tất cả các Cơ quan quản lý Nhà nước để
nâng cao khả năng cạnh tranh. Vì vậy, yêu cầu về nâng cao năng lực cạnh
tranh của sản phẩm nói chung và sản phẩm chè nói riêng đặt ra hết sức bức
xúc: làm thế nào và bằng giải pháp nào để nâng cao năng lực cạnh tranh giữa
các sản phẩm.

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

4

Xuất phát từ thực tế đó, tác giả xin được lựa chọn đề tài: “Nâng cao
năng lực cạnh tranh sản phẩm Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên” làm đề

tài luận văn thạc sĩ của mình.Thông qua nghiên cứu này, tác giả hi vọng đưa
ra được những đánh giá khách quan về năng lực cạnh tranh sản phẩm Chè

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

5

Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên, từ đó đề xuất giải pháp khả thi nhằm cải thiện
chỉ tiêu này trong thời gian tới.
2. Mục têu nghiên cứu của luận văn
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng NLCT của sản phẩm Chè Tân Cương,
tỉnh Thái Nguyên, tác giả đã chỉ rõ những điểm mạnh, điểm yếu so với các
đối thủ cạnh tranh khác và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao NLCT về sản
phẩm Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên để đạt được mục tiêu ổn định và
phát triển lâu dài, tăng sức cạnh tranh sản phẩm chè ở cả thị trường
trong
nước và quốc tế.
2.2. Mục tiêu cụ thể
+ Phân tích yếu tố ảnh hưởng năng lực cạnh tranh sản phẩm Chè Tân
Cương, tỉnh Thái Nguyên
+ Góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về năng lực
cạnh tranh sản phẩm nói chung và đối với sản phẩm chè nói riêng.
+ Thực trạng về năng lực cạnh tranh của sản phẩm Chè Tân Cương,
tỉnh Thái Nguyên.
+ Đề ra các phương hướng và giải pháp thiết yếu nhằm nâng cao năng
lực cạnh tranh của sản phẩm Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên trong thời

gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Năng lực cạnh tranh của sản phẩm Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên
3.2. Phạm vi nghiên cứu
3.2.1. Phạm vi không gian
Nghiên cứu tại địa bàn xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên
/>
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu


6

3.2.2. Phạm vi thời gian

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

7

Thời gian nghiên cứu: Thu thập thông tin trong một số năm gần đây
các số liệu khảo sát tại xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên từ năm 2007 2013; định hướng, dự báo và giải pháp cho giai đoạn 2014 - 2020.
3.2.3. Phạm vi nội dung
Tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về NLCT của
sản phẩm; thực trạng về NLCT sản phẩm Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên; từ
đó đề xuất các giải pháp kinh tế, không đề cập các giải pháp kỹ thuật để nâng
cao NLCT của sản phẩm chè Tân Cương trong thời gian tới.

4. Những đóng góp khoa học của luận văn
+ Hệ thống hóa các luận cứ khoa học mang tính lí luận về các chỉ tiêu
đánh giá năng lực cạnh tranh của sản phẩm.
+ Phân tích, đánh giá khả năng, thực trạng, năng lực cạnh tranh của
sản phẩm Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên trong những năm qua và hiện
nay.
+ Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm
Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn bao gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh và năng
lực cạnh tranh sản phẩm
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng về năng lực cạnh tranh của sản phẩm Chè
Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên
Chương 4: Giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của sản
phẩm Chè Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

8

Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC
CẠNH TRANH SẢN PHẨM
1.1. Cơ sở lí luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh

1.1.1. Khái quát về năng lực cạnh tranh
1.1.1.1. Cạnh tranh
* Khái niệm cạnh tranh
Khái niệm cạnh tranh được nhiều tác giả nghiên cứu và trình bày dưới
nhiều góc độ khác nhau trong các giai đoạn phát triển của nền kinh tế xã hội.
Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất, cụ thể và rõ
ràng về cạnh tranh, do vậy có rất nhiều cách hiểu khác nhau về thuật ngữ
cạnh tranh.
Các-Mác cho rằng "Cạnh tranh là sự ganh đua, đấu tranh gay gắt giữa
các nhà tư bản nhằm dành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất
và tiêu dùng hàng hóa để thu được lợi nhuận siêu ngạch" (Nguyễn Văn Hảo
và cộng sự 2002).
Theo cuốn Black’Law Dictionary, cạnh tranh được diễn ra là sự nỗ lực
hoặc hành vi của hai hay nhiều thương nhân nhằm tranh giành những lợi
ích giống nhau từ chủ thể thứ ba (Garner 2009). Theo cuốn Từ điển Kinh
doanh của Anh xuất bản năm 1992, cạnh tranh được định nghĩa là sự ganh
đua, sự kình địch giữa các nhà kinh doanh nhằm tranh giành cùng một loại tài
nguyên hoặc cùng một loại khách hàng về phía mình (Đặng Vũ Huân 2004).
Theo Từ
điển Bách Khoa Việt Nam: "Cạnh tranh (trong kinh doanh) là hoạt động tranh
đua giữa những người sản xuất hàng hóa, giữa các thương nhân, các nhà kinh
doanh trong nền kinh tế thị trường, chi phối quan hệ cung cầu, nhằm
Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

9

giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ thị trường có lợi nhất" (Hà Học Trạc và

cộng sự 2005).

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

10

Như vậy, khái niệm cạnh tranh có thể hiểu là sự ganh đua, là cuộc đấu
tranh gay gắt, quyết liệt giữa những chủ thể kinh doanh với nhau trên một
thị trường hàng hóa cụ thể nào đó nhằm giành giật khách hàng, thông qua đó
mà tiêu thụ được nhiều hàng hóa và thu được lợi nhuận cao, đồng thời tạo
điều kiện thúc đẩy sản xuất phát triển. Cạnh tranh có thể đem lại lợi ích cho
các cá nhân, doanh nghiệp này nhưng cũng gây thiệt hại cá nhân, doanh
nghiệp khác. Xét dưới góc độ lợi ích toàn xã hội, cạnh tranh luôn có tác
động tích cực, là phương thức phân bổ các nguồn lực một cách tối ưu và
do đó nó trở thành động lực bên trong thúc đẩy nền kinh tế phát triển.
* Đặc điểm của cạnh tranh
Cạnh tranh kinh tế là một quy luật kinh tế của sản xuất hàng hoá vì nó
xuất phát từ quy luật giá trị của sản xuất hàng hoá. Trong sản xuất hàng hoá,
sự tách biệt tương đối giữa những người sản xuất, sự phân công lao động xã
hội tất yếu dẫn đến sự cạnh tranh để giành được những điều kiện thuận
lợi hơn như gần nguồn nguyên liệu, nhân công rẻ, gần thị trường tiêu thụ,
giao thông vận tải tốt, khoa học kỹ thuật phát triển... nhằm giảm mức hao phí
lao động cá biệt thấp hơn mức hao phí lao động xã hội cần thiết để thu được
nhiều lãi. Khi còn sản xuất hàng hoá, còn phân công lao động thì còn có cạnh
tranh.
Cạnh tranh cũng là một nhu cầu tất yếu của hoạt động kinh tế trong cơ
chế thị trường, nhằm mục đích chiếm lĩnh thị phần, tiêu thụ được nhiều

sản phẩm hàng hoá để đạt được lợi nhuận cao nhất. Câu nói cửa miệng của
nhiều người hiện nay "thương trường như chiến trường", phản ánh phần
nào tính chất gay gắt khốc liệt đó của thị trường cạnh tranh tự do.
* Vai trò của cạnh tranh

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

11

Cạnh tranh có vai trò quan trọng trong nền sản xuất hàng hóa nói
riêng, và trong lĩnh vực kinh tế nói chung, là động lực thúc đẩy sản xuất phát
triển, góp phần vào sự phát triển kinh tế.

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>

12

Sự cạnh tranh buộc người sản xuất phải năng động, nhạy bén, nắm bắt
tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng, tích cực nâng cao tay nghề,
thường xuyên cải tiến kỹ thuật, áp dụng những tiến bộ, các nghiên cứu
thành công mới nhất vào trong sản xuất, hoàn thiện cách thức tổ chức
trong sản xuất, trong quản lý sản xuất để nâng cao năng xuất, chất lượng và
hiệu quả kinh tế. Ở đâu thiếu cạnh tranh hoặc có biểu hiện độc quyền thì
thường trì trệ và kém phát triển.

Cạnh tranh mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt cho người tiêu dùng. Người
sản xuất phải tm mọi cách để làm ra sản phẩm có chất lượng hơn, đẹp
hơn, có chi phí sản xuất rẻ hơn, có tỷ lệ tri thức khoa học, công nghệ trong
đó cao hơn... để đáp ứng với thị hiếu của người tiêu dùng.
Ngoài mặt tích cực, cạnh tranh cũng đem lại những hệ quả không
mong muốn về mặt xã hội. Nó làm thay đổi cấu trúc xã hội trên phương diện
sở hữu của cải, phân hóa mạnh mẽ giàu nghèo, có những tác động tiêu cực
khi cạnh tranh không lành mạnh, dùng các thủ đoạn vi phạm pháp luật hay
bất chấp pháp luật. Vì lý do trên cạnh tranh kinh tế bao giờ cũng phải được
điều chỉnh bởi các định chế xã hội, sự can thiệp của nhà nước.
Như vậy cạnh tranh là yếu tố cơ bản của nền kinh tế thị trường, là cơ
chế điều chỉnh linh hoạt sản xuất xã hội, kích thích tiến bộ kỹ thuật, góp phần
vào sự phát triển kinh tế, xã hội.
1.1.1.2. Năng lực cạnh tranh
* Khái niệm năng lực cạnh tranh
Trong quá trình cạnh tranh với nhau, để giành được lợi thế về phía
mình, các chủ thể phải áp dụng tổng hợp nhiều biện pháp nhằm duy trì
và phát triển vị thế của mình trên thị trường. Các biện pháp này thể hiện

Số hóa bởi Trung tâm Học
liệu

/>