Nghiên cứu biến động diện tích và đề xuất giải pháp quản lý rừng ngập mặn ven biển xã Đông Long và xã Nam Phú, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình (Luận văn thạc sĩ)

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGHIÊN CỨU BIẾN ĐỘNG DIỆN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT
GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỪNG NGẬP MẶN VEN BIỂN
XÃ ĐÔNG LONG VÀ XÃ NAM PHÚ, HUYỆN TIỀN HẢI,
TỈNH THÁI BÌNH

CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

NGUYỄN HÀ MY

HÀ NỘI, NĂM 2019


BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGHIÊN CỨU BIẾN ĐỘNG DIỆN TÍCH VÀ ĐỀ XUẤT
GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỪNG NGẬP MẶN VEN BIỂN
XÃ ĐÔNG LONG VÀ XÃ NAM PHÚ, HUYỆN TIỀN HẢI,
TỈNH THÁI BÌNH

NGUYỄN HÀ MY
CHUYÊN NGÀNH
MÃ SỐ

: KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

: 8840301

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS. TS. MAI SỸ TUẤN
2. PGS. TS. NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH
HÀ NỘI, NĂM 2019


CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI

Cán bộ hƣớng dẫn chính: PGS.TS. Mai Sỹ Tuấn
Cán bộ hƣớng dẫn phụ: PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hạnh
Cán bộ chấm phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Mạnh Khải
Cán bộ chấm phản biện 2: PGS.TS. Hoàng Ngọc Khắc
Luận văn thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại:
HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI

Ngày 20 tháng 01 năm 2019


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dƣới sự
hƣớng dẫ của PGS.TS. Mai Sỹ Tuấn và PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hạnh . Các s
liẹu, kết quả nêu trong luạn van là hoàn toàn trung thực và chua t ng đuợc ai công b
trong bất k công trình nghiên cứu nào khác .
Hà Nội, ngày

tháng

HỌC VIÊN

Nguyễn Hà My

năm 2019


ii

LỜI CẢM ƠN
Đ hoàn thành luạn van thạc sĩ với tên đề tài: Nghiên cứu biến động diện tích
và đề xuất giải pháp quản lý r ng ngập mặn ven bi n xã Đông Long và xã Nam Phú,
huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình . Tôi xin ch n thành cảm on PGS.TS. Mai Sỹ Tuấn,

PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hạnh đã huớng dẫn, chỉ bảo tạn tình và đọng viên giúp
tôi hoàn thành bài báo cáo luạn van này.
Tôi c ng xin tr n trọng cảm on Chính quyền địa phuong và Trung tâm Khí

tuợng Thủy van huyẹn Tiền Hải, tỉnh Thái Bình đã tạo điều kiẹn t t nhất đ tôi c th
đi thực địa và cung cấp nh ng kiến thức quý báu c ng nhu chia s tài liẹu, d liẹu
liên quan tới luạn van.
Tôi xin g i lời tri n s u sắc đến quý thầy cô Khoa Môi truờng, Truờng Đại học

Tài nguyên và Môi truờng Hà Nọi đã tạn tình giảng dạy và truyền đạt nh ng kiến
thức quý giá trong su t thời gian học cao học tại truờng.
Cảm on các anh chị, bạn b nh ng nguời bạn đồng hành trong quãng thời gian
học cao học, nh ng nguời đã luôn sát cánh, giúp đ , đọ ng viên và là nguồn đọng lực

đ tôi vuon lên.
Tr n trọng cảm ơn đề tài Nghiên cứu x y dựng mô hình dự báo xu hƣớng thay
đổi hệ sinh thái r ng ngập mặn trong b i cảnh biến đổi khí hậu ở các tỉnh ven bi n Bắc
Bộ , mã s TNMT.2018.05.06 đã hỗ trợ một phần kinh phí cho thực địa, điều tra.
Do thời gian và kiến thức c n hạn chế nên luạ n van không tránh kh i nh ng
thiếu s t vì vạ y tôi rất mong nhạn đuợc nh ng ý kiến đ ng g p của quý thầy – cô đ
luạn van đuợc hoàn thiẹn hon.
Tôi xin ch n thành cảm on!.
HỌC VIÊN

Nguyễn Hà My


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
THÔNG TIN LUẬN VĂN ........................................................................................... v
DANH SÁCH CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................. vi
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. viii
DANH MỤC HÌNH ..................................................................................................... ix
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của luận văn ....................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 2
3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................................. 2
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................................... 4
1.1. Tổng quan về r ng ngập mặn và vai tr của r ng ngập mặn đ i với sinh kế của
cộng đồng ...................................................................................................................... 4

1.1.1. Tổng quan về r ng ngập mặn ............................................................................. 4
1.1.2. Vai tr của r ng ngập mặn đ i với sinh kế của cộng đồng ven bi n ................. 6
1.2. Tổng quan nghiên cứu về ảnh hƣởng của hoạt động sinh kế đến r ng ngập mặn
và công tác phục hồi, quản lý r ng ............................................................................. 12

1.2.1. Các nghiên cứu về ảnh hƣởng của hoạt động sinh kế đến r ng ngập mặn trên
thế giới ........................................................................................................................ 12
1.2.2. Các nghiên cứu về ảnh hƣởng của hoạt động sinh kế đến r ng ngập mặn tại
Việt Nam ..................................................................................................................... 14
1.3. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình .................. 18
1.3.1. Điều kiện tự nhiên huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ......................................... 18
1.4. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ................................. 26
1.4.1. Thực trạng phát tri n kinh tế............................................................................. 26

1.4.2. Văn h a xã hội .................................................................................................. 34
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....... 46


iv
2.1. Đ i tƣợng nghiên cứu .......................................................................................... 46
2.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 46
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 47
2.3.1. Phƣơng pháp thu thập tài liệu ........................................................................... 47
2.3.2. Phƣơng pháp khảo sát thực địa ......................................................................... 47
2.3.3. Phƣơng pháp bản đồ ......................................................................................... 47
2.3.4. Phƣơng pháp điều tra xã hội học và ph ng vấn s u ......................................... 49
2.3.5. Phƣơng pháp x lý và ph n tích s liệu ........................................................... 51
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................... 53
3.1. Đánh giá biến động diện tích r ng ngập mặn ven bi n xã Đông Long và xã Nam
Phú huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình trong giai đoạn 2005 – 2017 ............................ 53

3.1.1. Hiện trạng r ng ngập mặn vùng ven bi n huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ..... 53

3.1.2. Biến động diện tích r ng ngặp mặn tại xã Nam Phú và xã Đông Long, huyện
Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ............................................................................................. 57
3.2. Ảnh hƣởng của các hoạt động sinh kế đến quản lý r ng ngập mặn tại xã Đông
Long và xã Nam Phú huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ............................................... 62
3.2.1. Sinh kế, cơ cấu ngành nghề và thu nhập bình qu n ......................................... 62
3.2.2. Ảnh hƣởng của sinh kế đến r ng ngập mặn tại xã Nam Phú và xã Đông Long,
huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình .................................................................................. 66
3.2.3. Ph n tích đi m mạnh, đi m yếu, cơ hội, thách thức trong hoạt động sinh kế của
cộng đồng.................................................................................................................... 76
3.3. Ảnh hƣởng của điều kiện tự nhiên đến diện tích r ng ngập mặn tại xã Nam Phú
và xã Đông Long, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình .................................................... 79
3.4. Công tác quản lý r ng ngập mặn ven bi n xã Đông Long và xã Nam Phú, huyện
Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ............................................................................................. 84
3.5. Đề xuất các biện pháp quản lý, bảo vệ r ng ngập mặn huyện Tiền Hải ............. 93
3.5.1. Nh m giải pháp về kinh tế ................................................................................ 93
3.5.2. Nh m giái pháp về văn hoá, xã hội .................................................................. 95
3.5.3. Nh m giải pháp về sinh thái và môi trƣờng ..................................................... 99
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 106
PHỤ LỤC ........................................................................Error! Bookmark not defined.


v

THÔNG TIN LUẬN VĂN
Họ và tên học viên: Nguyễn Hà My
Lớp: CH3A.MT2

Khóa: 2017-2019

Cán bộ hƣớng dẫn 1: PGS.TS. Mai Sỹ Tuấn
Cán bộ hƣớng dẫn 2: PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hạnh
Tên đề tài: “Nghiên cứu biến động diện tích và đề xuất giải pháp quản lý
rừng ngập mặn ven biển xã Đông Long và xã Nam Phú, huyện Tiền Hải,
tỉnh Thái Bình”
T m tắt luận văn:
Đ c cơ sở đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả r ng ngập mặn
(RNM), đề tài nghiên cứu biến động diện tích và đề xuất giải pháp quản lý
RNM ven bi n huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình đã đƣợc tri n khai. Kết quả
nghiên cứu cho thấy, hiện trạng r ng ngập mặn tại xã Nam Phú, xã Đông Long,
huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình c sự biến động diện tích r ng trong giai đoạn

2005 – 2017. Các nguyên nh n c th k đến nhƣ: ảnh hƣởng của hoạt động
sinh kế của ngƣời d n; ảnh hƣởng của bi n đổi khí hậu; sự không th ng nhất về
s liệu th ng kê diện tích r ng ngập mặn qua t ng năm. Mô hình sinh kế bền
v ng tại địa phƣơng là chăn nuôi theo mô hình VAC, nuôi ong, trồng lúa, hoa
màu, nuôi trồng thuỷ sản nƣớc ngọt, trồng c y gi ng RNM. Điều kiện khí
tƣợng, thủy văn khu vực nghiên cứu thuận lợi cho sự phát tri n r ng ngập mặn,
trong giai đoạn 2005 – 2017, một s cơn bão diễn ra tại khu vực nghiên cứu đã
làm ảnh hƣởng đến diện tích và chất lƣợng của r ng. Nhìn chung công tác quản
lý, bảo vệ r ng ngập mặn của các cấp chính quyền địa phƣơng trong nh ng
năm gần đ y đã c nhiều c gắng, tuy nhiên c n tồn tại một s bất cập và
chồng chéo trong công tác quản lý, ph i hợp gi a các cấp, các ngành tại địa
phƣơng. Đ g p phần quản lý và bảo vệ r ng ngập mặn đạt hiệu quả, chúng tôi
đề xuất ba nh m giải pháp g p phần quản lý và bảo vệ hiệu quả RNM: Nh m


vi
giải pháp về kinh tế; Nh m giải pháp về văn hoá, xã hội; Nh m giải pháp về

sinh thái và môi trƣờng đ quản lý hiệu quả RNM.
Từ khoá: Biến động diện tích, r ng ngập mặn, quản lý r ng ngập mặn.

SUMMARY
To provide a basic for the effective managment of mangroves, this study
project on the changing of the area and proposing solutions for the coastal
mangrove management in Tien Hai district, Thai Binh province was conducted.
The results indicated that the status of mangroves in Nam Phu commune,
Dong Long commune, Tien Hai district, Thai Binh province has been changed
in the period of 2005 – 2017. The reasons are: the affects of the livelihood
activities of local community; the impact of climate change; inconsistency in
the statistics of mangrove area over the years. Sustainable livelihood models
are garden – pond – barn (vƣờn-ao-chuồng) model, honey bee rasing, rice and
other crops cultivation, freshwater aquaculture, mangrove seedling planting.
Meteorological and hydrological conditions of the study area are favorable for
the development of mangrove forest, in the period of 2005 - 2017, some storms
occurred in the study area, affecting the area and quality of the forest. In
general, the management and protection of mangrove forests of local
authorities in recent years has made great efforts, but there are still some
shortcomings and overlaps in the management and coordination between levels
of local authorities. Basing on the study results, three groups of solutions were
proposed, including: economic solutions, cultural and social solution;
ecological environement solutions for the effective management of mangrove.
Keywords: The changing of the area, mangroves, mangrove management.


vii
DANH SÁCH CHỮ VIẾT TẮT
BĐKH

: Biến đổi khí hậu

CIFOR

: Trung t m Nghiên cứu L m nghiệp Qu c tế

CTĐ

: Ch thập đ

CTSH

: Ch u thổ sông Hồng

ĐNN

: Đất ngập nƣớc

HGĐ

: Hộ gia đình

HST

: Hệ sinh thái

HTTĐL

: Hệ th ng thông tin địa lý

KBTTN

: Khu bảo tồn thiên nhiên

KHCN

: Khoa học công nghệ

KT – XH

: Kinh tế - xã hội

NN & PTNT

: Nông nghiệp và Phát tri n nông thôn

NTTS

: Nuôi trồng thuỷ sản

RNM

: R ng ngập mặn

SQTG

: Sinh quy n thế giới

TN&MT

: Tài nguyên và môi trƣờng

VQG

: Vƣờn qu c gia


viii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Chỉ tiêu phát tri n kinh tế của huyện Tiền Hải giai đoạn 2010 -2017 ........ 27
Bảng 1.2. Diện tích và sản lƣợng một s c y trồng chính .......................................... 28
Bảng 1.3. S lƣợng gia súc, gia cầm giai đoạn 2010 - 2017 ...................................... 29
Bảng 1.4. Lao động, việc làm huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình .................................. 33
Bảng 3. 1. Diện tích ph n vùng khu Sinh quy n thế giới ch u thổ sông Hồng trên địa
bàn huyện Tiền Hải ..................................................................................................... 54
Bảng 3.2. Hiện trạng s dụng đất ngập mặn vùng ven bi n huyện Tiền Hải, tỉnh Thái
Bình năm 2010 ............................................................................................................ 55
Bảng 3.4. Ph n b một s loài c y ngập mặn vùng ven bi n Thái Bình .................... 57

Bảng 3.5. Diễn biến diện tích r ng ngập mặn tại xã Nam Phú và xã Đông Long,
huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình trong giai đoạn 2005 – 2017.................................... 58
Bảng 3. 6. Cơ cấu các lình vực ngành nghề xã Nam Phú và xã Đông Long.............. 64
xã Đông Long năm 2017 ............................................................................................ 65
Bảng 3.7. Thu nhập bình qu n tháng t các hoạt động sinh kế tại xã Nam Phú và xã
Đông Long, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình .............................................................. 66
Bảng 3.8. Hiện trạng sinh kế của các đ i tƣợng nghiên cứu ...................................... 68
Bảng 3.9. Kết quả điều tra về nguyên nh n diện tích r ng ngập mặn suy giảm ........ 75
Bảng 3.10. Điều kiện khí tƣợng tỉnh Thái Bình t năm 2005 - 2017......................... 80

ix

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Sơ đồ liên kết nội dung nghiên cứu của luận văn ......................................... 3
Hình 1.2. Sơ đồ vai tr của r ng ngập mặn ................................................................ 12
Hình 1.3. Huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình – khu vực nghiên cứu ............................. 18
Hình 3. 1. Hiện trạng s dụng đất ngập mặn tại huyện Tiền Hải năm 2010 và 2015 56
Hình 3. 2. Biến động diện tích r ng gập mặn tại xã Nam Phú và xã Đông Long t
năm 2005 đến năm 2017 ............................................................................................. 61
Hình 3.3. So sánh cơ cấu các lĩnh vực ngành nghề gi a xã Nam Phú và................... 65

Hình 3.4. Mô hình VAC trên đê r ng ngập mặn xã Đông Long của gia đình ông V
Văn Trƣơng ................................................................................................................. 71

Hình 3.5. Tƣơng quan biến động diện tích r ng ngập mặn và diện tích NTTS qua các
năm tại xã Nam Phú và xã Đông Long ....................................................................... 74

Hình 3.6. Các dự án trồng r ng ngập mặn hiện nay trên địa bàn xã Đông Long và xã
Nam Phú, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ................................................................. 76
Hình 3.7. M i tƣơng quan gi a s cơn dông/bão trên địa bàn tỉnh Thải Bình và biến
động diện tích r ng ngập mặn tại 2 xã qua các năm .................................................. 82

Hình 3.8. Sơ đồ quản lý r ng ngập mặn tại huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình ............. 88
Hình 3.9. Mô hình giao ngƣời d n trồng c y gi ng cho RNM tại xã Nam Phú và xã
Đông Long .................................................................................................................. 99

Hình 3. 10. Mô hình nuôi tôm quảng canh tại xã Nam Phú và xã Đông Long ........ 102


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn Full