Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự và thực tiễn thực hiện tại các tòa án trên địa bàn thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

PHẠM THỊ MINH

ĐẢM BẢO QUYỀN TỰ ĐỊNH ĐOẠT CỦA ĐƯƠNG SỰ TRONG TỐ
TỤNG DÂN SỰ VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN TẠI CÁC TÒA ÁN TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Hà Nội - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

PHẠM THỊ MINH

ĐẢM BẢO QUYỀN TỰ ĐỊNH ĐOẠT CỦA ĐƯƠNG SỰ TRONG TỐ
TỤNG DÂN SỰ VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN TẠI CÁC TÒA ÁN TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Dân sự và tố tụng dân sự
Mã số: 60380103

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN CÔNG BÌNH

Hà Nội - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên
cứu khoa học của cá nhân tôi được thực hiện trên
cơ sở nghiên cứu lý thuyết và khảo sát tình hình
thực tiễn dưới sự hướng dẫn khoa học của TS.
Nguyễn Công Bình. Các thông tin, số liệu, các luận
điểm kế thừa được trích dẫn rõ ràng. Kết quả
nghiên cứu của luận văn là trung thực.
Tác giả của luận văn

Phạm Thị Minh


i

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................................................................................. 1
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài ............................................................................................................................. 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài ..................................................................................................... 5
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài....................................................................................................... 5
5. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài .............................................................................................................................. 6

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ............................................................................................. 6
7. Kết cấu của luận văn .......................................................................................................................................................... 7
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN CHUNG VỀ ĐẢM BẢO QUYỀN TỰ ĐỊNH
ĐOẠT CỦA ĐƢƠNG SỰ TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ ............................................................. 8
1.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng
sự trong tố tụng dân sự............................................................................................................................................................ 8
1.1.1. Khái niệm về đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng
dân sự ........................................................................................................................................................................................................ 8
1.1.2. Đặc điểm của đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng
dân sự .....................................................................................................................................................................................................12
1.1.3. Ý nghĩa của đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng
dân sự .....................................................................................................................................................................................................15
1.1.4. Các yếu tố quyết định việc đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự
trong tố tụng dân sự ................................................................................................................................................................17
1.2. Nội dung quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về đảm bảo quyền tự
định đoạt của đƣơng sự trong tố tụng dân sự...............................................................................................20
1.2.1. Nội dung quy định về đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong
giải quyết vụ án dân sự........................................................................................................................................................20


ii

1.2.1.1. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong việc khởi kiện vụ án
dân sự .....................................................................................................................................................................................................20
1.2.1.2. Đảm bảo quyền tự định đoạt của bị đơn trong việc đưa ra yêu cầu
phản tố ...................................................................................................................................................................................................23
1.2.1.3. Đảm bảo quyền tự định đoạt trong việc đưa ra yêu cầu độc lập của
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan..............................................................................................................24
1.2.1.4. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong việc thay đổi, bổ
sung, rút yêu cầu.........................................................................................................................................................................24

1.2.1.5. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong thỏa thuận giải
quyết vụ án dân sự ....................................................................................................................................................................26
1.2.1.6. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong việc kháng cáo, thay
đổi, bổ sung và rút yêu cầu kháng cáo đối với bản án, quyết định giải quyết
vụ án dân sự.....................................................................................................................................................................................27
1.2.2. Nội dung quy định về đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong
giải quyết việc dân sự............................................................................................................................................................29
1.2.2.1. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong việc đưa ra yêu cầu
giải quyết việc dân sự............................................................................................................................................................29
1.2.2.2. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong việc rút đơn yêu cầu
giải quyết việc dân sự............................................................................................................................................................30
1.2.2.3. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong việc thỏa thuận giải
quyết việc dân sự...........................................................................................................................................................................30
1.2.2.4. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong việc kháng cáo quyết
định giải quyết việc dân sự..................................................................................................................................................31
KẾT LUẬN CHƢƠNG I ..................................................................................................................................................31
Chƣơng 2: THỰC TIỄN ĐẢM BẢO QUYỀN TỰ ĐỊNH ĐOẠT CỦA
ĐƢƠNG SỰ TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ TẠI CÁC TÒA ÁN TRÊN ĐỊA
BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI.......................................................................................................................................33


iii

2.1. Thực tiễn đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong giải quyết vụ
án dân sự..............................................................................................................................................................................................34
2.1.1. Thực tiễn đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong giải quyết vụ
án dân sự tại Tòa án cấp sơ thẩm ............................................................................................................................34
2.1.1.1. Những kết quả đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự đạt được
trong giải quyết vụ án dân sự theo thủ tục sơ thẩm..............................................................................34
2.1.1.2. Những hạn chế đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong giải

quyết vụ án dân sự theo thủ tục sơ thẩm...........................................................................................................40
2.1.2. Thực tiễn đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong giải quyết vụ
án dân sự theo thủ tục phúc thẩm ............................................................................................................................43
2.1.2.1. Những kết quả đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự đạt được
trong giải quyết vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm.......................................................................43
2.1.2.2. Những hạn chế đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong giải
quyết vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm ...................................................................................................47
2.2. Thực tiễn đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong giải quyết việc
dân sự ......................................................................................................................................................................................................49
2.2.1. Những kết quả đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự đạt được
trong giải quyết việc dân sự ...........................................................................................................................................49
2.2.2. Những hạn chế đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong giải
quyết việc dân sự ........................................................................................................................................................................53
KẾT LUẬN CHƢƠNG II ................................................................................................................................................56
Chƣơng 3: NGUYÊN NHÂN HẠN CHẾ, CÁC YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP
ĐẢM BẢO QUYỀN TỰ ĐỊNH ĐOẠT CỦA ĐƢƠNG SỰ TRONG TỐ
TỤNG DÂN SỰ .........................................................................................................................................................................58
3.1. Nguyên nhân hạn chế đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
tố tụng dân sự tại các Tòa án trên địa bàn thành phố Hà Nội ..............................................58


iv

3.1.1. Nguyên nhân về quy định của pháp luật đảm bảo quyền tự định đoạt
của đương sự trong tố tụng dân sự.........................................................................................................................58
3.1.2. Nguyên nhân về thực hiện quy định của pháp luật đảm bảo quyền tự
định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự .............................................................................................62
3.2. Các yêu cầu đối với đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong tố
tụng dân sự ........................................................................................................................................................................................64
3.2.1. Yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội ở Hà Nội đối với đảm bảo quyền tự

định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự .............................................................................................64
3.2.2. Yêu cầu tiếp tục thực hiện cải cách tư pháp đối với đảm bảo quyền tự
định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự .............................................................................................65
3.2.3. Yêu cầu thi hành Hiến pháp năm 2013 đối với việc đảm bảo quyền tự
định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự .............................................................................................66
3.3. Các giải pháp đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong tố tụng
dân sự ......................................................................................................................................................................................................67
3.3.1. Kiến nghị về hoàn thiện quy định của pháp luật đảm bảo quyền tự định
đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự ...........................................................................................................67
3.3.2. Giải pháp về thực hiện quy định của pháp luật đảm bảo quyền tự định
đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự ...........................................................................................................71
KẾT LUẬN CHƢƠNG III ..............................................................................................................................................73
KẾT LUẬN ......................................................................................................................................................................................75
PHỤ LỤC .............................................................................................................................................................................................. a
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................ c


v

NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT

BLDS

: Bộ luật Dân sự

BLTTDS

: Bộ luật Tố tụng dân sự

HĐXX

: Hội đồng xét xử

TAND

: Tòa án nhân dân

TTDS

: Tố tụng dân sự

VADS

: Vụ án dân sự

VDS

: Việc dân sự


1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Những năm gần đây, cùng với sự phát triển nền kinh tế thị trƣờng theo
định hƣớng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã ngày càng hội nhập vào nền kinh
tế thế giới. Các mối quan hệ dân sự trở lên phong phú, đa dạng là yếu tố tích
cực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Tuy vậy, nhiều quan hệ dân sự phát
sinh khá phức tạp nên đã dẫn đến phát sinh tranh chấp giữa các chủ thể.

Việc giải quyết các tranh chấp dân sự có ý nghĩa quan trọng, không chỉ
nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể trong quan hệ
pháp luật dân sự mà còn góp phần ổn định các quan hệ trong xã hội. Yêu cầu
đặt ra đối với việc giải quyết các tranh chấp dân sự là vừa phải đảm bảo đƣợc
tính nghiêm minh của pháp luật, vừa phải bảo vệ đƣợc những quyền và lợi ích
hợp pháp của các chủ thể. Để thực hiện đƣợc các yêu cầu đó, một trong
những vấn đề quan trọng là đòi hỏi các chủ thể tiến hành tố tụng và các chủ
thể tham gia tố tụng phải tuân thủ đúng những quy định của pháp luật tố tụng
dân sự. Đặc biệt phải bảo đảm đƣợc việc thực hiện các quyền tố tụng dân sự
(TTDS) của đƣơng sự trƣớc Tòa án. Trong các quyền TTDS của đƣơng sự thì
quyền tự định đoạt của đƣơng sự là quyền cơ bản, đặc trƣng nhất. Nó không
chỉ thể hiện bản chất của TTDS mà còn chi phối đến các quyền TTDS khác
của đƣơng sự. Vì vậy, để bảo đảm các quyền của đƣơng sự trong TTDS trƣớc
hết phải đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS.
Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) năm 2015 là văn bản pháp luật quan
trọng nhất quy định các vấn đề về TTDS. Bộ luật này đã quy định khá đầy đủ
vấn đề về nguyên tắc của luật TTDS, thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân,
nhiệm vụ và quyền hạn cơ quan tiến hành tố tụng, ngƣời tiến hành tố tụng,
quyền và nghĩa vụ của ngƣời tham gia tố tụng, chứng cứ và chứng minh trong
TTDS, thủ tục giải quyết vụ án dân sự, thủ tục giải quyết việc dân sự v.v… So
với BLTTDS năm 2004, thì BLTTDS năm 2015 có nhiều quy định mới và


2

hoàn thiện hơn, đảm bảo cho Tòa án giải quyết đúng đắn vụ việc dân sự, bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự. Điều này đã phần nào đáp ứng
đƣợc nhu cầu thực tế của xã hội và thực hiện đƣợc mục đích của công cuộc
cải cách tƣ pháp mà Đảng và Nhà nƣớc ta đã đề ra. Tuy nhiên, sau một thời
gian thực hiện BLTTDS năm 2015 cũng cho thấy vẫn còn nhiều vƣớng mắc,

bất cập, trong đó có vấn đề đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS. Việc tiếp tục nghiên cứu vấn đề về đảm bảo quyền tự định đoạt của
đƣơng sự trong TTDS, từ đó tìm ra các giải pháp hoàn thiện và thực hiện các
quy định của pháp luật TTDS về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự
trong TTDS trong lúc này là rất cần thiết. Với lý do đó, Học viên chọn đề tài:
“Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự và thực
tiễn thực hiện tại các Tòa án trên địa bàn thành phố Hà Nội” nghiên cứu
làm luận văn thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Trong thời gian trƣớc và sau khi Nhà nƣớc ta ban hành BLTTDS năm
2015 đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học pháp lý nghiên cứu về Luật
TTDS đã đƣợc công bố. Tuy không trực tiếp nghiên cứu về đảm bảo quyền tự
định đoạt của đƣơng sự trong TTDS nhƣng nội dung các công trình nghiên
cứu đều có đề cập đến vấn đề đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS. Tiêu biểu trong số các công trình nghiên cứu khoa học pháp lý đó phải
kể đến các công trình sau đây:
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Quyền tự định đoạt của đương sự trong tố
tụng dân sự” của tác giả Nguyễn Tiến Trung, bảo vệ tại Trƣờng Đại học Luật
Hà Nội năm 1997;
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Các nguyên tắc cơ bản của luật tố tụng
dân sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Văn Cung, bảo vệ tại Trƣờng Đại học
Luật Hà Nội năm 1997;


3

- Luận văn thạc sỹ luật học: “Nguyên tắc quyền định đoạt của đương
sự trong tố tụng dân sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Văn Tuyết, bảo vệ tại
Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, năm 2011;
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Quyền khởi kiện và bảo đảm quyền khởi

kiện trong tố tụng dân sự Việt Nam” của tác giả Trần Đức Thành, bảo vệ tại
Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, năm 2011;
- Luận văn thạc sỹ luật học: “Hòa giải vụ án dân sự và thực tiễn thực
hiện tại tỉnh Điện Biên” của tác giả Hà Thị Thanh Thủy, bảo vệ tại Trƣờng
Đại học Luật Hà Nội năm 2016;
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở: “Nguyên tắc quyền tự định
đoạt của đương sự trong tó tụng dân sự”, chủ nhiệm đề tài TS. Nguyễn Bích
Thảo, chủ trì thực hiện Khoa Luật trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội năm
2014;
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở: “Cơ chế bảo đảm quyền tự
định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự đáp ứng tiến trình cải cách tư
pháp ở Việt Nam”, chủ nhiệm đề tài TS. Nguyễn Triều Dƣơng, chủ trì thực
hiện Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, năm 2015;
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ: “Cơ sở lý luận và thực tiễn hoàn
thiện hệ thống pháp luật về tố tụng dân sự bảo đảm quyền con người, quyền công
dân phù hợp với Hiến pháp”, chủ nhiệm đề tài Nguyễn Văn Luật, chủ trì thực hiện
Viện Nghiên cứu Lập pháp thuộc Ủy ban Thƣờng vụ Quốc hội, năm 2017;
- Sách chuyên khảo: “Pháp luật tố tụng dân sự và thực tiễn xét xử” của
tác giả Tƣởng Duy Lƣợng, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, năm 2009;
- Sách chuyên khảo: “Cơ chế pháp lý bảo đảm quyền con người, quyền
công dân trong giải quyết vụ án dân sự tại Tòa án nhân dân” của tác giả TS.
Nguyễn Thị Thu Hà, Nhà xuất bản Lao động, năm 2017;
- Giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam của Trƣờng Đại học Luật Hà
Nội, Nhà xuất bản Công an nhân dân, năm 2017.


4

Ngoài ra, còn một số bài viết về quyền định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS đăng trên các tạp chí chuyên ngành nhƣ:

- Bài viết: “Nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự trong tố
tụng dân sự” của tác giả Phạm Hữu Nghị, đăng trên Tạp chí Nhà nƣớc và
pháp luật số 12/2000;
- Bài viết: “Về nguyên tắc quyền quyết định và tự định đoạt của đương
sự trong Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Ngọc Khánh,
đăng trên Tạp chí Nhà nƣớc và pháp luật số 5/2005;
- Bài viết: “Việc thay đổi, bổ sung và rút yêu cầu của đương sự tại
phiên tòa sơ thẩm” của tác giả Lê Minh Hải, đăng trên Tạp chí Nhà nƣớc và
pháp luật số tháng 9/2007;
- Bài viết: “Sự thỏa thuận của đương sự tại phiên tòa sơ thẩm dân sự”
của tác giả Bùi Thị Huyền, đăng trên Tạp chí Luật học số tháng 8/2007;
- Bài viết: “Quyền khởi kiện và xác định tư cách tham gia tố tụng” của
tác giả Trần Anh Tuấn, đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân số tháng 12/2008;
- Bài viết: “Về nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự trong tố
tụng dân sự” của tác giả Lê Minh Hải, đăng trên Tạp chí Nhà nƣớc và pháp
luật số 4/2009 v.v…
Tuy vậy, các công trình trên đây chủ yếu mới dừng lại ở việc làm rõ
đƣợc nội dung quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS, chủ thể có trách
nhiệm đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS, nhiều nội dung
của đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS chƣa đƣợc đề cập
nghiên cứu hoặc chƣa đƣợc làm rõ. Vì vậy, cho đến nay chƣa có công trình
khoa học pháp lý nào nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện các vấn đề về
đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS. Luận văn thạc sỹ luật
học đề tài: “Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự
và thực tiễn thực hiện tại các Tòa án trên địa bàn thành phố Hà Nội” là công
trình khoa học pháp lý đầu tiên nghiên cứu đầy đủ, toàn diện về đảm bảo
quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS.


5

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là làm sáng tỏ một số vấn đề lý
luận về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS, nội dung các
quy định của pháp luật TTDS Việt Nam về bảo quyền tự định đoạt của đƣơng
sự và thực tiễn thực hiện tại các Tòa án trên địa bàn thành phố Hà Nội. Từ
việc nghiên cứu phát hiện những vƣớng mắc, bất cập trong các quy định của
pháp luật TTDS Việt Nam về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS và thực tiễn thực hiện đồng thời tìm ra các giải pháp nhằm góp phần
hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện các quy định của pháp luật TTDS
Việt Nam về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS.
Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu đề tài nêu trên, việc nghiên cứu đề tài
có các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về đảm bảo quyền tự định đoạt của
đƣơng sự trong TTDS;
- Nghiên cứu nội dung các quy định của pháp luật TTDS Việt Nam về
đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS;
- Khảo sát thực tiễn thực hiện các quy định của pháp luật TTDS Việt
Nam về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự tại các Tòa án;
- Phát hiện những vƣớng mắc, bất cập trong các quy định của pháp luật
TTDS Việt Nam về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS và
thực tiễn thực hiện; tìm ra các giải pháp hoàn thiện để các quy định của pháp
luật TTDS Việt Nam về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS và nâng cao hiệu quả thực hiện chúng trên thực tế.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài
Đối tƣợng nghiên cứu đề tài là những vấn đề lý luận về đảm bảo quyền
tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS, các quy định của pháp luật TTDS
Việt Nam về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự và thực tiễn giải quyết
các vụ việc dân sự của các Tòa án.

6

Trong khuôn khổ đề tài luận văn thạc sỹ ứng dụng, phạm vi nghiên cứu
đề tài tập trung vào khảo sát, phân tích và giải quyết những vấn đề đặt ra từ
thực tiễn đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS tại các Tòa
án nhân dân (TAND) trên địa bàn thành phố Hà Nội theo thủ tục sơ thẩm và
thủ tục phúc thẩm mà không đi vào nghiên cứu quyền tự định đoạt của đƣơng
sự trong thủ tục rút gọn, trong đó tập trung vào đảm bảo quyền tự định đoạt
của đƣơng sự trong giải quyết vụ án dân sự. Đối với các nội dung khác của đề
tài, việc nghiên cứu chỉ tiến hành đối với những vấn đề cơ bản nhất có ý nghĩa
dẫn dắt, định hƣớng, bổ sung cho việc nghiên cứu vấn đề chính nêu trên nhƣ
vấn đề lý luận thì nghiên cứu khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa và các yếu tố
quyết định việc đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS; các
quy định của pháp luật TTDS thì nghiên cứu các quy định của BTTDS năm
2015 về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS tại Tòa án cấp
sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu đề tài đƣợc tiến hành trên cơ sở phƣơng pháp luận của
Chủ nghĩa Mác - Lênin và tƣ tƣởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nhà nƣớc
và pháp luật; quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về cải cách tƣ pháp và
xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền ở Việt Nam. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu đề
tài cũng sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu khoa học truyền thống nhƣ
phƣơng pháp lịch sử, phƣơng pháp phân tích, phƣơng pháp so sánh, phƣơng
pháp thống kê v.v… để làm rõ những vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu đề tài.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu đầy đủ và có hệ thống đầu
tiên các vấn đề về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS, có
những điểm mới về khoa học sau đây:
- Xây dựng đƣợc khái niệm, xác định đƣợc đặc điểm, ý nghĩa và các

yếu tố quyết định việc đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS;


7

- Phân tích làm rõ đƣợc nội dung các quy định cơ bản của pháp luật
TTDS Việt Nam hiện hành về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự
trong TTDS;
- Đánh giá đƣợc thực tiễn đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự
trong TTDS tại các Tòa án trên địa bàn thành phố Hà Nội;
- Nhận diện đƣợc những hạn chế, bất cập trong các quy định của pháp
luật TTDS Việt Nam hiện hành về đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự
trong TTDS và thực tiễn thực hiện tại các Tòa án trên địa bàn thành phố Hà
Nội đồng thời đề xuất đƣợc một số kiến nghị nhằm hoàn thiện và nâng cao
hiệu quả thực hiện các quy định này trong bối cảnh Đảng và Nhà nƣớc đang
chủ trƣơng đẩy mạnh thực hiện Chiến lƣợc cải cách tƣ pháp và xây dựng nhà
nƣớc pháp quyền ở nƣớc ta.
Với những điểm mới về khoa học nêu trên nên Luận văn là tài liệu có
giá trị tham khảo trong việc nghiên cứu, giảng dạy pháp luật TTDS của các cơ
sở đào tạo luật và trong việc giải quyết các vụ việc dân sự của Tòa án.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Những vấn đề chung về đảm bảo quyền tự định đoạt của
đƣơng sự trong tố tụng dân sự.
Chương 2: Thực tiễn đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
tố tụng dân sự tại các Tòa án trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Chương 3: Nguyên nhân hạn chế, yêu cầu và giải pháp đảm bảo quyền
tự định đoạt của đƣơng sự trong tố tụng dân sự.

8

Chƣơng 1
NHỮNG VẤN CHUNG VỀ ĐẢM BẢO QUYỀN TỰ ĐỊNH ĐOẠT CỦA
ĐƢƠNG SỰ TRONG TỐ TỤNG DÂN SỰ
1.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về đảm bảo quyền tự định đoạt
của đƣơng sự trong tố tụng dân sự
1.1.1. Khái niệm về đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong
tố tụng dân sự
Quyền tự định đoạt của đƣơng sự là một trong những quyền TTDS cơ
bản của đƣơng sự. Trong các công trình nghiên cứu khoa học pháp lý đã đƣợc
công bố, các nhà nghiên cứu có đƣa ra những khái niệm khác nhau về quyền
tự định đoạt của đƣơng sự. TS. Nguyễn Mạnh Bách cho rằng: “Quyền tự định
đoạt là các bên đương sự có quyền điều khiển vụ kiện và Thẩm phán phải giữ
thế trung lập”1. PGS.TS Phạm Hữu Nghị thì cho rằng: “Quyền tự định đoạt
của đương sự trong tố tụng dân sự là sự phản ánh của quyền tự định đoạt của
các chủ thể trong mối quan hệ dân sự”2. Theo TS. Nguyễn Công Bình thì:
“Quyền tự định đoạt của đương sự là quyền của đương sự trong việc tự quyết
định về quyền, lợi ích của họ và lựa chọn biện pháp pháp lý cần thiết để bảo
vệ quyền, lợi ích đó”3. Theo TS. Nguyễn Ngọc Khánh thì quyền tự định đoạt
của đƣơng sự trong TTDS “… thể hiện ở khả năng của những người tham gia
tố tụng tự do định đoạt các quyền dân sự của mình và các quyền, phương tiện
tố tụng nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm hại”4. Theo TS Nguyễn
Bích Thảo, thì quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS có thể hiểu theo
hai nghĩa rộng và hẹp. Theo nghĩa hẹp, “đó là quyền tự quyết định về quyền,
lợi ích dân sự của các đương sự với tư cách là chủ thể của quan hệ pháp luật
nội dung.” Theo nghĩa rộng thì “quyền tự định đoạt không chỉ là quyền tự
1

Nguyễn Mạnh Bách (1996), Luật Tố tụng dân sự Việt Nam (lƣợc giải), Nhà xuất bản Đồng Nai, Đồng Nai, tr.74.

2

Phạm Hữu Nghị (2000), Nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự, Tạp chí Nhà
nƣớc và Pháp luật, số 12/2000, Hà Nội, tr.38.
3

Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2017), Giáo trình Luật tố tụng dân sự Việt Nam, Nhà xuất bản Công an nhân dân,
Hà Nội, tr.47.
4

Học viện Tƣ pháp (2007), Giáo trình Luật tố tụng dân sự, Nhà xuất bản Công an nhân dân, Hà Nội, tr.6.


9

quyết định về quyền, lợi ích dân sự, mà còn là quyền định đoạt về các biện
pháp, phương tiện tố tụng mà pháp luật quy định cho đương sự để bảo vệ
quyền, lợi ích dân sự của mình.”5 Các khái niệm nêu trên tuy còn có những
quan điểm khác nhau về nội dung của quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS nhƣng đều thể hiện khả năng của đƣơng sự trong việc tự do quyết định
các biện pháp tố tụng nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình khi tham
gia tố tụng tại Tòa án. Tuy nhiên, quan niệm về nội hàm khái niệm quyền tự
định đoạt của đƣơng sự trong TTDS bao gồm cả việc đƣơng sự đƣợc tự quyết
định các biện pháp tố tụng nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình và
tự quyết định quyền, lợi ích hợp pháp của mình tại Tòa án nhƣ tự quyết định
từ bỏ quyền, lợi ích hợp pháp trong việc thay đổi yêu cầu, trong hòa giải vụ
việc dân sự v.v... là đầy đủ và hợp lý hơn cả. Do đó, quyền tự định đoạt của
đƣơng sự đƣợc hiểu là một trong các quyền TTDS cơ bản của đƣơng sự thể

hiện việc đƣơng sự đƣợc tự quyết định thực hiện các biện pháp tố tụng để bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình và tự quyết định quyền, lợi ích hợp pháp
của mình tại Tòa án.
Quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS có cội nguồn từ quyền tự
định đoạt của các chủ thể trong các quan hệ dân sự (quan hệ pháp luật nội
dung). Khi tham gia quan hệ dân sự, các chủ thể có quyền tự do, tự nguyện
cam kết, thỏa thuận xác lập, thực hiện, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của
mình. Việc một chủ thể không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quyền và
nghĩa vụ của mình sẽ dẫn đến tranh chấp. Khi tranh chấp đƣợc đƣa đến Tòa
án giải quyết, các chủ thể có quyền, lợi ích cần giải quyết trong vụ việc là các
đƣơng sự có quyền tự quyết định các biện pháp bảo vệ quyền, lợi ích của
mình trƣớc Tòa án và quyết định quyền, lợi ích của mình trong vụ việc.
Nội dung quyền tự định đoạt của đƣơng sự bao gồm quyền của đƣơng
sự trong việc tự quyết định việc tham gia tố tụng, thực hiện các quyền tố tụng
để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình tại Tòa án và tự quyết định
5

Nguyễn Bích Thảo (2014), Nguyên tắc quyền tự định đoạt của đương sự trong tố tụng dân sự, đề tài nghiên cứu
khoa học cấp cơ sở, Khoa Luật trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr.9.


10

quyền, lợi ích của mình trƣớc Tòa án. Khi có quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm
phạm, việc khởi kiện, yêu cầu Tòa án giải quyết vụ việc dân sự hay không là
do đƣơng sự tự quyết định. Sau khi khởi kiện vụ án dân sự (VADS), yêu cầu
Tòa án giải quyết vụ việc dân sự thì việc có tiếp tục tham gia TTDS để bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình trƣớc Tòa án hay không là hoàn toàn phụ
thuộc vào ý chí của đƣơng sự. Trong quá trình Tòa án giải quyết vụ việc dân
sự, các đƣơng sự có quyền tự quyết định quyền, lợi ích hợp pháp của mình thể

hiện trong việc thay đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện VADS, yêu cầu giải quyết
việc dân sự (VDS) v.v... Điều đó có nghĩa là các đƣơng sự hoàn toàn có
quyền chủ động trong việc giải quyết vụ việc dân sự, quyết định các vấn đề có
liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Tòa án chỉ thụ lý giải quyết
vụ việc dân sự khi có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đƣơng sự và giải quyết
vụ việc trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu của đƣơng sự.
Quyền tự định đoạt trong TTDS, “đây là một quyền TTDS quan trọng
và một nguyên tắc cơ bản của TTDS.”6 Việc thực hiện đƣợc quyền tự định
đoạt của đƣơng sự trong TTDS có ý nghĩa đối với cả việc bảo vệ quyền, lợi
ích hợp pháp của đƣơng sự và việc giải quyết vụ việc dân sự của Tòa án. Tuy
nhiên, việc đƣơng sự có thực hiện đƣợc quyền tự định đoạt trong TTDS hay
không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố đảm bảo quyền tự
định đoạt của đƣơng sự trong TTDS. “Đảm bảo” trong tiếng Việt đƣợc hiểu
nhƣ bảo đảm có nghĩa là “làm cho chắc chắn thực hiện được, giữ gìn được,
hoặc có đầy đủ những gì cần thiết”7. Nhƣ vậy, đảm bảo có nghĩa là làm cho
một vấn đề nào đó đƣợc thực thi trên thực tế. Để làm cho một vấn đề nào đó
đƣợc thực thi trên thực tế thì đòi hỏi phải có một cơ chế và những biện pháp
phù hợp với vấn đề cần thực hiện. Trong khoa học pháp lý, đảm bảo thƣờng
đƣợc đặt ra đối với việc xác lập hay thực hiện các quyền, nghĩa vụ của các
chủ thể trong việc tham gia vào các quan hệ pháp luật cụ thể nhƣ quan hệ
pháp luật dân sự, quan hệ pháp luật kinh doanh, thƣơng mại v.v... tạo ra sự tin
6

Bùi Thị Huyền (chủ biên, 2017), Bình luận Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, Nhà xuất bản Lao động, Hà
Nội, tr.9.
7

Hoàng Phê (chủ biên, 1998), Từ điển tiếng Việt, Nhà xuất bản Đà Nẵng, Đà Nẵng, tr.272.

11

tƣởng lẫn nhau trong việc xác lập, thực hiện các quyền, nghĩa vụ của các chủ
thể trong việc tham gia vào các quan hệ pháp luật. Đảm bảo theo nghĩa chung
là trách nhiệm của một chủ thể phải làm cho chủ thể khác thực hiện đƣợc
công việc hay quyền, nghĩa vụ của mình. Trong TTDS, đảm bảo việc thực
hiện các quyền, nghĩa vụ TTDS của đƣơng sự là làm cho các quyền, nghĩa vụ
TTDS của các đƣơng sự đƣợc thực hiện trên thực tế. Từ đó, đảm bảo quyền tự
định đoạt của đƣơng sự trong TTDS có thể hiểu là làm cho quyền tự định đoạt
của đƣơng sự trong TTDS đƣợc thực hiện trên thực tế. Đảm bảo quyền tự
định đoạt của đƣơng sự trong TTDS cũng đòi hỏi phải có cơ chế pháp lý và
những biện pháp phù hợp để tạo đƣợc các điều kiện cần thiết cho các đƣơng
sự thực hiện quyền tự định đoạt của họ trong TTDS nhƣ phải có quy trình tố
tụng khoa học, biện pháp thực hiện quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS do pháp luật quy định phù hợp, việc hỗ trợ pháp lý của các luật sƣ, trợ
giúp viên pháp lý đối với đƣơng sự trong việc thực hiện quyền tự định đoạt
trong TTDS v.v… Ngoài ra, quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS
còn đƣợc thực hiện thông qua chính các hoạt động của các cơ quan tiến hành
tố tụng và ngƣời tiến hành tố tụng. Vì vậy, để đảm bảo quyền tự định đoạt của
đƣơng sự trong TTDS yêu cầu cơ quan tiến hành tố tụng và ngƣời tiến hành tố
tụng có trách nhiệm tạo điều kiện cho các đƣơng sự thực hiện quyền tự định
đoạt của họ. Qua đó, cũng cho thấy nội hàm của khái niệm đảm bảo quyền tự
định đoạt của đƣơng sự trong TTDS bao gồm các khía cạnh sau:
Thứ nhất, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS từ các
quy định của pháp luật TTDS về quyền và nghĩa vụ của đƣơng sự và các quy
định của pháp luật nội dung liên quan đến vụ việc dân sự.
Để đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS, thì các quy
định của pháp luật TTDS về các quyền, nghĩa vụ của đƣơng sự và các quy
định của pháp luật nội dung liên quan đến vụ việc dân sự phải rõ ràng, cụ thể
và phù hợp với thực tiễn khách quan, tạo đƣợc thuận lợi cho các đƣơng sự

thực hiện quyền và nghĩa vụ trong TTDS. Việc pháp luật quy định các quyền,
nghĩa vụ của đƣơng sự không rõ ràng, cụ thể và phù hợp sẽ dẫn đến việc


12

đƣơng sự khó có thể thực hiện đƣợc quyền, nghĩa vụ của họ, trong đó có
quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS.
Thứ hai, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS từ góc
độ áp dụng pháp luật hay thực thi pháp luật của cơ quan tiến hành tố tụng và
ngƣời tiến hành tố tụng.
Việc đƣơng sự có thực hiện đƣợc quyền, nghĩa vụ của họ hay không
phụ thuộc một phần rất lớn vào hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng,
ngƣời tiến hành tố tụng. Mặt khác, “hoạt động của các cơ quan tiến hành tố
tụng, người tiến hành tố tụng là những hoạt động tiềm ẩn nhiều nguy cơ xâm
phạm đến quyền con người của đương sự nhất.”8 Vì vậy, để đảm bảo quyền
tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS, thì các cơ quan tiến hành tố tụng và
ngƣời tiến hành tố tụng phải đề cao đƣợc trách nhiệm trong việc thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn của mình.
Ngoài ra, việc đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS
còn bị phụ thuộc và ảnh hƣởng bởi các yếu tố khác nhƣ trình độ hiểu biết
pháp luật và ý chí của các đƣơng sự khi tham gia tố tụng, việc hỗ trợ của các
luật sƣ và trợ giúp viên pháp lý đối với việc tham gia TTDS của đƣơng sự,
điều kiện kinh tế - xã hội cũng nhƣ sự tiếp cận các dịch vụ pháp lý của ngƣời
dân v.v...
Từ những phân tích trên, có thể đi đến kết luận: “Đảm bảo quyền tự
định đoạt của đương sự trong TTDS là làm cho đương sự có đủ các điều kiện
cần thiết, chắc chắn thực hiện được quyền tự định đoạt của đương sự trên
thực tế nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trước Tòa án.”
1.1.2. Đặc điểm của đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong

tố tụng dân sự
Đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS là đảm bảo cho
đƣơng sự tự quyết định một vấn đề của vụ việc dân sự theo quy định của pháp
8

Nguyễn Thị Thu Hà (2017), Cơ chế pháp lý bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong giải quyết vụ
án dân sự tại Tòa án nhân dân, Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội, tr. 21.


13

luật khi tham gia TTDS tại Tòa án. Xuất phát từ tính chất và yêu cầu của việc
giải quyết vụ việc dân sự mà đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS có những đặc điểm cơ bản sau:
- Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong TTDS được đặt ra
đối với tất cả các bên đương sự
Các đƣơng sự là những ngƣời có quyền, lợi ích hợp pháp liên quan đến
vụ việc dân sự cần đƣợc bảo vệ. Khi tham gia TTDS, các đƣơng sự đƣợc pháp
luật quy định có các quyền và nghĩa vụ TTDS làm phƣơng tiện pháp lý để bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp trƣớc Tòa án. Trong TTDS, các đƣơng sự có
quyền bình đẳng với nhau trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ TTDS
và Tòa án có trách nhiệm đảm bảo cho các đƣơng sự bình đẳng với nhau
trong việc thực hiện quyền, nghĩa vụ TTDS. Quyền tự định đoạt của đƣơng sự
trong TTDS là một trong những quyền TTDS cơ bản của đƣơng sự. Vì vậy,
đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS cũng đƣợc đặt ra đối
với tất cả các bên đƣơng sự.
- Ðối tượng, phạm vi và biện pháp đảm bảo quyền tự định đoạt của
đương sự trong TTDS do pháp luật quy định
Các quan hệ pháp luật dân sự, kinh doanh thƣơng mại, lao động đƣợc
xác lập phần lớn theo sự thoả thuận của các chủ thể. Trong các quan hệ, địa vị

pháp lý của các chủ thể là bình đẳng. Vì vậy, đối tƣợng, phạm vi và các biện
pháp đảm bảo việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của các chủ thể trong các
quan hệ đó có thể do các chủ thể thoả thuận hoặc do quy định của pháp luật.
Các quan hệ pháp luật tố tụng dân sự đƣợc xác lập từ yêu cầu của việc giải
quyết vụ việc dân sự và do quy định pháp luật. Trong các quan hệ pháp luật tố
tụng dân sự địa vị pháp lý của các bên chủ thể khác nhau, trong đó mọi chủ
thể đều phải phục tùng Toà án. Do đó, các chủ thể của quan hệ pháp luật tố
tụng dân sự không có quyền thoả thuận về đối tƣợng, phạm vi và các biện
pháp đảm bảo việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ TTDS, trong đó có đối
tƣợng, phạm vi và các biện pháp đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự.


14

Đối tƣợng, phạm vi và biện pháp đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng
sự trong TTDS là do pháp luật tố tụng dân sự quy định.
- Đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong TTDS có tính chất
hỗ trợ cho việc thực hiện quyền tự định đoạt của đương sự
Hiệu quả thực hiện các quyền, nghĩa vụ TTDS của các đƣơng sự trong
TTDS trƣớc hết phụ thuộc vào chính đƣơng sự. Nếu đƣơng sự có sự hiểu biết
pháp luật, có năng lực và kinh nghiệm tham gia tố tụng thì việc thực hiện các
quyền, nghĩa vụ TTDS sẽ tốt hơn và có hiệu quả hơn, nếu không có thì kết
quả thực hiện sẽ rất hạn chế. Sự hỗ trợ của Toà án và những ngƣời tham gia tố
tụng khác đối với đƣơng sự trong việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ TTDS
chỉ mang tính xúc tác, tạo điều kiện để đƣơng sự thực hiện đƣợc tốt hơn các
quyền, nghĩa vụ TTDS của họ. Vì vậy, bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự
trong TTDS có tính chất hỗ trợ cho việc thực hiện quyền tự định đoạt của
đƣơng sự trong TTDS.
- Tòa án là cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm chủ yếu đảm bảo
quyền tự định đoạt của đương sự trong TTDS

Quyền tự định đoạt của đƣơng sự là một nội dung cơ bản của quyền
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự. “Bản chất của bảo đảm
quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự là sự đảm bảo của Nhà
nước đối với thực hiện các quyền dân sự của các chủ thể.”9 Vì vậy, đảm bảo
quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS ở một khía cạnh còn là sự đảm
bảo của Nhà nƣớc đối với việc thực hiện quyền tự định đoạt của đƣơng sự
trong TTDS. Trong TTDS, Tòa án là cơ quan tiến hành tố tụng dân sự chủ
yếu có nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết vụ việc dân sự. Việc thực hiện các
quyền, nghĩa vụ TTDS của đƣơng sự phải thông qua Tòa án, đƣợc sự chấp
nhận của Tòa án. Vì vậy, Tòa án là cơ quan tiến hành tố tụng dân sự có trách
nhiệm chủ yếu trong việc đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong
TTDS.
9

Nguyễn Công Bình (2006), Bảo đảm quyền bảo vệ của đương sự trong tố tụng dân sự Việt Nam, Luận án
tiến sỹ luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội, tr.29.


15

1.1.3. Ý nghĩa của đảm bảo quyền tự định đoạt của đương sự trong tố
tụng dân sự
Quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS là một trong những
quyền TTDS cơ bản của đƣơng sự. Việc đƣơng sự thực hiện đƣợc quyền này
trên thực tế có ý nghĩa rất lớn đối với cả việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của đƣơng sự và việc giải quyết vụ việc dân sự của Tòa án. Đảm bảo
quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS với nghĩa là làm cho đƣơng sự
có đủ các điều kiện cần thiết, chắc chắn thực hiện đƣợc quyền này trên thực
tế. Vì vậy, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS có các ý
nghĩa cơ bản sau đây:

Thứ nhất, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS là đảm
bảo tính khả thi của việc thực hiện quyền tự định đoạt của đƣơng sự trên thực tế.
Việc thực hiện đƣợc các quyền TTDS của đƣơng sự, trong đó có quyền
tự định đoạt trên thực tế có ý nghĩa rất lớn đối với việc bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của đƣơng sự trƣớc Tòa án. Tuy vậy, hiệu quả thực hiện các
quyền TTDS của đƣơng sự trên thực tế bị phụ thuộc vào những điều kiện nhất
định nhƣ trình tự, thủ tục thực hiện quyền do pháp luật quy định, nhận thức
pháp luật và khả năng của đƣơng sự, thái độ của những ngƣời tiến hành
TTDS, việc hỗ trợ đƣơng sự tham gia TTDS của luật sự và trợ giúp viên pháp
lý v.v... Để thực hiện các quyền TTDS của đƣơng sự trong TTDS có hiệu quả
phải đảm bảo đƣợc các điều kiện đó. Đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng
sự trong TTDS là làm cho đƣơng sự có đủ các điều kiện cần thiết, chắc chắn
thực hiện đƣợc quyền tự định đoạt của đƣơng sự trên thực tế. Vì vậy, đảm bảo
quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS đảm bảo đƣợc tính khả thi của
việc thực hiện quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS.
Thứ hai, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS hỗ trợ,
giúp đƣơng sự bảo vệ đƣợc tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp trƣớc Tòa án.
Việc thực hiện đƣợc các quyền TTDS của đƣơng sự trên thực tế trƣớc
hết và chủ yếu phụ thuộc vào đƣơng sự. Tùy vào nhận thức, trình độ hiểu biết


16

pháp luật và khả năng tham gia tố tụng của từng ngƣời mà việc thực hiện các
quyền TTDS của đƣơng sự trên thực tế có tốt hay không. Trên thực tế nhận
thức, trình độ hiểu biết pháp luật và khả năng tham gia tố tụng của các đƣơng
sự rất khác nhau. Không ít đƣơng sự có nhận thức, trình độ hiểu biết pháp luật
và khả năng tham gia tố tụng rất hạn chế. Việc hỗ trợ, giúp đỡ đƣơng sự thực
hiện đƣợc các quyền TTDS trên thực tế để bảo vệ đƣợc tốt hơn quyền và lợi
ích hợp pháp trƣớc Tòa án là rất cần thiết. Quyền tự định đoạt của đƣơng sự

trong TTDS là một trong những quyền TTDS cơ bản của đƣơng sự. Vì vậy,
đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS có tác dụng hỗ trợ,
giúp đƣơng sự bảo vệ đƣợc tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp trƣớc Tòa án.
Thứ ba, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS là đảm
bảo quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự trƣớc Tòa án.
Quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS là một trong những nội
dung cơ bản của quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp (gọi tắt là quyền bảo
vệ) của đƣơng sự trƣớc Tòa án. Khi có quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm
phạm, thì chủ thể của quyền và lợi ích hợp pháp đó có quyền lựa chọn
phƣơng thức yêu cầu Tòa án bảo vệ. Để các đƣơng sự bảo vệ đƣợc quyền và
lợi ích hợp pháp trƣớc Tòa án pháp luật quy định cho các đƣơng sự có các
quyền tố tụng nhất định nhƣ quyền đƣa ra yêu cầu, thay đổi yêu cầu, quyền
cung cấp chứng cứ, quyền yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm
thời, quyền định đoạt v.v… Theo các công trình nghiên cứu khoa học pháp lý
đã đƣợc công bố, thì tập hợp các quyền TTDS của đƣơng sự đƣợc gọi là
quyền bảo vệ của đƣơng sự trong TTDS. “Nội dung quyền bảo vệ của đương
sự trong tố tụng dân sự được cấu thành bởi các quyền tố tụng dân sự của
đương sự.”10 Vì vậy, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS
thực chất cũng là đảm bảo quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng
sự trƣớc Tòa án.

10

Nguyễn Công Bình (2006), Bảo đảm quyền bảo vệ của đương sự trong tố tụng dân sự Việt Nam, Luận án
tiến sỹ luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội, tr.18.


17

Thứ tư, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS tạo

thuận lợi cho Tòa án trong việc giải quyết vụ việc dân sự.
Việc thực hiện đƣợc các quyền TTDS của các đƣơng sự, trong đó có
quyền tự định đoạt của đƣơng sự không chỉ có ý nghĩa đối với việc bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự mà còn có ý nghĩa đối với việc giải
quyết vụ việc dân sự của Tòa án. Vì thông qua việc đƣơng sự thực hiện đƣợc
các quyền TTDS của mình mà Tòa án có thể nắm vững hơn đƣợc nội dung vụ
việc. Đặc biệt, qua việc đƣơng sự thực hiện quyền tự định đoạt Tòa án biết
đƣợc thái độ và yêu cầu của đƣơng sự đối với việc giải quyết vụ việc. Từ đó,
Tòa án xác định phƣơng hƣớng tiến hành các hoạt động tố tụng nhằm giải
quyết vụ việc tốt hơn. Đặc biệt, đối với trƣờng hợp đƣơng sự rút đơn khởi
kiện, đơn yêu cầu hoặc thỏa thuận đƣợc với nhau về giải quyết vụ việc thì
việc giải quyết vụ việc của Tòa án càng thuận lợi. Đảm bảo quyền tự định
đoạt của đƣơng sự trong TTDS giúp cho đƣơng sự thực hiện đƣợc quyền này
trên thực tế. Vì vậy, đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS sẽ
tạo đƣợc những thuận lợi nhất định cho việc Tòa án giải quyết vụ việc dân sự.
1.1.4. Các yếu tố quyết định việc đảm bảo quyền tự định đoạt của
đương sự trong tố tụng dân sự
Hiệu quả đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS phụ
thuộc vào nhiều yếu tố. Trong đó, quy định của pháp luật tố tụng dân sự về
trình tự, thủ tục giải quyết vụ việc dân sự, hoạt động giải quyết vụ việc dân sự
của Toà án và hoạt động hỗ trợ đƣơng sự tham gia tố tụng của cá nhân, cơ
quan, tổ chức là những yếu tố cơ bản có tính chất quyết định đến hiệu quả
đảm bảo quyền tự định đoạt của đƣơng sự trong TTDS.
- Các quy định của pháp luật tố tụng dân sự về trình tự, thủ tục giải
quyết vụ việc dân sự
Pháp luật là công cụ điều tiết các quan hệ xã hội. Ðể đảm bảo cho các
quan hệ xã hội hình thành và phát triển theo một trật tự nhất định, pháp luật
quy định cụ thể quyền, nghĩa vụ của các chủ thể tham gia vào các quan hệ xã