Nâng cao hiệu quả dạy học âm nhạc THCS phần giới thiệu tác giả, tác phẩm âm nhạc việt nam

MỤC LỤC
————
Trang
1.
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.3.1
2.3.2.
2.3.3.
2.3.4
2.3.5
2.3.6

Mở đầu
Lý do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
Cơ sở lý luận
Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng SKKN
Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết đề tài
Giáo viên phải là người nắm bắt tâm lí lứa tuổi học sinh
Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài
Chuẩn bị tốt phần nghe tác phẩm âm nhạc

Thiết kế bài giảng một cách khoa học
Chuẩn bị tốt thiết bị dạy học
Các bước tiến hành dạy phần giới thiệu tác giả tác phẩm Việt

2.3.6.

Nam
Giới thiệu bài

1
2.3.6.

Giới thiệu tác giả

11,12

2
2.3.6.

Giới thiệu tác phẩm

12-14

3
2.3.6.

Giáo dục tư tưởng thông qua các tác phẩm

14,15

Ứng dụng công nghệ thông tin
Sử dụng bản đồ tư duy
Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động giáo dục, đối với bản
thân, đồng nghiệp và nhà trường
Kết luận, kiến nghị
Kết luận
Kiến nghị

15
15,16
16,17

4
2.3.7
2.3.8
2.4.
3.
3.1.
3.2.

2
2,3
3
3
4,5
5,6
6
6
6,7
7

7
7,8
8,9
9-11

17,18
18

1. MỞ ĐẦU
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Âm nhạc là một phần của cuộc sống, nhưng không phải ai cũng hiểu và
thưởng thức, cảm thụ một cách có chủ định, đặc biệt là lứa tuổi học sinh. Hiện
1


nay phong trào nghe nhạc trẻ và nhạc nước ngoài đang rộ lên ở lứa tuổi học
đường, học sinh ít quan tâm tới các ca khúc cách mạng do thiếu sự định hướng
đúng đắn. Việc hướng cho các em yêu thích các ca khúc cách mạng Việt Nam
qua phân mơn âm nhạc thường thức sẽ góp phần vào việc giáo dục truyền thống
cách mạng của dân tộc, tinh thần yêu nước, qua đó hướng cho các em sống có
mục đích, có lý tưởng.
Việc dạy âm nhạc thường thức là vấn đề được nhiều giáo viên quan tâm,
đa số đều cho rằng việc dạy âm nhạc thường thức khó hơn so với các phân môn
khác, nhất là phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Việt Nam. Qua thực tế đi dự giờ
tơi thấy nhiều giáo viên cịn lúng túng trong phương pháp dạy, việc chuyển tải
những kiến thức, kỹ năng về âm nhạc thường thức chưa thuyết phục được học
sinh. Chính vì vậy, trong nhiều năm qua tơi đã quan sát, tìm hiểu, nghiên cứu tài
liệu tham khảo, thơng qua q trình giảng dạy âm nhạc trong nhà trường để tìm
ra giải pháp phù hợp nhằm khơi dậy trong các em lịng u thích các ca khúc
cách mạng Việt Nam và biết trân trọng các nhạc sĩ đã có nhiều đóng góp cho nền

Âm Nhạc Việt Nam.
Từ những lí do trên tôi chọn đề tài “Nâng cao hiệu quả dạy học Âm
nhạc THCS - Phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Âm nhạc Việt Nam”, đây là
phần khó dạy nhất trong phần âm nhạc thường thức.
1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Mục đích của đề tài giúp cho học sinh mở rộng vốn hiểu biết về Âm
nhạc cách mạng Việt Nam, qua đó các em sẽ phần nào hiểu được lịch sử đất
nước qua các ca khúc cách mạng. Qua nội dung ca khúc sẽ giáo dục cho các em
tình yêu quê hương đất nước ý chí vươn lên trong học tập cũng như cuộc sống.
Nhiệm vụ của đề tài nghiên cứu thực trạng việc dạy- học phần giới thiệu
tác giả, tác phẩm Âm nhạc Việt Nam ở trường trung học cơ sở. Từ đó có phương
pháp phù hợp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của các em trong việc
học Âm nhạc thường thức nói chung, học phần giới thiệu tác giả tác phẩm Âm
nhạc Việt Nam nói riêng. Giáo viên cần phải bồi dưỡng cho các em kiến thức,
kỹ năng cảm thụ âm nhạc nâng cao khả năng hiểu biết về Âm nhạc qua đó định
hướng cho các em đúng đắn về thị hiếu Âm nhạc có như vậy học sinh mới thấy
được giá trị của ca khúc cách mạng bởi hơn ai hết giáo viên chúng ta đều biết
âm nhạc bắt nguồn từ cuộc sống, phản ánh cuộc sống.
Đối với công tác giáo dục của ngành, đây là vấn đề cần thiết giúp cho giáo
viên xác định được cách dạy phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Việt Nam góp
phần vào việc khơi dậy lịng u thích ca khúc cách mạng thơng qua đó giáo dục
truyền thống cách mạng của dân tộc cho các em học sinh. Đồng thời cũng khích
lệ các em tham gia phong trào ca hát ở địa phương.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
2


1.3.1. Đối tượng:
Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp dạy phần giới thiệu tác giả tác phẩm
Âm nhạc Việt Nam trong phân môn Âm nhạc thường thức

Khách thể: Học sinh THCS từ lớp 6 đến lớp 9.
Năm học 2016-2017 tôi được phân công dạy từ khối 6 đến khối 9. Qua
khảo sát thực tế từ năm học trước và tham khảo nhiều giáo viên bộ môn tôi chọn
lớp 6A là lớp có lực học và nề nếp yếu so với khối 6. Lớp 7C là lớp có phong
trào văn nghệ tốt, 9B là lớp có học lực trung bình nhiều. Đây chính là ba lớp để
tơi nghiên cứu đề tài.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Tập trung kiến thức trong phần Âm Nhạc thường thức nói riêng và trong
chương trình Âm Nhạc THCS nói chung.
1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để thực hiện đề tài này tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu như:
- Phương pháp tham vấn: Vấn đáp, thăm dò học sinh.
- Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu tài liệu liên quan tác giả
tác phẩm của nhạc sĩ Việt Nam nói riêng và trong chương trình Âm nhạc THCS
nói chung
- Phương pháp quan sát, thống kê.
- Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan: Tranh ảnh, tư liệu, công nghệ
thông tin....
- Phương pháp thực nghiệm: Tiến hành tổ chức ngoại khoá. Hoạt động
văn nghệ.
- Phương pháp đối sánh: Đối chiếu, so sánh kết quả trước và sau khi sử
dụng các phương pháp dạy học.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Âm nhạc thường thức là những kiến thức văn hóa âm nhạc giúp chúng ta
hiểu và cảm nhận âm nhạc một cách sâu sắc. Đối với học sinh trung học cơ sở
Âm nhạc thường thức giúp cho các em cảm thụ, hiểu biết, thể hiện âm nhạc.
3

Giáo dục cho các em niềm tin, tình cảm. đạo đức, giúp cho các em hoàn thiện
nhân cách. Dạy học Âm nhạc thường thức nói riêng và âm nhạc nói chung chính
là góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục của đất nước.
“Dạy học âm nhạc thường thức phải đem đến cho học sinh những kiến
thức âm nhạc dễ hiểu, nhưng không đơn thuần bằng sự thuyết giảng, mà các em
phải được nghe, nhìn cụ thể. Dạy học âm nhạc thường thức phải chuyển đến tải
đến học sinh tất cả những nội dung đã được quy định trong sách giáo khoa,
nhưng giáo viên phải có sự chủ động, vận dụng linh hoạt, sáng tạo bằng sự hiểu
biết đầy đủ và thấu đáo của chính bản thân mình”. (Trích phương pháp giảng
dạy Âm nhạc – trường Đại học Sài Gòn)
Âm nhạc thường thức là một trong ba phân môn của môn Âm nhạc trong
trường trung học cơ sở, chủ yếu gồm những nội dung sau:
- Giới thiệu một số tác giả, tác phẩm trong nước và thế giới.
- Giới thiệu một số nhạc cụ phổ biến của Việt Nam và thế giới.
- Giới thiệu một vài thể loại âm nhạc phổ biến.
- Giới thiệu một số vùng miền, dân ca.
- Ca khúc phổ thơ, ca khúc mang âm hưởng dân ca
- Giới thiệu một số hình thức biểu diễn âm nhạc.
Phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Âm nhạc Việt Nam chỉ là một phần
trong phân môn Âm nhạc thường thức. Chủ yếu phần này giới thiệu các nhạc sĩ
Việt Nam có những cống hiến to lớn cho nền Âm nhạc Việt Nam, gắn liền là các
ca khúc cách mạng, một mảng Âm nhạc mà hiện nay học sinh ít quan tâm do
giáo viên chưa tạo được sự hứng thú cho các em trong q trình dạy học. Đây
chính là cơ sở để tôi nghiên cứu đề tài “ Nâng cao hiệu quả dạy học Âm nhạc
THCS - Phần giới thiệu tác giả tác phẩm Âm Nhạc Việt Nam”
Môn Âm nhạc ngồi nhiệm vụ góp phần vào việc thực hiện mục tiêu đào
tạo của nhà trường nói chung là cung cấp kiến thức Âm nhạc cơ bản, cịn đóng
vai trị rất quan trọng khơng thể thiếu được trong việc hình thành và phát triển

nhân cách toàn diện cho học sinh. Ngoài ra còn giáo dục những phẩm chất tốt
đẹp của dân tộc, lịng u nước, u văn hóa bản sắc dân tộc của đất nước. Đặc
biệt, trong giai đoạn mở cửa hiện nay, mơn Âm nhạc cịn đảm nhận trách nhiệm
bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, qua thời gian dài mặc
dù Bộ giáo dục đào tạo cũng như giáo viên dạy môn Âm Nhạc đã rất cố gằng
trong việc cải tiến, đổi phương pháp dạy học Âm nhạc nhưng do nhiều yếu tố
nên chưa thực sự lơi cuốn học sinh. Vì vậy việc dạy học Âm nhạc nói chung
cũng như phần Giới thiệu tác giả tác phẩm âm nhạc Việt Nam nói riêng là một
vấn đề quan trọng để học sinh hiểu hơn về các nhạc sĩ Việt nam cũng như các

4


tác phẩm Âm nhạc Việt Nam. Điều đó làm tăng sự hấp dẫn thu hút của học sinh
và giúp các em thêm yêu mến và quý trọng nền Âm nhạc của nước nhà.
2.2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG SKKN
2.2.1. Thuận lợi:
* Giáo viên :
Được đào tạo chính ban chuyên ngành sư phạm Âm nhạc, có tinh thần
trách nhiệm trong công tác chuyên môn cũng như các hoạt động phong trào và
cơng tác kiêm nhiệm. Ln có tinh thần học hỏi, cập nhật kiến thức kịp thời đáp
ứng việc đổi mới phương pháp dạy học.
Bản thân đã cùng từng dạy môn Âm nhạc ở trường THCS lâu năm và
cũng đã có một số kinh nghiệm trong việc dạy học mơn Âm nhạc nói chung
cũng như phân mơn Âm nhạc thường thức nói riêng.
* Học sinh :
Trường THCS Lam Sơn nằm trên địa bàn Thị trấn Lam Sơn. Những năm
gần đây cuộc sống của người dân của TT Lam Sơn được nâng cao, các bậc phụ
huynh đã quan tâm đến đời sống tinh thần của con em mình. Phụ huynh đã bắt
đầu nhận thấy âm nhạc quan trọng trong việc hình thành nhân cách và sự phát

triển tồn diện của các em. Môn Âm nhạc đã được chú trọng hơn. Mặt khác, học
sinh luôn được tiếp xúc với các hoạt động văn hóa văn nghệ, nhiều em có năng
khiếu , say mê và u thích mơn Âm nhạc.
2.2.2. Khó khăn
Trong thực tế, môn Âm nhạc đang bị xem nhẹ, chưa được quan tâm đúng
mức. Môn Âm nhạc thường được các phụ huynh học sinh coi là môn phụ nên đa
số học sinh chỉ chú trọng đến các môn học như Tốn, Ngữ văn, Tiếng Anh, Vật
lý, Hóa học......
Cơ sở vật chất của trường cịn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Trường chưa có
phịng học riêng cho mơn Âm nhạc; các đồ dùng dạy học còn thiếu nhiều như
đàn đã hỏng từ 3 năm trước; thiết bị khác như tranh ảnh rất ít, máy nghe nhạc
chưa đáp ứng được nhu cầu dạy – học, nhất là môn Âm nhạc thường thức, chưa
có thiết bị nhìn như đầu máy, ti vi. Đây là yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học Âm nhạc hiện nay của trường Trung học cơ sở Lam Sơn.
Mặt khác trong thời đại hiện nay, xã hội ngày càng phát triển, việc học
sinh được tiếp xúc với công nghệ thông tin thường xuyên là song song với việc
các em dễ dàng du nhập văn hóa Âm nhạc nước ngoài. Nguy cơ là các em đã
dần quên đi các bài hát và các nhạc sĩ đã có nhiều đóng góp cho nền Âm nhạc
cách mạng Việt Nam.
2.3. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ SỬ DỤNG ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

5


Qua đề tài này tôi chỉ chia sẻ kinh nghiệm về phương pháp dạy học Âm
Nhạc THCS nói chung phần giới thiệu tác giả tác phẩm Âm nhạc Việt Nam nói
riêng với các giải pháp thực hiện sau:
Một là: Trước hết phải nắm bắt tâm lí lứa tuổi học sinh.
Hai là: Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài.
Ba là: Chuẩn bị tốt phần nghe tác phẩm âm nhạc.
Bốn là: Thiết kế bài giảng một cách khoa học.

Năm là: Chuẩn bị tốt thiết bị dạy học.
Sáu là: Các bước tiến hành dạy phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Việt
Nam.
Bảy là: Ứng dụng công nghệ thông tin.
Tám là: Sử dụng bản đồ tư duy.

2.3.1. Giáo viên phải là người nắm bắt tâm lí lứa tuổi học sinh
Học sinh THCS bao gồm trẻ em từ 11 đến 15 tuổi, đây chính là giai đoạn
phát triển nhân cách đặc biệt. Phần đông các em hiểu biết về âm nhạc nhanh, dễ
dàng nhận biết và cảm thụ âm nhạc do các em được tiếp xúc với nhiều phương
tiện thông tin đại chúng. Mặt khác, tâm lý của lứa tuổi này thích thể hiện mình,
thích cái mới nên giáo viên dạy học phải tạo điều kiện tốt nhất để các em phát
huy được tính tích cực, sáng tạo trong học tập của các em.
2.3.2. Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài
Khi đi dự giờ đồng nghiệp, phần trước khi kết thúc bài giảng giáo viên
thường dặn dò học sinh một cách rất chung chung : Về nhà các em học bài cũ và
chuẩn bị bài mới. Thực ra, phần âm nhạc thường thức nhắc như thế học sinh
không biết chuẩn bị bài mới như thế nào. Tôi đã hướng dẫn học sinh chuẩn bị
bài theo hệ thống câu hỏi.
2.3.2.1. Tác giả
- Tiểu sử của tác giả: tên, năm sinh, năm mất (nếu có), quê quán.
- Một số tác phẩm nổi tiếng (học sinh có thể hát một hai câu nếu các em
biết). Đây là phần mà học sinh rất thích bởi các em có thể phân cơng các bạn
trong nhóm của mình. Các em có thể hỏi bố mẹ, người thân, nghe trên mạng để
được thể hiện mình trước thầy, cơ giáo và các bạn.
- Đặc điểm âm nhạc.
- Thành tựu Âm nhạc: Giải thưởng (nếu có)
2.3.2.2. Tác phẩm
- Tìm hiểu hồn cảnh ra đời bài hát.
- Nội dung của lời ca.

6


2.3.3. Chuẩn bị tốt phần nghe tác phẩm âm nhạc
Không riêng gì phần giới thiệu tác giả, tác phẩm mà học âm nhạc thường
thức học sinh phải được nhìn, nghe để từ đó cảm nhận về nội dung cũng như
giai điệu của âm nhạc.
- Do thời gian có hạn nên giáo viên chọn các tác phẩm hay, dễ hiểu, gần
gũi với các em, qua đó nêu bật được đặc điểm Âm nhạc của nhạc sĩ. Bản thân
giáo viên phải nắm vững kiến thức về phân tích tác phẩm.
- Giáo viên phải nghe nhiều để hiểu rõ các tác phẩm âm nhạc để phân tích
khái quát về lời ca, giai điệu như vậy học sinh sẽ cảm nhận tốt về tác phẩm. Từ
đó kích thích động cơ học tập của các em.
2.3.4. Thiết kế bài giảng một cách khoa học
Mỗi bài giảng giáo viên cần thiết kế theo kiểu phân nhánh và phải điều
chỉnh theo diễn tiến của tiết học, với sự tham gia tích cực của học sinh. Giáo
viên là người tổ chức hướng dẫn. Muốn vậy, giáo viên cần phải thực hiện tốt
những vấn đề sau:
- Xác định rõ mục tiêu của bài về kiến thức, kỹ năng, thái độ.
- Phân bố thời gian hợp lý cho từng phần.
Khi dạy Âm nhạc thường thức nói chung và phần giới thiệu tác giả, tác
phẩm nói riêng đều là giáo án ba nội dung (Ơn bài hát, ơn tập đọc nhạc, âm nhạc
thường thức). Trong đó Âm nhạc thường thức là nội dung mới chiếm 25 phút.
Trong một tiết dạy. Phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Việt Nam thì giới
thiệu tác giả, tác phẩm chiếm hai phần ba thời gian.
- Giáo viên phải đặt câu hỏi một cách có hệ thống để phát huy được tính
tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
- Hoạt động của giáo viên và học sinh trên lớp phải được thể hiện rõ ràng,
đưa ra nhiều tình huống.
Ví dụ: Giáo viên cho xem hình một số nhạc sĩ đã học, nếu học sinh không

nhận biết được giáo viên phải đưa ra các tình huống khác như đặt câu hỏi gợi ý.
2.3.5. Chuẩn bị tốt thiết bị dạy học
Thiết bị dạy học là phần không thể thiếu đối với bất cứ môn học nào.
Trong dạy học âm nhạc, âm thanh vơ cùng trừu tượng, vì vậy các phương tiện
dạy học như nhạc cụ, máy nghe nhạc, băng hình, băng tiếng, sách giáo khoa, bản
nhạc, tranh ảnh chắc chắn sẽ tác động mạnh mẽ đến học sinh.
- Thiết bị của nhà trường nói riêng và của các trường trong tỉnh nói chung
khơng có ảnh các nhạc sĩ nên tơi sử dụng hình lấy trên mạng rồi in màu để cho
học sinh xem.

7


- Băng tiếng, băng hình ở thiết bị q ít không đáp ứng đủ nhu cầu dạy
học nên hầu như tôi tải bài trên mạng về chép ra đĩa để phục vụ cho việc giảng
dạy.
- Dạy học âm nhạc có những đặc thù riêng, tơi vẫn nói vui với đồng
nghiệp: “Mỗi giáo viên nhạc là một cuộn băng hình, băng tiếng vơ giá”. Giáo
viên cần thuộc và trình bày tốt một số tác phẩm liên quan tới tác giả mình cần
giới thiệu. Giọng hát của giáo viên bao giờ cũng có sức cuốn hút học sinh hơn.
Trong q trình dạy học Âm nhạc nói chung, phần giới thiệu tác giả, tác phẩm
Việt Nam nói riêng tơi ln chuẩn bị cả hai phương tiện: Máy nghe nhạc và
giọng hát; Như vậy giờ học sẽ có hiệu quả hơn khi giáo viên khẳng định được
năng lực của mình trước các em, thúc đẩy động cơ học tập của các em.
2.3.6. Các bước tiến hành dạy phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Việt
Nam.
Trong phân môn âm nhạc thường thức phần giới thiệu tác giả, tác phẩm
Việt Nam chiếm đa số ở các khối 6, 7, 8, 9:
* Khối 6:
- Nhạc sĩ Văn Cao và bài hát Làng tôi

- Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước và bài hát Lên đàng.
- Nhạc sĩ Phong Nhã và bài hát Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên
nhi đồng
- Nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát và bài hát Lúa thu
* Khối 7:
- Nhạc sĩ Hoàng Việt và bài hát Nhạc rừng
- Nhạc sĩ Đỗ Nhuận và bài hát Hành quân xa.
- Nhạc sĩ Huy Du và bài hát Việt Nam trên đường chúng ta đi.
* Khối 8:
- Nhạc sĩ Trần Hoàn và bài hát Mùa xuân nho nhỏ.
- Nhạc sĩ Hồng Vân và bài hát Hị kéo pháo.
- Nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu và bài hát Bóng cây kơ-nia.
- Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn và bài hát Biết ơn Võ Thị Sáu.
* Khối 9:
- Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý và bài hát Mẹ yêu con.
Một tiết học Âm nhạc có Âm nhạc thường thức bao giờ cũng có 3 phân
mơn. Năm học 2011 – 2012 Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra một số phương án:
*Phương án 1:
- Ôn tập bài hát
8


- Ôn tập Tập đọc nhạc
- Âm nhạc thường thức
*Phương án 2:
- Ôn tập Tập đọc nhạc
- Âm nhạc thường thức
- Ôn tập bài hát
*Phương án 3:
- Ôn tập bài hát

- Âm nhạc thường thức
- Ôn tập: Tập đọc nhạc
*Phương án 4:
- Âm nhạc thường thức
- Ôn tập bài hát
- Ôn tập: Tập đọc nhạc.
Bản thân tôi cũng đã sử dụng cả bốn phương án nhưng tôi nhận thấy
phương án thứ nhất có hiệu quả hơn. Bởi kiến thức truyền thụ đến cho học sinh
cần đi từ thấp đến cao, từ cái biết rồi đến cái chưa biết. Dù chọn phương án nào
thì giáo viên cũng phải chuẩn bị tốt phần giới thiệu bài.
2.3.6.1.Giới thiệu bài.
Ơng bà ta thường nói vạn sự khởi đầu nan. Giáo viên phải tạo ra các tình
huống, lời nói phải có sức lơi cuốn ngay từ đầu tiết học tạo sự hứng thú để các
em mong muốn hướng tới bài giảng mà các em chuẩn bị được học. Chúng ta
phải có bước chuyển nội dung một cách khéo léo bằng phương pháp gián tiếp sẽ
hay hơn là nói đơn giản một câu: “ Các em chuyển sang phần thứ ba âm nhạc
thường thức” (Ở đây tôi chỉ đề cập đến phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Việt
Nam). Qua thực tế giảng dạy tôi đã áp dụng những cách sau:
a. Nghe giai điệu đoán tên bài hát
Ví dụ 1: Khi dạy về nhạc sĩ Văn Cao và bài hát Làng tôi
Sau khi dạy xong nội dung 2, giáo viên chuyển nội dung: Các em vừa ôn
bài tập đọc nhạc số 3, để thay đổi không khí, thầy mời các em tham gia trị chơi
nghe giai điệu đoán tên bài hát và tác giả bài hát đó. Giáo viên đàn hoặc cho
nghe nhạc khơng lời bài Quốc ca
Học sinh có thể nhận biết dễ dàng đây là bài Quốc ca, nhạc và lời của Văn
Cao.
Giáo viên vào bài: Các em đã được học bài hát Quốc ca của nhạc sĩ Văn
Cao và các em thường xuyên hát vào giờ chào cờ đầu tuần. Để hiểu thêm về
9

nhạc sĩ Văn Cao nội dung tiếp theo của bài học sẽ giới thiệu về nhạc sĩ Văn Cao
và bài hát Làng tơi. (Giáo viên ghi bảng hoặc trình chiếu slide tiếp theo).
b. Xem hình đốn tên tác giả
Ví dụ 2: Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý và bài hát Mẹ yêu con.
Giáo viên cho học sinh xem hình nhận biết tên của nhạc sĩ
Văn Cao

Mo-da

Nguyễn Văn Tý

Giáo viên đưa từng hình lên để học sinh nhận biết. Tơi đã dự giờ thi giáo
viên giỏi của một giáo viên khi đưa hình của Mo-da lên học sinh khơng biết tên
của nhạc sĩ. Do khi thiết kế bài giảng giáo viên đã khơng đưa ra nhiều tình
huống khác nhau. Nếu gặp phải trường hợp trên, giáo viên phải đưa ra từng gợi
ý sau:
- Đây là một nhạc sĩ người Áo, ba tuổi đã tỏ ra là thần đồng âm nhạc.
- Ơng có thể đàn được tất cả các bản nhạc dù chỉ nghe qua một lần.
Sau khi học sinh nhận biết được tên của ba nhạc sĩ, giáo viên hỏi học sinh:
“Trong ba nhạc sĩ trên các em đã được học những nhạc sĩ nào?”
Học sinh trả lời: Nhạc sĩ Văn Cao và nhạc sĩ Mo-da.
Giờ học hôm nay các em sẽ tìm hiểu về nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý và bài hát
Mẹ yêu con.
c. Nghe hát
Giáo viên có thể hát hoặc chính học sinh hát những bài hát có liên quan
đến nội dung bài cần giới thiệu.
Tuỳ theo điều kiện của từng trường, địa phương và đối tượng học sinh
mỗi giáo viên có thể linh động sáng tạo trong cách giới thiệu bài để gây ấn
tượng với học sinh từ phút đầu tiên, sử dụng các ngày lễ lớn, sự kiện lịch sử

cũng là một cách giới thiệu bài hay. Giáo viên cần hết sức chú ý dù giới thiệu
bằng cách nào giáo viên phải cho học sinh xem hình nhạc sĩ mà các em sẽ học.
2.3.6.2. Giới thiệu tác giả

10


Là nội dung trọng tâm chiếm khoảng 2/3 thời gian khi dạy giới thiệu về
tác giả, tác phẩm nói chung. Giáo viên phải nắm vững mục tiêu của phần này là
giúp học sinh nắm được thân thế, sự nghiệp âm nhạc, tác phẩm nổi bật, đặc điểm
âm nhạc, ghi nhận sự đóng góp của tác giả. Có nhiều cách để dạy phần giới
thiệu tác giả.
Giáo viên yêu cầu học sinh đọc sách giáo khoa và trả lời các câu hỏi, các
nhóm nghiên cứu sách giáo khoa thảo luận nhóm theo câu hỏi của giáo viên rồi
trả lời:
- Em hãy nêu vài nét về tiểu sử nhạc sĩ?
- Nêu một số những sáng tác nổi bật của nhạc sĩ?
- Cho học sinh hát một đoạn hoặc cả bài mà học sinh biết, trường hợp học
sinh khơng biết, giáo viên có thể hát hoặc cho học sinh nghe đĩa một số trích
đoạn tác phẩm nổi tiếng
- Nhận xét về giai điệu, chủ đề của các tác phẩm
- Nêu đặc điểm Âm nhạc của nhạc sĩ?
- Thành tựu Âm nhạc?
Giáo viên cần phải cập nhật thông tin thường xuyên bởi sách giáo khoa
không đề cập đầy đủ các giải thưởng của tác giả.
Ví dụ: Giới thiệu về nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý.
Sau khi giới thiệu bài, giáo viên cho các em xem hình nhạc sĩ, cho học
sinh đọc sách giáo khoa, sau đó dùng phương pháp nêu vấn đề:
- Giáo viên: Hãy giới thiệu sơ lược về Tiểu sử nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý?
- Học sinh: Nhạc sĩ Nguyển Văn Tý sinh ngày 5 tháng 3 năm 1925 tại

Vinh – Nghệ An, quê gốc ở Hà Nội (Học sinh ghi bài)
- Giáo viên: Tác phẩm đầu tiên của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý là gì?
- Học sinh: Bài hát Dư âm (học sinh ghi bài) (Giáo viên hát cho học sinh
nghe một đoạn)
Đây là bài hát được một nhóm bạn trẻ chuyển dịch và hát bằng tiếng Anh
nhân dịp kỷ niệm 35 năm thống nhất đất nước. Với mong ước dùng âm nhạc để
kết nối mọi người, không phân biệt tuổi tác, cội nguồn. Yêu thương sẽ đưa con
người đến gần nhau hơn.
- Giáo viên: Nêu một số tác phẩm của ông?
- Học sinh: Mẹ yêu con, Mùa xuân cô nuôi dạy trẻ, Một khúc tâm tình
người Hà Tĩnh, Dáng đứng Bến Tre, Tấm áo mẹ vá năm xưa, Màu áo chú bộ đội
(Học sinh ghi bài).

11


Giáo viên có thể cho các em hát nếu các em biết một trong số bài hát của
nhạc sĩ. Giáo viên hát, kết hợp cho nghe đĩa trích đoạn các bài: Một khúc tâm
tình người Hà Tĩnh, Dáng đứng Bến Tre, Màu áo chú bộ đội.
- Giáo viên: Em có nhận xét gì về giai điệu các bài hát của nhạc sĩ
Nguyễn Văn Tý?
- Học sinh: Giai điệu nhẹ nhàng, thiết tha, êm dịu, mang âm hưởng dân ca
các miền.
- Giáo viên: theo em ông viết chủ yếu thể loại nào? Trữ tình, tình ca, bài
hát sinh hoạt vui chơi.
- Học sinh: Thể loại trữ tình.
- Giáo viên: Ơng viết về đề tài nào nhiều nhất?
- Học sinh: Ông viết nhiều về đề tài phụ nữ.
- Giáo viên hỏi: Qua các ý kiến vừa rồi của các bạn, em hãy nêu đặc điểm
âm nhạc của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý?

- Học sinh: Âm nhạc của ơng giàu chất trữ tình, giai điệu mượt mà, bản
sắc dân tộc được thể hiện rõ nét với lời ca trau chuốt, tinh tế ( Học sinh ghi bài).
- Giáo viên: Ông được tặng giải thưởng gì?
- Học sinh Ơng được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học –
Nghệ thuật.
Giáo viên có thể nói thêm hoặc hỏi các em về một số giải thưởng của ơng.
- Giải nhì ( khơng có giải nhất) của Hội Văn học – Nghệ thuật Việt nam
với bài Vượt trùng dương.
- Giải nhất cuộc thi vận động sáng tác về đề tài phụ nữ với bài Tiễn anh
lên đường (1964).
- Giải nhất cuộc thi sáng tác về đề tài nông nghiệp với bài Bài ca năm tấn
(1967).
- Giải thưởng của Ngân hàng với bài Em đi làm tín dụng.
2.3.6.3. Giới thiệu tác phẩm
Đây chỉ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ nên thời gian
dạy sẽ ngắn hơn so với phần giới thiệu tác giả. Giới thiệu tác phẩm được tiến
hành theo bốn bước:
* Bước 1: Giới thiệu bài hát
- Giáo viên giới thiệu khát quát về bài hát như xuất xứ, đặc điểm riêng của
bản nhạc.
Giáo viên có thể cho học sinh đọc phần giới thiệu trong sách giáo khoa để
các em nêu được năm sáng tác của bài hát. Bản thân giáo viên phải tìm hiểu kỹ
12


qua các kênh thơng tin để nắm rõ về hồn cảnh ra đời cụ thể hơn mới thấy được
giá trị về mặt tư tưởng. Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh cụ thể sẽ có ý nghĩ như
thế nào với hồn cảnh lịch sử lúc bấy giờ, nó mang ý nghĩa như thế nào giáo
viên phải nhấn mạnh cho học sinh để giáo dục tư tưởng cho học sinh và hồn
cảnh ra đời cụ thể của bài hát cịn ảnh hưởng lớn đến giá trị về nội dung của tác

phẩm.
Ví dụ: Bài hát Mẹ Yêu con của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý.
Sách giáo khoa không viết năm sáng tác cũng như hồn cảnh ra đời của
bài hát, giáo viên có thể tìm hiểu qua báo chí, internet. “ Bài hát ra đời vào năm
1956, trong niềm hân hoan đón cơ con gái nhỏ chào đời. Bước vào đến cửa nhìn
con gái đang mỉm cười đôi môi như một nụ hoa. Tôi nghĩ ngay đến ý tứ nét nhạc
đầu tiên “Miệng con chúm chím xinh xinh như đài hoa đang hé trên cành”.
Trong bài hát khơng chỉ nói về tình mẫu tử mà cịn là tiếng nói chung của bà mẹ
đất nước. Đây là vốn kiến thức quan trọng để giúp cho tôi dạy bước 3 của bài.
* Bước 2: Nghe nhạc lần thứ nhất
- Giáo viên nên hát cho các em nghe ở lần nghe thứ nhất, việc hát cho các
em nghe có những ưu điểm sau:
+ Giúp các em cảm thụ được bài hát một cách trọn vẹn và đầy đủ bởi cách
hát của giáo viên gần gũi với các em hơn so với đĩa nhạc.
+ Học sinh cảm thấy hào hứng khi được nghe thầy cơ của mình hát.
+Thể hiện được năng lực và cảm xúc của giáo viên
Dù có đĩa nhạc học sinh vẫn thích nghe thầy, cơ của mình hát. Khi hát
giáo viên phải thể hiện được nội dung tình cảm của bài hát, truyền được hồn của
tác phẩm tới học sinh. Đĩa nhạc không thể thay thế tiếng hát của thầy cơ vì bài
hát do giáo viên trình bày khơng chỉ tác động tới các em bằng giọng hát mà còn
bằng cả ánh mắt, điệu bộ, bằng sức cảm hoá trức tiếp của tâm hồn mình.
- Trong khi nghe giáo viên hát các em có thể gõ nhịp theo hoặc ngồi đung
đưa theo điệu nhạc tránh tình trạng bắt các em ngồi thật nghiêm nghị.
* Bước 3: Trao đổi về bản nhạc
- Học sinh nói cảm nhận của mình khi nghe bản nhạc như giai điệu nhanh
hay chậm vui tươi, tình cảm, tha thiết, nội dung lời ca nói về điều gì?
- Giáo viên đặt câu hỏi:
+ Bài hát chia làm mấy đoạn, mấy câu
+ Giai điệu của bài hát như thế nào: đoạn nào nhanh, chậm
+ Nội dung lời ca nói lên điều gì?

+ Em thích câu nào, đoạn nào trong bài?

13


- Giáo viên kết luận, phân tích khái quát những câu hay trong bài để các
em cảm nhận được về nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.
Giáo viên nên nhớ một tác phẩm Âm nhạc cũng giống như tác phẩm Văn
học. Nếu người đọc khơng hiểu tác phẩm đó thì sẽ chán.
Ví dụ: Bài hát Mẹ yêu con
Sau khi học sinh nghe hát lần thứ nhất giáo viên có thể hỏi:
- Giáo viên: Bài hát viết ở nhịp mấy? Em hãy nhận xét về giai điệu của
bài hát?
Học sinh: Bài hát viết ở nhịp sáu tám. Bài hát có giai điệu nhẹ nhàng, thiết
tha, sâu lắng có những lúc vút cao……
- Giáo viên: Nội dung bài hát nói lên điều gì?
- Học sinh: Bài hát nói lên tình cảm của người mẹ đối với con và tin
tưởng vào tương lai tươi sáng của con mình.
- Giáo viên:Bài hát thuộc thể loại nào?
- Học sinh: Bài hát thuộc thể loại ca khúc trữ tình.
- Giáo viên: Bài hát mang âm hưởng dân ca vùng nào?
- Học sinh: Bài hát mang âm hưởng dân ca Bắc Bộ.
- Giáo viên: Bài hát chia làm mấy đoạn?
Bài hát lấy chất liệu từ câu hát ru của người dân Bắc Bộ, được chia làm
hai đoạn đơn, gồm có hai lời ca. Với giai điệu nhẹ nhàng thiết tha, bay bổng diễn
tả tình thương u vơ bờ bến của người mẹ đối với đứa con của mình và tin
tưởng vào tương lai tươi sáng của con mình. Hình ảnh một bà mẹ thứ hai được
thể hiện rõ nét trong bài hát đó là bà mẹ đất nước được thể hiện qua câu hát:
“Thống nhớ đến cịn đây lớp lớp bao người. Đang sinh ra nối nhau ngày càng
lớn, ngày càng tiến bước”

2.3.6.4. Giáo dục tư tưởng thông qua các tác phẩm đã nghe
Đây là bước để thực hiện mục tiêu về thái độ của các em học sinh, giáo
viên nên phát huy tính tích cực chủ động của các em qua cách đặt vấn đề để các
em trả lời. Tránh giáo dục tư tưởng không gắn kết với nội dung bài dạy. Giáo
viên có thể thực hiện theo những bước sau:
- Phân tích về nội dung lời ca
- Liên hệ thực tế bằng những câu hỏi để các em trả lời.
- Học sinh tự liên hệ bản thân.
Ví dụ bài Lên đàng của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước.
Giáo viên: Khi đất nước có chiến tranh bài hát như một lời kêu gọi thanh
niên lên đường bảo vệ quê hương đất nước. Hiện nay nhiều tổ chức, đồn thể có
14


nhiều phong trào cần sự ủng hộ của nhiều tầng lớp, trong đó có thiếu nhi. Các
em có thể cho cô biết vừa qua Hội đồng đội huyện đã phát động phong trào gì?
- Tặng cho các bạn vùng sâu, vùng xa vingf bị bảo lụt sách vỡ, quần áo;
Mua tăm ủng hộ người mù.
- Các em đã hưởng ứng lời kêu gọi của Hội đồng đội như thế nào?
- Tiết kiệm tiền ăn sáng, bán giấy vụn để dành tiền, mua sách vỡ, quần áo
để ủng hộ các bạn vùng sâu, vùng xa, vùng bị bảo lụt.
- Giáo viên kết luận: Mỗi chúng ta đều tự hào về truyền thống anh hùng
của dân tộc là thế hệ măng non của đất nước. Thầy mong rằng, các em không
chỉ học tốt, rèn chăm để góp phần xây dựng quê hương, đất nước. Các em hãy
phát huy tinh thần tương thân tương ái hưởng ứng tất cả các phong trào do các tổ
chức đoàn thể như Đoàn, Đội, Chữ thập đỏ, Mặt trận Tổ quốc …. kêu gọi.
2.3.7. Ứng dụng công nghệ thơng tin
Việc dạy Âm nhạc nói chung và Âm nhạc thường thức nói riêng trong đó
có phần giới thiệu tác giả, tác phẩm Việt Nam không thể thiếu công nghệ thông
tin. Ứng dụng CNTT trong dạy học Âm nhạc là việc làm mang lại hiệu quả

trong giảng dạy, giúp cho giáo viên chủ động có được những bài soạn mang tính
hiện đại, sinh động, chuyển tải được nhiều thơng tin sống động, hấp dẫn lôi cuốn
học sinh vào các hoạt động học tập âm nhạc.
Khi thực hiện một bài giảng có ứng dụng cơng nghệ thơng tin tơi tìm tư
liệu trên Internet, trên thư viện Tư liệu Giáo dục rồi soạn bài để có thể chủ động
trong việc trình chiếu. Bài soạn trên thư viện bài giảng điện tử có rất nhiều, giáo
viên chỉ lấy về mà khơng có ý tưởng của chính mình sẽ dẫn đến việc nói một nơi
trình chiếu một nẻo.
Để thiết kế những bài soạn bằng giáo án điện tử, tôi sử dụng các phần
mềm hỗ trợ thực hiện trên máy tính, những phần mềm cần có trong việc thiết kế
bài giảng, gồm:
- Phần mềm trình chiếu: Microsoft PowerPoint 2003 (hoặc 2007).
- Phần mềm viết văn bản âm nhạc: Encore 4.5, Finale 2008.
- Phần mềm xử lý âm thanh, hình ảnh, phim: Cool Edit Pro 2.1, sony
Soundforge, Inetr Video, Adobe Ppremiere, Total Video converter,
Movermaxker.
2.3.8. Sử dụng bản đồ tư duy
Sử dụng bản đồ tư duy đem lại hiệu quả cao trong giảng dạy âm nhạc
thường thức nói chung, phần giới thiệu tác giả, tác phẩm nói riêng. Bản đồ tư
duy sẽ giúp cho học sinh hệ thống được toàn bộ kiến thức cơ bản của bài học.
Trong q trình giảng dạy tơi đã cho học sinh hệ thống bài học bằng bản đồ tư
duy. Các em có thể tự vẽ bản đồ tư duy thơng qua hệ thống câu hỏi
15


Ví dụ: Giới thiệu về nhạc sĩ Văn Chung.
- Tiểu sử của nhạc sĩ?
- Nêu một số bài hát thiếu nhi?
- Âm nhạc của ơng có đặc điểm gì?
- Giải thưởng?

2.4. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC, VỚI BẢN THÂN, ĐỒNG NGHIỆP VÀ NHÀ
TRƯỜNG
Kinh nghiệm dạy phần giới thiệu tác giả tác phẩm Việt Nam đã mang đến
cho các em nhiều kiến thức về âm nhạc, và cuộc sống. Thông qua các tác phẩm
âm nhạc tôi đã giáo dục cho các em về thẩm mĩ âm nhạc, hướng cho các em có
thị hiếu âm nhạc lành mạnh, giáo dục cho các em tình yêu q hương đất nước,
bạn bè, thầy cơ, gia đình. Đề tài áp dụng vào giảng dạy trong thời gian qua đã
tạo cho các em có hứng thú trong học tập, kết quả học kỳ I: 100% học sinh khối
6 khối 7 và khối 9 xếp loại Đạt.
* Trước khi chưa áp dụng đề tài :

16


Lớp (sĩ số)

6A (38)

9B (38)

7C (39)

Số
Tỉ lệ
Số
Tỉ lệ
Số
Tỉ lệ

lượng (%) lượng (%) lượng (%)

Nội dung
Khơng thích

17

45

19

50

15

38

Thích

18

47

15

39

19

49

Rất thích

3

8

4

11

5

13

* Sau khi áp dụng đề tài :

Lớp (sĩ số)

6A (38)

9B (38)

7C (39)

Số
Tỉ lệ
Số
Tỉ lệ
Số

Tỉ lệ
lượng (%) lượng (%) lượng (%)

Nội dung
Khơng thích

7

18

6

16

5

13

Thích

23

61

24

63

21

62

Rất thích

8

21

8

21

10

25

3. KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Âm nhạc Việt Nam là một phần của Âm Nhạc dân tộc, góp phần quan
trọng trong việc giáo dục truyền thống cách mạng, tình yêu quê hương, đất nước
cho thế hệ trẻ mà đặc biệt là lứa tuổi học đường, nhằm khơi dậy trong các em
lòng tự hào về truyền thống anh hùng của dân tộc. Từ đó, các em có ý thức phấn
đấu học tập, rèn luyện góp phần xây dựng quê hương đất nước "Vì mục tiêu dân
giàu nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh", đưa nước ta vững bước
tiến lên CNXH.
Với mục tiêu thực hiện tốt các cuộc vận động: "Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh" và cuộc vận động "Mỗi thầy cơ giáo là tấm
gương đạo đức, tự học và sáng tạo" cùng với phong trào "Xây dựng trường học
thân thiện, học sinh tích cực", bản thân tơi với tư cách là một giáo viên bộ mơn,
tơi ln tìm hiểu phương pháp dạy học sao cho học sinh có thể nắm bắt kiến

thức một cách dễ hiểu nhất giúp các em có hứng thú bộ môn tránh được áp lực
khi học. Qua đề tài này, tơi đã cùng với đồng nghiệp góp phần nhỏ vào việc
nâng cao chất lượng dạy học môn Âm Nhạc
3.2. Kiến nghị
17


Thiết bị dạy học đóng vai trị quan trọng trong quá trình dạy học. Những
năm trước nhà trường được cấp đàn nhưng các thiết bị điện tử do dùng nhiều
năm đã bị hỏng. Hiện tại, trường khơng có đàn và thiết bị dạy học cịn thiếu q
nhiều, tơi xin có một số đề xuất sau:
- Trang bị đàn cho trường
- Phòng nhạc cần trang bị tivi, đầu máy.
- Phòng nhạc cần phải có âm thanh nếu khơng các em ngồi phía dưới nghe
đàn khơng rõ, bởi đàn được trang bị thực tế những năm trước và các trường bạn
thường ít chức năng, âm thanh không đủ lớn cho một lớp học.
- Với nhà trường tôi đề xuất nên tu sửa phịng nhạc để khi có đàn tránh
phải di chuyển vì thiết bị điện tử di chuyển nhiều dễ bị hỏng .
Lam Sơn, ngày 20 tháng 03 năm 2018
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết
khơng sao chép nội dung của người khác.
TÁC GIẢ
Trịnh Đăng Quang

TÀI LIỆU THAM KHẢO

18

- Dạy học và kiểm tra đánh giá theo chuẩn kiến thức kỹ năng trong
chương trình giáo dục phổ thơng môn Âm nhạc cấp THCS. Nhà xuất bản Giáo
dục
- Tài liệu đổi mới phương pháp giảng dạy. Hoàng Long (Chủ biên) – Lê
Anh Tuấn – Lê minh Châu
- Sách giáo khoa Âm nhạc phổ thông. Nhà xuất bản Giáo dục.
- Hướng dẫn điều chỉnh giảm tải môn Âm nhạc của Bộ Giáo dục và Đào
tạo năm học 2011- 2012.

19