Nguồn luật của dòng họ civil law và dòng họ pháp luật xã hội chủ nghĩa dưới góc độ so sánh

MỤC LỤC

NỘI DUNG
Trang
MỤC LỤC…………………………………………………………..
1
LỜI MỞ ĐẦU………………………………………………………
2
NỘI DUNG………………………………………………………....
2
1/ Những điểm giống nhau cơ bản giữa nguồn của dòng họ
Civil Law và dòng họ pháp luật Xã hội chủ nghĩa………………..

2

2/ Những điểm khác biệt cơ bản về nguồn của dòng họ Civil Law
và Xã hội chủ nghĩa………………………………………………...

3

3/ Một số lý giải về sự giống và khác

5

nhau………………………...
KÊT LUẬN…………………………………………………………

5


LỜI MỞ ĐẦU

“Nguồn của pháp luật là tất cả các căn cứ được các chủ thể có thẩm
quyền sử dụng làm cơ sở để xây dựng, ban hành, giải thích pháp luật cũng
như để áp dụng vào việc giải quyết các vụ việc pháp lý xảy ra trong thực tế”.
Để hiểu rõ hơn về nguồn cũng như thấy được những điểm tương đồng và
khác biệt khi sử dụng nguồn giữa hai dòng họ pháp luật. Em xin chọn đề tài :
“Nguồn luật của dòng họ Civil Law và dòng họ pháp luật Xã hội chủ
nghĩa dưới góc độ so sánh”.
NỘI DUNG
1/ Những điểm giống nhau cơ bản giữa nguồn của dòng họ Civil Law và
dòng họ pháp luật Xã hội chủ nghĩa
Điểm tương đồng dễ nhận thấy nhất giữa hai dòng họ Civil Law
chính là sự thừa nhận cả ba thành tố : Văn bản thành văn, các nguyên tắc
chung của pháp luật và tập quán pháp là nguồn của pháp luật. Điều này có
thể thấy rõ khi nhìn vào cấu trúc nguồn luật của hai dòng họ.
Thứ hai, cả hai dòng họ pháp luật này đều rất coi trọng nguồn pháp luật
thành văn (statute law). Ví dụ : Pháp là nước điển hình của dòng họ Civil
Law, là quốc gia theo trường phái pháp luật thực chứng họ coi pháp luật
thành văn là nguồn luật duy nhất của pháp luật và cho rằng các bộ luật như
là “ sự hoàn hảo của ý chí”. Tuy nhiên, ngày nay pháp luật thành văn ở quốc
gia này không còn giữ vai trò tuyệt đối nữa nhưng nó vẫn được coi là nguồn
luật quan trọng nhất trong hệ thống các nguồn pháp luật. Việt Nam, một
quốc gia thuộc dòng họ pháp luật Xã hội chủ nghĩa thì pháp luật thành văn
(văn bản quy phạm pháp luật) cũng được coi là loại nguồn hình thức chủ
yếu, cơ bản và quan trọng nhất của pháp luật. Bởi lẽ, các cơ quan nhà nước ở
Việt Nam khi giải quyết các vụ việc pháp lý thực tế thuộc thẩm quyền của
2


mình đều chủ yếu dựa vào các VBQPPL. VBQPPL là văn bản do các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo thủ tục, trình tự luật định, trong

đó có quy tắc xử sự chung được Nhà nước bảo đảm thực hiện, nằm điều
chỉnh các quan hệ xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
2/ Những điểm khác biệt cơ bản về nguồn của dòng họ Civil Law và Xã
hội chủ nghĩa.
Về cấu trúc : Ngoài những nguồn luật giống nhau được kể trên thì mỗi
dòng họ pháp luật lại thừa nhận những nguồn luật khác. Ở dòng họ Civil
Law nguồn luật của họ còn bao gồm cả : Án lệ (Jurisprudence) và các học
thuyết (La doctrine), trong khi đó Xã hội chủ nghĩa lại thừa nhận các điều
ước của quốc tế là loại nguồn luật chính thức, mà Civil Law lại xếp nó vào
danh sách các nguồn luật thành văn. Các học thuyết ở đây được hiểu là các
tư tưởng, quan điểm về pháp luật với vai trò tạo ra ngân hàng những khái
niệm và tư duy pháp luật mà các nhà lập phấp sử dụng, hơn nữa học thuyết
còn tạo ra các phương thức để hiểu và giải thích pháp luật một cách đúng
đắn. Tuy nhiên, việc phân chia những điểm khác nhau này cũng chỉ là tương
đối vì trên thực tế các nước Xã hội chủ nghĩa cũng có sự dụng tiền lệ pháp
(án lệ, quyết định, phán quyết của tòa) như một loại nguồn luật góp phần bổ
sung cho những thiếu sót, những lỗ hổng của pháp luật thành văn và khắc
phục được tình trạng thiếu pháp luật; tạo điều kiện cho việc áp dụng pháp
luật được dễ dàng, thuân lợi hơn. Tuy nhiên, ở các nước Xã hỗi chủ nghĩa
nói chung và Việt Nam nói riêng hiện nay, án lệ vẫn chưa được thừa nhận
một cách chính thức; song, nếu theo tinh thần của Nghị quyết số 48 thì trong
tương lai gần, án lệ có thể được coi là một trong các nguồn hình thức của
pháp luật nước ta. Trong điều kiện có nhiều thay đổi thì tư tưởng, học thuyết
pháp lý cũng dần được tiếp nhận và sử dụng. Ví dụ : Điều 2 của Hiến pháp
hiện hành nước Việt Nam quy định : “Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
3


Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân
dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng

là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí
thức. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa
các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp,
tư pháp”. Quy định này của Hiến pháp được xây dựng trên cơ sở sự kế thừa
tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và
pháp luật; tư tưởng chủ quyền nhân dân; tư tưởng nhà nước pháp quyền và
tiếp nhận các yếu tố hợp lý của học thuyết phân chia quyền lực nhà nước
Về vai trò giữa các nguồn luật giống nhau của hai dòng họ pháp luật
này cũng có những điểm khác nhau .Ví dụ : Tập quán pháp đều là loại nguồn
được cả hai dòng họ thừa nhận tuy nhiên lại ở những mức độ khác nhau.
Nếu như phong tục tập quán ở các nước Xã hội chủ nghĩa được thừa nhận là
nguồn hình thức của pháp luật và được thể hiện cụ thể trong một số đạo
luật. Ví dụ, Ở Việt Nam điều 3 Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định: “Trong
trường hợp pháp luật không quy định và các bên không có thoả thuận thì có
thể áp dụng tập quán;… Tập quán… không được trái với những nguyên tắc
quy định trong Bộ luật này”; hoặc theo Điều 6 Luật Hôn nhân và gia đình
năm 2000 thì, “trong quan hệ hôn nhân và gia đình, những phong tục, tập
quán thể hiện bản sắc của mỗi dân tộc mà không trái với những nguyên tắc
quy định tại Luật này thì được tôn trọng và phát huy”. Trong khi đó vai trò
của tập quán pháp ở dòng họ Civil Law lại không được sác định rõ ràng khi
tồn tại nhiều quan điểm lý luận khác nhau. Có quan điểm xã hội học pháp
luật cho rằng tập quán đóng vai trò chủ đạo trong các nguồn của pháp luật,
chính tập quán là nền tảng cho pháp luật xác định những phương pháp áp
dụng. Đối lập với quan điểm trên, trường phái pháp luật thực định lại phủ
nhận vai trò của tập quán, cho rằng tập quán pháp chỉ là nguồn luật bổ trợ
4


cho pháp luật thành văn. Quan điểm của các nhà luật gia các nước thuộc
dòng họ Civil Law mà điển hình là Pháp và Đức cũng trái ngược nhau.

3/ Một số lý giải về sự giống và khác nhau.
Điểm giống nhau : Sự tương đồng này xuất phát từ quá trình hình
thành và phát triển pháp luật của hai dòng họ đều dựa trên cơ sở lý luận pháp
luật, pháp luật được xây dựng cùng quá trình hình thành và phát triển các
học thuyết nghiên cứu pháp luật. Với cả hai dòng họ thì pháp luật ra đời đều
do nhu cầu của thực tế.
Ngoài ra, trong quá trình xây dựng hệ thống pháp luật các nước Xã
hội chủ nghĩa đã kế thừa, học hỏi những yếu tố tiến bộ, phù hợp với quốc gia
mình để hoàn thiện pháp luật. Theo đó, cấu trúc nguồn luật cũng không phải
là ngoại lệ.
Điểm khác nhau : Sự khác biệt này xuất phát từ sự khác nhau trong tư
duy pháp lý trong quá trình phát triển của hai dòng họ này. Hơn nữa hai
dòng họ pháp luật này bao gồm những quốc gia thuộc các hình thức nhà
nước khác nhau, cấu trúc bộ máy khác nhau đồng thời bản chất nhà nước
cũng hoàn toàn khác nhau nên nguồn pháp luật của chúng cũng khác nhau.
Sự ảnh hưởng của các học thuyết pháp lý cũng những tư tưởng lập pháp
khác nhau giữa các nước thuộc hai hệ thống pháp luật này cũng đã tạo ra sự
khác biệt cơ bản về lập pháp. Ví dụ : Ở các nước Xã hội chủ nghĩa với ảnh
hưởng sâu sác của Tư tưởng Mác Lênin còn ở các nước thuộc dòng họ Civil
Law lại vận dụng triệt để các học thuyết về phân chia quyền lực.
KẾT LUẬN
Để có thể xây dựng những hệ thống pháp luật một cách hoàn thiện
nhất, đáp ứng được yêu cầu cũng như sự cần thiết của thực tế đặt ra thì các
nhà lập pháp cần dành sự quan tâm, tìm hiểu và nghiên cứu hơn nữu tới các
hệ thống nguồn luật.
5


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/ Giáo trình luật so sánh, Trương Đại học Luật Hà Nội, Nxb – CAND, Hà

Nội, 2008.
2/ Luật so sánh ( tiếng Việt ), Michael Bogdan, Nxb, Kluwer, Norstedts
Juridik, Tano,2002.
3/ Những hệ thống pháp luật chính trong thế giới đương đại, Rene David,
Nxb – Thành phố Hồ Chí Minh, 2003.
4/ Những hệ thống pháp luật cơ bản trên thế giới, Michel Fromont, Nxb – Tư
pháp, Hà Nội, 2006.
5/ Giáo trình luật học so sánh, Võ Khánh Vinh, Nxb – Công an nhân dân, Hà
Nội, 2002.

6