Phân tích nguyên tắc đa dạng hóa, xã hội hóa hoạt động chăm sóc sức khỏe người khuyết tật với các tình huống minh họa từ thực tiễn

A.

LỜI NÓI ĐẦU.
Nhu cầu về sức khỏe và được chăm sóc, bảo vệ về sức khỏe là nhu cầu quan trọng
mang tính tất yếu của con người. Đối với những người sinh ra hoặc trong quá trình sống, vì lý
do nào đó mà bị khuyết tật về thể chất, tinh thần thì nhu cầu này càng quan trọng và cấp thiết.
Có vượt qua những khó khăn về tật, bệnh trước mặt mới có thể tạo điều kiện giúp họ hướng
tới các cơ hội khác một cách lâu dài. Ở Việt Nam vấn đề chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
được mọi người quan tâm, được pháp luật quy định và đảm bảo thực hiện. Trong bài tập
nhóm này, nhóm sẽ phân tích vấn đề “Phân tích nguyên tắc đa dạng hóa, xã hội hóa hoạt
động chăm sóc sức khỏe người khuyết tật với các tình huống minh họa từ thực tiễn.”
B.
NỘI DUNG.
I.
KHÁI QUÁT VỀ CHẾ ĐỘ CHĂM SÓC SỨC KHỎE NGƯỜI KHUYẾT TẬT.
1.
Khái niệm và nội dung chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
Tổ chức y tế thế giới ( WHO) định nghĩa về sức khỏe con người như sau: “ sức khỏe là
trạng thái thoải mái toàn diện về thể chất, tâm thần và xã hội chứ không chỉ bao gồm tình
trạng không có bệnh hay thương tật”.
Từ định nghĩa trên ta thấy đối với người khuyết tật, do các đặc trưng về tình trạng
bệnh, tật, nên với họ, khó có thể đạt được trạng thái thoải mái toàn diện về sức khỏe như
những người bình thường vì vậy họ cần có một chế độ chăm sóc sức khỏe riêng. Theo quy
định của pháp luật hiện hành về người khuyết tật, có thể hiểu “ chế độ chăm sóc sức khỏe
người khuyết tật là tổ hợp bao gồm các quy định về quyền của người khuyết tật được nhà
nước cộng đồng xã hội thực hiện các hoạt động phòng bệnh, khám chữa bệnh, chỉnh hình,
phục hồi chức năng, nhằm giúp người khuyết tật ổn định sức khỏe, vượt qua những khó khăn
của bệnh, tật, vươn lên hòa nhập với cộng đồng”.1
Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật bao gồm 4 nội dung chính : Chăm sóc sức khỏe
ban đầu, Khám bệnh, chữa bệnh, Phục hồi chức năng, Các chính sách hỗ trợ thực hiện chế độ
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật

2.
Ý nghĩa của việc chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
Có thể thấy chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật mang cả ý nghĩa xã hội, ý
nghĩa pháp lý và ý nghĩa về kinh tế. Sự giúp đỡ về các điều kiện vật chất và tinh thần trong
quá trình chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám bệnh, chữa bệnh, chỉnh hình, phục hổi chức
năng...nhằm đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng chính đáng của người khuyết tật đã giúp họ
khắc phục được phần nào những khó khăn, bất lợi từ khuyết tât để từ đó họ vượt qua được
những mặc cảm tự ti về ngoại hình, về tật, bệnh, vươn lên khẳng định bản thân mình trong
cuộc sống. Đồng thời sự chăm sóc sức khỏe đối với người khuyết tật phù hợp mang lại hiệu
quả sẽ giúp họ có cơ hội tham gia các hoạt động xã hội, thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa
vụ công dân, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
3. Ý nghĩa của việc quy định các nguyên tắc cơ bản của chế độ chăm sóc sức khỏe
người khuyết tật.
1

Trang 144 – Giáo trình Luật Người khuyết tật Việt Nam – Trường đại học Luật Hà Nội.

1


Việc quy định các nguyên tắc cơ bản về chế độ chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật
khẳng định sự quan tâm của nhà nước, xã hội đối với việc chăm sóc sức khỏe người khuyết
tật. Đồng thời những nguyên tắc cơ bản sẽ là nền tảng, là khung pháp lý cho việc thực hiện
chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
II.
PHÂN TÍCH NGUYÊN TẮC ĐA DẠNG HÓA, XÃ HỘI HÓA HOẠT ĐỘNG
CHĂM SÓC SỨC KHỎE CHO NGƯỜI KHUYẾT TẬT.
1.
Cơ sở của việc ghi nhận nguyên tắc.
Hoạt động chăm sóc sức khỏe người khuyết tật khác với việc chăm sóc sức khỏe người

không khuyết tật. Hoạt động chăm sóc sức khỏe người khuyết tật luôn được cộng đồng xã hội
quan tâm và được thực hiện bằng đa dạng các biện pháp bởi 2:
- Sự đa dạng , phức tạp của các dạng tật của người khuyết tật.
- Chăm sóc sức khỏe phải toàn diện cả chăm sóc y tế và chăm sóc ngoài y tế.
- Đảm bảo yêu cầu tài chính của gia đình người khuyết tật.
- Ứng dụng sự đa dạng các thành tựu khoa học, kỹ thuật vào việc chăm sóc sức khỏe
người khuyết tật.
2.
Nội dung của nguyên tắc đa dạng hóa, xã hội hóa hoạt động chăm sóc sức khỏe
cho người khuyết tật.
Thứ nhất : Lồng ghép các yêu cầu chăm sóc sức khỏe người khuyết tật trong các chính
sách về kinh tế - xã hội, chương trình, dự án phát triển sản xuất, tạo việc làm , xóa đói
giảm nghèo.
Lồng ghép các yêu cầu chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật trong các chính sách
về kinh tế - xã hội, chương trình dự án phát triển sản xuất, xóa đói giảm nghèo là một việc làm
hết sức đúng đắn. Trong các chính sách về kinh tế - xã hội của Quốc gia, cũng như chính sách
kinh tế - xã hội của từng địa phương cần có các quy định về hỗ trợ người khuyết tật phát triển
kinh tế, xóa đói giảm nghèo. Phát triển được kinh tế, giảm được đói nghèo thì việc chăm sóc
sức khỏe người khuyết tật sẽ có điều kiện để được chăm sóc nhiều hơn cả về số lượng và chất
lượng. Những chương trình xóa đói giảm nghèo ở miền núi, vùng sâu vùng xa như Chương
trình 132, Chương trình 138, mô hình phát triển kinh tế VAC, VAR của Chính phủ với những
quy định mang tính chất khuyến khích, ưu tiên trong giúp đỡ người khuyết tật sẽ là những tiền
đề quan trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
Lồng ghép các yêu cầu chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật trong các chương trình
hỗ trợ, tạo mới việc làm là đặt biệt có ý nghĩa.

Trước hết người khuyết tật phải được đào tạo nghề phù hợp, trong một môi trường tốt
cho sức khỏe người khuyết tật, phải có sự đầu tư cả về dạy và học để vững chuyên môn, tay
nghề cao thì mới đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng. Nghề đào tạo cần phù hợp với
dạng tật để vừa phát huy được khả năng của người khuyết tật đồng thời cũng đảm bảo cho sức

khỏe của người khuyết tật, chẳng hạn như một số người khuyết tật vận động tham gia vào lĩnh
vực công nghệ thông tin, nghề mát xa, xoa bóp bấm huyệt được nhiều người khiếm thị theo
2

Trang 156 – Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam – Trường Đại học Luật Hà Nội.

2


học, làm hàng thủ công mỹ nghệ, may mặc.... được nhiều người người khiếm thính yêu thích
v.v...

Các nhà tuyển dụng cần thay đổi quan niệm về người khuyết tật, tuyển dụng người
khuyết tật không phải là làm từ thiện mà vì năng lực của họ đáp ứng được yêu cầu công việc,
đồng thời cũng là tạo điều kiện cho họ hoà nhập tốt hơn. Có thể lồng ghép các yêu cầu chăm
sóc sức khỏe người khuyết tật như tạo điều kiện về cơ sở vật chất phù hợp với khiếm khuyết
của họ. Chẳng hạn, lối đi tiện lợi cho những người dùng xe lăn, bàn làm việc thấp hoặc ghế
cao để họ tiện sử dụng khi ngồi làm việc... Chủ doanh nghiệp có thể bố trí cho họ những công
việc phù hợp và không thường xuyên phải đi công tác xa.

Tại các cơ sở làm việc, trong các giờ nghỉ giải lao có thể tổ chức tuyên truyền, giáo dục
sức khỏe cho người khuyết tật, tư vấn biện pháp phòng ngừa và phát hiện sớm khuyết tật cho
người khuyết tật.

Phối hợp với các tổ chức y tế, tại các cơ sở làm việc của người khuyết tật có thể tổ
chức khám bệnh miễn phí và cấp phát thuốc cho người khuyết tật. Trong quá trình khám
bệnh, người khuyết tật được người có chuyên môn thực hiện các biện pháp y tế để chuẩn
đoán và chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.

Trong quá trình làm việc, có thể trợ giúp kĩ thuật cùng các phương tiện hỗ trợ sinh hoạt

để người khuyết tật có thể đi lại giao tiếp thuận tiện hơn nhằm đạt được hiệu quả cao trong
công việc như cung cấp xe lăn, máy trợ thính cho người bị khuyết tật nghe, máy phát âm đối
với người khuyết tật nói...
Thứ hai : Thực hiện đồng bộ các hoạt động chăm sóc y tế và hoạt động chăm sóc
ngoài y tế: Việc chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật, nếu muốn đạt được sự toàn diện
cả về mặt thể chất, tâm thần và xã hội, thì cần thiết phải chăm sóc sức khỏe cho người khuyết
tật trên cả phương diện chăm sóc y tế và chăm sóc ngoài y tế.
Chăm sóc y tế : là hoạt động chăm sóc do ngành y tế đảm nhiệm chính như chăm sóc
về phòng bệnh, khám chữa bệnh, điều dưỡng, phục hồi chức năng,… Các hoạt động chăm
sóc y tế cho người khuyết tật được quy định cụ thể tại Điều 21 đến Điều 24 Luật người
khuyết tật Việt Nam 2010. Áp dụng những quy định của pháp luật và nhằm tạo điều kiện
thuận lợi cho người khuyết tật khi đến khám chữa bệnh. Đối với chăm sóc y tế, người khuyết
tật được ưu tiên khám chữa bệnh, điều dưỡng và phục hồi chức năng khuyết tật. Đối với mỗi
dạng tật hay mức độ khuyết tật, người khuyết tật được chăm sóc với loại hình phù hợp và
được ứng dụng nhiều thành tựu khoa học kỹ thuật vào việc chữa bệnh đó.
Tại Bệnh viện xây dựng ở Hà Nội đã thiết kế một cửa riêng giành cho việc đón tiếp và
làm thủ tục riêng cho người khuyết tật. Cửa này được đánh số 1, chỉ ưu tiên đón tiếp người
khuyết tật, vì vậy ở cửa này không xảy ra hiện tượng thân nhân bệnh nhân hoặc bệnh nhân
thuộc diện khác chen lấn khám chữa bệnh với người khuyết tật.
Chăm sóc ngoài y tế : là hoạt động do các ngành khác đảm nhiệm chính thức như
nước uống, vệ sinh môi trường, giao thông,… Một số quy định của Luật người khuyết tật
Việt Nam cũng đã thể hiện vấn đề này, như quy định tại Điều 36 Luật người khuyết tật 2010
3


về hoạt động xã hội, các hoạt động văn hóa, thể dục, thể thao, giải trí và du lịch mà người
khuyết tật tham gia trong điều kiện phù hợp để cải thiện sức khỏe, nâng cao đời sống tinh
thần và việc người khuyết tật sử dụng các công trình, dịch vụ công cộng quy định tại chương
VII Luật người khuyết tật 2010 về nhà chung cư, công trình công cộng, giao thông, công
nghệ thông tin và truyền thông.

Tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, giải trí và du lịch giúp người khuyết tật cải
thiện đời sống tinh thần tăng cường sức khỏe và phát triển năng khiếu, khả năng sáng tạo.
Hoạt động văn hóa, giải trí, thể thao ( chẳng hạn xem một bộ phim hay, khám phá một khu du
lịch kỳ thú ) góp phần làm gia tăng chất lượng cuộc sống của người khuyết tật. Ngoài ra
thông qua các hoạt động xã hội như người bình thường, người khuyết tật có thể tăng cường
vận động cơ thể, cải thiện sức khỏe, nâng cao sức đề kháng phòng chống bệnh tật. Tham gia
chơi thể thao, ngoài rèn luyện nâng cao sức khỏe, người khuyết tật còn được bước vào một
không gian khác, không có sự phân biệt về đẳng cấp xã hội, trình độ học vấn… những phẩm
chất thông minh, khéo léo, trong sáng và cao thượng của họ sẽ được phát huy. Có những
người khi tham gia Paragame còn mang vinh quang về cho gia đình, tổ quốc. Tham gia các
hoạt động xã hội đó còn giúp người khuyết tật cải thiện mối quan hệ với cộng đồng, xóa đi
phần nào sự mặt cảm tự ti của họ trong cuộc sống.
Việc sử dụng các công trình và dịch vụ công cộng thuận lợi, phù hợp với đặc thù của
người khuyết tật đảm bảo cho họ tránh được những nguy hiểm, những tác động tiêu cực tới
sức khỏe và làm cho cuộc sống của họ thuận lợi hơn. Họ chỉ có thể tham gia được và tham
gia hiệu quả các hoạt động vui chơi giải trí, văn hóa, thể thao, du lịch nếu như các công trình
văn hóa, sân vận động, bệnh viện, bảo tàng, trụ sở cơ quan, công trình giao thông …. Có đủ
điều kiện để người khuyết tật có thể tiếp cận, sử dụng. Chẳng hạn những nhà cao tầng cần có
đường đi dốc dành cho người sử dụng xe lăn. Các công trình công cộng cần có các biển báo
bằng chữ nổi Braile dành cho người khiếm thị. Rõ ràng, các công trình và dịch vụ công cộng
thuận lợi, phù hợp với các dạng tật có vai trò là cầu nối, là phương tiện cần thiết giúp nâng
cao chất lượng cuộc sống của người khuyết tật, giúp họ tránh được những nguy hiểm, tác
động tiêu cực tới sức khỏe.
Thứ ba : Thực hiện đa dạng các loại hình, các cơ sở chăm sóc sức khỏe.
Ở
Việt Nam, mặc dù điều kiện kinh tế còn khó khăn nhưng Đảng và Nhà nước luôn quan tâm
đến những đối tượng yếu thế trong xã hội, đặc biệt là người khuyết tật. Vì vậy trong những
năm gần đây đã có rất nhiều hoạt động nhằm giúp đỡ cho người khuyết tật. Nhiều Trung tâm
phục hồi chức năng đã áp dụng y học, giáo dục, hướng nghiệp, dạy nghề và các kỹ thuật khác
để phục hồi chức năng cho người khuyết tật nhằm đem lại sức khoẻ, sự tự tin và nghề nghiệp

giúp họ hòa nhập với cộng.
Các nguyên nhân gây khuyết tật vô cùng đa dạng nên dẫn đến các dạng tật và mức độ
khuyết tật không giống nhau. Hay nói cách khác đó là sự đa dạng về các loại khuyết tật. Vì
thế thực hiện đa dạng các loại hình ,các cơ sở chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật là một
vấn đề quan trọng. Theo mô hình thành phần kinh tế có các loại hình cơ sở y tế nhà nước, cơ
4


sở y tế tư nhân và các loại cơ sở y tế bán công. Theo mô hình tổ chức hành chính có các
tuyến y tế từ trung ương tới xã phường thị trấn, trong các cơ quan, trường học, doanh nghiệp
làm cho việc chăm sóc sức khỏe của người khuyết tật được thuận tiện, nhanh chóng và hiệu
quả hơn. Ngoài ra theo mô hình các lĩnh vực hoạt động, của hệ thống y tế bao gồm các lĩnh
vực : Lĩnh vực y tế dự phòng, y tế công cộng, lĩnh vực khám bệnh, chữa bênh, điều dưỡng,
phục hồi chức năng, lĩnh vực đào tạo nhân lực y tế, lĩnh vực giám định, kiểm nghiệm, kiểm
dịch, lĩnh vực tuyên truyền, truyền thông y tế.
Bên cạnh việc được hưởng chế độ chăm sóc sức khỏe do Nhà nước thực hiện, chế độ
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật còn do các tổ chức thực hiện với các loại hình rất phong
phú, có thể là sự chăm sóc của tổ chức vì người khuyết tật cũng có thể là của các tổ chức,
đoàn thể khác, các đơn vị sử dụng lao động, các tổ chức liên chính phủ, phi chính phủ.v.v

Hay như ta thấy hiện nay, trung tâm chăm sóc bán trú cho trẻ khuyết tật là một mô
hình cần nhân rộng. Trung tâm chăm sóc bán trú cho trẻ khuyết tật là một hợp phần của
chương trình chăm sóc trẻ em dựa vào cộng đồng. Mục tiêu hoạt động của các trung tâm này
là bảo đảm cho trẻ em được sống trong gia đình ruột thịt của mình và tiếp tục được gia đình
chăm sóc. Điều này giúp tăng cường khả năng của gia đình để thực hiện các hoạt động chăm
sóc hàng ngày và duy trì ổn định mối liên hệ tình cảm, sự yêu thương của người thân. Bên
cạnh đó, tạo cho trẻ em một môi trường an toàn, thân thiện và được bảo vệ, trong đó trẻ em
có thể tham gia vào các hoạt động có tổ chức để vui chơi, hòa nhập xã hội, học tập và thể
hiện bản thân; giúp người chăm sóc (cha mẹ, người thân trong gia đình) có nhiều thời gian để
làm việc, sản xuất, kinh doanh, nghỉ ngơi và quan tâm đến các vấn đề cá nhân nhằm hồi phục

khả năng chăm sóc chất lượng cao.
Thứ tư : Khai thác các nguồn đầu tư để chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm. Tuy nhiên với
số lượng người khuyết tật chiếm tỉ lệ khá đông trong dân số, để đảm bảo nguồn tài chính của
ngân sách nhà nước cũng như việc nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khỏe người
khuyết tật nhà nước khai thác các nguồn đầu tư để chăm sóc sức khỏe người khuyết tật. Việc
huy động toàn xã hội tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện, bảo hiểm nhân thọ thể hiện sự chia
sẽ cộng đồng, góp một phần rất lớn vào việc đảm bảo tài chính cho việc chăm sóc sức khỏe
người khuyết tật. Khuyến khích và tạo nhiều ưu đãi cho các công ty trong nước tham gia đầu
tư chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
Bên cạnh đó, ngoài việc huy động nguồn đầu tư trong nước, việc tìm kiếm các chương
trình, các dự án đầu tư chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ở các tổ chức phi chính phủ, tổ
chức liên chính phủ cũng là hướng đi đúng đắn đối với việc đảm bảo tài chính cho công tác
này.
Ví dụ : Tổ chức Đông Tây Hội Ngộ bắt đầu chương trình Mạng lưới hỗ trợ Người
khuyết tật (SN-PWD) từ năm 2006 bằng nguồn tài trợ của Quỹ Ford. Chương trình SN-PWD
là một sáng kiến nhằm thiết lập các kênh hỗ trợ về y tế và giáo dục cho người khuyết tật ở
tỉnh Quảng Ngãi. Mục tiêu chính của chương trình là cải thiện chất lượng cuộc sống của
5


người khuyết tật bằng cách tạo ra những cầu nối ổn định và lâu dài để cho họ có thể tiếp cận
được các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ và các dịch vụ khác bằng cách 3:
 Hỗ trợ trực tiếp và hiệu quả người khuyết tật ở địa phương để họ có thể sống khoẻ,
sống lâu và sống giàu có hơn với nhiều cơ hội lựa chọn hơn.
 Năng cao năng lực hoạt động dài hạn của hệ thống chăm sóc sức khoẻ dành cho những
người khuyết tật. Xây mới hoặc nâng cấp các cơ sở y tế trong chỉnh hình và phục hồi
chức năng. Nâng cao năng lực của đội ngũ nhân viên y tế địa phương. Cung cấp phẫu
thuật chỉnh hình cho 500 người khuyết tật
 Cung cấp dịch vụ vật lý trị liệu và phục hồi chức năng cho người khuyết tật

 Hố trợ giáo dục cho trẻ em khuyết tật, Dạy nghề cho người khuyết tật
Những chương trình của các tổ chức phi chính phủ luôn có nguồn tài chính dồi dào với
chất lượng chăm sóc sức khỏe người khuyết tật rất tốt. Vì vậy Đảng và Nhà nước cần có
chính sách phù hợp để tạo lòng tin và thu hút nhiều hơn nữa những dự án, chương trình chăm
sóc sức khỏe người khuyết tật trong thời gian tới.
Thứ năm : Đặc biệt chú trọng các hoạt động giúp đỡ người khuyết tật tham gia
hòa nhập xã hội.
Hòa nhập với xã hội, xóa bỏ những mặc cảm, tự ti về những khiếm
khuyết của cơ thể là bước đầu để nâng cao chất lượng cuộc sống của người khuyết tật. Hòa
nhập với xã hội của người khuyết tật thông thường được thực hiện thông qua các hoạt động
giáo dục hòa nhập, giáo dục chuyên biệt, cải thiện nhà ở, phương tiện giao thông cho người
khuyết tật.
Giáo dục hòa nhập : Giáo dục hòa nhập là cần thiết đối với người khuyết tật ở mọi độ
tuổi, mức độ khuyết tật, và đặc biệt có ý nghĩa đối với trẻ em. Khi dành cho trẻ khuyết tật
điều kiện học tập ngang với trẻ không khuyết tật sẽ làm thay đổi cách nghĩ của xã hội, cũng
như sự tự ti của chính trẻ khuyết tật đó. Giải tỏa được kì thị, là bước đầu tiên giúp trẻ hòa
nhập cộng đồng. Giáo dục hòa nhập là phương thức giáo dục trong đó trẻ khuyết tật cùng học
với trẻ em bình thường trong trường phổ thông ngay tại nơi trẻ sinh sống, tạo cơ hội bình
đẳng để trẻ khuyết tật tiếp nhận dịch vụ giáo dục với những hỗ trợ cần thiết, giúp trẻ có
những tố chất cần thiết để hòa nhập với xã hội. Phương thức này thường được áp dụng đối
với người khuyết tật có khả năng họa tập được với người không khuyết tật.
Tiêu biểu cho hoạt động này đó là dự án Giáo dục tiểu học cho trẻ em có hoàn cảnh
khó khăn (PEDC) với tổng kinh phí trên 250 triệu USD, hướng tới một nền giáo dục cho mọi
trẻ em (bao gồm cả trẻ khuyết tật, trẻ có năng khiếu, trẻ em đường phố, trẻ em lao động sớm,
trẻ thuộc các dân tộc thiểu số...) đã phần nào đáp ứng được mong mỏi của hàng triệu gia đình
có con em không may mắn.
Giáo dục chuyên biệt: là phương thức giáo dục dành riêng cho người khuyết tật trong
cơ sở giáo dục. Phương thức này thường được áp dụng cho người khuyết tật chưa đủ điều
kiện để học tập theo phương thức hòa nhập. Mô hình giáo dục chuyên biệt được áp dụng với
3

/>
6


nhiều dạng khuyết tật, trong đó có giáo dục người khuyết tật dạng trí tuệ . Hiện nay, hiện
tượng người khuyết tật sinh ra không bình thường về trí tuệ và thể chất (chậm nói, chậm biết,
không giao tiếp, hành vi rập khuôn…) gọi chung là tự kỉ rất phổ biến. Việc né tránh, e ngại
của gia đình dành cho con em mình càng làm tình trạng thêm tồi tệ. Trong khi đó, nếu được
giáo dục sớm theo phương pháp đặc biệt, thì các những người khuyết tật này vẫn hoà nhập
với cộng đồng.
Ví dụ như ở cơ sở mầm non Tuệ Phước, Nha Trang. Được thành lập và họat động từ
6/2009, cơ sở này hiện các thầy, cô giáo đều có trình độ ĐH, cao đẳng; cơ sở hạ tầng ngăn
nắp, sạch sẽ, nghiệp vụ sư phạm cao. Ngoài kế hoạch chung, mỗi cháu có cách giáo dục cá
nhân riêng, giáo án cụ thể và đề ra các mục tiêu dài hạn, ngắn hạn phải thực hiện được trong
thời gian nhất định. Vì mỗi cháu có một khả năng, nhu cầu khác nhau, nên chương trình
không giống nhau. Giữa Cơ sở Mầm non và phụ huynh quan hệ qua số liên lạc, phụ huynh
được giám sát việc giáo dục các cháu tại lớp, và qua nhật ký để can thiệp sớm.
Cải thiện nhà ở, phương tiện giao thông: nhà ở và phương tiện giao thông là môi
trường sống chủ yếu của mỗi người. Đối với người khuyết tật, do gặp nhiều khó khăn trong
sinh hoạt hằng ngày và trong đi lại cho nên, việc cải thiện nhà ở, phương tiện giao thông là
việc cần thiết và trước hết. Điều này nhằm mục đích dành cho người khuyết tật điều kiện
sống tốt hơn để sớm hòa nhập cộng đồng.
Hằng năm, những người khuyết tật được trợ cấp từ Ngân sách nhà nước, hàng trăm
lượt người được hỗ trợ chỉnh hình, phục hồi chức năng, cung cấp xe lăn, xe đẩy. Người
khuyết tật nặng và đặc biệt nặng còn được miễn phí đối với xe buýt chạy tuyến nội thành, nội
thị và được giảm 20% giá vé máy bay, giảm 50% giá vé tàu hỏa, tàu thủy.
III.
PHÂN TÍCH NGUYÊN TẮC XÃ HỘI HÓA CÁC HOẠT ĐỘNG CHĂM
SÓC SỨC KHỎE NGƯỜI KHUYẾT TẬT.

1.
Cơ sở của việc ghi nhận nguyên tắc.
Các nguyên nhân gây ra khuyết tật vô cùng đa dạng nên dẫn đến các dạng tật và mức
độ khuyết tật không giống nhau.
Hoàn cảnh gia đình, điều kiện kinh tế của từng người khuyết tật cũng khác nhau về đa
phần là có sự khó khăn về kinh tế.
Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của mỗi người khuyết tật là khác nhau.
Vì thế, để đáp ứng nhu cầu cần thiết của người khuyết tật cũng như đảm bảo mục đích
chăm sóc sức khỏe toàn diện, pháp luật về chăm sóc sức khỏe toàn diện, pháp luật về chăm
sóc sức khỏe người khuyết tật quy định các “ kênh” khác nhau để thực hiện hoạt động này.
2.
Nội dung của nguyên tắc.
Thứ nhất : Nhà nước thống nhất quản lý nhà nước và quản lý chuyên môn về
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật. Hàng năm bố trí ngân sách đề thực hiện chế độ
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
Xuất phát từ chức năng xã hội của mình, Nhà nước thống nhất quản lý nhà nước và
quản lý chuyên môn về chăm sóc sức khỏe người khuyết tật. Nhà nước là chủ thể thực hiện
7


chủ yếu, có nhiệm vụ chính trong chăm sóc sức khỏe người khuyết tật. Nhà nước quy định
Bộ Lao động thương binh và xã hội thực hiện quản lý nhà nước, Bộ y tế thực hiện quản lý
chuyên môn về chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
Hằng năm, nhà nước bố trí ngân sách để thực hiện chế độ chăm sóc sức khỏe người
khuyết tật. Hằng năm, những Người khuyết tật được trợ cấp từ ngân sách nhà nước, hàng
trăm lượt người được hỗ trợ chỉnh hình, phục hồi chức năng, cung cấp xe lăn, xe đẩy. Đảng,
Nhà nước và nhiều bộ ban ngành đã rất quan tâm đến người khuyết tật, cả nước hiện nay có
khoảng 187 nghìn trẻ em tàn tật được trợ cấp xã hội và chăm sóc thay thế. Hàng năm ngành y
tế khám và điều trị nhiều bệnh nhân khuyết tật, trong đó có khoảng mười nghìn trẻ em được
phẫu thuật, chỉnh hình phục hồi chức năng, trong đó 5 – 7% là mổ tim bẩm sinh1

Thứ hai : Khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư giúp đỡ tài chính, kỹ thuật…. thực
hiện chăm sóc sức khỏe người khuyết tật, cùng với quy định trách nhiệm của gia đình
người khuyết tật.
Bảo vệ, chăm sóc người khuyết tật là trách nhiệm của toàn xã hội. Các doanh nghiệp,
tổ chức xã hội, cá nhân cần phải có thái độ quan tâm đúng mức tới việc chăm sóc sức khỏe
cho người khuyết tật. Có thể thấy các tổ chức và cá nhân trong nước cũng rất quan tâm đến
người khuyết tật, dành nhiều sự quan tâm cho họ trong cuộc sống nói chung và trong vấn dề
chăm sóc sức khỏe và y tế nói riêng. Vai trò của các tổ chức, cá nhân đối với việc đảm bảo về
tài chính và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người khuyết tật là không thể phủ nhận.
Đã có rất nhiều các tổ chức, cá nhân đầu tư tài trợ, trợ giúp về tài chính, kỹ thuật để
thực hiện hoạt động chăm sóc sức khỏe người khuyết tật. Ví dụ như chương trình hoạt động
trợ giúp của cơ sở Nguyễn Nga dành cho trẻ em khuyết tật, về mọi lĩnh vực, trong lĩnh vực
chăm sóc sức khỏe và y tế: khác với người không bị khuyết tật, các em cần được quan tâm
chăm sóc theo cách riêng, định kỳ và bất thường bất cứ lúc nào các em gặp trở ngại là cơ sở
đều hỗ trợ theo cách tốt nhất cho các em. Tại cơ sở có tủ thuốc sơ cứu, có y tá tình nguyện…
có phòng chăm sóc. Chương trình này cũng dành cho những trường hợp cấp cứu, thăm khám
tại bệnh viện sau phẫu thuật và hỗ trợ mua bảo hiểm y tế, có những trường hợp đặc biệt khó
khăn các tổ chức cũng đồng ý tài trợ cho ca phẫu thuật tim, chỉnh hình…
Hội người khuyết tật là một tổ chức xã hội của người khuyết tật được tổ chức ở nhiều
thành phố. Hội đã liên kết, phối hợp các hoạt động với các tổ chức thành viên nhằm khuyến
khích, động viên, giúp đỡ và tạo cơ hội để người khuyết tật khắc phục khó khăn, thực hiện
nhiều hoạt động nhằm chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật. Các tổ chức, cá nhân thường
tổ chức các hoạt động xã hội nhằm chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật như tổ chức các
buổi từ thiện, các buổi mít tinh, tuyên truyền nâng cao ý thức của người dân về trách nhiệm
của mọi người đối với người khuyết tật. Hàng năm, các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân
thường tổ chức quyên góp tiền, hàng hóa, công sức… để xây dựng nhà, tặng các trang thiết bị
(xe lăn, máy trợ thính…), thực hiện việc lắp chân gỉa… cho người khuyết tật, nâng cao đời
sống vật chất và tinh thần của người khuyết tật. Đặc biệt, các tổ chức xã hội, cá nhân hảo tâm
đã phối hợp với các bệnh viện tiến hành điều trị khuyết tật cho người khuyết tật.
8

Đối với việc chăm sóc sức khỏe của người khuyết tật thì gia đình là yếu tố quan trọng
hàng đầu. Nhà nước và xã hội có thể tạo điều kiện cho việc chăm sóc sức khỏe cho người
khuyết tật, nhưng việc thực hiện chăm sóc sức khỏe người khuyết tật 1 cách thường xuyên lại
thuộc về gia đình người khuyết tật. Điều 8 Luật người khuyết tật quy định rất rõ trách nhiệm
của gia đình người khuyết tật. Trong đó có việc quy định trách nhiệm chăm sóc sức khỏe cho
họ. Xuất phát từ nhận thức lạc hậu của một số gia đình, nhiều gia định có người khuyết tật
vẫn duy trì quan niệm coi người khuyết tật là tội vạ, nghiệp chướng của gia đình. Do đó có
cách đối xử không công bằng và phân biệt với thanh niên bị khuyết tật trong gia đình. Có thể
hiện tượng này chỉ là cá biệt và không chiếm số đông trong các gia đình hiện nay. Nhưng
nhìn chung, để hiện tượng này không tiếp tục xảy ra, gây tổn thương và dư chấn nặng nề cho
người khuyết tật chẳng may sinh ra trong gia đình có quan niệm lac hậu như trên, rất cần có
sự tác động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thông qua các biện pháp chế tài nghiêm
khắc để răn đe, giáo dục vừa thuyết phục, vừa động viên nhưng gia đình có người tàn tật để
từng bước tiến tới hạn chế và xóa bỏ hiện tượng này.
Ví dụ Công tác chăm sóc, bảo vệ của người khuyết tật của Trung tâm bảo trợ xã hội
tỉnh Hòa Bình, dưới sự giúp đỡ của các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh, các tổ chức xã hội
và các cá nhân hảo tâm đã cấp được 100 máy trợ thính và đo, lắp chân giả miễn phí với trị giá
160 triệu đồng cho người tàn tật; trợ giúp cho người khuyết tật gần 1.100 xe lăn trị giá 1,3 tỷ
đồng. Tính đến nay, tỷ lệ trẻ em khuyết tật được chỉnh hình đã đạt 51%. Riêng trong 6 tháng
đầu năm 2012, toàn tỉnh đã đưa 242 em nhỏ khuyết tật đi khám sàng lọc và phẫu thuật, điều
trị khuyết tật vận động, 256 em đi phẫu thuật nụ cười, 143 em được phẫu thuật mắt.
Thứ ba : Xã hội hóa hoạt động chăm sóc sức khỏe người khuyết tật trong phạm vi
khu vực, thế giới, tổ chức liên, phi chính phủ
Lần đầu tiên, Báo cáo Thế giới về
tình trạng khuyết tật đưa ra con số ước tính trên toàn cầu về số người có khiếm khuyết chức
năng trong 40 năm qua và một cái nhìn tổng quát về tình trạng tàn tật trên thế giới. Các
nghiên cứu mới chỉ ra rằng gần 1/5 tổng dân số ước tính trên toàn cầu sống chung với khuyết
tật (từ 110 đến 190 triệu người) phải đối mặt với những khó khăn đáng kể. Các rào cản với

người khuyết tật bao gồm: sự kỳ thị và phân biệt; thiếu các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và
phục hồi chức năng; không tiếp cận được với các phương tiện giao thông, các tòa nhà, cũng
như công nghệ thông tin, truyền thông. Kết quả là, người khuyết tật có sức khỏe kém hơn, kết
quả học tập thấp hơn, có ít cơ hội tham gia các hoạt động kinh tế và tỷ lệ đói nghèo cao hơn
so với người bình thường. Vì vậy vấn đề xã hội hóa hoạt động chăm sóc sức khỏe người
khuyết tật không chỉ còn bó hẹp trong phạm vi quốc gia mà nó là vấn đề cần có sự phối hợp
của các tổ chức quốc tế liên và phi chính phủ, giữa các nước trong phạm vi 1 khu vực và
quan trọng hơn là trên toàn thế giới. Các chương trình phát triển và chăm sóc sức khỏe có sự
liên kết giữa nhiều quốc gia sẽ tạo điều kiện cho các quốc gia cùng nhau giao lưu học hỏi từ
đó thu hút được đầu từ, cũng như cải thiện được khoa học kỹ thuật trong việc chăm sóc sức
khỏe người khuyết tật.
9


Tại Hội thảo “Người khuyết tật” tại Diễn đàn APF 6, các đại biểu khẳng định vấn đề
người khuyết tật là vấn đề quốc gia và không chỉ là vấn đề nhân đạo mà còn liên quan đến
mọi mặt trong đời sống xã hội như kinh tế, xã hội, văn hóa, sức khỏe, y tế… Người khuyết tật
đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia, có khả năng làm công việc có thu
nhập cao, tạo ra lợi nhuận cho xã hội. Các mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ không thể đạt
được nếu không có sự tham gia của người khuyệt tật. do vậy việc đẩy mạnh việc chăm sóc
sức khỏe cho người khuyết tật là vấn đề cấp thiết để góp phần nâng cao vị thế của mỗi quốc
gia trong khu vực ASEAN.
C. MỘT SỐ HẠN CHẾ CÒN TỒN TẠI VÀ HƯỚNG KHẮC PHỤC CÔNG TÁC
CHĂM SÓC SỨC KHỎE NGƯỜI KHUYẾT TẬT.
Luật người khuyết tật Việt Nam ra đời có sự ghi nhận các nguyên tắc, tạo hành lang
pháp lý cho việc thực hiện chăm sóc sức khỏe người khuyết tật. Trong những năm qua, công
tác chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ở Việt Nam luôn được đánh giá cao. Tuy nhiên trên
thực tế, do những khó khăn nhất định mà công tác chăm sóc sức khỏe người khuyết tật còn 1
số điểm hạn chế.
Thực tế cho thấy đến nay phần lớn người khuyết tật ở Việt Nam chưa được tạo điều

kiện để khắc phục những khó khăn liên quan đến chức năng cơ thể để phát huy năng lực của
mình, chủ động tham gia vào mọi khía cạnh của đời sống xã hội. Nhận thức chưa đầy đủ về
người khuyết tật và sự kỳ thị phân biệt đối xử với người khuyết tật là một trong những
nguyên nhân của tình trạng này. Do đó, chính sách đối với người khuyết tật không chỉ dừng
lại ở việc chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng mà còn phải tiến tới xóa bỏ các rào cản đối
với người khuyết tật nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của Nhà nước, xã hội, gia đình
và của mọi cá nhân đối với người khuyết tật, giảm thiểu sự kỳ thị và phân biệt đối xử, giúp
người khuyết tật chủ động hòa nhập, có cơ hội tham gia một cách bình đẳng vào các hoạt
động của xã hội.
- Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý của các cấp ủy đảng, chính quyền, phát huy sức
mạnh của cả hệ thống chính trị, tạo sự đồng thuận của toàn xã hội trong việc thực hiện các
chương trình, chính sách chăm sóc sức khỏe người khuyết tật . Nâng cao nhận thức và trách
nhiệm của cán bộ, đảng viên trong chỉ đạo và thực hiện. Báo cáo kết quả công tác hằng năm
của cấp ủy và chính quyền các cấp ở địa phương phải có nội dung về thực hiện chính sách với
khuyết tật
- Ðẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, nâng cao nhận thức của các cấp, các
ngành, đoàn thể và người dân, xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử về chính sách chăm sóc sức
khỏe cho người khuyết tật tại mỗi địa phương để người dân có thể truy cập dễ dàng. Tiếp tục
phát huy truyền thống tương thân tương ái, chăm sóc, giúp đỡ người khuyết tật.
10


- Ðổi mới quản lý nhà nước, rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách bảo
đảm tính hệ thống và đồng bộ, đơn giản và hiệu quả; vừa hỗ trợ, vừa khuyến khích nỗ lực
vươn lên của người khuyết tật, khắc phục sự ỷ lại vào Nhà nước.
- Ðẩy mạnh hợp tác quốc tế, tranh thủ nguồn lực, kinh nghiệm trong việc xây dựng và thực
hiện các chương trình chăm sóc sức khỏe người khuyết tật..
- Nhà nước bảo đảm đủ nguồn lực để thực hiện chính sách với người khuyết tật, đồng thời
quan tâm bố trí ngân sách và đẩy mạnh xã hội hóa huy động nguồn lực cho việc thực hiện
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật..

11