Công tác xã hội đối với hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi dựa vào cộng đồng tại triệu sơn, thanh hóa ( nghiên cứu mô hình của dự án hai)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

LÊ THANH HƢƠNG

CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI HOẠT ĐỘNG
CHĂM SÓC NGƢỜI CAO TUỔI DỰA VÀO
CỘNG ĐỒNG TẠI TRIỆU SƠN, THANH HĨA
(NGHIÊN CỨU MƠ HÌNH CỦA DỰ ÁN HAI)

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

Hà Nội - 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------

LÊ THANH HƢƠNG

CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI HOẠT ĐỘNG
CHĂM SÓC NGƢỜI CAO TUỔI DỰA VÀO
CỘNG ĐỒNG TẠI TRIỆU SƠN, THANH HĨA
(NGHIÊN CỨU MƠ HÌNH CỦA DỰ ÁN HAI)
Chuyên ngành Công tác xã hội
Mã số: 60 90 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN NGỌC TOẢN

Hà Nội - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn tốt nghiệp này là kết quả nghiên cứu do cá nhân tôi
thực hiện. Nội dung số liệu sử dụng trong luận văn đều được trích dẫn nguồn. Các
kết quả nghiên cứu trong luận văn trung thực, khách quan và phù hợp với phạm vi
nghiên cứu và chưa từng được công bố trong các tài liệu nghiên cứu trước đây.

Tác giả luận văn

Lê Thanh Hƣơng


LỜI CẢM ƠN
Trước hết với tình cảm và lịng biết ơn sâu sắc, học viên xin cảm ơn các thầy,
cô giáo khoa Xã hội học; Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn đã tận tình
giúp đỡ trong q trình học tập và nghiên cứu để hồn thành Luận văn tốt nghiệp.
Đặc biệt, xin cảm ơn TS. Nguyễn Ngọc Toản, Phó Cục trưởng Cục Bảo trợ xã
hội đã dành nhiều thời gian trực tiếp hướng dẫn tận tình, chỉ bảo và tạo điều kiện
thuận lợi cho học viên trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài.
Đồng thời, xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, khích lệ, sẻ chia trong
q trình học tập, nghiên cứu.
Mặc dù đã rất cố gắng nghiên cứu hoàn thành luận văn, nhưng cũng khơng
tránh khỏi những thiếu sót. Học viên rất mong nhận được góp ý của các thầy cơ và
các chun gia.
Tơi xin chân thành cảm ơn!

Thanh Hóa, tháng 04 năm 2016.

Tác giả Luận văn

Lê Thanh Hƣơng


MỤC LỤC
MỤC LỤC ................................................................................................................. 3
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... 7
DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ ................................................ 8
MỞ ĐẦU ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
1. Lý do chọn đề tài ..................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Tổng quan nghiên cứu ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.1 Các nghiên cứu nước ngoài về người cao tuổi ... Error! Bookmark not defined.
2.2 Các nghiên cứu về hoạt động chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam .......Error!
Bookmark not defined.
3. Ý nghĩa nghiên cứu ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1. Ý nghĩa khoa học ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn ................................................. Error! Bookmark not defined.
4. Mục đích nghiên cứu .............................................. Error! Bookmark not defined.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................. Error! Bookmark not defined.
6. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ...... Error! Bookmark not defined.
6.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................... Error! Bookmark not defined.
6.2. Khách thể nghiên cứu .......................................... Error! Bookmark not defined.
6.3. Phạm vi nghiên cứu .............................................. Error! Bookmark not defined.
7. Câu hỏi nghiên cứu ................................................. Error! Bookmark not defined.
8. Giả thuyết nghiên cứu ............................................ Error! Bookmark not defined.
9. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................... Error! Bookmark not defined.
9.1. Phương pháp phân tích tài liệu ........................... Error! Bookmark not defined.
9.2. Phương pháp quan sát ......................................... Error! Bookmark not defined.

9.3. Phương pháp thảo luận nhóm ............................. Error! Bookmark not defined.
9.4. Phương pháp nghiên cứu điều tra bảng hỏi ....... Error! Bookmark not defined.
9.5. Phương pháp phỏng vấn sâu ............................... Error! Bookmark not defined.
9.6. Phương pháp phân tích và thống kê xã hội học . Error! Bookmark not defined.
10. Kết cấu luận văn ................................................... Error! Bookmark not defined.
NỘI DUNG NGHIÊN CƢU ....................................... Error! Bookmark not defined.
́
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHĂM SÓC NGƢỜI CAO TUỔI DỰA VÀO
CỘNG ĐỒNG ............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.1. Các khái niệm công cụ ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Khái niệm Công tác xã hội ............................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Khái niệm Người cao tuổi ................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Khái niệm Cộng đồng ........................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.4. Khái niệm Chăm sóc người cao tuổi ................ Error! Bookmark not defined.
1.1.5. Khái niệm Tình nguyện viên ............................. Error! Bookmark not defined.
1.1.6. Khái niệm Hỗ trợ viên ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Một số lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu .... Error! Bookmark not defined.
1.2.1.Lý thuyết vai trò .................................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Lý thuyết hệ thống ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Thuyết nhu cầu của Abraham Maslow ............ Error! Bookmark not defined.
1.3. Cơ sở pháp lý của hoạt động chăm sóc ngƣời cao tuổi dựa vào cộng đồngError!
Bookmark not defined.
1.4. Mô hì nh Câu Lac bô Liên thê hê tự giup nhau . Error! Bookmark not defined.
̣
̣
́ ̣
́
1.5. Nội dung chăm soc ngƣời cao tuổi dựa vào cộng đồng ...Error! Bookmark not
́

defined.


1.5.1. Mục đích chăm sóc ngươi cao ti dưa vao cộng đồng .Error! Bookmark not
̀
̉
̣
̀
defined.
1.5.2. Nôi dung chăm soc dưa vao công đông ............ Error! Bookmark not defined.
̣
́
̣
̀
̣
̀
1.5.3. Phương thức thực hiện chăm soc người cao tuổi dưa vao công đông ..Error!
́
̣
̀
̣
̀
Bookmark not defined.
1.5.4. Quy trì nh thưc hiên chăm soc ........................... Error! Bookmark not defined.
̣
̣
́
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC CHĂM SÓC NGƢỜI CAO TUỔI DƢ A
̣
VÀO CỘNG ĐỒNG TẠI HUYÊN TRIỆU SƠN ..... Error! Bookmark not defined.

̣
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Vị trí địa lý và đặc điểm dân cư......................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Tình hình kinh tế - văn hóa - xã hội của huyện Triệu SơnError! Bookmark not
defined.
2.1.3. Công tác chăm sóc và phát huy vai trị người cao tuổi ...Error! Bookmark not
defined.
2.1. Đặc điểm ngƣời cao tuổi tại huyện Triệu Sơn .. Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Giới tính và độ tuổi ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Trình độ học vấn ................................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Tình trạng hơn nhân ......................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.4. Nghề nghiệp trước đây ...................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.5. Thu nhập và lao động hiện nay ........................ Error! Bookmark not defined.
2.2. Kêt qua thƣc hiên chăm sóc ngƣời cao tuổi dựa vào cộng đồng tại huyện Triệu
́
̉
̣
̣
Sơn

Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Khả năng thực hiện các hoạt động cá nhân và sinh hoạt hàng ngày ...Error!
Bookmark not defined.
2.2.2. Cải thiện môi trường sống khỏe mạnh ............. Error! Bookmark not defined.


2.2.3. Cải thiện điều kiện sức khỏe ............................. Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Quản lý sức khỏe toàn diện ............................... Error! Bookmark not defined.
Chƣơng 3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI HOẠT ĐỘNG

CHĂM SÓC NGƢỜI CAO TUỔI DỰA VÀO CỘNG ĐỒNGError! Bookmark not
defined.
3.1. Mơ hình chăm sóc ngƣời cao tuổi dựa vào cộng đồng ....Error! Bookmark not
defined.
3.2. Công tac xa hôi vơi hoạt động chăm soc ngƣơi cao tuôi dƣa vao công đông .
́
̃ ̣
́
́
̀
̉
̣
̀
̣
̀
Error! Bookmark not defined.
3.3. Vai trị của nhân viên cơng tác xã hội trong các giải pháp phát triển dịch vụ
chăm sóc ngƣời cao tuổi dựa vào cộng đồng ở huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa.
Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Vai trị của nhân viên cơng tác xã hội trong giải pháp khuyến khích các tổ chức
và cá nhân cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe phù hợp với người cao tuổi. .......
Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Vai trị của nhân viên cơng tác xã hội trong giải pháp bổ sung về số lượng và
nâng cao về chất lượng chăm sóc người cao tuổi ...... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Vai trị của nhân viên cơng tác xã hội trong giải pháp tăng cường đầu tư cở vật
chất, mua sắm trang thiết bị y tế phục vụ cho hoạt động khám chữa bệnh cho người
cao tuổi ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Các hạn chế về giá trị của công tác xã hội trong hoạt động chăm sóc ngƣời cao
tuổi dựa vào cộng đồng tại huyện Triệu Sơn. .......... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................ Error! Bookmark not defined.

1.Kết luận .................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.Khuyến nghị ............................................................. Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 9


PHỤ LỤC: CÔNG CỤ THU THẬP THÔNG TIN . Error! Bookmark not defined.
I.BẢNG HỎI DÀNH CHO THÀNH VIÊN CÂU LẠC BỘ ...Error! Bookmark not
defined.
II.BẢNG PHỎNG VẤN SÂU DÀNH CHO NGƢỜI CAO TUỔIError! Bookmark not
defined.
III.BẢNG PHỎNG VẪN SÂU DÀNH CHO NGƢỜI CHĂM SÓC NGƢỜI CAO
TUỔI Error! Bookmark not defined.
IV.HƢỚNG DẪN THẢO LUẬN NHÓM DÀNH CHO NGƢỜI CAO TUỔIError!
Bookmark not defined.


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CLB

Câu lạc bộ

CLB LTH TGN

Câu lạc bộ Liên thế hệ Tự giúp nhau

CSSK

Chăm sóc sức khỏe

CSTN

Chăm sóc tại nhà

CTXH

Cơng tác xã hội

HTV

Hỗ trợ viên

NCT

Người cao tuổi

TNV

Tình nguyện viên

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TV

Thành viên


DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ
BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Đặc điểm của NCT theo giới tính và độ tuổiError! Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Đặc điểm của NCT theo trình độ học vấn Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.3: Đặc điểm NCT theo tình trạng hơn nhân . Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.4: Nguồn thu nhập chính của người cao tuổi huyện Triệu SơnError! Bookmark
not defined.
Bảng 2.5: NCT cần hỗ trợ trong việc thực hiện các hoạt động cá nhân trong 1 tuần qua
.................................................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.6:Tỷ lệ NCT cần sự giúp đỡ để thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày trong
1 tuần qua.................................................................. Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.8: Tần suất sử dụng dịch vụ chăm sóc dựa vào cộng đồng trong 1 năm quaError!
Bookmark not defined.
Bảng 2.9: Tình trạng sức khỏe của bản thân ............ Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.10: Tình trạng sức khỏe của bản thân so với những người cùng tuổi ... Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.11: Nội dung khám sức khỏe ....................... Error! Bookmark not defined.

BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Đặc điểm chung của NCT huyện Triệu Sơn 2014-2015Error!

Bookmark

not defined.
Biểu đồ 2.2: Phần trăm NCT thực hiện độc lập các hoạt động cá nhânError! Bookmark
not defined.
Biểu đồ 2.3: Phần trăm NCT thực hiện độc lập các hoạt động sinh hoạtError! Bookmark

not defined.


hàng ngày .................................................................. Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.4: Phần trăm NCT được giúp đỡ từ thành viên gia đìnhError! Bookmark not
defined.
và người ngoài .......................................................... Error! Bookmark not defined.
Biểu đồ 2.5: Phần trăm NCT sử dụng dịch vụ chăm sóc dựa vào cộng đồng ... Error!
Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
I.
1.

TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT
Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) (2011). Báo cáo Quốc gia về
Phát triển con người năm 2011. Hà Nội: UNDP

2.

Đảng Ủy Triệu Sơn (2015), Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban chấp hành
Đảng bộ huyện khóa XVI tại Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện lần thứ
XVII nhiệm kỳ 2015-2020. Thanh Hóa: Đảng bộ tỉnh Thhanh Hóa.

3.

Đàm Hữu Đắc (chủ biên) (2010). Chính sách phúc lợi xã hội và phát triển
dịch vụ chăm sóc người cao tuổi trong nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa. Hà Nội: NXB LĐ-XH.

4.

Đặng Vũ Cảnh Linh (2009). Người cao tuổi và các mơ hình chăm sóc người
cao tuổi tại Việt Nam. Hà Nội: NXB Dân trí.

5.

Đồng Thị Minh Phúc (2014), Trợ giúp xã hội đối với người cao tuổi tại cộng
đồng (Nghiên cứu tại địa bàn xã Trực Tuấn, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam
Định).

6.

Giang Thanh Long, Lê Minh Giang (2011). Nhận thức và sự chuẩn bị cho
tuổi gia của người cao tuổi và vai trò của chính sách an sinh xã hội ở
Việt Nam. Hà Nội: Ủy ban Quốc gia về Người cao tuổi Việt Nam.

7.

Giang Thanh Long, Nguyễn Thị Nga và Lê Minh Giang (2011). Đánh giá việc
thực hiện các chính sách hỗ trợ xã hội ở Việt Nam. Hà Nội: NXB Lao


động - Xã hội
8.

Golandaj và cộng sự (2013), Điều tra Phát triển Con người Ấn Độ năm 20042005.

9.

Hoàng Thúy Vi (2014), Nhận thức về tự chăm sóc sức khỏe của người cao
tuổi ở Hà Nội.

10. Hội Người cao tuổi huyện Triệu Sơn (2014), Báo cáo số 26 BC/HNCT tổng
kết năm 2014, phương hướng nhiệm vụ năm 2015.
11. Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Người cao tuổi Việt Nam, Viện nghiên
cứu Y – Xã hội học, Công ty Nghiên cứu và Tư vấn Đông Dương tổ
chức (2011), Điều tra người cao tuổi Việt Nam năm 2011.
12. Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (2004), Thực trạng đời sống và tham gia Hội
Phụ nữ của phụ nữ cao tuổi Việt Nam, Hà Nội.
13. Nguyễn Thế Huệ (biên soạn) (2005), Hệ thống các văn bản chính sách của
Đảng và Nhà nước về người cao tuổi Việt Nam trong thời kỳ đổi mới tập
II, NXB Viện nghiên cứu hội người cao tuổi Việt Nam.
14. Nguyễn Thế Huệ (2007), Người cao tuổi và bạo lực gia đình, NXB Tư pháp.
15. Nguyễn Thị Kim Hoa (2012), Giáo trình Cơng tác xã hội trợ giúp người cao
tuổi. Hà Nội: Cục Bảo trợ xã hội, Bộ Lao động thương binh và xã hội.
16. Nguyễn Thị Lan (2010), Giới thiệu chiến lược đến năm 2015 của tổ chức hỗ
trợ người cao tuổi quốc tế (HAI). Hà Nội: Cổng thông tin Bộ Lao động Thương binh và xã hội />17. Nguyễn Quốc Anh (2013), Chỉ số đánh giá chất lượng cuộc sống của người
cao tuổi, Tạp chí Dân số & Phát triển Số 8 (149).
18. Phạm Thị Oanh (2014), Thực trạng bạo hành với người cao tuổi trong các gia
đình đơ thị hiện nay (Nghiên cứu tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An).
19. Phạm Thắng, Đỗ Thị Khánh Hỷ (2009), Báo cáo tổng quan về chính sách
chăm sóc người già thích ứng với thay đổi cơ cấu tuổi tại Việt Nam


20. Phùng Văn Nam (2014), Phát triển dịch vụ y tế cho người cao tuổi ở xã Lưu
Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
21. Quốc hội (2009), Luật Người cao tuổi số 39/2009/QH12, Hà Nội.
22. Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFPA) (2011), Già hóa dân số và người cao
tuổi ở Việt Nam: Thực trạng, dự báo và một số khuyến nghị chính sách.

Hà Nội: UNFPA.

23. Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFPA) (2011), Già hóa trong Thế kỷ 21: Thành
tựu và Thách thức. Hà Nội: UNFPA, HAI.
24. Tổ chức Hợp tác phát triển Đức (GIZ) (12/2014). Báo cáo nghiên cứu: Nhận
thức và sự chuẩn bị cho tuổi già của người cao tuổi và vai trị của chính
sách an sinh xã hội ở Việt Nam. Hà Nội: Ủy ban quốc gia về người cao
tuổi Việt Nam - VNCA, Trường Đại học kinh tế quốc dân.
25. Tổ chức hỗ trợ người cao tuổi quốc tế (HAI) (2001), Hoàn cảnh của người
cao tuổi nghèo ở Việt Nam. Báo cáo từ một cuộc nghiên cứu có sự tham
gia, Hà Nội.
26. Thủ tướng chính phủ (2012), Quyết định số 1781/QĐ-TTg ngày 22/11/2012
Phê duyệt Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi Việt Nam
giai đoạn 2012-2020.
27. Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (2012). Điều tra quốc gia người
cao tuổi Việt Nam 2011 (VNAS, Viet Nam Aging Survey). Hà Nội:
Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam.
28. Trương Thị Điểm (2014), Chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi ở nông thôn
Việt Nam hiện nay và hoạt động của công tác xã hội (Nghiên cứu tại xã
Quỳnh Bá - Quỳnh Lưu - Nghệ An).
29. Ủy ban quốc gia về người cao tuổi Việt Nam (2012), Đánh giá 10 năm (20022012) và kế hoạch (2012-2020) thực hiện chương trình hành động quốc


tế Madrid về người cao tuổi. Hà Nội: Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa
gia đình, UNFPA.
30. Ủy ban Quốc gia về Người cao tuổi Việt Nam (2007), Báo cáo kết quả khảo
sát, thu thập và xử lý thông tin về người cao tuổi Việt Nam, Hà Nội.
31. Viện Nghiên cứu Người cao tuổi Việt Nam, Tổ chức hỗ trợ người cao tuổi
quốc tế (HAI) (2014), Báo cáo điều tra cơ bản Dự án chăm sóc NCT
dựa vào cộng đồng.

32. Viên nghiên cứu người cao tuổi Việt Nam (2014), Điều tra cơ bản của Dự án
về Dịch vụ chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng.
33. Viện Nghiên cứu Y-Xã hội học, Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFPA) (2012),
Báo cáo rà sốt các chương trình, mơ hình chăm sóc, phát huy vai trị
NCT Việt Nam giai đoạn 2002-2012
II.

TÀI LIỆU TIẾNG ANH

34. Age International (2015), Facing the facts : The truth about ageing and
development. London: HelpAge International UK.
35. KIHASA, HAI (2011). Guiline of Baseline Survey Report on Community
Based Service. Korea.
36. Chanitta Soommaht, Songkoon Ratchasima, Buriram, Surin và Khon Kaen
(2008) Developing Model of Health Care Management for the Elderly
by Community Participaton in Isan”
37. UNFPA and HelpAge (2012), Ageing in the Twenty-First Century: A
Celebration and A Challenge.
38. United Nations (2007), World Population Prospects: The 2006 Revision
Highlights.
39. United Nations (2012), World Population Ageing 2013.
III. TÀI LIỆU ONLINE


/> /> />
/>