ĐỀ THI THPT QUỐC GIA môn SINH mới 2019 (60)

Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

SINH HỌC OCEAN

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

KHÓA CHINH PHỤC KIẾN THỨC SINH HỌC 12

NGUYỄN THANH QUANG

Lí thuyết: Điều hòa hoạt động gen
Ngày phát hành: 30/7/2018

“ Điều hoạt hoạt động gen là quá trình điều hòa hoạt động nhân đôi, phiên mã , dịch mã ở sinh vật. Từ đó, điều hòa hoạt động
gen quy định lượng sản phẩm do gen tạo ra ( ARN và prôtêin)”
I. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG GEN
- Điều hòa hoạt động của gen là điều hòa lượng sản phẩm do gen tạo ra hay điều hòa các quá trình nhân đôi ADN ,
phiên mã tạo ARN và quá trình tổng hợp prôtêin
Ý nghĩa:
- Tế bào chỉ tổng hợp prôtêin cần thiết vào thời điểm thích hợp với một lượng nghiên cứu cần thiết.
- Đảm bảo các hoạt động sống của tế bào thích ứng với điều kiện môi trường cũng như sự phát triển bình thường của
cơ thể
II. CÁC MỨC ĐỘ ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG GEN
1. Đối với sinh vật nhân sơ: Chủ yếu ở mức độ phiên mã (điều hoà số lượng mARN được tổng hợp trong tế bào).
2. Đối với sinh vật nhân thực: (xem để hiểu rõ bản chất không bắt buộc phải thuộc)
Có thể xảy ra ở nhiều mức độ khác nhau:
- Điều hoà ở cấp độ ADN (gen):
 Chỉ một phần nhỏ ADN mã hóa thông tin di truyền, đại bộ phận đóng vai trò điều hòa.
 Sự hoạt động của gen phụ thuộc vào sự tháo xoắn của NST, chỉ gen ở vùng tháo xoắn mới phiên mã.
 Trong bộ gen còn có những gen đặc biệt tham gia cơ chế điều hòa:
Gen lặp lại: Là những đoạn ADN được lặp lại nhiều lần mã hóa cho những prôtêin mà tế bào cần nhiều.

Gen tăng cường: Có vai trò tăng cường phiên mã của các gen khác, gen bất hoạt làm ngừng phiên mã.
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 1


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

Gen nhảy: Là những đoạn ADN có thể di chuyển vị trí, khi gen nhảy tới gần gen khác làm ảnh hưởng đến
các gen đó, có thể làm cho gen bất hoạt ..
- Điều hoà phiên mã:
 Khi phiên mã: Kiểu này giống điều hòa ở nhân sơ, cũng dựa trên sự tương tác với prôtêin ức chế nhưng cơ chế
phức tạp hơn nhiều.
 Sau phiên mã:
Hiện tượng cắt bỏ intron và ghép exon cũng tạo nên nhiều loại mARN trưởng thành khác nhau, thông thường
các mARN này có chức năng tương tự nhưng đôi khi lại có chức năng khác nhau hoàn toàn.
 Tăng giảm thời gian sống của các mARN; dự trữ mARN trong tế bào.
- Điều hòa ở mức độ dịch mã: Có thể ngăn cản quá trình dịch mã
- Điều hòa sau dịch mã: Các prôtêin chịu kiểm soát của enzim, nếu loại nào không cần thiết sẻ bị phân giải...
III. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN Ở SINH VẬT NHÂN SƠ
1. Mô hình cấu trúc của opêron Lac
- Operon là các gen cấu trúc có liên quan về chức năng thường phân bố theo cụm có chung một cơ chế điều hòa.
- Operon Lac là các gen cấu trúc quy định tổng hợp các enzim thủy phân Lactozo được phân bố thành cụm trên ADN
và có chung một cơ chế điều hòa.
2. Cấu trúc opêron Lac ở E. coli:
- Nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A): Nằm kề nhau, có liên quan với nhau về chức năng
- Vùng vận hành (O) : Là đoạn mang trình tự nu đặc biệt, là nơi bám của prôtêin ức chế ngăn cản sự phiên mã của
nhóm gen cấu trúc.

- Vùng khởi động (P) : Nơi bám của enzim ARN-pôlimeraza khởi đầu sao mã.

Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 2


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

- Gen điều hòa (R) : Không thuộc thành phần của opêron nhưng đóng vai trò quan trọng trong điều hoà hoạt động
các gen của opêron qua việc sản xuất prôtêin ức chế.
3. Sự điều hòa hoạt động của opêron Lac
 Khi môi trường không có Lactôzơ: Prôtein ức chế do gen điều hòa tổng hợp sẽ liên kết vào vùng vận hành làm
ngăn cản quá trình phiên mã của gen cấu trúc.

 Khi môi trường có Lactôzơ: Lactôzơ đã liên kết với protein ức chế làm biến đổi cấu hình không gian nên prôtêin
ức chế bất hoạt và không gắn với vùng vận hành. Enzim ARN polimeraza có thể liên kết vào vùng khởi động
để tiến hành quá trình phiên mã. Các phân tử mARN tiếp tục dịch mã tổng hợp các enzim thủy phân Lactôzơ.

Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 3


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

Các điều cần lưu ý:
- Các gen cấu trúc Z, Y, A trong cùng 1 opêron Lac có số lần phiên mã bằng nhau tùy theo yêu cầu của tế bào cần.
- Dù môi trường có lactôzơ hay không có lactôzơ thì gen điều hòa cũng tổng hợp ra prôtêin ức chế vì gen điều hòa
không có vùng vận hành O (Operator).
- Mỗi gen hoặc mỗi nhóm gen phải có vùng điều hòa để ARN polimelaza bám vào khởi đầu phiên mã.
- Quá trình phiên mã tạo ra 1 mARN duy nhất (mang thông tin của 3 gen) quy định tổng hợp 3 loại prôtêin có cùng
chung chức năng chuyển hóa đường cần cho các hoạt động của cơ thể.
- Có nhiều loại Opêron (Opêron tryptophan, Operon arabinose, Operon lactose,...) tương ứng với mỗi loại sẽ có cấu
trúc Opêron khác nhau.

Đăng ký KHÓA HỌC ONLINE
 Tên facebook Nguyễn Thanh Quang – Link: /> Tên các khóa học:
 Khóa luyện thi


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12.



Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 11.



Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 10.

 Khóa luyện đề:


Khóa luyện đề cơ bản chinh phục kì thi THPT Quốc Gia 2019.



Khóa luyện đề chinh phục điểm 9-10 trong kì thi THPT Quốc gia năm 2019.

 Khóa bổ trợ: Khóa chinh phục lí thuyết nâng cao năm 2019.
Thông tin các khóa chi tiết có trong link sau các em nhé, các khóa trên đã cung cấp đyà đủ các
kiến thức từ cơ bản đến nâng cao và tuyệt chiêu giai nhanh các bài tạp cho các em rồi nha

Link: />Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 4