ĐỀ THI THPT QUỐC GIA môn SINH mới 2019 (143)

Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

SINH HỌC OCEAN

KHÓA CHINH PHỤC KIẾN THỨC SINH HỌC 12

NGUYỄN THANH QUANG

Bài tập_Bài giảng_Đột biến nhiễm sắc thể phần 1
Ngày phát hành: 21/8/2018

I. Bài tập về đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể.
Cách giải:
 Xác định số cặp nhiễm sắc thể bị đột biến trong tế bào.
 Xác định giai đoạn đột biến nhiễm sắc thể.
 Xác định yêu cầu của đề bài.
Dạng 1: Khi nhiễm sắc thể chưa nhân đôi
Ở một loài có bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội 2n. Giả sử có một thể đột biến ở m cặp nhiễm sắc thể (những trong

đó mỗi cặp chỉ bị đột biến ở một nhiễm sắc thể), nếu thể đột biến này giảm phân bình thường thì
 Tỉ lệ giao tử không bị đột biến là

Tỉ lệ giao tử bị đột biến là: 1-

 Tỉ lệ giao tử bị đột biến ở 1 nhiễm sắc thể là: m x

 Tỉ lệ giao tử bị đột biến ở x nhiễm sắc thể là:

x

Chứng minh:
- Ta có: Bộ nhiễm sắc thể của loài là 2n tuy nhiên chỉ có m cặp nhiễm sắc thể bị đột biến nên tỉ lệ hầu như phụ thuộc
vào m.
- Ở các cặp nhiễm sắc thể bị đột biến, mỗi gặp chỉ bị đột biến một chiếc nên được xem thể đột có dạng dị hợp
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 1


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

Ví dụ:
 Cặp thứ nhất có chiếc bình thường là A, chiếc bị đảo đoạn là a
 Cặp NST số 3 có chiếc bình thường là B, chiếc bị đảo đoạn là b
Vậy thể đột biến có dạng AaBb
- Ở mỗi cặp nhiễm sắc thể bị đột biến khi giảm phân sẽ cho hai loại giao tử, đó là giao tử mang nhiễm sắc thể không
đột biến chiếm tỉ lệ là

1
2

và giao tử mang nhiễm sắc thể đột biến là

1
2

(Các em để ý trong hình với kiểu sắp xếp 1 anh xét cặp phía trên Aa “A có màu xanh lá nhạt, a có màu anh lá đậm”

1
)
2
- Đó là với 1 cặp vậy đối với m cặp thì ta nhân tỉ lệ không đột biến của từng cặp lại bởi vì nhiễm sắc thể không đột

khi giảm phân mỗi loại sẽ chiếm

biến đi với nhiễm sắc thể không đột biến mới thành giao tử không mang đột biến, nếu có (m-1) nhiễm sắc thể không
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 2


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

đột biến và 1 nhiễm sắc thể bị đột biến thì giao tử đó cũng gọi là giao tử đột biến.
1 1 1 1
1 1 1 1
Vậy tỉ lệ giao tử không bị đột biến chiếm tỉ lệ là:     ...      
2 2 2 2
2 2 2 2

m

m so hang

- Trong một lần giảm phân thì tỉ lệ giao tử đột biến và giao tử không đột biến chiếm tỉ lệ 100% = 1. Mà giao tử không
1

đột biến là  
2

m

1
 Tỉ lệ giao tử bị đột biến chiếm là: 1-  
2

m

- Trong tế bào có m cặp nhiễm sắc thể với mỗi gặp nhiễm sắc thể gồm hai chiếc tuy nhiên đối với mỗi gặp ta chỉ xét
một chiếc mà thôi vì thế nếu đột biến ở 1 nhiễm sắc thể ta vẫn có m trường hợp ( có thể là một trong hai chiếc của

1
cặp nhiễm sắc thể đó bị đột biến). Mà tỉ lệ giao tử đột biến chiếm tỉ lệ  
2
1
sắc thể là: m x  
2

m

nên tỉ lệ giao tử bị đột biến ở 1 nhiễm

m

- Với x nhiễm sắc thể bị đột biến thì ta sẽ có cách lựa chọn Cxm cho nên tỉ lệ giao tử bị đột biến ở x nhiễm sắc thể là:

1

C x 
2

m

x
m

m

1
Lưu ý 1: Các em nhìn hình sẽ không thấy rõ được vì sao tỉ lệ đột biến là   nhưng nó còn phụ thuộc và các sắp
2

xếp khác nhau của các cặp nhiễm sắc thể nữa các em nhé hình trên 2 cặp sẽ có 2 kiểu sắp xếp. Với 3 cặp sẽ có 4 kiểu
sắp xếp, với 4 cặp sẽ có 8 kiểu sắp xếp, với 5 cặp sẽ có 16 kiểu sắp xếp, với m cặp sẽ có 2m-1 kiểu sắp xếp. Với chỉ có 1
kiểu là cho ra 2 giao tử không đột biến và 2 giao tử đột biến còn m-1 cặp kia sẽ cho ra 100% giao tử đột biến. Vậy với
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 3


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

m cặp sẽ có 4 x 2m-1 giao tử trong đó chỉ có 2 giao tử không đột biến nên tỉ lệ giao tử không bị đột biến là
2
2
1 1


 m  
m 1
m
42
22
2
2

m

(đây là anh chỉ ra theo toán học các em không cần phải nhớ đâu nhớ giúp anh công

thức là được lắm rồi )
Dạng 2: Khi nhiễm sắc thể đã nhân đôi

Ở một loài có bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội 2n. Giả sử sau khi nhiễm sắc thể đã nhân đôi nếu chỉ 1 cromatit
trong một cặp nhiễm sắc thể tương đồng bị đột biến cấu trúc thì
Tỉ lệ giao tử không bị đột biến chiếm là

Tỉ lệ giao tử bị đột biến chiếm là:

Lưu ý: Đối với trường hợp này ta chỉ xét một cặp nhiễm sắc thể bị đột biến vì nhiều cặp nhiễm sắc thể nó có
thể sinh ra rất nhiều trường hợp khác nhau.
Chứng minh:
AA →

AA AA→

Aa AA→

A-a AA →

A, A, A, a

- Trường hợp này thì chúng ta ít gặp hợp hơn so với trường hợp trên
Chú ý 2: Đặc điểm của các dạng đôt biến:
 Mất đoạn: Làm giảm kích thức và số lượng gen trên NST
 Lặp đoạn: Làm tăng kích thước và số lượng gen trên NST làm cho các gen trên NST xa nhau hơn nhưng
không làm thay đổi nhóm liên kết
 Đảo đoạn: Làm kích thước nhiễm sắc thể không đổi, nhóm liên kết gen không đổi nhưng làm thay đổi trật tự
các gen trong nhiễm sắc thể
 Chuyển đoạn trên 1 nhiễm sắc thể: Làm kích thước nhiễm sắc thể không đối , nhóm liên kết gen không đổi
nhưng vị trí các gen thay đổi
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 4


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

 Chuyển đoạn tương hỗ và không tương hỗ làm thay đổi tất cả gồm: Vị trí gen , kích thước , nhóm liên kết gen .
Bài 1: Cà độc dược có 2n = 24. Có một thể đột biến trong đó cặp NST số 1 có 1 chiếc bị mất đoạn, một chiếc NST số 3
bị đảo 1 đoạn khi giảm phân nếu các NST phân li bình thường thì trong số các loại giao tử được tạo ra giao tử
không mang NST đột biến có tỉ lệ ?
Hướng dẫn giải:
Cặp thứ nhất có chiếc bình thường là A, chiếc bị đảo đoạn là a
Cặp NST số 3 có chiếc bình thường là B, chiếc bị đảo đoạn là b

Vậy thể đột biến có dạng AaBb
AB là giao tử không mang NST đột biến chiếm tỉ lệ là:

1 1 1
x =
2 2 4

Áp dụng công thức giải nhanh:
m

1
- Thể đột biến này có 2 cặp NST số 1 và số 3 bị đột biến ở một chiếc  Tỉ lệ giao tử không bị đột biến là   =
2
2

m

1 1
1
1 3
 2   4  Tỉ lệ giao tử bị đột biến là: 1-  2   1  4  4
 
 

Bài 2: Ở ruồi giấm 2n = 8 có một thể đột biến, trong đó ở cặp NST số 1 có một chiếc bị mất đoạn, một chiếc của NST
số 3 bị đảo 1 đoạn, ở NST số 4 bị lặp đoạn . Khi giảm phân nếu các cặp NST phân li bình thường thì trong số các
loại giao tử được tạo ra giao tử mang 2 NST bị đột biến chiếm tỷ lệ ?
Hướng dẫn giải:
Cặp NST số 1, gọi chiếc bình thường là A, chiếc bị mất đoạn là a
Cặp NST số 3, goị chiếc bình thường là B, chiếc bị đảo đoạn là b

Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 5


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

Cặp NST số 4, gọi chiếc bình thường là D, chiếc bị lặp đoạn là d
Kiểu gen có dạng AaBbDd, khi giảm phân nếu các cặp NST phân li bình thường thì trong số các loại giao tử được
tạo ra giao tử mang 2 NST bị đột biến chiếm tỷ lệ

1 1 1
3
   C23 
2 2 2
8

Áp dụng công thức giải nhanh ta có:
m

1
- Tỉ lệ giao tử bị đột biến ở x nhiễm sắc thể là: C x   =
2
x
m

3

1
3
2
 2   C3  8
 

II. Bài tập về đột biến số lượng nhiễm sắc thể.
Dạng 1: Xác định số lệch bội của loài.
a. Các dạng:
- Thể khuyết (không): 2n – 2; Thể khuyết kép : 2n – 2 - 2 .
- Thể một nhiễm: 2n – 1; Thể một kép : 2n – 1 – 1.
- Thể ba nhiễm: 2n + 1; Thể ba kép : 2n + 1+ 1.
- Thể bốn nhiễm: 2n + 2 ; Thể bốn kép : 2n + 2 + 2.
(n: số cặp NST) .
DẠNG ĐỘT BIẾN

SỐ TRƯỜNG HỢP TƯƠNG ỨNG VỚI CÁC CẶP NST

Số dạng lệch bội đơn khác nhau

C 1n = n

Số dạng lệch bội kép khác nhau

Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

C2n 

n  (n  1)

2

Nguyễn Thanh Quang | 6


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12
Có a thể lệch bội đơn khác nhau

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042
Aan 

n!
(n  a)!

Lưu ý: Với loài cố bộ nhiễm sắc thể 2n
 Số dạng lệch bội đơn là: Số loại thể một = số loại thể ba = số loại thể không = số loại thể bốn = C 1n = n.
 Số dạng lệch bội kép là: Số loại thể một kép = số loại thể ba kép = số loại thể bốn kép = số loại thể không kép =
n  (n  1)
C2n 
2
b. Chứng minh qua ví dụ:
Bộ NST lưỡng bội của loài = 24. Xác định:
- Có bao nhiêu trường hợp thể 3 có thể xảy ra?
- Có bao nhiêu trường hợp thể 1 kép có thể xảy ra?
- Có bao nhiêu trường hợp đồng thời xảy ra cả 3 đột biến; thể 0, thể 1 và thể 3?
Hướng dẫn giải
 Số trường hợp thể 3 có thể xảy ra:
- Ta có: 2n = 24 → n = 12
- Vì có 12 cặp như thế đột biến thể ba có thể xảy ra ở một trong 12 cặp vì thế sẽ có 12 trường hợp có thể nó ở cặp thứ
nhất hoặc cặp thứ hai hoặc <..hoặc cặp thứ 12. Vậy số trường hợp thể ba có thể xảy ra là C112  12

 Số trường hợp thể 1 kép có thể xảy ra:
- Các em phải hiểu rằng thể 1 kép tức là trong tế bào xảy ra đột biến ở 2 cặp khác nhau đều là thể 1. Vậy để đột biến
n  (n  1)
2
 66 trường hợp.
thể 1 kếp xảy ra thì 2 cặp trong 12 cặp sẽ bị ảnh hưởng. Vậy ta có C2n 
= C12
2
 Số trường hợp đồng thời xảy ra cả 3 đột biến: thể 0, thể 1 và thể 3:
- Với thể lệch bội thứ nhất sẽ có n trường hợp tương ứng với n cặp NST.
- Với thể lệch bội thứ hai sẽ có n – 1 trường hợp tương ứng với n – 1 cặp NST còn lại.
- Với thể lệch bội thứ ba sẽ có n – 2 trường hợp tương ứng với n – 2 cặp NST còn lại.
Kết quả = n(n – 1)(n – 2) = 12 x 11 x 10 =1320.
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 7


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

1  2  3  4  ...  (n  2)  (n  1)  n
n!
=
= A an (với a số đột biến lệch bội dạng đơn)
1  2  3  4  ...  (n  4)  (n  3)
(n  a)!
Lưu ý: Đới với bài toán xảy ra đồng thời a đột biến có cả đột biến lệch bội dạng đơn và dạng kép ta áp dụng cách

Mà n ( n – 1 ) (n – 2) =

tính từng trường hợp như ở trên.
Dạng 2: Xác định tỉ lệ loại giao tử trong quá trình rối loạn giảm phân I.
Công thức:
Một cơ thể lưỡng bội 2n có x tế bào sinh tinh tiến hàng giảm phân tạo giao tử. Nếu trong quá trình giảm
phân, có y tế bào không phân li trong giảm phân I, giảm phân 2 diễn ra bình thường thì sẽ sinh ra 3 loại giao
tử:
- Loại giao tử không bị đột biến (giao tử n) chiếm tỉ lệ:
- Loại giao tử bị đột biến thừa một nhiễm sắc thể (giao tử n + 1) = loại giao tử bị đột biến thiếu một nhiễm sắc
thể (giao tử n - 1) =

Chứng minh:
- Với một tế bào sinh tinh khi giảm phân bị rối loạn phân li ở giảm phân 1 sẽ cho 4 giao tử 2 giao (n – 1) và 2 giao tử
(n + 1). Suy ra tỉ lệ giao tử thừa một nhiễm sắc thể = giao tử thiếu một nhiễm sắc thể bằng =

1
1

1 2 2

- Với 2 tế bào sinh tinh khi giảm phân.

Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 8


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

 Một tế bào sinh tinh khi giảm phân bị rối loạn phân li ở giảm phân 1 sẽ cho 4 giao tử 2 giao (n – 1) và 2 giao tử
(n + 1).
 Một tế bào giảm phân bình thường cho 4 giao tử n.

 Suy ra tỉ lệ giao tử thừa một nhiễm sắc thể = giao tử thiếu một nhiễm sắc thể bằng =
 Loại giao tử không bị đột biến chiếm tỉ lệ =

2 1
1
 
8 4 22

4 1
1
  1  ( vì tỉ lệ số loại giao tử không đột biến = 1 – tỉ lệ số
8 2
2

loại giao tử bị đột biến).
Vậy từ này ta có thể suy ra công thức được chứng minh ở trên, công thức là được rút ra từ các bài tập nhỏ, nên
mong các em hiểu các bài tập nhỏ để làm các bài tập lớn nhé.
Ví dụ: Một cá thể ở một loài động vật có bộ nhiễm sắc thể (NST) 2n = 20. Khi quan sát quá trình giảm phân của 1000
tế bào sinh tinh, người ta thấy 40 tế bào có cặp nhiễm sắc thể số 8 không phân li trong giảm phân I, các sự kiện khác
trong giảm phân diễn ra bình thường; các tế bào còn lại giảm phân bình thường. Loại giao tử có 11 NST chiếm tỉ lệ
A. 49%.

B. 2%.

C. 98%.

D. 4%.

Hướng dẫn giải
Ta có 2n = 20  n = 10. Vậy các em để ý loại giao tử 11 nhiễm sắc thể là n + 1.
Theo công thức ta có loại giao tử bị đột biến thừa một nhiễm sắc thể (giao tử n + 1) = loại giao tử bị đột biến thiếu
y
40
một nhiễm sắc thể (giao tử n - 1) =
=
 0,02  2% .
2x 1000  2
- Với những công thức trên thì chúng ta có thể giải quyết các bài toán dễ dàng hơn, anh sẽ cung cấp thêm một số
công thức ở phần 2 các em nhé!!!
- Còn một số công thức nữa và hệ thống bài tập giải mẫu anh sẽ soạn sau và đăng lên cho các em nhé, các em nhớ
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 9


Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12

Nguyễn Thanh Quang - Liên hệ: 01648220042

ôn tập bài cũ nha. Pipi Anh đi dạy đây.

Đăng ký KHÓA HỌC ONLINE
 Tên facebook Nguyễn Thanh Quang – Link: /> Tên các khóa học:
 Khóa luyện thi



Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 12.



Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 11.



Khóa chinh phục kiến thức sinh học lớp 10.

 Khóa luyện đề:



Khóa luyện đề cơ bản chinh phục kì thi THPT Quốc Gia 2019.



Khóa luyện đề chinh phục điểm 9-10 trong kì thi THPT Quốc gia năm 2019.

 Khóa bổ trợ: Khóa chinh phục lí thuyết nâng cao năm 2019.
Thông tin các khóa chi tiết có trong link sau các em nhé, các khóa trên đã cung cấp đyà đủ các kiến thức từ cơ
bản đến nâng cao và tuyệt chiêu giai nhanh các bài tạp cho các em rồi nha

Link: />
Chuyên luyện thi đại học online môn sinh học

Nguyễn Thanh Quang | 10