Luận văn thạc sỹ - Quản lý chất lượng cho vay tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Vinh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------

LÊ VĂN GIANG

QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CHO VAY TẠI
NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM –
CHI NHÁNH VINH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH

Người hướng dẫn khoa học:
TS. NGUYỄN ÐĂNG NÚI

HÀ NỘI, NĂM 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật.
Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện và
không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Tác giả luận văn

Lê Văn Giang


LỜI CẢM ƠN
Tôi chân thành cảm ơn sự giúp đỡ từ các thầy cô giáo tại Viện Đào tạo Sau
đại học, Khoa Khoa học quản lý nói riêng cũng như sự giúp đỡ từ các thầy, cô giáo
Đại học Kinh tế quốc dân đã hết sức tận tình giúp đỡ, hỗ trợ mọi điều kiện giúp tơi
trong suốt q trình học tập và hồn thành luận văn này.

Tơi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS Nguyễn Đăng Núi – Giảng viên trực
tiếp đã hướng dẫn hết sức tận tình cũng như đóng góp nhiều ý kiến q giá, góp
phần giúp đỡ tơi hồn thành xong luận văn này.
Tơi cũng đặc biệt gửi lời cảm ơn tới các anh chị cán bộ đồng nghiệp của Ngân
hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Vinh đã tạo điều kiện về thời gian
trong suốt quá trình học tập cũng như giúp đỡ tơi hồn thành luận văn thạc sỹ.
Và sau cùng, tôi gửi lời cảm ơn sự ủng hộ hết sức nhiệt tình của gia đình, bạn
bè trong cả quá trình học tập cũng như q trình hồn thiện luận văn này.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận văn
Lê Văn Giang


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁCBẢNG, HÌNH
PHẦN MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN
LÝ CHẤT LƯỢNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 6
1.1. Cho vay của ngân hàng thương mại
6
1.1.1. Khái niệm cho vay của ngân hàng thương mại
6
1.1.2. Đặc điểm và hình thức cho vay của ngân hàng thương mại 7
1.2. Quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại
9
1.2.1. Khái niệm và mục tiêu quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại 9

1.2.2. Bộ máy quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại 12
1.2.3. Nội dung quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại..........15
1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng
thương mại
27
1.3. Kinh nghiệm trong quản lý chất lượng cho vay của các
ngân hàng thương mại và bài học cho Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh 35
1.3.1. Kinh nghiệm tại một số ngân hàng thương mại về quản lý chất lượng cho vay
35
1.3.2. Bài học cho Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh
về quản lý chất lượng cho vay37
CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CHO
VAY CỦA NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI
NHÁNH VINH
39
2.1. Khái quát về Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh
39
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Ngoại thương
Việt Nam - Chi nhánh Vinh 39
2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi
nhánh Vinh
41
2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt
Nam - Chi nhánh Vinh 44
2.2. Thực trạng chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt
Nam - Chi nhánh Vinh 49
2.2.1. Chất lượng cho vay dựa trên tỷ lệ nợ quá hạn so với tổng dư nợ 49
2.2.2. Chất lượng cho vay dựa trên tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ 51
2.2.3. Chất lượng cho vay theo ngành kinh tế

55
2.2.4. Chất lượng cho vay theo hiệu quả sử dụng vốn
56
2.2.5. Chất lượng cho vay theo hiệu quả sinh lời của dư nợ cho vay
57


2.3. Thực trạng quản lý chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh
59
2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý chất lượng cho vay của Ngân hàng
TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh 59
2.3.2. Thực trạng kiểm soát chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh 64
2.3.3. Thực trạng đảm bảo chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh 69
2.3.4. Thực trạng cải tiến chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh 78
2.4. Đánh giá chung về quản lý chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP
Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh
82
2.4.1. Điểm mạnh
82
2.4.2.Điểm yếu 84
2.4.3. Nguyên nhân của những điểm yếu 86
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ
CHẤT LƯỢNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG
VIỆT NAM – CHI NHÁNH VINH
91
3.1. Định hướng phát triển và phương hướng hoàn thiện quản lý chất lượng

cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh
91
3.1.1. Định hướng phát triển cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt
Nam - Chi nhánh Vinh 91
3.1.2. Phương hướng hoàn thiện quản lý chất lượng cho vay của Ngân hàng
TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh 92
3.2. Giải pháp hoàn thiện trong quản lý chất lượng cho vay của Ngân hàng
TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh đến năm 2020 95
3.2.1. Hoàn thiện lập kế hoạch chất lượng cho vay 95
3.2.2. Hồn thiện kiểm sốt chất lượng cho vay
96
3.2.3. Hồn thiện đảm bảo chất lượng cho vay
98
3.2.4. Cải tiến chất lượng cho vay 100
3.2.5. Các giải pháp khác
101
3.3. Một số kiến nghị
102
3.3.1. Đối với Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam 102
3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước 103
3.3.3. Đối với khách hàng
104
KẾT LUẬN 105
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBKH
NH

NHNN
NHTM
QLCL
QLCLCV
TCTD
TMCP
Vietcombank
Vietcombank Vinh

: Cán bộ khách hàng.
: Ngân hàng
: Ngân hàng Nhà nước.
: Ngân hàng thương mại
: Quản lý chất lượng
: Quản lý chất lượng cho vay
: Tổ chức tín dụng.
: Thương mại cổ phần
: Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam
: Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam –
Chi nhánh Vinh


DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH
BẢNG
Bảng 2.1. Tổng hợp hoạt động huy động vốn 43
Bảng 2.2. Bảng tổng hợp hoạt động cho vay
45
Bảng 2.3. Tình hình nợ quá hạn của Vietcombank Vinh 48
Bảng 2.4 Tình hình nợ xấu của Vietcombank Vinh
51

Bảng 2.5. Hiệu quả sử dụng vốn cho vay 55
Bảng 2.6. Hiệu quả sinh lời của dư nợ cho vay 57
Bảng 2.7. Bảng thực trạng lập kế hoạch chất lượng cho vay VCB Vinh
61
Bảng 2.8. Bảng thực trạng kiểm soát chất lượng cho vay theo kế hoạch dư nợ 63
Bảng 2.9. Bảng thực trạng kiểm soát chất lượng cho vay theo NQH, nợ xấu 64
Bảng 2.10. Bảng thực trạng kiểm soát chất lượng cho vay VCB Vinh 67
Bảng 2.13. Bảng thực trạng cải tiến chất lượng cho vay VCB Vinh 79
Bảng 2.11. Quy định tỷ lệ bảo đảm tối thiểu của khách hàng 71
Bảng 2.12. Bảng thực trạng đảm bảo chất lượng cho vay VCB Vinh 75

HÌNH
Hình 1.1. Mơ hình quản lý chất lượng cho vay tập trung
13
Hình 1.2. Mơ hình quản lý chất lượng cho vay phân tán
14
Hình 2.1. Mơ hình cơ cấu tổ chức Vietcombank Vinh 41
Hình 2.2. Biểu đánh giá thực trạng lập kế hoạch chất lượng cho vay 63
Hình 2.3 Biểu đánh giá thực trạng kiểm sốt chất lượng cho vay
69
Hình 2.4. Biểu đánh giá thực trạng đảm bảo chất lượng cho vay
77
Hình 2.5. Biểu đánh giá thực trạng cải tiến chất lượng cho vay
81
Hình 2.6. Nguyên nhân do yếu tố tác động từ ngân hàng........................................88
Hình 2.7. Nguyên nhân do yếu tố tác động từ khách hàng
89
Hình 2.8. Các nguyên nhân khác 90

1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngân hàng thương mại là một trong các tổ chức tài chính quan trọng nhất của
nền kinh tế. Nếu ngân hàng thương mại được xem là xương sống của nền tài chính
tiền tệ, là nơi trung chuyển nguồn vốn nhàn rỗi đến người sử dụng vốn, nơi tập
trung nhiều giao dịch phức tạp liên quan tới tất cả quy phạm pháp luật, là hoạt động
kinh doanh chứa đựng rủi ro thì quản lý chất lượng cho vay đóng vai trị hết sức to
lớn tạo nên sự thành công của các ngân hàng.
Trong bối cảnh nền kinh tế nước ta ngày càng hội nhập sâu rộng hơn vào nền
kinh tế thế giới, các ngân hàng thương mại đứng trước những thời cơ và thách thức
khơng nhỏ trong hoạt động kinh doanh của mình. Hoạt động cho vay là hoạt động
kinh doanh mang lại lợi nhuận cao nhất đối với ngân hàng thương mại, nhưng cũng
chứa đựng nhiều rủi ro tiềm ẩn. Do đó, hoạt động cho vay luôn nhận được sự quan
tâm và đầu tư của các nhà quản lý ngân hàng thương mại, để đưa hoạt động cho vay
phát triển với chất lượng và hiệu quả cao. Trong thời gian qua, hoạt động cho vay
của các ngân hàng thương mại còn gặp nhiều khó khăn, khi chất lượng cho vay
chưa cao được biểu hiện thơng qua tỷ lệ nợ xấu cịn khá lớn. Nợ xấu được coi là
“cục máu đông” của nền kinh tế, nếu không xử lý kịp thời sẽ làm “tắc nghẽn”, cản
trở sự phát triển, đe dọa an ninh tài chính quốc gia. Đối với các ngân hàng thương
mại, nợ xấu làm tồn đọng vốn, gia tăng chi phí, làm giảm lợi nhuận, ảnh hưởng
nghiêm trọng tới kết quả kinh doanh của mình. Chính vì vậy, việc phân tích khoa
học để chỉ ra nguyên nhân gây ra các rủi ro trong hoạt động cho vay cũng như đề
xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng cho vay mang tính cấp bách và chiến
lược lâu dài được các ngân hàng quan tâm trong thời gian qua.
Trên cơ sở kiến thức lý luận và kinh nghiệm thực tiễn trong thời gian dài
công tác tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh, nhận thấy
thực trạng quản lý chất lượng cho vay tại chi nhánh còn một số hạn chế và bất cập,
chính vì vậy tác giá xin chọn đề tài “Quản lý chất lượng cho vay tại Ngân hàng

TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh” trong luận văn nhằm mục tiêu áp


2

dụng các cơ sở lý thuyết trong quản lý để hoàn thiện quản lý chất lượng cho vay tại
Ngân hàng.
2. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu liên quan
Hiện tại, có nhiều đề tài tiến hành nghiên cứu về chất lượng cho vay của các
ngân hàng thương mại nói chung và cho vay đối với các đối tượng khách hàng khác
nhau nói riêng. Tuy nhiên, có thể nhận ra mỗi một đề tài có đối tượng nghiên cứu và
phạm vi nghiên cứu khác nhau, thời điểm, không gian và thời gian cũng khác nhau,
có thể tóm tắt lại như sau:

-

Luận văn thạc sĩ kinh tế “Nâng cao chất lượng cho vay của Ngân hàng

đầu tư và phát triển - chi nhánh Thái Nguyên” của tác giả Lê Thị Hương Trà, bảo
vệ năm 2014 tại Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã phân tích, đánh giá thực
trạng chất lượng cho vay tại BIDV Thái Nguyên để thấy những hạn chế, tồn tại
trong hoạt động cho vay và tìm ra nguyên nhân tại BIDV Thái Nguyên. Luận văn
cũng đã đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng cho vay tại BIDV Thái
Nguyên phù hợp với thực trạng hoạt động cho vay và điều kiện phát triển kinh tế
trên địa bàn.

-

Luận văn thạc sĩ kinh tế “Nâng cao chất lượng cho vay doanh nghiệp vừa

và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Huế
(Vietcombank Huế) của tác giả Trần Hoài Phú, bảo vệ năm 2011 tại Đại học Kinh
tế Huế đã dựa trên cơ sở lý luận về hoạt động cho vay ngân hàng, phân tích, đánh
giá thực trạng chất lượng và hiệu quả hoạt động cho vay và đề ra các giải pháp
nhằm nâng cao chất lượng hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại
Vietcombank Huế.

-

Luận văn thạc sĩ kinh tế “Nâng cao chất lượng cho vay đối với doanh

nghiệp xây lắp tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam” của tác giả Phan Thị
Bình, bảo vệ năm 2010 tại Đại học Kinh tế Quốc dân đã hệ thống hoá những vấn đề
cơ bản về chất lượng cho vay đối với Doanh nghiệp xây lắp của Ngân hàng thương
mại, từ lý thuyết nghiên cứu kết hợp với thực trạng hoạt động cho vay đối với


3

Doanh nghiệp xây lắp tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam để đánh giá
những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất
lượng cho vay đối với Doanh nghiệp xây lắp tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển
Việt Nam
Như vậy, nội dung chủ yếu của các nghiên cứu có liên quan đến đề tài là
phân tích thực trạng chất lượng cho vay trên cơ sở đó kiến nghị các giải pháp
nhằm nâng cao chất lượng cho vay tại các ngân hàng thương mại khác nhau.
Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có nghiên cứu nào đi sâu vào vấn đề quản lý
chất lượng cho vay tại các ngân hàng thương mại nói chung cũng như nghiên cứu
về chất lượng cho vay tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh
Vinh nói riêng. Do vậy nghiên cứu về “Quản lý chất lượng cho vay tại Ngân hàng

TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh” hoàn toàn khả thi
3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

-

Xác định chính xác khung nghiên cứu trong quản lý chất lượng cho vay

của Ngân hàng thương mại.
-

Phân tích rõ thực trạng quản lý chất lượng cho vay tại Ngân hàng TMCP

Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2017, từ
đó chỉ ra điểm mạnh, chỉ ra điểm yếu và tìm ra nguyên nhân phát sinh điểm yếu.
-

Đề xuất các biện pháp nhằm hoàn thiện quản lý chất lượng cho vay tại

Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh đến năm 2020

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng
Đối tượng nghiên cứu: Quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại.
4.2. Phạm vi nghiên cứu

-

Nội dung: Luận văn sẽ tập trung để nghiên cứu quản lý chất lượng cho vay

tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh, theo hướng tiếp

cận chất lượng từ phía ngân hàng.
- Khơng gian: Tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh.

-

Thời gian: Sử dụng số liệu thứ cấp được thu thập từ năm 2015 đến năm 2017;


4

Số liệu sơ cấp thu thập vào tháng 05 năm 2018; Giải pháp đề xuất đến năm 2020.

5. Phương pháp nghiên cứu
5.1.Khung nghiên cứu
Yếu tố ảnh hưởng tới

Quản lý quản lý chất

Mục tiêu quản lý quản

quản lý chất lượng

lượng cho vay của

lý chất lượng cho vay

cho vay của ngân

ngân hàng thương

của ngân hàng thương

hàng thương mại
-

-

mại
mại
- Lập kế hoạch chất
Ðảm bảo an toàn đồng
Các yếu tố thuộc về
lượng cho vay
vốn, sử dụng đúng mục
ngân hàng thương
- Kiểm sốt chất
đích khoản vay, chi phí
mại;
lượng cho vay
nghiệp vụ thấp, nâng


Các yếu tố thuộc về
- Ðảm bảo chất
cao hiệu quả và tăng khả
khách hàng;
lượng cho vay
năng cạnh tranh của
Các yếu tố khác
- Cải tiến chất

ngân hàng trên thị
lượng cho vay
trường
5.2.Phương pháp thu thập số liệu

-

Sử dụng số liệu thứ cấp: Số liệu thứ cấp được sử dụng từ báo cáo tình

hình tài chính và kết quả kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
- Chi nhánh Vinh giai đoạn 2015 - 2017.

-

Sử dụng số liệu sơ cấp: Số liệu sơ cấp được sử dụng từ phỏng vấn các

đồng nghiệp tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Vinh với số
lượng 50 cán bộ, trong tháng 05 năm 2018 nhằm thu thập và đánh giá quản lý chất
lượng cho vay trong thời gian từ năm 2015 đến năm 2017.
5.3.Phương pháp xử lý số liệu
Phương pháp xử lý số liệu được sử dụng là phương pháp thống kê so
sánh. Trên cơ sở số liệu thu thập được, tác giả sẽ tập hợp tại các bảng so sánh đối
với các tiêu chí khác nhau từ đó có được những góc nhìn khác về thực trạng quản lý
chất lượng cho vay, đánh giá được mức độ tác động bởi các nhân tố ảnh hưởng đến
quản lý chất lượng cho vay. Mặt khác điều này giúp chúng ta nhận thấy một số điểm
mạnh, các điểm yếu và tìm thấy nguyên nguyên nhân của điểm yếu trong quản lý


5

chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh
Vinh giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2017
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
6.1.Ý nghĩa khoa học của đề tài
Những kết luận được rút ra từ luận văn là luận chứng đã được kiểm định,
góp phần cung cấp thêm cơ sở dữ liệu khoa học tin cậy cho các ngân hàng thương
mại. Kết quả nghiên cứu của luận văn này góp phần bổ sung phong phú hơn lý
thuyết về quản lý chất lượng cho vay và khả năng áp dụng được trong thực tế để
đánh giá hiệu quả của các ngân hàng thương mại. Trên cơ sở đó giúp cho ban lãnh
đạo tại các ngân hàng thương mại có thêm cách nhìn mới về chất lượng cho vay và
quản lý chất lượng cho vay tại chính ngân hàng thương mại. Cuối cùng, các kết quả
được rút ra từ nghiên cứu này là một cơ sở khoa học để các nhà quản lý, các nhà
khoa học có thể áp dụng trong cơng tác quản lý chất lượng cho vay và nâng cao
chất lượng cho vay tại các ngân hàng thương mại.
6.2.Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa thực tiễn của đề tài luận văn chính là tìm ra phương hướng và giải
pháp hoàn thiện quản lý chất lượng cho vay của Ngân hàng TMCP Ngoại thương
Việt Nam - Chi nhánh Vinh.
Ngoài ra, những kết luận từ nghiên cứu sẽ là một cơ sở khoa học khách quan
để có thể tiến hành nghiên cứu quản lý chất lượng cho vay tại các chi nhánh khác
trong hệ thống Vietcombank, hoặc tại tất cả các ngân hàng thương mại trên toàn
quốc. Cuối cùng, luận văn đưa ra các giải pháp khả thi để áp dụng được vào thực
tiễn hoạt động quản lý chất lượng cho vay tại Vietcombank Vinh.


6

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ
QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI
1.1. Cho vay của ngân hàng thương mại
1.1.1. Khái niệm cho vay của ngân hàng thương mại
Cho vay là hoạt động kinh doanh chủ yếu của ngân hàng thương mại để tạo ra
lợi nhuận. Doanh thu từ hoạt động cho vay mới bù đắp nổi chi phí tiền gửi, chi phí
dự trữ, chi phí kinh doanh và quản lý, chi phí vốn trơi nổi, chi phí thuế các loại và
các chi phí rủi ro đầu tư. Cho vay của ngân hàng thương mại, là một lĩnh vực phức
tạp và thường xuyên cập nhật theo những biến chuyển của môi trường kinh tế. Để
hiểu nó, chúng ta cần tìm hiểu những nét đặc trưng quan trọng của nó.
Theo điều 4 Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 được Quốc hội
Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành ngày 16 tháng 6 năm 2010,
thì “Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng có thể được thực hiện tất cả các hoạt
động ngân hàng theo quy định của Luật này. Theo tính chất và mục tiêu hoạt
động, các loại hình ngân hàng bao gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng chính
sách, ngân hàng hợp tác xã”. Và cũng trong điều này, khái niệm ngân hàng
thương mại được định nghĩa “là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các
hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật
này nhằm mục tiêu lợi nhuận”.
Theo thông tư số 39/2016/TT-NHNN được Ngân hàng nhà nước ban hành
ngày 30 tháng 12 năm 2016 quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng,
Chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng, khái niệm cho vay được
định nghĩa “Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao
hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác
định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với ngun tắc có hồn trả cả
gốc và lãi”.
Nguyên tắc trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại là nguyên tắc


7

quản lý mục đích tiền vay và ngun tắc hồn trả. Nguyên tắc quản lý mục đích tiền
vay, mặc dù người đi vay phải thế chấp tài sản để được vay tiền, nhưng người cho
vay (ngân hàng thương mại) có quyền kiểm tra việc sử dụng vốn vay đối với người
vay. Người vay phải xây dựng dự án, phương án vay vốn và phải có trách nhiệm
thực hiện theo đúng hợp đồng đã ký với ngân hàng. Mục đích của việc đề ra ngun
tắc này là đảm bảo tính hồn trả của đồng vốn đồng thời quản lý vốn đầu tư theo
đúng định hướng và cơ cấu đầu tư. Quản lý vốn đầu tư đúng định hướng từ đó đảm
bảo tính cân đối trong nền kinh tế. Ngun tắc hồn trả được hiểu là vốn vay phải
được hoàn trả cả gốc và lãi cho ngân hàng sau thời gian vay vốn. Thời gian vay vốn
là khoảng thời gian kể từ khi người vay lĩnh tiền vay lần đầu tiên đến khi trả hết nợ
gốc và tiền lãi. Nguyên tắc hoàn trả thể hiện ở hai khía cạnh: khía cạnh thứ nhất là
số lượng hoàn trả: số lượng hoàn trả sẽ bằng tổng số tiền gốc của khoản vay và số
lãi phát sinh trong q trình vay vốn. Khía cạnh thứ hai là thời gian hoàn trả: thời
gian hoàn trả phải thực hiện theo thoả thuận giữ hai bên được ghi trong hợp đồng
vay tiền.
Như vậy có thể hiểu, cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó ngân hàng
cho vay giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian
nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoản trả cả ngốc và lãi. Định nghĩa trên
được các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác áp dụng để làm tiền đề căn bản cho
các hoạt động cho vay của mình.
1.1.2. Đặc điểm và hình thức cho vay của ngân hàng thương mại
Đặc điểm cho vay của ngân hàng thương mại:
Cho vay của ngân hàng là có đặc điểm kinh tế khi các hành vi cho vay của
ngân hàng thương mại có cùng một logíc kinh tế, hứng chịu rủi ro cho một người
mà ngân hàng tin tưởng ứng vốn cho vay. Vì vậy, xét một cách chung nhất thì hoạt
động cho vay bao gồm các yếu tố cơ bản như sau:
Thứ nhất, về chủ thể bao giờ cũng có hai bên tham gia là bên cho vay và bên
vay. Bên cho vay là người có tài sản chưa dùng đến, muốn cho người khác sử dụng
để thỏa mãn một số lợi ích của mình. Bên vay là người đang cần sử dụng tài sản đó
để thỏa mãn nhu cầu của mình (về kinh doanh hoặc vốn).

Thứ hai, hình thức pháp lý của việc cho vay được thể hiện dưới dạng hợp đồng


8

cho vay cụ thể.
Thứ ba, sự kiện cho vay phát sinh bởi hai hành vi căn bản là hành vi ứng trước
và hành vi hoàn trả một số tiền (hay tài sản) nhất định là các vật cùng loại.
Thứ tư, việc cho vay bao giờ cũng dựa trên sự tín nhiệm giữa người cho vay
đối với người đi vay về khả năng hoàn trả tiền vay.
Bên cạnh những yếu tố cơ bản trên thì trong khái niệm cho vay của các ngân
hàng thương mại còn thể hiện những dấu hiệu mang tính chất đặc thù như là:
Một là việc cho vay của các ngân hàng thương mại là hoạt động nghề nghiệp
kinh doanh mang tính chức năng. Đây là quy định mang tính chất đặc thù, mang
tính chất nghề nghiệp kinh doanh được pháp luật quy định cho nó những quyền
năng cụ thế.
Hai là hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại không chỉ là một
nghề kinh doanh mà hơn nữa còn là một nghề nghiệp kinh doanh có điều kiện. Điều
này thể hiện ở chỗ hoạt động cho vay chuyên nghiệp của các ngân hàng thương mại
phải thoả mãn một số điều kiện nhất định như phải có vốn pháp định, phải được
Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép hoạt động ngân hàng trước khi tiến hành việc
đăng ký kinh doanh theo luật định.
Ba là ngoài việc tuân thủ quy định chung của pháp luật về hợp đồng, hoạt
động cho vay của các ngân hàng thương mại còn chịu sự điều chỉnh, chi phối của
luật và các các tập quán thương mại về ngân hàng. Đặc điểm này, bị chi phối bởi
tính chất đặc thù trong nghề nghiệp kinh doanh của các ngân hàng thương mại như
tính rủi ro cao và sự ảnh hưởng mang tính chất dây chuyền đối với nhiều lợi ích
khác trong xã hội.
Hình thức cho vay của ngân hàng thương mại:
Có nhiều cách để phân loại hình thức cho vay. Hiện nay các ngân hàng thương

mại thường phân loại theo những tiêu chí như sau:
Thời gian cho vay là thời gian kể từ khi khách hàng nhận nợ khoản tiền vay
đầu tiên đến khi trả hết nợ. Khi căn cứ vào thời gian cho vay, có các hình thức cho
vay ngắn hạn, cho vay trung hạn và cho vay dài hạn.
Căn cứ vào tính chất ln chuyển vốn vay, có các hình thức cho vay vốn lưu
động và cho vay đầu tư tài sản cố định.
Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn, có các hình thức cho vay sản xuất kinh
doanh và cho vay tiêu dùng.


9

Căn cứ vào biện pháp bảo đảm tiền vay, có các hình thức cho vay có bảo đảm
bằng tài sản, cho vay khơng có bảo đảm bằng tài sản.
Căn cứ vào phương thức hồn trả, có các hình thức cho vay trả góp, cho vay
phi trả góp, cho vay thấu chi, cho vay từng lần, cho vay theo hạn mức tín dụng
Ngồi ra, ngân hàng thương mại cịn phân loại cho vay thành nhiều phương
thức cho vay khác như cho vay trực tiếp, cho vay gián tiếp, cho vay đồng tài trợ,
cho vay theo dự án, cho vay nội tệ, cho vay ngoại tệ, cho vay theo hạn mức tín
dụng dự phòng… Các phương thức cho vay mà các ngân hàng thương mại thực
hiện đối với khách hàng là nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu vốn của khách hàng.
Việc phân loại các phương thức cho vay lại tuỳ thuộc vào tiêu chí phân loại của
người nghiên cứu.
1.2. Quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại
1.2.1. Khái niệm và mục tiêu quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng
thương mại
Theo cách hiểu thông thường, chất lượng là khả năng của tập hợp các đặc tính
của một sản phẩm, hệ thống hay quá trình để đáp ứng các yêu cầu của khách hàng
và các bên có liên quan. Rõ ràng chất lượng được đo bởi sự thỏa mãn nhu cầu, mà
nhu cầu luôn luôn biến động do đó chất lượng cũng ln ln biến động theo thời

gian, không gian, điều kiện sử dụng. Và chất lượng không chỉ là thuộc tính của sản
phẩm hàng hóa, mà cịn áp dụng cho một hệ thống, một quá trình. Khi nói đến chất
lượng chúng ta khơng thể bỏ qua các yếu tố giá cả và dịch vụ sau khi bán, vấn đề
giao hàng đúng lúc, đúng thời hạn đó là những yếu tố mà khách hàng nào cũng quan
tâm sau khi thấy sản phẩm mà họ định mua thỏa mãn nhu cầu của họ. Cho vay là
một trong các hoạt động chính của ngân hàng thương mại hiện nay. Trong thực tế
hoạt động ngân hàng thương mại hiện nay, chất lượng cho vay là hiệu quả của việc
cho vay mang lại, là khả năng thu hồi đầy đủ đúng hạn cả vốn gốc và lãi từ hoạt
động cho vay.
Quản lý chất lượng là các hoạt động có phối hợp để định hướng và kiểm soát
một tổ chức về chất lượng. Việc định hướng và kiểm sốt về chất lượng nói chung
bao gồm lập chính sách chất lượng và mục tiêu chất lượng, hoạch định chất lượng,


10

kiểm soát chất lượng, đảm bảo chất lượng và cải tiến chất lượng.
Trên cơ sở lý luận về chất lượng cho vay và quản lý chất lượng, quản lý chất
lượng cho vay trong khuôn khổ luận văn được hiểu là q trình lập kế hoạch chất
lượng cho vay, kiểm sốt chất lượng cho vay, đảm bảo chất lượng cho vay và cải
tiến chất lượng cho vay nhằm đạt được mục tiêu chất lượng cho vay đặt ra.
Mục tiêu chính của quản lý chất lượng cho vay là nhằm đạt được sự phát triển
của ngân hàng thương mại trên cơ sở năng suất - chất lượng - hiệu quả. Việc xây
dựng một hệ thống quản lý chất lượng cũng như áp dụng và vận hành hệ thống đó
phải đạt được hiệu quả của ngân hàng thương mại với các mục tiêu đề ra trong một
thời gian nhất định. Hiệu quả của ngân hàng thương mại là phải xét ở hiệu quả
chung chứ không phải chỉ xét riêng một mặt nào. Hiệu quả chung của ngân hàng
thương mại phải thể hiện được mục tiêu chất lượng sản phẩm, dịch vụ ngày càng
thoả mãn khách hàng, hoạt động phát triển, mở rộng được thị trường, đóng góp với
nhà nước, xã hội tăng, đời sống vật chất tinh thần của người lao động được cải

thiện, nâng cao, sản xuất gắn với bảo vệ môi trường và thực hiện một sự phát triển
bền vững. Tại luận văn này, theo cách tiếp cận từ phía ngân hàng thương mại, mục
tiêu quản lý quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại hiện nay bao
gồm những nội dung chính sau:
Một là, quản lý chất lượng cho vay nhằm đảm bảo an toàn đồng vốn của ngân
hàng thương mại. Các ngân hàng thương mại huy động nguồn vốn nhàn rỗi từ nền
kinh tế để tài trợ cho các nhu cầu vốn của các khách hàng đi vay. Nếu nguồn vốn
vay được sử dụng hiệu quả, khách hàng có thể thanh tốn đầy đủ và đúng hạn các
khoản vay cho ngân hàng. Ngược lại, nếu nguồn vốn vay được khách hàng sử dụng
không hiệu quả, khách hàng gặp khó khăn về thanh khoản, dẫn tới khơng thanh toán
được theo đúng thỏa thuận cho vay, ngân hàng sẽ thu hồi không đủ hoặc không thu
hồi được khoản vay. Đây là điều mà không một ngân hàng thương mại nào mong
muốn, bởi khi huy động vốn nhàn rỗi từ nền kinh tế, ngân hàng thương mại ln
thanh tốn đầy đủ gốc lãi cho khách hàng. Trong khi các khoản vay nếu khơng được
sử dụng hiệu quả, ngân hàng có nguy cơ vừa khơng thu được tiền lãi, vừa có thể
không thu hồi được tiền gốc. Nếu lợi nhuận kinh doanh khơng đủ để bù đắp và trích


11

lập dự phịng rủi ro cho tồn bộ khoản vay này, thì ngân hàng sẽ bị mất vốn. Do đó
mục tiêu đầu tiên và trên hết của quản lý chất lượng cho vay chính là đảm bảo an
tồn đồng vốn của các ngân hàng thương mại.
Hai là, quản lý chất lượng cho vay nhằm mục tiêu đảm bảo khách hàng sử
dụng đúng mục đích khoản vay. Ngân hàng thương mại hiện nay tài trợ vốn cho các
nhu cầu rất đa dạng của đông đảo khách hàng. Các khách hàng khi vay vốn ngân hàng
đều có mục đích sử dụng vốn cụ thể, và được thỏa thuận ngay trong hợp đồng cho vay
được ký giữa khách hàng và ngân hàng thương mại. Mỗi mục đích vay vốn của khách
hàng khác nhau sẽ được ngân hàng thương mại tiếp cận trên góc độ khác nhau về
phương án vay vốn, mục đích vay vốn, nguồn thu nhập để trả nợ và tài sản bảo đảm.

Thông thường, mỗi một khoản vay sẽ được ngân hàng thương mại thẩm định rất kỹ về
tất cả các yếu tố này, đảm bảo rằng nếu khách hàng sử dụng đồng vốn đúng với mục
đích đã thỏa thuận ban đầu thì khách hàng có đủ nguồn tiền để thanh toán đúng hạn
cho ngân hàng. Tuy nhiên, nếu khách hàng cố tình hoặc cố ý sử dụng đồng vốn vay
khơng đúng với mục đích đã thỏa thuận với ngân hàng, có thể dẫn tới tình trạng, đồng
vốn cho vay được tài trợ cho những tài sản không sinh lời hay thậm chí đầu tư vào
những tài sản bị suy giảm giá trị. Việc đồng vốn không được sử dụng đúng mục đích
thì những tính tốn về hiệu quả phương án kinh doanh hay khả năng trả nợ theo hồ sơ
thẩm định cho vay trở nên vô nghĩa. Điều này tiềm ẩn rủi ro tiềm tàng của việc dẫn đến
nợ quá hạn và nợ xấu của các ngân hàng thương mại. Do đó mục tiêu đảm bảo khách
hàng sử dụng đúng mục đích sử dụng vốn được ngân hàng thương mại hết sức quan
tâm trong quản lý chất lượng cho vay hiện nay.
Ba là, quản lý chất lượng cho vay nhằm mục tiêu có chi phí nghiệp vụ thấp.
Hiện nay, thị trường cho vay có sự cạnh tranh khốc liệt từ rất nhiều ngân hàng
thương mại và các tổ chức tín dụng khác nhau. Các ngân hàng thương mại không
ngừng đưa ra các gói lãi suất ưu đãi và cạnh tranh để lơi kéo các khách hàng. Lãi
suất cho vay vì vậy thường có xu hướng giảm trong dài hạn. Tuy nhiên, mục tiêu lợi
nhuận từ hoạt động cho vay thì ngày càng được yêu cầu cao hơn. Trước yêu cầu đó,
chi phí nghiệp vụ thấp mới đảm bảo được lợi nhuận từ hoạt động cho vay. Nếu các
ngân hàng thương mại cho vay với chi phí cao, bao gồm cả nguồn vốn huy động với


12

giá cao và các chi phí khác phát sinh trong quá trình cho vay, thì với lãi suất ngày
càng giảm do áp lực cạnh tranh, lợi nhuận từ hoạt động cho vay sẽ giảm mạnh và
thậm chí ngân hàng đó có thể bi thua lỗ. Do vậy, mục tiêu chi phí nghiệp vụ thấp là
mục tiêu chính trong quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại.
Cuối cùng, quản lý chất lượng cho vay nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả cho
vay và tăng khả năng cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường. Đây chính là mục

tiêu cuối cùng và quan trọng nhất mà các ngân hàng thương mại đặt ra trong quản lý
chất lượng cho vay của mình. Hiệu quả cho vay bao gồm tỷ lệ giữa lợi nhuận cho
vay trên tổng dư nợ cho vay, tỷ lệ nợ quá hạn và tỷ lệ nợ xấu, hiệu suất sử dụng
nguồn vốn huy động để cho vay, tỷ lệ chênh lệch lãi giữa cho vay và huy động
vốn... Nếu những chỉ số này được duy trì và đảm bảo theo tỷ lệ mục tiêu mà các
ngân hàng thương mại đặt ra, thì chắc chắn các ngân hàng đó sẽ duy trì và đạt được
các chỉ tiêu kinh doanh mà ban lãnh đạo đề ra. Một khi hiệu quả cho vay được nâng
cao, ngân hàng thương mại sẽ có nguồn lực và khả năng để cạnh tranh tốt hơn các
ngân hàng đối thủ, từ đó ngày một mở rộng hơn về mạng lưới khách hàng, thị phần
và thị trường không ngừng tăng lên. Do vậy nâng cao hiệu quả cho vay và tăng khả
năng cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường chính là mục tiêu cuối cùng trong
quản lý chất lượng cho vay của các ngân hàng thương mại.
1.2.2. Bộ máy quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại
Bộ máy quản lý chất lượng cho vay chính là hệ thống được xây dựng và vận
hành một cách đầy đủ, toàn diện và liên tục trong hoạt động quản lý chất lượng cho
vay của ngân hàng thương mại. Bộ máy quản lý chất lượng cho vay nhằm thiết lập
các giới hạn hoạt động an toàn và các chốt kiểm soát chất lượng trong một quy trình
thực hiện nghiệp vụ; các cơng cụ đo lường, phát hiện rủi ro; các hoạt động giám sát
sự tuân thủ và nhận diện kịp thời các loại rủi ro mới phát sinh và các phương án,
biện pháp chủ động phòng ngừa, đối phó một khi có rủi ro xảy ra.
Hiện nay ở các ngân hàng thương mại tại Việt Nam đang có hai mơ hình phổ
biến được áp dụng. Đó là mơ hình quản lý chất lượng cho vay tập trung và mơ hình
quản lý chất lượng cho vay phân tán.
Đối với mơ hình quản lý chất lượng cho vay tập trung, mơ hình này có sự tách
biệt một cách độc lập giữa 3 chức năng: quản lý chất lượng cho vay, kinh doanh và


13

tác nghiệp. Sự tách biệt giữa 3 chức năng nhằm mục tiêu hàng đầu là giảm thiểu rủi

ro trong hoạt động cho vay ở mức thấp nhất đồng thời phát huy được tối đa kỹ năng
chuyên môn của từng vị trí cán bộ làm cơng tác cho vay. Điểm mạnh của mơ hình
này là quản lý chất lượng cho vay một cách hệ thống trên quy mơ tồn ngân hàng,
đảm bảo tính cạnh tranh lâu dài, thiết lập và duy trì mơi trường chất lượng cho vay
đồng bộ, phù hợp với quy trình quản lý gắn với hoạt động của các bộ phận kinh
doanh nâng cao năng lực đo lường giám sát rủi ro trong hoạt động cho vay, xây
dựng chính sách quản lý chất lượng cho vay thống nhất cho tồn hệ thống và thích
hợp với ngân hàng quy mơ lớn. Tuy nhiên mơ hình này có điểm yếu là việc xây
dựng và triển khai mơ hình quản lý chất lượng cho vay tập trung này đòi hỏi phải
đầu tư nhiều công sức và thời gian, đội ngũ cán bộ phải có kiến thức cần thiết và
biết áp dụng lý thuyết với thực tiễn.
Cấp phê duyệt

Phê duyệt cho vay và quản lý cho vay

Phịng Khách hàng

Tìm kiếm và phát triển khách hàng

lý hiện
chất lượng
cho vay
trung
Phịng QuảnHình
lý nợ1.1. Mơ hình quản
Thực
chức năng
tác tập
nghiệp

Đối với mơ hình quản lý chất lượng cho vay phân tán, mơ hình này chưa có sự
tách bạch giữa chức năng quản lý chất lượng cho vay, kinh doanh và tác nghiệp.
Trong đó, phịng Khách hàng của ngân hàng thực hiện đầy đủ 3 chức năng và chịu
trách nhiệm đối với mọi khâu chuẩn bị cho một khoản vay. Điểm mạnh của mơ hình
này là cơ cấu tổ chức gọn nhẹ, đơn giản, thích hợp với ngân hàng quy mơ nhỏ.
Điểm yếu của mơ hình này là có nhiều cơng việc tập trung hết một nơi, thiếu sự
chuyên sâu, việc quản lý chất lượng cho vay đều theo phương thức từ xa dựa trên số
liệu chi nhánh báo cáo lên hoặc quản lý gián tiếp thông qua chính sách cho vay.
Phê duyệt cho vay và quản lý cho vay

Phịng Khách hàng

Tìm kiếm và phát triển khách hàng

Thực hiện chức năng tác nghiệp


14

Hình 1.2. Mơ hình quản lý chất lượng cho vay phân tán

Hiện nay, xuất phát từ đòi hỏi thực tiễn của hoạt động cho vay, theo khuyến
cáo của ủy ban Basel và tuân thủ thông lệ quốc tế, căn cứ vào các điều kiện chung
về pháp lý, thị trường, công nghệ, con người, mơ hình các ngân hàng thương mại tại
Việt Nam khuyến nghị nên áp dụng mơ hình quản lý chất lượng cho vay tập trung.
Tại Hội sở chính sẽ tách bạch chức năng ra quyết định cho vay với chức năng quản
lý cho vay trên cơ sở phân định trách nhiệm và chức năng rõ ràng giữa các bộ phận
thẩm định, phê duyệt cho vay, quản lý cho vay, quản lý chất lượng cho vay. Tại chi
nhánh sẽ tiến hành tách các bộ phận, chức năng bán hàng (tiếp xúc khách hàng, tiếp
thị…), chức năng phân tích cho vay (phân tích, thẩm định, dự báo, đánh giá khách

hàng …) và chức năng tác nghiệp (xử lý hồ sơ, theo dõi, giám sát khoản vay, thu nợ,
thu lãi…). Với mơ hình này, bộ phận khách hàng chịu trách nhiệm tìm kiếm, phát
triển và chăm sóc khách hàng. Bộ phận này sẽ tìm hiểu nhu cầu của khách hàng,
hướng dẫn khách hàng hồn thiện hồ sơ vay vốn, sau đó chuyển tồn bộ hồ sơ và
các thơng tin liên quan đến khách hàng cho bộ phận phân tích cho vay. Bộ phận
phân tích cho vay kiểm tra thơng tin, thu thập các thông tin bổ sung qua các kênh
thông tin lưu trữ ngân hàng, hỏi tin qua CIC, tìm hiểu trên các phương tiện thông tin
đại chúng… Trên cơ sở thơng tin đó, bộ phận phân tích cho vay thực hiện phân tích,
đánh giá tồn bộ các nội dung từ tình hình chung về khách hàng, tình hình tài chính,
phương án, dự án vay vốn đến các nội dung về đảm bảo tiền vay. Bộ phận phân tích
cho vay trực tiếp báo cáo kết quả, phân tích đánh giá khách hàng lên người phê
duyệt cho vay. Kết quả phê duyệt cho vay sau đó sẽ được chuyển cho bộ phận lưu
trữ thông tin đồng thời được chuyển cho bộ phận khách hàng để thực hiện các khâu
tiếp theo trong quy trình cho vay đối với khách hàng.
1.2.3. Nội dung quản lý chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại
1.2.3.1. Lập kế hoạch chất lượng cho vay
Lập kế hoạch chất lượng cho vay là việc xác định mục tiêu và lựa chọn
những phương thức thực hiện để đạt được các mục tiêu về chất lượng cho vay của


15

ngân hàng thương mại. Lập kế hoạch chất lượng cho vay là một giai đoạn của hoạt
động quản lý chất lượng cho vay tại các ngân hàng thương mại. Lập kế hoạch chất
lượng cho vay đưa ra mục tiêu cũng như quy định những quy trình trong đó sử dụng
mọi nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu trong công tác quản lý chất lượng cho vay.
Lập kế hoạch chất lượng cho vay là bước đầu tiên trong quy trình quản lý chất
lượng cho vay, nó có vai trị quyết định tới hiệu quả của hoạt động quản lý. Việc lập
kế hoạch chất lượng cho vay khả thi với nguồn lực hiện có thì sẽ giúp q trình tổ
chức thực thi diễn ra hiệu quả, ít hoặc khơng cần có sự điều chỉnh. Hiện nay, các

ngân hàng thương mại thường lập kế hoạch chất lượng cho vay trong giai đoạn tiếp
theo trên cơ sở thực hiện những năm trước. Lập kế hoạch về chất lượng cho vay là
khâu quan trọng và tiên quyết trong quản lý chất lượng cho vay của các ngân hàng
thương mại.
Lập kế hoạch cho vay tại các chi nhánh ngân hàng thương mại được thực
hiện bởi Phòng Khách hàng. Trên cơ sở chỉ tiêu chất lượng cho vay đã được hội sở
chính phân bổ, Phịng Khách hàng căn cứ kết quả thực hiện của các Phòng ban
trong năm liền kề, đánh giá thị trường và các nguồn lực của chi nhánh để đặt ra các
mục tiêu về chất lượng cho vay và phương thức để thực hiện được các mục tiêu đó.
Bản dự thảo kế hoạch chất lượng cho vay sau khi nhận được những ý kiến góp ý
rộng rãi của các phịng ban khác trong chi nhánh, sẽ có những điều chỉnh cho phù
hợp trước khi trình ban giám đốc quyết định để áp dụng cho năm kế hoạch. Nội
dung lập kế hoạch chất lượng cho vay của các chi nhánh ngân hàng thương mại
thường bao gồm:
Một là, kế hoạch về tỷ lệ nợ quá hạn và tỷ lệ nợ xấu của ngân hàng thương
mại. Tỷ lệ nợ quá hạn được xác định qua công thức sau:
Dư nợ cho vay quá hạn
X 100%
Tổng dư nợ cho vay
Dư nợ cho vay quá hạn là các khoản vay phân loại nợ từ nhóm 2 tới nhóm 5

Tỷ lệ nợ quá hạn

=

tại ngân hàng thương mại. Tỷ lệ nợ quá hạn này có ý nghĩa là có bao nhiêu đồng nợ
quá hạn trong 1 đồng tổng dư nợ của ngân hàng thương mại.
Tỷ lệ nợ xấu được xác định qua công thức sau:
Tỷ lệ nợ quá hạn

=

Các khoản cho vay nợ xấu

X 100%


16

Tổng dư nợ cho vay
Các khoản cho vay nợ xấu là các khoản vay phân loại nợ từ nhóm 3 tới nhóm
5 của các ngân hàng thương mại. Tỷ lệ nợ xấu cho thấy ngân hàng thương mại có
bao nhiêu đồng nợ xấu trong 1 đồng tổng dư nợ.
Các ngân hàng thương mại hiện nay thường đưa ra kế hoạch chất lượng cho
vay tuân theo quy định của ngân hàng nhà nước. Hiện tại tỷ lệ nợ quá hạn tối đa
theo quy định của ngân hàng nhà nước là 5%, tỷ lệ nợ xấu tối đa là 3% cho mỗi
ngân hàng thương mại.
Hai là, kế hoạch tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay và tổng dư nợ cho vay của
ngân hàng thương mại. Một ngân hàng thương mại có tốc độ tăng trưởng dư nợ cho
vay cao và tổng dư nợ cao trong mức cho phép của Ngân hàng nhà nước thì rõ ràng
có chất lượng cho vay tốt hơn ngân hàng thương mại khác. Khi ngân hàng thương
mại có tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay cao thì quy mơ tài sản sinh lời của ngân
hàng sẽ tăng cao và do đó lợi nhuận từ cho vay cũng tăng lên, hiệu quả của hoạt
động cho vay được cải thiện, chất lượng cho vay từ đó cũng tăng lên. Tốc độ tăng
trưởng dư nợ cho vay được xác định qua công thức sau:
Tốc độ tăng trưởng

=

Tổng dư nợ năm (T+1) – Tổng dư nợ năm T

Tổng dư nợ năm T

X 100%
dư nợ cho vay
Chất lượng cho vay trong năm kế hoạch sẽ được thể hiện ở tốc độ tăng trưởng dư

nợ cho vay kỳ kế hoạch, cũng là tổng dư nợ cho vay năm kế hoạch.
Ba là, lập kế hoạch chất lượng cho vay thông qua tỷ trọng dư nợ cho vay
theo ngành kinh tế. Hiện nay, ngân hàng thương mại tài trợ rất nhiều ngành và lĩnh
vực khác nhau, trong đó mỗi ngành, mỗi lĩnh vực có đặc thù khác nhau, có rủi ro
khác nhau và tỷ suất sinh lời khác nhau. Do vậy, mỗi một cơ cấu cho vay theo ngành
khác nhau thì ngân hàng thương mại sẽ có chất lượng cho vay là khơng giống nhau.
Hiện nay, một số ngành và lĩnh vực được ưu tiên phát triển, lãi suất cho vay sẽ là lãi
suất ưu đãi theo định hướng của chính phủ và ngân hàng nhà nước. Trong khi các
ngành và lĩnh vực khác, các ngân hàng thương mại sẽ được đàm phán lãi suất cho vay
với các khách hàng. Việc lập kế hoạch cơ cấu dư nợ trong năm kế hoạch sẽ tác động
trực tiếp tới hiệu quả và chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại.
Bốn là, kế hoạch chất lượng cho vay thông qua tỷ lệ sử dụng vốn và tỷ lệ


17

sinh lời của tổng dư nợ cho vay. Đối với một ngân hàng thương mại, huy động vốn
nhàn rỗi từ nền kinh tế để cho vay nhằm thu được hiệu quả tối đa. Các nguồn huy
động sau khi đảm bảo tỷ lệ dự trữ bắt buộc thì được các ngân hàng thương mại tài
trợ cho các phương án sử dụng vốn hiệu quả. Tỷ lệ sử dụng vốn được tính tốn
thơng qua cơng thức sau đây:
Tổng dư nợ cho vay
X 100%
Tổng huy động nguồn vốn

Hiệu quả sinh lời của tổng dư nợ cho vay đo lường tỷ số giữa lợi nhuận từ hoạt
Tỷ lệ sử dụng vốn

=

động cho vay chia cho tổng dư nợ cho vay trong kỳ. Chỉ số này được tính tốn
thơng qua cơng thức sau đây:
Tỷ lệ sinh lời của

=

Lợi nhuận từ hoạt động cho vay
Tổng dư nợ cho vay

X 100%
tổng dư nợ cho vay
Một ngân hàng thương mại có tỷ lệ sử dụng vốn và tỷ lệ sinh lời của tổng dư
nợ cho vay càng cao thì chất lượng cho vay càng cao. Do vậy đây là một chỉ tiêu
quan trọng trong lập kế hoạch chất lượng cho vay của các ngân hàng thương mại.
1.2.3.2. Kiểm soát chất lượng cho vay
Kiểm soát chất lượng cho vay là một phần của quản lý chất lượng cho vay
tập trung vào thực hiện các yêu cầu chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại.
Kiểm soát chất lượng cho vay là việc kiểm sốt các q trình cung ứng dịch vụ cho
vay thơng qua kiểm sốt các yếu tố như con người, máy móc, phương pháp, thơng
tin và mơi trường làm việc tại ngân hàng thương mại. Yếu tố cơng nghệ là các yếu
tố có tầm quan trọng đặc biệt ảnh hưởng đến sự hình thành chất lượng cho vay. Yếu
tố con người ở đây bao gồm toàn bộ nguồn nhân lực trong một ngân hàng thương
mại từ lãnh đạo cao nhất đến các nhân viên đều tham gia vào quá trình tạo chất
lượng cho vay. Tại các ngân hàng thương mại, hoạt động kiểm soát chất lượng cho
vay được bắt đầu từ lúc tiếp xúc khách hàng cho vay, sau đó tìm hiểu nhu cầu, thẩm

định, cung cấp dịch vụ, kiểm tra sau cho vay và thu hồi nợ.
Để kiểm soát chất lượng cho vay, các ngân hàng thương mại đã ban hành các
quy trình nghiệp vụ, trong đó quy định rõ các bước cần thực hiện nhằm kiểm soát
chất lượng cho vay. Trước hết, khi tiếp xúc và thẩm định khách hàng, đối với những
khách hàng mới, bắt buộc phải có một cán bộ thẩm định và một cán bộ lãnh đạo bộ


18

phận cho vay cùng tham gia tiếp xúc và thẩm định khách hàng. Với góc nhìn từ 2
cán bộ ở 2 vị trí độc lập, các ngân hàng sẽ có góc nhìn đa chiều về khách hàng, giúp
kiểm sốt được chất lượng cho vay ngay từ khâu thẩm định cho vay. Đối với khâu
thẩm định tài sản bảo đảm, bắt buộc phải có 02 cán bộ cho vay cùng tham gia thẩm
định và ký trên báo cáo thẩm định tài sản bảo đảm, điều này kiểm soát chất lượng
cho vay đối với tài sản bảo đảm của khách hàng. Đối với khâu ký kết hợp đồng và
giải ngân, bộ phận quản lý nợ của ngân hàng sẽ có trách nhiệm kiểm tra tính hợp
pháp, hợp lý và hợp lệ của danh mục hồ sơ pháp lý, hồ sơ mục đích sử dụng vốn, hồ
sơ tài chính và hồ sơ tài sản bảo đảm của khách hàng. Tất cả các hồ sơ đều được
lãnh đạo bộ phận cho vay ký kiểm sốt trước khi trình giám đốc phê duyệt, lãnh đạo
bộ phận quản lý nợ kiểm soát trước khi mở hồ sơ giải ngân vốn vay. Sau khi giải
ngân vốn vay, bộ phận quản lý nợ có trách nhiệm in và kiểm tra các phiếu gốc và lãi
vay đến hạn trong tháng để bộ phận cho vay đôn đốc khách hàng thanh toán nợ, bộ
phận dịch vụ khách hàng theo dõi tiền về trên tài khoản của khách hàng để thu nợ.
Định kỳ hoặc đột xuất, bộ phận cho vay trực tiếp xuống kiểm tra hoạt động sản xuất
kinh doanh của khách hàng nhằm đánh giá mục đích sử dụng vốn vay, tình hình
hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm kiểm soát chất lượng cho vay. Bộ phận kiểm
tra giám sát tuân thủ, định kỳ hoặc đột xuất kiểm tra toàn bộ hoặc chọn mẫu các hồ
sơ vay đã giải ngân, tiến hành kiểm tra thực tế đối với khách hàng để phát hiện các
vi phạm và sai sót nếu có. Phịng Kế tốn có trách nhiệm theo dõi việc thực hiện các
chỉ tiêu về chất lượng cho vay đã được thơng qua theo kế hoạch chất lượng cho vay,

tính tốn các chỉ số về tỷ suất sinh lời, đánh giá mức độ lợi nhuận theo từng ngành
kinh tế... để tham mưu trình ban lãnh đạo đưa ra các quyết định về chất lượng cho
vay. Với quy trình chặt chẽ trên đây, các chi nhánh ngân hàng thương mại có thể
kiểm sốt được chất lượng cho vay của mình một cách tốt nhất.
Như vậy, kiểm soát chất lượng cho vay là nội dung được tiến hành thường
xuyên của các ngân hàng thương mại trong quản lý chất lượng cho vay, thông qua
hoạt động từ nhiều phịng ban chun mơn khác nhau. Kiểm soát chất lượng cho
vay về cơ bản bao gồm những nội dung cụ thể sau đây:
Một là, kiểm soát chất lượng cho vay nhằm không để phát sinh nợ xấu và nợ