Quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ tỉnh Điện Biên (Luận văn thạc sĩ)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.18 MB, 115 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
LƯU DUY HÀ
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG
HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
LƯU DUY HÀ
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG
HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH NGUYỄN VĂN HỘ
THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu,
kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.
Thái Nguyên, ngày 8 tháng 12 năm 2018
Tác giả luận văn
Lưu Duy Hà
i
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới
GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo cho tác giả
hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, các thầy giáo, cô giáo Khoa
Tâm lý Giáo dục, Phòng đào tạo (sau đại học) trường Đại học sư phạm - Đại
học Thái Nguyên, các thầy, cô giáo trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý
trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp.
Xin cảm ơn Ban giám hiệu, cán bộ, giáo viên, học sinh các trường
PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, cùng bạn bè đã giúp đỡ, động
viên, tạo mọi điều kiện tốt nhất và đóng góp những ý kiến quý báu cho tác giả
trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp.
Luận văn không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được sự quan
tâm chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên
cứu được hoàn chỉnh hơn.
Thái Nguyên, ngày 8 tháng 12 năm 2018
Tác giả luận văn
Lưu Duy Hà
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT .......................................................... iv
DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài ................................................................ 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI
KHÓA Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ................................................... 6
1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................ 6
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6
1.1.2. Trong nước ................................................................................................ 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 11
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. ...................................... 11
1.2.3. Quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường trung học cơ sở ........................ 14
1.3. Những vấn đề cơ bản của hoạt động ngoại khóa ở trường THCS ............. 15
1.3.1. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................... 15
1.3.2. Đặc điểm và ý nghĩa của hoạt động ngoại khoá ở THCS ....................... 16
1.3.3. Hoạt động ngoại khóa ở trường THCS.................................................... 22
1.4. Quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trường Trung học cơ sở ........... 27
1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động ngoại khoá môn học ở trường THCS ........ 27
iii
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trường trung
học cơ sở ............................................................................................................ 28
1.5. Chức năng của hiệu trưởng đối với quản lý hoạt động ngoại khóa ........... 32
1.5.1. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa ở trường THCS ................. 32
1.5.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động ngoại khóa ................................. 32
1.5.3. Chỉ đạo tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh ............................... 33
1.5.4. Kiểm tra đánh giá kết quả giáo viên tổ chức hoạt động ngoại khóa ....... 35
1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường
trung học cở sở................................................................................................... 36
Kết luận chương 1: ............................................................................................ 39
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI
KHÓA Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ
TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ TỈNH ĐIỆN BIÊN ................... 41
2.1. Khái quát về giáo dục PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên....... 41
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học
ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ,
tỉnh Điện Biên. ................................................................................................... 43
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 43
2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 43
2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 43
2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 43
2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học cho học sinh ở
trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên................................... 45
2.3.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động ngoại khóa môn học của
CBQL, GV và HS .............................................................................................. 45
2.3.2. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường
phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ...... 49
iv
2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường
PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .............................................. 56
2.4. Đánh giá chung ........................................................................................... 63
2.4.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 63
2.4.2. Những tồn tại ........................................................................................... 64
2.4.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 64
Kết luận chương 2: ............................................................................................ 66
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG
HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN .................................. 67
3.1. Những nguyên tắc xây dựng biện pháp ...................................................... 67
3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu của quá trình dạy học và quá trình giáo dục ...... 67
3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả của việc huy động các nguồn lực trong dạy học...... 68
3.1.4. Đảm bảo tính phối hợp ............................................................................ 69
3.1.5. Đảm bảo tính kế thừa và tính phát triển .................................................. 69
3.1.6. Đảm bảo tính thống nhất, hiệu quả .......................................................... 70
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các
trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên................................... 70
3.2.1. Nâng cao nhận thức về hoạt động ngoại khóa môn học cho cán bộ
quản lý, giáo viên và học sinh ........................................................................... 70
3.2.2. Bồi dưỡng năng lực giáo viên ................................................................. 73
3.2.3. Xây dựng các điều kiện để tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa................. 79
3.2.4. Đa dạng các hoạt động ngoại khóa .......................................................... 82
3.2.5. Tăng cường trao đổi kinh nghiệm giữa các trường trong tổ chức
hoạt động ngoại khóa ......................................................................................... 84
3.2.6. Đổi mới công tác thi đua, nhân rộng điển hình tiên tiến về công tác
tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học trong các tổ chuyên môn, trong
nhà trường .......................................................................................................... 86
v
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .......................... 88
3.4.1. Đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp .......................................... 88
3.4.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp ............................................. 89
Kết luận chương 3: ............................................................................................ 90
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 91
1. Kết luận .......................................................................................................... 91
2. Khuyến nghị................................................................................................... 92
2.1. Đối với UBND huyện Nậm Pồ ................................................................... 92
2.2. Đối với Sở GD&ĐT Điện Biên, Phòng GD&ĐT Nậm Pồ ........................ 93
2.3. Đối với lãnh đạo các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ ................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 94
PHẦN PHỤ LỤC
vi
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
CBG
Chưa bao giờ
CBQL
Cán bộ quản lý
ĐH-CĐ
Đại học - Cao đẳng
ĐTKS
Đối tượng khảo sát
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
GV
Giáo viên
GVCN
Giáo viên chủ nhiệm
HĐNK
Hoạt động ngoại khóa
HS
Học sinh
NXB
Nhà xuất bản
PHT
Phó hiệu trưởng
PHT
Phó hiệu trưởng
PTDTBT
phổ thông dân tộc bán trú
QLGD
Quản lý giáo dục
SL
Số lượng
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
TNTP
Thiếu niên tiên phong
TT
Thỉnh thoảng
TTBM
Tổ trưởng bộ môn
TX
Thường xuyên
UBND
Ủy ban nhân dân
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
iv
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Quy mô trường lớp và số học sinh cấp Trung học cơ sở .................. 42
Bảng 2.2: Thực trạng nhận thức về vị trí HĐNK của CBQL ............................ 45
Bảng 2.3. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về ý nghĩa và tác dụng
của tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học .................................... 46
Bảng 2.4: Nhận thức của GV về mục tiêu HĐNK ............................................ 48
Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL và GV về hình thức tổ chức hoạt động ngoại
khóa ở trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ......... 49
Bảng 2.6. Thực trạng nội dung hoạt động ngoại khóa của trường PTDTBT
THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên cho HS trường PTDTBT
THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ............................................ 51
Bảng 2.8. Thực trạng về hình thức tổ chức các hoạt động ngoại khóa của
trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................ 52
Bảng 2.9. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học trong hoạt động
ngoại khóa ................................................................................. 53
Bảng 2.10. Thực trạng về mức độ tiến hành các hoạt động ngoại khoá của
trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ................ 53
Bảng 2.11. Số lần tổ chức tổ ngoại khoá bộ môn năm học 2017-2018 của
một số trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .... 54
Bảng 2.12. Thực trạng về những khó khăn gặp phải khi tổ chức HĐNK ......... 55
Bảng 2.13. Thực trạng về nội dung quản lý hoạt động ngoại khoá môn học
của hiệu trưởng trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh
Điện Biên. ........................................................................................ 56
Bảng 2.14: Thực trạng việc xây dựng kế hoạch HĐNK của CBQL, GV ......... 58
Bảng 2.15: Thực trạng chỉ đạo hoạt động ngoại khóa môn học ........................ 60
Bảng 2.16: Thực trạng phối hợp các lực lượng giáo dục tham gia tổ chức
HĐNK của CBQL ........................................................................... 62
v
Bảng 2.17: Thực trạng việc kiểm tra đánh giá kết quả tổ chức HĐNK của
CBQL và GV ................................................................................... 63
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đề xuất Mức độ
cần thiết ........................................................................................... 88
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất Mức độ
khả thi .............................................................................................. 89
vi
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngày nay giáo dục được coi là nền móng của sự phát triển khoa học kỹ thuật,
là con đường ngắn nhất và nhanh nhất để thu hẹp khoảng cách giữa các nước và đem
lại thịnh vượng cho nền kinh tế quốc dân. Vì vậy, có thể nói giáo dục là sự phát triển
và có thể khẳng định rằng sẽ không có bất cứ sự phát triển nào đối với con người, đối
với kinh tế, văn hoá và xã hội nếu không có giáo dục. Một trong những mảng giáo
dục quan trọng ở nhà trường phổ thông hiện nay là hoạt động ngoại khóa. Ngoại khóa
không chỉ hỗ trợ cho giáo dục nội khóa mà còn góp phần phát triển và hoàn thiện
nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và năng lực sáng tạo của học sinh. Giáo dục ngoại
khóa với sự phong phú và đa dạng về nội dung thể hiện qua các hoạt động học tập,
hoạt động xã hội, văn nghệ, thể dục thể thao, tham quan, lao động, nghiên cứu khoa
học v.v… nhờ đó các kiến thức tiếp thu được ở trên lớp có cơ hội được áp dụng, mở
rộng thêm trên thực tế, đồng thời có tác dụng nâng cao hứng thú học tập nội khóa.
Hoạt động ngoại khoá các môn học là một trong những hình thức hoạt động ngoài giờ
học chính khoá trên lớp có tác dụng góp phần nâng cao chất lượng học tập và giáo
dục cho học sinh. Hoạt động ngoại khoá bao gồm các hình thức tổ chức như: Câu lạc
bộ khoa học, dạ hội khoa học hay nghệ thuật, tổ ngoại khoá... Đây là những hình thức
tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của học sinh, tạo sân chơi để
học sinh được trổ tài, được giao lưu và được bộc lộ mình. Hoạt động này không chỉ
giúp cho học sinh phát triển nhanh về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả năng ứng
xử tốt, vận dụng kiến thức tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng
cao kiến thức, làm cho học sinh hứng thú, yêu thích môn học hơn. Mặt khác, hoạt
động ngoại khóa bộ môn còn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều kiện
thuận lợi cho việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - những kĩ
năng rất cần thiết cho mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc hàng ngày. Hơn thế
nữa, hoạt động ngoại khoá bộ môn cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự hiểu
biết và hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thông qua các hoạt động
ngoại khoá, học sinh được củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến
thức mới, phát triển hứng thú nhận thức các môn học, do đó kiến thức, kĩ năng của
các em vững chắc hơn, sâu sắc hơn và rộng hơn.
1
Trong điều kiện tri thức bùng nổ, kiến thức của các môn học quá nhiều, có
nhiều môn học mới xuất hiện, chương trình mới và sách giáo khoa mới bắt buộc học
sinh phải tiếp thu một cách toàn diện một khối lượng đồ sộ về kiến thức - kỹ năng thái độ - năng lực. Các giờ học với số lượng thời gian hạn chế không thể thoả mãn
nhu cầu của học sinh và yêu cầu của chương trình, sách giáo khoa mới. Vì vậy, việc
tổ chức hoạt động ngoại khoá đang trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Hoạt động ngoại khoá thực sự trở nên hữu ích và thành công, ngoài vai trò của
học sinh và giáo viên thì chìa khoá quyết định sự thành công này là các yếu tố thể
hiện qua chức năng của người quản lý như là các biện pháp quản lý và tổ chức hoạt
động ngoại khoá môn học. Xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch hoạt động, tổ chức
hoạt động ngoại khoá môn học với các hình thức phù hợp, chỉ đạo của người hiệu
trưởng và công tác giám sát, đánh giá kết quả là những công việc cần thiết khi thực
hiện các hoạt động ngoại khoá môn học. Tuy nhiên, hoạt động ngoại khoá môn học
trong các nhà trường THCS còn nhiều hạn chế. Các hoạt động này mới chỉ dừng lại ở
những môn có thế mạnh (Ngữ văn, Địa lí…), hình thức tổ chức cũng chưa phong phú,
chưa tạo được hứng thú thật sự cho học sinh, giáo viên chỉ chú trọng cung cấp và
nhồi nhét kiến thức, làm cho học sinh và phụ huynh cảm thấy nặng nề, kết quả học
tập của học sinh không cao nên nhiều gia đình, để đảm bảo cho con thi đỗ vào các
trường THPT buộc các em phải đi học thêm.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do thiếu lý luận về tổ chức và quản lý
hoạt động ngoại khoá môn học của các nhà quản lý và giáo viên. Sự nhận thức chưa
đầy đủ về vai trò và tác dụng của các hình thức hoạt động ngoại khoá của đội ngũ
giáo viên, cán bộ quản lý nhà trường. Giáo viên nhìn nhận một cách còn phiến diện
về hoạt động ngoại khoá, năng lực tổ chức hoạt động ngoại khoá còn hạn chế, các nhà
quản lý còn thiếu những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy các hoạt động ngoại
khoá môn học. Các điều kiện để tổ chức hoạt động ngoại khoá còn hạn chế: Thiếu địa
điểm, thiếu phương tiện, đặc biệt là các tài liệu tham khảo...
Vấn đề tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT THCS
huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên chưa được quan tâm đúng mức để nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện. Để có được các giải pháp đồng bộ, phù hợp với thực tế của
giáo dục địa phương nhằm tăng cường vai trò của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản
2
lý, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh thì vấn đề hết sức cần
thiết hiện nay là việc nghiên cứu thực trạng công tác tổ chức và quản lý hoạt động
ngoại khóa ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn vấn đề “Quản lý hoạt động ngoại khóa
ở các trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên” làm đề tài nghiên cứu
của luận văn này.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về công tác quản lý và tổ chức hoạt
động ngoại khóa, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học,
góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở
các trường PTDT BT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường PTDTBT
THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
4. Giả thuyết khoa học
Vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học đã được quan tâm tổ chức ở các
trường phổ thông dân tộc bán trú trung học sơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên đã
được các cấp quản lý quan tâm, tuy nhiên còn nhiều hạn chế bất cập. Nếu nghiên cứu
được cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các
trường PTDTBT THCS của huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên sẽ giúp cho việc đề xuất
được biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học phù hợp, khoa học và có hệ
thống, sẽ nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học, thực hiện mục
tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở các trường PTDTBT THCS
huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường THCS.
5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động ngoại khoá môn học ở các
trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
3
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường
PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài
6.1. Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động ngoại khóa môn học (môn
Văn, Lịch sử, Địa lý, tiếng Anh) của hiệu trưởng ở các trường PTDTBT THCS huyện
Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
6.2. Đề tài tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa môn
học tại 9 trường PTDTBTTHCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên bao gồm: Nà Khoa,
Nà Hỳ, Na Cô Sa, Nà Bủng, Phìn Hồ, Chà Cang, Chà Tở, Pa Tần, Nậm Tin.
Tiến hành khảo sát trong năm học: Từ 8/2017 đến 8/2018.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập và nghiên cứu các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công
trình nghiên cứu khoa học về QLGD, QL hoạt động ngoại khóa môn học; phân tích,
tổng hợp các nội dung để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát: Sử dụng phương pháp này để thu thập thông tin từ
thực tiễn hoạt động ngoại khóa môn học và thực tiễn quản lý hoạt động ngoại khóa
môn học ở các trường PTDTBT THCS của huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng mẫu phiếu khảo sát để xin ý
kiến của CBQL và giáo viên gồm:
Mẫu phiếu khảo sát ý kiến của giáo viên trực tiếp tham gia tổ chức các hoạt
động ngoại khóa môn học. Mẫu phiếu khảo sát ý kiến của CBQL cấp trường là hiệu
trưởng, phó hiệu trưởng.
- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn GV để thu thông tin về tổ chức hoạt
động ngoại khóa.
- Phương pháp chuyên gia: Xin tư vấn thêm từ các chuyên gia có kinh nghiệm
về tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học và CBQL có kinh nghiệm QL hoạt động
ngoại khóa môn học.
- Nghiên cứu sản phẩm: Phân tích những sáng kiến về quản lý hoạt động ngoại
khóa môn học và kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa của một số giáo viên ở các
trường PTDTBT THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
4
7.3. Phương pháp bổ trợ
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu thu được trong đề tài.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận - khuyến nghi và phụ lục, nội dung chính của đề
tài bao gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường trung học
cơ sở.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT
THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa ở các trường PTDTBT
THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.
5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Ở hầu hết các nước trên thế giới, hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động
ngoại khoá là một phần rất quan trọng trong cấu trúc chương trình giáo dục. Hoạt
động này được chú trọng nghiên cứu và thực hiện như nhằm giúp học sinh học tập đạt
kết quả tốt, làm tiền đề phát triển giáo dục toàn diện người học.
Mỗi năm, có khoảng 6 triệu học sinh tại Anh [4] được tham gia vào các hoạt
động ngoại khoá và hoạt động ngoài giờ lên lớp, số lượng học sinh hàng tuần được đi
tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập lên tới hàng nghìn em. Theo các
nhà giáo dục Anh, các hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức với cuộc sống.
Chính phủ Anh cho rằng, trong công tác giáo dục thế hệ trẻ thì các hoạt động này là
hết sức quan trọng. Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các hoạt động
này, chính phủ Anh đã đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo viên và nhà
trường, tăng cường các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức các hoạt động
ngoại khoá và các hoạt động ngoài giờ lên lớp khác. Bà Ruth Kelly, Bộ trưởng Bộ
Giáo dục Anh nhận xét: Các hoạt động ngoài giờ lên lớp, nhất là các hoạt động ngoại
khoá đã làm giàu chương trình học, tạo dựng niềm tin và cũng cố kĩ năng cho học
sinh. Qui định mới của Bộ Giáo dục Anh năm 2005 về tổ chức và quản lý các hoạt
động ngoài giờ lên lớp nêu rõ:
Cần cam kết rằng tất cả mọi trẻ em phải có cơ hội tham gia một cách có chất
lượng các hoạt động ngoài giờ lên lớp, học tập các kinh nghiệm sống;
• Khuyến khích các trường học liên kết với nhau trong việc tổ chức các hoạt
động này;
• Khuyến khích cha mẹ học sinh tham gia;
• Đưa ra các hỗ trợ và các lời khuyên;
• Cung cấp thông tin và các hướng dẫn thực hành;
• Đặt mục tiêu ưu tiên cho việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
6
Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của hoạt động ngoại
khoá trong thực hiện mục tiêu giáo dục[4]. Trong quá trình học tập tại trường THCS,
học sinh Nhật Bản dành khá nhiều thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các
trường học ở Nhật Bản thuộc loại hình bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động này tập
trung chủ yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như
dạy các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu nướng,
các nghề truyền thống... Ngoại khoá các môn học chủ yếu tổ chức qua các cuộc thi,
các trò chơi ở trường và trên tivi. Chương trình cải cách giáo dục của Nhật Bản giảm
bớt thời lượng các giờ học tại lớp để tăng cường nhiều hơn các hoạt động ngoại khóa
cho học sinh.
Các hình thức hoạt động ngoại khoá của các trường học phổ thông ở các nước
chủ yếu tập trung vào tổ chức các trò chơi trí tuệ, dạ hội, câu lạc bộ nhạc, kịch, thể
thao, hội hoạ... Nhà giáo dục học nổi tiếng Jan Amos Cômenski[12] người Tiệp Khắc
với quan điểm giáo dục đầy thuyết phục "Để hình thành nhân cách cho học sinh, giáo
viên cần đưa cho họ vào nhiều loại hình - hình thức học tập khác nhau trong đó có
hoạt động ngoại khóa theo môn học", Ông đã áp dụng phương pháp dạy học mới, tích
cực, đặc biệt là việc mở rộng các hình thức học tập ngoài lớp để khơi dậy và phát huy
những khả năng tiềm ẩn, rèn luyện cá tính cho học sinh.
Kết quả nghiên cứu khoa học sư phạm của T.V Smiecnôv[12] - Nhà sư phạm
người Nga tổng kết lại rằng: “Muốn giáo dục học sinh thành người có kiến thức văn
hoá, trong các bài nội khoá về văn học, tôi đã giới thiệu cho các em về các mặt khác
nhau của nghệ thuật, đào sâu những kiến thức đó trong hoạt động ngoại khoá môn
học”. Theo ông “Ngoại khoá để thu hút học sinh, làm cho họ hứng thú và đi đến kết
luận rằng công tác ngoại khoá cần được suy nghĩ kỹ và tiến hành ở tất cả các lớp
trong hệ thống giáo dục mà không được mang tính chất thất thường”.
Nhà sư phạm A.T Copchiev[12] xem hoạt động ngoại khoá môn học là để
nâng cao đạo đức và năng khiếu mọi mặt của học sinh. Nhấn mạnh ý nghĩa của dạ hội
chuyên đề trong dạy học, tác giả viết “Công việc chuẩn bị dạ hội chuyên đề đã làm
cho thầy trò gần gũi nhau. Thầy nắm vững được yêu cầu xu hướng của học sinh, xác
định thái độ đạo đức cho mỗi em”. Thông qua trải nghiệm thực tiễn, nhà sư phạm A.T
7
Copchiev kết luận: “Công việc ngoại khoá nếu được tiến hành có hệ thống không
những nâng cao trình độ chung về sự tiến bộ của học sinh mà còn cả về trình độ ngôn
ngữ, kiến thức của các em”.
Nhà giáo dục học người Nga - Cai Rôp[4] đã viết: “Khi đặt kế hoạch công tác
giáo dục chung cho cả năm học mới, người hiệu trưởng phải xét cả kết quả hoạt động
ngoài giờ lên lớp năm học trước và nhằm mục đích nâng cao thành tích của học sinh,
củng cố kỷ luật và nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường, mà định nhiệm vụ
hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá cho năm học sắp tới. Trong kế
hoạch công tác của nhà trường có dành một mục riêng cho hoạt động ngoài giờ lên
lớp và hoạt động ngoại khóa. Mục đích đó gồm mấy yếu tố sau: Xây dựng điều kiện
cơ sở vật chất cho hoạt động ngoài giờ lên lớp năm tới, các hoạt động ngoài giờ lên
lớp của nhà trường và của lớp, phân phối lực lượng và định kỳ hạn cho kế hoạch. Về
kế hoạch tỷ mỉ, cụ thể về cách tổ chức các hoạt động quần chúng đặc biệt, hoặc các
ngày nghỉ… thì người phụ trách tổ chức và người chỉ đạo sẽ quyết định riêng và bổ
sung cho kế hoạch toàn năm. Những người phụ trách tổ chức và người chỉ đạo ấy
chính là những người được uỷ nhiệm thi hành những điều khoản bổ sung kia”.
Kết quả nghiên cứu của các nhà giáo giục nêu trên đã làm nổi rõ tầm quan
trọng và vai trò to lớn của các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá và
chỉ ra cho người hiệu trưởng những biện pháp cần thiết phải làm để tổ chức và quản
lý tốt các hoạt động này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh.
1.1.2. Trong nước
Bắt đầu từ thập niên 60 của thế kỷ XX, khi xây dựng chương trình giáo dục,
Bộ Giáo dục đã chỉ rõ trong cuốn “Giải thích chương trình quốc văn - 1961,
1962”[4], “Muốn thực hiện giáo dục và giáo dưỡng trong các môn học đạt kết quả
đầy đủ ở nhà trường cần tổ chức hoạt động ngoại khoá. Hoàn cảnh kháng chiến trước
đây chưa cho phép chúng ta thực hiện đầy đủ công tác này nên trong chương trình
cũng chưa ghi phần ngoại khoá. Hoà bình được lập lại, vấn đề này được nêu ra và
được các địa phương thực hiện song chưa đồng đều và hệ thống. Trong chương trình
mới, công tác ngoại khoá trở thành một phần quan trọng, khăng khít với nội khoá.
Công tác ngoại khoá không hề mâu thuẫn với nội dung giáo dục chính khoá, giáo
8
dưỡng của nhà trường XHCN mà trái lại bổ sung và nâng cao chất lượng của nội
khoá lên một bước”.[4].
Khi tìm hiểu hoạt động ngoại khóa môn học ở trường trung học Chu Văn An Hà Nội, tác giả Phạm Lăng[10] cho thấy việc tổ chức ngoại khóa cho học sinh có thể
qua rất nhiều hình thức hoạt động và nhấn mạnh: Kết quả và chất lượng các môn học
được nâng lên rõ rệt nếu hoạt động ngoại khóa được tổ chức một cách khoa học.
Tác giả Nguyễn Văn Thiềm[10] trong bài “Mấy biện pháp giáo dục học sinh
ngoài giờ lên lớp theo địa bàn dân cư” cho rằng một trong những nguyên nhân làm
giảm sút chất lượng giáo dục học sinh ở nhà trường xuất phát từ việc tổ chức các hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp bị xem nhẹ, buông lỏng.
Theo tài liệu nghiên cứu về “Giáo dục học” của nhóm tác giả Hà Thế Ngữ Đặng Vũ Hoạt [9]. đã nhấn mạnh vai trò và tác dụng của các hình thức hoạt động
ngoại khoá, coi đây là một trong những hình thức dạy học có khả năng tạo hứng thú
cho học sinh, giúp các em mở rộng, nâng cao, khắc sâu kiến thức được tốt hơn.
Trường phổ thông Quốc tế Wellspring HaNoi () tổ chức các
hoạt động ngoại khóa giúp các em học sinh phát triển tốt các kỹ năng như:
Kỹ năng giao tiếp
Kỹ năng làm việc theo nhóm
Kỹ năng lãnh đạo
Kỹ năng tổ chức
Kỹ năng trình bày
Tăng cường khả năng liên hệ kiến thức với thực tế
Giúp các em củng cố kiến thức nhiều môn học
Tăng tính tự tin, tự chịu trách nhiệm của bản thân.
Các mục tiêu cụ thể mà chương trình hoạt động ngoại khóa tại Wellspring
hướng tới như: Ngoài chương trình học chính khóa, mọi học sinh đều được tham gia
vào các hoạt động ngoại khóa; các kiến thức đã tiếp thu được thông qua các môn học
ở trên lớp sẽ củng cố và mở rộng; phát huy năng lực vận dụng kiến thức đã học vào
thực tế cuộc sống, cung cấp và bổ sung kiến thức mới; tăng cường mối liên hệ, tình
9
đoàn kết giữa các thành viên; làm phong phú kinh nghiệm sống tập thể, trong gia
đình, nhà trường và ngoài xã hội; kích thích thái độ tích cực phát triển, tạo sự tự tin
trong học tập và rèn luyện hàng ngày, nâng cao ý thức, trách nhiệm tham gia hoạt
động tập thể và hoàn thành nhiệm vụ được giao. Hoạt động ngoại khóa giúp học sinh
có thể thoát khỏi không gian bó hẹp, những quy định chặt chẽ của tiết học trong lớp,
các em được phép tự do sáng tạo, thử sức, được là chính bản thân mình. Phát triển
giáo dục thể chất và giáo dục kỹ năng sống cũng là một trong những tác động của các
hoạt động ngoại khóa hướng tới. Hoạt động ngoại khóa dành cho học sinh tại trường
Wellspring rất đa dạng và phong phú cả về hình thức và nội dung, bao gồm: Các hoạt
động vui chơi ngoài trời và trong nhà trong các giờ nghỉ đảm bảo để học sinh luôn
cảm thấy vui vẻ, hào hứng như sport dance, aerobic, musical chair...; các câu lạc bộ
sau giờ học: Bóng rổ, bơi lội, bóng đá nam/nữ, cầu lông, aerobic, họa, nấu ăn, Khiêu
vũ/múa, đóng kịch, đàn guitar, đàn violin, đàn piano, hát đồng ca, nhà khoa học, tham
quan dã ngoại: Tham quan Viện bảo tàng, vườn thực vật, cảnh đẹp của đất nước…
giúp bổ sung kiến thức và mở rộng tầm hiểu biết của các em học sinh.
Nhìn chung, vai trò và tác dụng của hoạt động ngoại khoá môn học trong quá
trình giáo dục học sinh đã các tác giả trong và ngoài nước đề cao, xem nó là một
trong những hình thức tổ chức dạy học quan trọng, không thể thiếu trong quá trình
dạy học và giáo dục học sinh.
Tuy nhiên, bên cạnh việc khẳng định tính cần thiết của việc tổ chức hoạt động
ngoại khoá môn học, những công trình nghiên cứu này chưa chỉ ra một cách cụ thể sự
cần thiết tổ chức và quản lý hiệu quả hoạt động ngoại khoá môn học, các biện pháp
quản lý hoạt động ngoại khoá môn học trong nhà trường THCS. Các công trình
nghiên cứu chưa chỉ ra cách thức cho nhà quản lý khi tổ chức hướng dẫn thực hiện
các tổ nhóm chuyên môn đưa hoạt động ngoại khoá môn học vào trong kế hoạch năm
học… Điều này khiến cho không ít trường THCS vẫn cảm thấy hoạt động ngoại khoá
môn học còn là việc làm có tính hình thức, ép buộc… Vì thế, việc xây dựng và hoàn
thiện lý luận về quản lý hoạt động ngoại khoá môn học là rất cần thiết giúp nhà quản
lý có cơ sở điều hành công tác chuyên môn của nhà trường nói chung, hoạt động
ngoại khoá môn học nói riêng đạt kết quả tốt hơn.
10
Một số nghiên cứu về quản lý hoạt động ngoại khóa:
Tác giả Phạm Minh Hương đã phân tích cơ sở lý luận của quản lý hoạt động
ngoại khóa ở trường THPT, khảo sát thực trạng quản lý và đề xuất 5 biện pháp quản
lý gắn với đặc thù của các trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Cao Bằng.
Tác giả Trần Thu Hà nghiên cứu về Quản lý hoạt động ngoại khóa gắn với đặc
điểm của các trường tiểu học thành phố Uông Bí, tỉnh Quản Ninh.
Tác giả Văn Thị Thu Hằng nghiên cứu về quản lý ngoại khóa bộ môn trong
các trường THCS huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh.
Các nghiên cứu đã đi vào nghiên cứu đặc thù của quản lý hoạt động ngoại
khóa của từng loại hình nhà trường, cấp học, bậc học. Chưa có nghiên cứu quản lý
hoạt động ngoại khóa gắn với đặc thù của các trường phổ thông dân tộc bán trú trung
học cơ sở ở địa bàn vùng núi, vùng sâu và đặc biệt khó khăn như ở huyện Nậm Pồ,
Điện Biên.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường.
Trong quá trình tồn tại và phát triển của quản lý, đặc biệt trong quá trình xây
dựng lý luận về quản lý, khái niệm quản lý được nhiều nhà lý luận nghiên cứu. Tác
giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc [2] cho rằng: “Hoạt động quản lý là
tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách
thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và
đạt được mục đích của tổ chức.
Quản lý có thể hiểu theo cách lý giải: Quản lý = Quản + lý
Quản: Là việc coi sóc, giữ gìn duy trì hệ ở trạng thái “ổn định”
Lý: Là việc sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ vào thể “phát triển”
Nếu là người đứng đầu tổ chức chỉ lo việc “Quản” tức là chỉ lo việc coi sóc,
giữ gìn thì tổ chức dễ trì trệ, nếu người đứng đầu chỉ quan tâm đến việc “Lý” tức là
chỉ lo việc sắp xếp đổi mới mà không đặt trên nền tảng của sự ổn định thì sự phát
triển của tổ chức không bền vững. Trong “Quản” phải có “Lý”, trong “Lý” phải có
“Quản” để động thái của hệ ở thể cân bằng hoạt động: Hệ vận động phù hợp, thích
11
ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các nhân tố bên trong (nội lực) và các
nhân tố bên ngoài (ngoại lực)
Tác giả Hà Thế Ngữ cho rằng [9]: “Quản lý là một quá trình định hướng, quá
trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định”
- Trong quản lý, bao giờ cũng có chủ thể quản lý và đối tượng quản lý quan hệ
với nhau bằng những tác động quản lý. Những tác động quản lý chính là những quyết
định quản lý, là những nội dung chủ thể quản lý yêu cầu đối với đối tượng quản lý.
- Quản lý là một thuộc tính bất biến của một quá trình lao động xã hội.
Lao động quản lý là điều kiện quan trọng cho xã hội loài người tồn tại, vận hành
và phát triển.
- Quản lý là một hệ thống xã hội trên nhiều phương diện. Điều đó cũng xác lập
rằng quản lý phải có một cấu trúc và vận hành trong một môi trường xác định.
Hiện nay, quản lý được định nghĩa rõ hơn: Quản lý là quá trình đạt đến mục
tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng của các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ
chức, chỉ đạo và kiểm tra.
Trong quá trình phát triển của lý luận quản lý, có nhiều cách định nghĩa khác
nhau về khái niệm quản lý, do các nhà nghiên cứu lý luận cũng như thực hành quản
lý đưa ra. Tuy có nhiều cách định nghĩa khác nhau, song có thể hiểu một cách khái
quát: Quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản
lý tới khách thể quản lý trong một tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt
được mục đích đã đề ra.
Giáo dục là quá trình xã hội được tổ chức có mục đích, kế hoạch nhằm hình
thành nhân cách cho con người đáp ứng yêu cầu của lịch sử trong từng giai đoạn
nhất định.
Từ cách tiếp cận khái niệm quản lý, khái niệm hoạt động giáo dục; mục tiêu
của công tác quản lý, khái niệm quản lý giáo dục có thể hiểu là quá trình tác động có
hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và có mục đích của các chủ thể quản lý ở các cấp
khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống giáo dục (từ Bộ Giáo dục đến Trường phổ
thông), nhằm mục đích bảo đảm việc giáo dục, hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ
trên cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật chung của xã hội cũng như các quy
luật của quá trình giáo dục, của sự phát triển thể lực và tâm lý trẻ em.
12
Theo tác giả Phạm Minh Hạc [6], khái niệm quản lý giáo dục cũng là khái
niệm quản lý trường học: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối giáo dục của
Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo
nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo
dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh”; “Việc quản lý nhà trường phổ thông là quản
lý hoạt động dạy - học tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng
thái khác để dần tiến tới mục tiêu giáo dục”.
Theo hướng nghiên cứu của đề tài, chúng tôi quan niệm: Quản lý giáo dục (ở
trường học) là một chuỗi tác động hợp lý của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và
học sinh, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động họ
cùng cộng tác, phối hợp, tham gia vào mọi hoạt động giáo dục. Đó là hoạt động có tính
mục đích, được tổ chức một cách khoa học của hiệu trưởng nhằm tổ chức, chỉ đạo các
hoạt động giáo dục và đào tạo trong nhà trường hướng tới những mục tiêu đã định.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang [10]: Quản lý nhà trường là tập hợp những
tác động tối ưu của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và cán bộ khác,
nhằm tận dụng các nguồn dự trữ do nhà nước đầu tư, lực lượng xã hội đóng góp và
do lao động xây dựng vốn tự có. Hướng vào việc đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà
trường mà điểm hội tụ là quá trình đào tạo thế hệ trẻ. Thực hiện có chất lượng mục
tiêu và kế hoạch đào tạo, đưa nhà trường tiến lên trạng thái mới.
Theo tác giả Phạm Viết Vượng [20]: “Quản lý trường học là lao động của các
cơ quan quản lý nhằm tập hợp và tổ chức lao động của giáo viên, học sinh và các lực
lượng giáo dục khác, cũng như huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao
chất lượng giáo dục và đào tạo trong nhà trường”. Bản chất của hoạt động quản lý
trong nhà trường là quản lý hoạt động dạy học - GD, tức là làm sao đưa hoạt động đó
từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần tiến tới mục tiêu GD, mục tiêu đào tạo.
Tóm lại: Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối GD của Đảng trong phạm
vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lí GD để tiến
tới mục tiêu GD, mục tiêu đào tạo đối với ngành GD, với thế hệ trẻ và với từng HS.
1.2.2. Hoạt động ngoại khóa
Có nhiều tác giả đưa ra khái niệm về HĐNK và nhìn chung các khái niệm có
nhiều điểm tương đồng nhau:
13
- Theo T.A.Ilina: Công tác giáo dục học sinh ngoài giờ học thường được coi là
công tác giáo dục ngoại khóa. Công tác này, bổ sung và làm sâu thêm công tác giáo
dục nội khóa, trước tiên là phương tiện để phát hiện đầy đủ tài năng và năng lực của
trẻ em, làm khơi dậy hứng thú và thiên hướng của học sinh đối với một hoạt động
nào đó; đó là một hình thức tổ chức giải trí của học sinh và là cơ sở để tổ chức việc
thực tập về hành vi đạo đức, để xây dựng kinh nghiệm của hành vi này.
- Tác giả Đặng Vũ Hoạt [7] quan niệm: “Hoạt động HĐNK là việc tổ chức
giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh về khoa học - kỹ thuật, lao động
công ích, hoạt động xã hội, hoạt động nhân đạo, văn hóa văn nghệ, thẩm mỹ, thể dục
thể thao, vui chơi giải trí,... để giúp các em hình thành và phát triển nhân cách”.
Từ các cách hiểu trên, tác giả luận văn quan niệm: HĐNK là hoạt động GD
được tổ chức ngoài thời gian học trên lớp nhưng gắn với nội dung chương trình dạy
học các môn học. Đây là một trong hai hoạt động cơ bản, được thực hiện một cách
có tổ chức, có mục đích theo kế hoạch của nhà trường; hoạt động tiếp nối và thống
nhất hữu cơ với hoạt động học tập trên lớp, nhằm góp phần hình thành và phát triển
nhân cách HS theo mục tiêu đào tạo, đáp ứng những yêu cầu đa dạng của xã hội đối
với thế hệ trẻ.
1.2.3. Quản lý hoạt động ngoại khóa ở trường trung học cơ sở
Là một bộ phận của quá trình quản lý trường học, quản lý hoạt động dạy học,
bao gồm hàng loạt những hoạt động như lựa chọn, tổ chức, các nguồn lực, các tác
động của tập thể sư phạm, của các lực lượng giáo dục khác trong và ngoài nhà trường
theo kế hoạch và chương trình giáo dục trong khuôn khổ thời gian ngoài chương
trình chính khoá và ngoài giờ học trên lớp nhằm thay đổi hay tạo ra hiệu quả giáo dục
cần thiết.
HĐNK do nhà trường quản lý, tiến hành ngoài giờ dạy học trên lớp với sự
tham gia của các lực lượng xã hội (theo chương trình kế hoạch dạy học), được tiến
hành xen kẽ hoặc nối tiếp chương trình dạy học trong phạm vi nhà trường hoặc trong
đời sống xã hội, được diễn ra trong suốt năm học và cả thời gian nghỉ hè để khép kín
quá trình giáo dục, làm cho quá trình đó được thực hiện mọi nơi, mọi lúc.
Công tác quản lý hoạt động dạy học của người hiệu trưởng liên quan đến quản
lý hai mảng của hoạt động dạy học. Đó là: Quản lý hoạt động dạy học theo chương
14
