SKKN Lich su

Trờng THCS Hải Yến Lê Thị Ngọc Hà
A. Đặt vấn đề
I. Lời mở đầu.
Cũng nh các bộ môn khoa học khác, bộ môn lịch sử ở trờng THCS là vô cùng
quan trọng.Giúp các em hiểu đợc cội nguồn dân tộc, sự hình thành và phát triển của
xã hội loài ngời...Để phù hợp với xu thế phát trển của xã hội, trình độ tiếp nhận và
học tập của các em.Bộ giáo dục đã thực hiện chơng trình thay sách, thực hiện phơng
pháp dạy học theo phơng hớng tích cc. Muốn giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn,
gây hứng thú lối cuốn học sinh học tập chủ động, tích cực thì giáo viên phải biết sử
dụng các phơng pháp dạy học lịch sử theo đúng đặc trng bộ môn nh: Dạy học vấn
đáp, đàm thoại; Dạy và học phát hiện và giải quyết vấn đề; Dạy học theo phơng
pháp thảo luận nhóm.... Trong đó phơng pháp dạy học vấn đáp, đàm thoại; Dạy và
học phát hiện và giải quyết vấn đề là nhng phơng pháp dạy học truyền thông đã có
từ trớc. Còn phơng pháp dạy học thảo luận nhóm là phơng pháp mới, trớc đây cha
có trơng trình cải cách giáo dục và dạy học theo phơng pháp mới, một số giáo viên
trong quá trình giảng dạy cũng đã nghĩ phơng pháp này nhng không giám mạnh dạn
đa vào giảng dạy đặc biệt là các giờ thao giảng cấp trờng vì sợ sai phơng pháp. Nh-
ng từ khi cải cách giáo dục, thực hiện dạy học theo phơng pháp mới, qua các lớp tập
huấn chuyên đề, bồi dỡng,bản thân tôi nhận thấy một trong những phơng pháp quan
trọng trong dạy học lịch sử đó là phơng pháp dạy học lịch sử thảo luận nhóm.
Tổ chức dạy học lịch sử thảo luận nhóm là hình thức dạy học mới đối với giáo
viên Một trong những hình thức thực hiện tốt nhất việc dạy học phát huy tính
tích cực và tơng tác của học sinh.Với hình thức này, học sinh đợc lôi cuốn vào các
hoạt động học tập, tiếp thu kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự tổ chức
hớng dẫn của giáo viên.
Với phơng pháp dạy học lịch sử thảo luận nhóm mục đích chính là giúp các
thành viên trong nhóm chia sẻ các băn khoăn, kinh nghiệm của bản thân cùng nhau
xây dựng nhận thức mới. Bằng cách nói ra những điều đang nghĩ, mỗi ngời có thể
nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm
những gì. Qua cách học này , bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ
không phải là sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên.

1
Trờng THCS Hải Yến Lê Thị Ngọc Hà
Thành công của một bài học lịch sử phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của các
thành viên trong nhóm. Trong hoạt động nhóm, t duy tích cực của học sinh đợcphát
huy và ý quan trọng của phơng pháp này là rèn luyện năng lực hợp tác giữa các
thành viên trong tổ chức hoạt động. Thông qua hoạt động thảo luận nhóm nh vậy,
học sinh nắm vững, nhớ sâu kiến thức bài học. Đồng thời giúp các em rèn luyện và
phát triển kỹ năng làm việc và giao tiếp, tạo thói quen học hỏi lẫn nhau; phát huy
vai trò, trách nhiệm, tính tích cực trên cơ sở hợp tác. Có nh vậy mới dần dần xoá bỏ
thói quen thụ động Ghi chép của học sinh.
II. Thực trang của vấn đề cần nghiên cứu.
Qua 8năm thực hiện chơng trình cải cách giáo dục, thay sách và đặc biệt là thực
hiện phơng pháp dạy học theo hớng tích cực, nhiều giáo viên lịch sử đã có ý thức,
sáng kiến sử dụng phơng pháp thoả luận nhóm trong bài dạy, tiết dạy của mình.
Thông qua phơng pháp dạy học thảo luận nhóm chúng ta đã tạo cơ hội, môi trờng
thuận lợi để các em tham gia tích cực, chủ động vào quá trình học tập, còn giáo viên
chỉ là ngời tổ chức, hớng dẫn các em tham gia hoạt động để làm sao đạt đợc hiệu
quả giáo dục cao nhất. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn nhiều bất cập cần khắc phục
nh giáo viên không sử dụng hoặc ít sử dụng phơng pháp thoả luận nhóm trong dạy
các kiểu bài, hoặc sử dụng mang tính hình thức, đối phó qua loa cho là có sử dụng
phơng pháp dạy học mới mà không hoặc ít đem lại kết quả cao ( Hiệu quả giáo dục
cha cao)
Nguyên nhân của tình trạng này là do :
- Giáo viên cha nhận thức đúng về tầm quan trọng của phơng pháp dạy học thảo
luận nhóm trong dạy học lịch sử của từng bài, từng tiết,từng chơng, từng phần.
- Do giáo viên còn lúng túng trong phơng pháp áp dụng, không định hình rõ nên sử
dụng phơng pháp này trong từng dạng bài nào, áp dụng máy móc, nội dung câu hỏi
cha thành thạo
- Trong quá trình giảng dạy có một số tiết dung lợng kiến thức quá nhiều ( Đặc biệt
là phần lịch sử Việt Nam ở khối 8, khói 9) Sợ không hết bài nên nhiều giáo viên th-

ờng lớt qua câu hỏi thảo luận nhóm hoặc không sử dụng
2
Trờng THCS Hải Yến Lê Thị Ngọc Hà
- Dập khuôn một hình thức thảo luận nhóm mà cha có sự đầu t (Về thời gian, kinh
tế...) Dẫn đến tiết dạy nhàm chán, kết quả không cao.
Chúng ta thấy với những nguyên nhân nói trên làm cho việc dạy học lịch sử sử
dụng phơng pháp thảo luận nhóm gặp nhiều khó khăn, dẫn đến hiệu quả giáo dục
cha cao và đặc biệt không lôi cuốn đợc học sinh tham gia vào quá trình học.
Trớc yêucầu thực hiện phơng pháp dạy học theo hớng tích cực của nghành giáo
dục nói chung và bộ môn lịch sử nói riêng, trớc tầm quan trong, ý nghĩa của việc sử
dụngphơng pháp thảo luận nhóm để dạy tốt bộ môn lịch sử trong nhà trờng THCS
và trớc thực trạng hiện nay. Là giáo viên đợc đào tạo chuyên môn Văn Sử, tại tr-
ờng THCS Hải Yến tôi đợc phân công giảng dạy bộ môn lịch sử. Để từng bài, từng
tiết dạy đạt kết quả cao bản thân tôi luôn trăn trở, suy nghĩ, thử nghiệm,trao đổi
cùng đồng nghiệp trong tổ, trong trờng cùng với nghiên cứu tài liệu và đặc biệt là tài
liệu Bồi dỡng thờng xuyên và Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục trung học
cơ sở môn lịch sử.
Sau một thời gian tìm tòi suy nghĩ, nghiên cứu và thử nghiệm tôi quyết định
chọn đề tài này: Sử dụng phơng pháp dạy học lịch sử thảo luận nhóm. Vì điều
kiện năng lực còn hạn chế, chắc chắn đề tài này còn nhiều thiếu sót rất mong đợc
các đồng nghiệp góp ý chân thành để đề tài này đợc ứng dụng vào thực tế giảng dạy
đạt hiệu quả cao hơn.
Do thời gian và khuôn khổ của đề tài có hạn, tôi chỉ áp dụng phơng pháp dạy học
thảo luận nhóm với các kiểu bài: Cung cấp kiến thức mới , ôn tập chơng, làm bài tập
lịch sử ,quan sát tranh ảnh và lợc đồ. Tôi hi vọng đề tài này sẽ góp phần vào công
việc nâng cao năng lực của giảng dạy của giáo viên dạy học lịch sử ở trờng THCS ,
của bộ môn lịch sử, hoàn thành mục tiêu mà môn học đề ra là học sinh đợc tích cực,
lôi cuốn vào các hoạt động học tập, tiếp thu kiến thức bắng chính khả năng của
mình với sự tổ chức hớng dẫn của giáo viên. Từ đó các em yêu thích và hăng say
học bộ môn lịch sử, tìm tòi khám phá cái mới. Trên cơ sở đó giáo dục cho các em

lòng yêu quê hơng đất nớc, truyền thống dân tộc, con ngời Việt Nam, tiếp thu có
chọn lọc tinh hoa văn hoá nhân loại qua nhiều thế hệ, tạo cho học sinh có năng lực
t duy biết tìm tòi suy nghĩ đợc tự do thể hiện suy nghĩ của mình, thông qua phơng
3
Trờng THCS Hải Yến Lê Thị Ngọc Hà
pháp thảo luận nhóm ý kiến của mỗi cá nhân đợc bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ,
qua đó ngời học đợc năng lực của mình lên một trình độ mới.Nhờ phơng pháp dạy
học thảo luận nhóm, bài học vận dụng đợc vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi
học sinh, của cả lớp chứ không chỉ dựa trên vốn hiểu biết kinh nghiệm của thầy
giáo.
B. Giải quyết vấn đề
I Các giải pháp thực hiện
Để thực hiện đợc tốt và đạt hiệu qủa cao khi sử dụng phơng pháp dạy học lịch
sử thảo luận nhóm thì ngời giáo viên phải hiểu đợc: Cách chia nhóm; các kiểu
nhóm; cơ cấu nhóm; những điều kiện cần thiết khi sử dụng phơng pháp thảo luận
nhóm và vai trò của giáo viên trong dạy học lịch sử thảo luận nhóm. Cụ thể nh sau:
1) Cách chia nhóm
Phơng pháp dạy học thảo luận nhóm là hình thức dạy học đặt học sinh vào môi
trờng học tập tích cực trong đó học sinh đợc chia thành các nhóm nhỏ
( 2,4,6 em ) một cách thích hợp tuỳ thuộc vào mục đích và yêu cầu của vấn đề học
tập. Theo tôi việc chia nhóm nhiều hay ít học sinh là do giáo viên yêu cầu và quy
định.
Theo bản thân tôi chúng ta có thể chia nhóm bằng những cách sau:
- Gọi ngẫu nhiên: Tuỳ theo mục đích chia nhóm ( Phụ thuộc vào từng hoạt động)
Giáo viên có thể chia nhóm thích hợp. Bằng cách gọi số, giáo viên nên tiến hành
chia nhóm nh sau: Lần lợt cho học sinh đếm từ số1 đến số...n. Theo dự kiến chia
( Ví dụ dự kiến chia 6 nhóm: Cho học sinh đếm từ số 1 đến số 6 rồi quay lại đếm từ
số 1 đến số 6 ) Sau đó cho học sinh cùng số ngồi với nhau thành nhóm
( Nhóm số 1, nhóm số2...)
- Chỉ định : Giáo viên lần lợt ( gọi) đọc tên học sinh vào từng nhóm.

- Chia theo biểu tợng: Giáo viên có thể dùng các biểu tợng: Hình (tam giác, hình
vuông, hình tròn...) hoa ( hoa hồng, lan, đào...); Quả ( táo, ổi, na...) ...Để chia nhóm.
Các em có cùng biểu tợng sẽ vào một nhóm. Chia theo cách nào giáo viên phải
chuẩn bị trớc các phiếu trớc khi chia nhóm học sinh bốc thăm. Cách chia này tạo ra
sự ngẫu nhiên và thoải mái cho học sinh.
4
Trờng THCS Hải Yến Lê Thị Ngọc Hà
- Chia từng cặp: Giáo viên chỉ định cho hai học sinh ngồi gần nhau làm việc. cách
này thờng diễn ra sau khi học sinh làm việc cá nhân.
Ví dụ: Bài10: Nhà nớc Văn Lang ( Lớp 6 ), phần 3: Nhà nớc Văn Lang đợc tổ
chức nh thế nào?;
Sau khi cho học sinh đọc nội dung sách giáo khoa, quan sát lợc đồ về tổ chức bộ
máy nhà nớc dới thời vua Hùng, giáo viên cho học sinh thảo luận cặp đôi. Lệnh của
giáo viên là: Hai em ngồi cạnh nhau thảo luận nhóm theo câu hỏi : Em có nhận
xét gì về tổ chức của nhà nớc đầu tiên này?
2) Các kiểu nhóm.
- Tuỳ thuộc vào nội dung kiến thức yêu cầu của tiết dạy học giáo viên lựa chọn các
kiểu nhóm phù hợp:
* Nhóm nhiều trình độ ( Trong nhóm có cả học sinh khá, trung bình, giỏi,kém)
* Nhóm cùng trình độ ( Trong nhóm gồm có các em có khả năng học tập nh nhau)
* Nhóm tình bạn ( Gồm các em kết bạn với nhau,không phụ thuộc vào lực học)
* Nhóm cùng sở thích(Gồm các em có cùng sở thích)
* Nhóm cùng nhu cầu học tập.
Trong các kiểu nhóm trên, kiểu 1 và 2 theo tôi đợc sử dụng nhiều trong quá
trình dạy học lịch sử. Hoạt động nhóm chỉ có ý nghĩa và có tác dụng thiết thực khi
nhóm hoạt động có hiệu quả. Tính hiệu quả của nhóm trong dạy học là thớc đo chất
lợng của hình thức dạy học thảo luận nhóm.
3) Cơ cấu nhóm
Để nhóm hoạt động có hiệu quả, các thành viên phải biết rõ nhiệm vụ của mình,
vì vậy giáo viên phải phân công công việc nhiệm vụ cụ thể cho các em

( Đối với các nhóm lớn từ 6 đến 10 em):
- Trởng nhóm: Điều khiển hoạt động của nhóm
- Th ký: Ghi chép kết quả hoạt động của nhóm sau khi đã thống nhất.
- Báo cáo viên: Báo cáo kết quả làm việc của nhóm.
- Thành viên khác: Có nhiệm vụ tham gia tích cực vào hoạt động của nhóm.
Nếu nh trong quá trình dạy học thảo luận nhóm, tuỳ thuộc vào yêu cầu của bài giáo
viên lựa chọn nhóm nhỏ ( 2 4 em) thì chỉ cần phân công nhóm trởng; th ký.
5
Trờng THCS Hải Yến Lê Thị Ngọc Hà
Trong nhóm học sinh lần lợt thay nhau đóng vai của các thành viên trên, nhng
cũng không nhất thiết bao giờ nhóm cũng phải đầy đủ các thành phần, tuy nhiên
theo tôi không thể thiếu các nhóm trởng
4) Muốn phơng pháp dạy học thảo luân nhóm có hiệu quả tốt, cần có những
điều kiện thiết yếu sau:
- Các thành viên trong nhóm đều hiểu biết công việc của nhóm và của bản thân;
cùng hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau và có trách nhiệm chung với công việc chung
- Chọn kiểu nhóm phù hợp với yêu cầu thảo luận
- Mọi thành viên tích cực tham gia hoạt động nhóm và sẵn sàng đa ra các ý kiến
của mình, cùng tranh luận, trao đổi một cách thoải mái trớc khi đi đến thống nhất ý
kiến chung của toàn nhóm, tránh trờng hợp chỉ có trởng nhóm và th ký hoạt động
5) Vai trò của giáo viên trong dạy học lich sử thảo luận nhóm
* Thứ nhất: Lập kế hoạch bài dạy: Để tổ chức một tiết dạy học lịch sử thảo luận
nhóm, giáo viên cần lập kế hoạch bài dạy một cách kỹ càng, chu đáo. Ngoài việc
xác định mục tiêu cụ thể, lập kế hoạch hoạt động của thầy và trò, giáo viên cần:
- Dự kiến: + Cách chia nhóm vì chọn kiểu nhóm, số lợng nhóm.
+ Nhiệm vụ sẽ giao cho các nhóm hoạt động, các nhóm giải quyết một
nhiệm vụ hay mỗi nhóm giải quyết một nhiệm vụ khác.
+ Thời gian cho các hoạt động
+ Thời gian cho các nhóm trình bày ( Nếu có)
+ Các tình huống xảy ra và khả năng giải quyết các vấn đề thảo luận của

học sinh.
- Chuẩn bị kỹ các câu hỏi.
Cần chú ý chuẩn bị kỹ các câu hỏi, nhất là câu hỏi nhằm khuyến khích học sinh
suy nghĩ ở mức độ cao hơn, sâu hơn.
Ví dụ : Khi dạy bài Khởi nghĩa Lam Sơn ( 1418 1427) ( Lịch sử lớp7),
phần 2: Trận Chi Lăng Xơng Giang, sau khi cho học sinh đọc sách giáo khoa
và kết hợp với lợc đồ tờng thuật diễn biến trận đánh bằng ngôn ngữ của mình, giáo
viên tổ chức cho các em thảo luận bằng những câu hỏi đã đợc dự kiến từ trớc:
! Đến năm 1427, tơng quan lực lợng giữa ta và địch nh thế nào?
6