Tóm tắt luận án tiến sĩ kinh tế nghiên cứu xây dựng hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp xây dựng việt nam triển khai thử nghiệm tại công ty đầu tư xây dựng và thương mại đất việt

1

2

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giai đoạn hội nhập kinh tế thế giới hiện nay, doanh nghiệp Việt
Nam không chỉ phải chịu sức ép cạnh tranh với các doanh nghiệp trong nước mà
còn từ các tập đoàn đa quốc gia hùng mạnh cả về vốn, thương hiệu và trình độ

tổ chức thương mại thế giới WTO từ cuối năm 2006; gia nhập ASEM năm 2010,
ký kết Hiệp định thương mại tự do FTA Việt Nam - EU năm 2015 và FTA Việt
Nam - liên minh kinh tế Á Âu năm 2015, chính thức ký kết Hiệp định đối tác
xuyên Thái Bình Dương năm 2016. Năm 2017, khi cả thế giới đang bước vào
cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, kỷ nguyên mà các công nghệ mới ứng dụng

quản lý. Kế toán là một công cụ sắc bén và hiệu quả trong hoạch định chính sách
và điều hành tác nghiệp. Doanh nghiệp muốn phát triển bền vững đòi hỏi nhiều

trong việc xây dựng hệ thống thông tin như: Internet vạn vật (The Internet of
things), trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence), thực tế ảo (Virtual Reality),

yếu tố, trong đó yếu tố không thể thiếu là một bộ máy kế toán tốt, hiệu quả.
Trong bối cảnh toàn cầu hoá ngày càng gia tăng, việc ứng dụng công nghệ thông

tương tác thực tại ảo (Augmented Reality), mạng xã hội, điện toán đám mây, di
động, phân tích dữ liệu lớn nhằm chuyển hóa toàn bộ thế giới thực thành thế

tin trong công tác kế toán đã trở thành phổ biến. Tin học hóa kế toán không chỉ
giải quyết vấn đề xử lý và cung cấp thông tin nhanh chóng, chính xác, thuận lợi
mà còn làm tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả hoạt động kế toán. Thực

tế cho thấy trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm đến
việc đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp

giới số trong mọi lĩnh vực của đời sống, kinh tế, xã hội. Hệ thống thông tin ngày
càng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của xã hội, là nhân tố quan
trọng giúp kết nối và trao đổi với toàn thế giới trong việc việc tạo ra, lưu trữ,
truyền dẫn thông tin, xử lý, khai thác thông tin. Cuộc cách mạng này là một xu
thế lớn có tác động đến phát triển kinh tế - xã hội mỗi quốc gia, từng khu vực và

công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đã xác định: “Tin học hoá quản lý là một bộ
phận hữu cơ quan trọng, là nhiệm vụ thường xuyên của các cơ quan nhằm tăng
cường năng lực quản lý, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả. Các doanh
nghiệp cần đầu tư cho việc ứng dụng tin học, coi đó là biện pháp cơ bản để đổi
mới quản lý” (Bộ Chính trị ,2000). Điều này thể hiện qua những thông tư, nghị
quyết nhằm xác định rõ nhiệm vụ cụ thể của các đơn vị có liên quan trong việc
xây dựng kế hoạch hành động, tổ chức triển khai, kiểm tra, đánh giá nhằm mục
đích đưa ứng dụng tin học trở thành phương thức phát triển mới, nâng cao hiệu

toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Các tập đoàn kinh tế nước ngoài sẽ đến tham
gia thị trường Việt Nam ngày càng nhiều. Nếu các doanh nghiệp Việt Nam
không triển khai những hệ thống thông tin hỗ trợ quản lý thì sẽ bị các doanh
nghiệp nước ngoài chiếm thị phần và dần trở lên lạc hậu.
Xây dựng là một trong những ngành kinh tế lớn trong nền kinh tế quốc
dân của Việt Nam. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, quy mô, thị trường
của ngành xây dựng được mở rộng, tính xã hội của quá trình sản xuất ngày càng
được nâng cao. Trên thế giới tuỳ theo trình độ phát triển kinh tế của mỗi nước

quả hoạt động và năng lực cạnh tranh với các nước trên thế giới. Trong đó, hệ
thống thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc nắm bắt các cơ hội phát triển

mà những đóng góp của ngành xây dựng đối với nền kinh tế là khác nhau và
thường chiếm từ 3%-10% GDP, riêng tại Việt Nam tỷ lệ này là từ 6%-7% theo

mới, đẩy nhanh quá trình hội nhập kinh tế khu vực và kinh tế thế giới và làm
biến đổi nền sản xuất. Điều này kéo theo sự thay đổi lớn trong các lĩnh vực kinh
doanh cũng như trong quản lý của mỗi doanh nghiệp. Hệ thống thông tin làm

Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam (2016).
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng năm 2017, hoạt động xây dựng duy trì
tăng trưởng khá cao, tăng 8,7% so với năm 2016, đóng góp 0,54 điểm phần trăm

tăng năng suất lao động, cung cấp thông tin chính xác, giảm thời gian thực hiện,
giảm nhân sự, nâng cao hiệu quả hoạt động. Việc triển khai hệ thống này là nhu

vào mức tăng trưởng chung, đứng thứ ba trong số các ngành đóng góp điểm
phần trăm vào mức tăng GDP cả nước. Theo dự báo của BMI, ngành xây dựng

cầu khách quan, có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng quản lý
doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, sự cần thiết triển khai hệ thống thông tin bắt nguồn từ nhu
cầu hội nhập với nền kinh tế thế giới. Việt Nam đã chính thức gia nhập các diễn
đàn kinh tế thế giới như AFTA (1995), APEC (1998), là thành viên thứ 150 của

ước tính tăng trưởng bình quân 6,6%/năm trong giai đoạn 2017 - 2025. Doanh
nghiệp xây dựng thuộc doanh nghiệp kinh doanh trong ngành sản xuất ra cơ sở
hạ tầng cho toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Ngành xây dựng ngày càng được mở
rộng và phát triển với nhiều hình thức khác nhau như: nhà nước, cổ phần, tư
nhân, trách nhiệm hữu hạn, phi chính thức. Để hội nhập với nền kinh tế thế giới,

3

4

doanh nghiệp xây dựng cần tăng cường các giải pháp quản lý tài chính kinh tế
và tiết kiệm chi phí trong mỗi công trình.
Ngành xây dựng với những đặc thù riêng đã chi phối đến quá trình ứng
dụng tin học trong công tác kế toán như sản phẩm là những công trình xây dựng
và vật kiến trúc có quy mô lớn, kết cấu phức tạp, thời gian thực hiện lâu. Ngoài

chính nhằm cung cấp thông tin phục vụ cho việc lập báo cáo tài chính cho nhà
quản lý và các đối tượng bên ngoài doanh nghiệp như cơ quan thuế, ngân hàng,
nhà đầu tư mà thiếu hẳn thông tin báo cáo quản trị phục vụ cho hoạt động quản
lý và điều hành trong nội bộ doanh nghiệp.
Mặt khác, trước áp lực hội nhập với nền kinh tế toàn cầu trong sự phát

các hoạt động nghiệp vụ của kế toán thông thường, kế toán xây dựng cần có
chức năng lập dự toán (dự toán thiết kế, dự toán thi công), quản lý tài sản cố

triển công nghệ ngày càng nhanh và mạnh, doanh nghiệp xây dựng có nhu cầu
thay đổi phần mềm kế toán cho phù hợp hoặc nâng cấp hệ thống với nhiều chức

định, điều chỉnh khấu hao tài sản và hao mòn lũy kế hàng năm. Hơn nữa, sản
phẩm được tính theo giá thỏa thuận với chủ đầu tư hoặc giá dự toán. Sản phẩm

năng thêm mới nhằm quản lý toàn diện hoạt động tài chính kế toán. Việc loại bỏ
hoàn toàn phần mềm cũ để triển khai một hệ thống mới tốn nhiều chi phí, thời

cố định tại công trình thi công trong khi trang thiết bị, vật tư, nhân công đi theo
từng công trình. Đặc điểm này làm cho hoạt động kiểm soát chất lượng, số

lượng vật tư đã xuất kho khó thực hiện; hoạt động quản lý tài sản, nhân công,
vật tư tại hiện trường thi công cũng như hạch toán chi phí sản xuất phụ thuộc
vào nhiều yếu tố khác nhau. Ngoài ra, sau khi hoàn thành, sản phẩm được sử

gian thực hiện. Phương án nâng cấp hệ thống xảy ra trường hợp phần mềm cũ và
phần mềm mới có sự khác biệt lớn về công nghệ, cách thức truy cập và xử lý dữ
liệu. Giải pháp tích hợp ứng dụng doanh nghiệp (Enterprise Application
Integration - EAI) được đề xuất nhằm đồng nhất được ứng dụng mới với các
chương trình ứng dụng đã có thành một hệ thống nhất, có khả năng chia sẻ dữ

dụng lâu dài, khó thay đổi nên khi nghiệm thu nếu không đạt chất lượng như
thiết kế thì phải xây dựng lại làm chi phí sản xuất tăng lên. Do đó hoạt động
quản lý, giám sát quá trình thi công và hạch toán cần được thực hiện chi tiết,
chặt chẽ, đảm bảo chất lượng công trình phù hợp với dự toán thiết kế. Đặc biệt,
hoạt động kế toán tại các doanh nghiệp xây dựng thường tập trung vào quy trình
hoạch toán chi phí sản xuất xây dựng, được thực hiện qua sự kết hợp của ba hình
thức hạch toán: hạch toán kỹ thuật nghiệp vụ, hạch toán thống kê và hạch toán kế
toán. Vì vậy, giải pháp tối ưu được nhiều doanh nghiệp sử dụng hiện nay là nghiên

liệu giữa các ứng dụng, sử dụng cơ sở hạ tầng đã có, tái sử dụng các phần mềm
cũ, đem lại hiệu quả kinh tế cao. EAI giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí xây
dựng toàn bộ hệ thống mới, đồng thời ứng dụng được nhiều giải pháp mới bằng
việc tích hợp ứng dụng của nhiều hãng sản xuất khác nhau.
Như vậy một nghiên cứu cơ bản, đồng bộ về tin học hóa HTTT kế toán
trong các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp và
khuyến nghị nhằm hoàn thiện HTTT kế toán trong bối cảnh phát triển và hội
nhập là rất cần thiết. Vì vậy đề tài “Nghiên cứu xây dựng hệ thống thông tin kế

cứu và triển khai ứng dụng hệ thống thông tin kế toán nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động kế toán tại các doanh nghiệp xây dựng.

toán tại các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam - Triển khai thử nghiệm tại Công
ty đầu tư Xây dựng và Thương mại Đất Việt” có ý nghĩa lý luận và thực tiễn

Theo thống kê của Viện nghiên cứu xây dựng, năm 2017 có khoảng trên
1000 doanh nghiệp xây dựng trực thuộc Bộ Xây dựng. Hầu hết các doanh
nghiệp được trang bị cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin (CNTT), có kết nối

nhằm thúc đẩy hơn nữa sự phát triển HTTT kế toán trong bối cảnh của cuộc
cách mạng công nghiệp 4.0.
2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu

mạng LAN và mạng Internet. Tuy nhiên việc triển khai hệ thống thông tin còn
nhiều hạn chế. Một số doanh nghiệp thường xuyên gặp khó khăn trong việc xử

Mục tiêu tổng quát: Trên cơ sở đánh giá thực trạng mức độ tin học hóa
trong các doanh nghiệp xây dựng hiện nay và nhu cầu cần thiết phải hoàn thiện

lý, phân tích, tổng hợp số liệu kế toán nhằm tạo ra báo cáo tài chính và các loại
báo cáo thống kê nhằm hỗ trợ việc ra quyết định của ban lãnh đạo. Mặt khác, do
yêu cầu kiểm soát và sử dụng thông tin của người sử dụng là khác nhau nên
thông tin kế toán thường phân thành hai loại: báo cáo tài chính và báo cáo quản
trị. Theo kết quả khảo sát thì các doanh nghiệp chủ yếu hướng đến kế toán tài

vấn đề này, luận án tiến hành nghiên cứu thiết kế một hệ thống thông tin kế toán
tin học hóa đồng bộ cho các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam.
Mục tiêu nghiên cứu cụ thể:


5

− Nghiên cứu các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan

đến vấn đề đặt ra.
− Nghiên cứu cơ sở lý luận về HTTT kế toán, vấn đề tin học hóa trong
các HTTT kế toán, các phương pháp tiếp cận việc nghiên cứu HTTT
kế toán.
− Đánh giá thực trạng mức độ tin học hóa của các HTTT kế toán trong

các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam hiện nay.
− Đề xuất mô hình HTTT k ế toán tin kế toán tin học hóa đồng b ộ từ

6

Đối tượng nghiên cứu: hệ thống thông tin kế toán và mức độ tin học hóa
HTTT kế toán tại doanh nghiệp xây dựng Việt Nam, gồm các yếu tố: con
người, phần cứng, hệ thống mạng, phần mềm, dữ liệu, quy trình, thủ tục, hiệu
quả ứng dụng.
Phạm vi nghiên cứu: Không gian nghiên cứu gồm các doanh nghiệp xây
dựng trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam. Tuy nhiên, do khó khăn về thời gian và
địa lý nên số lượng doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh

cách tiếp cận các phần hành kế toán, có khả năng tích hợp với các

chiếm đa số. Đây là những địa điểm tập trung nhiều loại hình doanh nghiệp xây
dựng khác nhau. Thời gian nghiên cứu từ năm 2014 đến năm 2017.

ứ ng dụng khác đã tri ển khai trong doanh nghiệp trên cơ sở công
nghệ tích hợp ứng dụng doanh nghiệp EAI.
− Tiến hành thiết kế và lập trình các phần hành kế toán bằng phương
pháp phân tích thiết kế hướng đối tượng.

− Triển khai th ử nghiệ m h ệ th ống tại Công ty đầu tư Xây d ựng và

4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Xác định phương pháp nghiên cứu
Một phương pháp nghiên cứu được sử dụng rất phổ biến trong lĩnh vực
CNTT hiện nay là phương pháp luận khoa học phân tích thiết kế HTTT (Design
Science Research Methodology for Information Systems Research - DSRM). Đề

Thương mại Đất Vi ệt.
Câu hỏi nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu trên, luận án đã đặt ra và giải
đáp những câu hỏi nghiên cứu sau:

tài luận án thuộc chuyên ngành HTTT quản lý, là sự kết hợp hai lĩnh vực quản
trị kinh doanh và CNTT. Hơn nữa, xây dựng là một ngành công nghiệp lớn tại
Việt Nam có hoạt động liên quan đến nhiều lĩnh vực sản xuất và kinh doanh
khác. Do đó, tác giả lựa chọn phương pháp nghiên cứu DSRM (Hever, 2004) để
xây dựng và triển khai HTTT kế toán tại các doanh nghiệp xây dựng với những
phương pháp cụ thể như sau:

− Các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã đề cập như thế nào

đến vấn đề này?
− Cơ sở lý luận về HTTT kế toán gồm những nội dung gì? Đặc điểm

hạch toán kế toán trong doanh nghiệp xây dựng và ảnh hưởng của nó
đến HTTT kế toán như thế nào?
− Thực trạng mức độ tin học hóa của các HTTT kế toán trong doanh

nghiệp xây dựng Việt Nam hiện nay như thế nào? Bài học về những
thành công và thiếu sót của quá trình này là gì?

− Mô hình HTTT kế toán tin học hóa đồng bộ theo cách tiếp cận các
phần hành kế toán có cấu trúc như thế nào?
− Qui trình phân tích, thiết kế và lập trình hướng đối tượng HTTT kế

toán tin học hóa đồng bộ được tiến hành như thế nào?
− Quá trình triển khai thử nghiệm HTTTKT tin học hóa đồng bộ tại

Công ty xây dựng Đất Việt như thế nào?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Phương pháp tiếp cận hệ thống
- Phương pháp đặc tả quy trình nghiệp vụ
- Phương pháp phân tích, thiết kế và xây dựng hệ thống
- Phương pháp triển khai thử nghiệm hệ thống
Phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng được tác giả sử dụng
trong giai đoạn đầu của luận án nhằm làm rõ nội dung nghiên cứu và thu thập
đầy đủ thông tin về yêu cầu của người sử dụng mà một phần mềm kế toán trong
doanh nghiệp xây dựng cần đáp ứng trước khi xây dựng HTTT kế toán.
4.2. Quy trình thực hiện nghiên cứu


7
Nghiên cứu tổng quan và xác định vấn đề nghiên cứu

Tổng hợp nghiên cứu lý luận về hệ thống thông tin kế toán

Thực hiện nghiên cứu định tính
- Tìm hiểu qua tài liệu hệ thống
- Quan sát trực tiếp hệ thống
- Phỏng vấn chuyên gia

Thực hiện nghiên cứu định lượng
- Thiết kế phiếu khảo sát
- Thu thập dữ liệu sơ cấp bằng phiếu khảo sát
- Xử lý dữ liệu khảo sát
- Phân tích dữ liệu

Kết quả nghiên cứu định tính
- Đánh giá ưu nhược điểm của các phần mềm
kế toán hiện nay
- Tổng hợp nhu cầu ứng dụng hệ thống thông
tin kế toán
- Phân tích những phân hệ kế toán cần thiết
trong doanh nghiệp xây dựng.

Kết quả nghiên cứu định lượng
- Phân tích, tổng hợp thực trạng tin học hóa hệ
thống thông tin kế toán
- Đánh giá mức độ cần thiết ứng dụng hệ thống
thông tin kế toán trong doanh nghiệp xây
dựng.
- Xác định những phân hệ kế toán còn thiếu
trong các phần mềm trên thị trường hiện nay

Nghiên cứu xây dựng hệ thống thông tin kế toán
- Đề xuất mô hình hệ thống thông tin kế toán
- Đặc tả quy trình nghiệp vụ
- Phân tích, thiết kế hệ thống
- Xây dựng hệ thống thông tin kế toán

Triển khai thử nghiệm hệ thống

Kết luận

Hình 1. Quy trình thực hiện nghiên cứu

Nguồn: tác giả đề xuất
4.3. Phương pháp thu thập dữ liệu
Ba kỹ thuật được sử dụng trong nghiên cứu định tính gồm: tìm hiểu tài
liệu hệ thống, quan sát hệ thống điển hình và phỏng vấn chuyên sâu.
Nghiên cứu định lượng chính thức sử dụng phiếu điều tra bằng bảng hỏi.
Thời gian tiến hành khảo sát từ năm 2015 đến năm 2016. Người trả lời điền vào
bảng hỏi được gửi qua đường dẫn trên Google doc trên mẫu khảo sát gồm 350
bảng hỏi. Có 2 hình thức gửi phiếu khảo sát tới người trả lời: Gửi trực tiếp bảng
khảo sát tới đúng người được khảo sát và gửi gián tiếp bảng khảo sát thông qua
phần mềm Forms – Google Docs tới các doanh nghiệp xây dựng.
4.4. Phương pháp xử lý dữ liệu
Trong phương pháp nghiên cứu định tính, tác giả chủ yếu sử dụng phương
pháp phân tích và tổng hợp tài liệu nhằm tập hợp và phân tích, thống kê dữ liệu
nhằm mô tả thực trạng triển khai ứng dụng tin học trong công tác kế toán và
phát hiện ra những xu hướng công nghệ và kỹ thuật mới được sử dụng trong
hoạt động xây dựng hệ thống.

8

Đối với phương pháp nghiên cứu định lượng, sau khi thu về 280 phiếu
khảo sát trong tổng số 350 phiếu phát ra. Các số liệu thứ cấp và sơ cấp thu thập
được tổng hợp và thống kê, biểu diễn bằng các biểu đồ, đồ thị hoặc các bảng dữ
liệu trên Excel với các giá trị cụ thể làm căn cứ cho những đánh giá và nhận xét.
5. Các đóng góp mới của luận án

Trên cơ sở kế thừa các nền tảng lý luận và thực tiễn của các công trình
nghiên cứu trước đó về HTTT kế toán, luận án có một số đóng góp mới như sau:
Thứ nhất, luận án đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về HTTT
kế toán, về tin học hóa trong HTTT kế toán trong khung cảnh cách mạng 4.0 để
có cách tiếp cận một cách phù hợp.
Thứ hai, luận án đã khái quát những vấn đề cơ bản về doanh nghiệp xây
dựng và vai trò của HTTT kế toán trong doanh nghiệp xây dựng.
Thứ ba, luận án đã phân tích, đánh giá một cách toàn diện vấn đề tin học
hóa trong các doanh nghiệp xây dựng hiện nay dựa trên các số liệu đã được công
bố và kết quả khảo sát của tác giả.
Thứ tư, luận án đề xuất mô hình HTTT kế toán tin học hóa đồng bộ cho
các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam bao gồm cả phần thông tin kế toán quản
trị hầu như chưa được đề cập đến trong các phần mềm kế toán trước đây. Hệ
thống bao gồm các phần hành: (1)- Kế toán nguyên vật liệu và công cụ dụng cụ;
(2)- Kế toán chi phí sản xuất và giá thành công trình; (3) Kế toán tiền lương;
(4)- Kế toán tài sản cố định; (5)- Kế toán doanh thu; (6)- Kế toán phân phối kết
quả hợp đồng kinh doanh; (7)- Báo cáo tài chính, báo cáo quản trị, báo cáo
thuế. Đây là các phần hành kế toán phù hợp với điều kiện quản lý trong các
doanh nghiệp xây dựng Việt Nam hiện nay và có khả năng tích hợp với các ứng
dụng khác trong doanh nghiệp dựa trên nền tảng công nghệ tích hợp ứng dụng
doanh nghiệp EAI.
Thứ năm, luận án đã tiến hành thiết kế và lập trình (Design and Coding)
các phần hành kế toán bằng phương pháp phân tích thiết kế hướng đối tượng tạo
nên một HTTT kế toán tin học hóa đồng bộ.
6. Kết cấu luận án
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận án gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp xây dựng.
Chương 2. Thực trạng tin học hóa hệ thống thông tin kế toán trong các doanh
nghiệp xây dựng Việt Nam.

9
Chương 3. Thiết kế hệ thống thông tin kế toán tin học hóa đồng bộ cho các
doanh nghiệp xây dựng Việt Nam và triển khai thử nghiệm tại Công ty xây dựng Đất
Việt.

7. Tổng quan về các nghiên cứu trong và ngoài nước
7.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
Những công trình nghiên cứu về HTTT kế toán được công bố chủ yếu tập
trung trong các tạp chí hàng đầu về kế toán và hệ thống thông tin. HTTT kế toán
được biết đến như là sự giao thoa của hai lĩnh vực HTTT và kế toán (Nasser,
2012). Nghiên cứu của Romney và Steinbart(2015) đã tiếp cận xem HTTT kế
toán là hệ thống con của HTTT quản lý, trong đó hoạt động xử lý nghiệp vụ
phục vụ cho mục đích kế toán tại doanh nghiệp. Nguồn lực cấu thành của HTTT
kế toán gồm tập hợp con người, phần mềm, phần cứng, hệ thống mạng, thông tin
kế toán và quá trình thiết lập thông tin kế toán và tình hình sản xuất kinh doanh.
Hệ thống thông tin kế toán tập trung giải quyết các vấn đề liên quan tới thông tin
kế toán và tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
(1) Những nghiên cứu về khái niệm, vai trò và các thành phần trong hệ thống
thông tin kế toán
- Nghiên cứu khái niệm và các thành phần của HTTT kế toán
- Nghiên cứu vai trò và ảnh hưởng của HTTT kế toán trong các doanh
nghiệp
- Nghiên cứu chất lượng thông tin kế toán
- Nghiên cứu HTTT kế toán trong hệ thống hoạch định nguồn lực doanh
nghiệp
- Nghiên cứu các nhân tố tác động đến chất lượng thông tin kế toán
- Nghiên cứu tác động của thương mại điện tử (TMĐT) đến hệ thống
ghi nhận nghiệp vụ kế toán, kiểm soát nội bộ, tạo báo cáo trực tuyến
(2) Những nghiên cứu về công nghệ, kỹ thuật xây dựng hệ thống thông tin kế

toán
- Nghiên cứu ứng dụng máy tính kỹ thuật số
- Nghiên cứu giải pháp xây dựng phần mềm kế toán
- Nghiên cứu giải pháp xây dựng hệ thống thông tin kế toán theo mô hình
Client - Server.
- Nghiên cứu giải pháp xây dựng hệ thống thông tin kế toán theo mô hình
Web-Based.
- Nghiên cứu giải pháp xây dựng hệ thống thông tin kế toán theo mô hình
hướng dịch vụ trên nền điện toán đám mây.
8.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam
(1) Những nghiên cứu tổng quan về hệ thống thông tin kế toán và phần mềm kế

10

toán
- Nghiên cứu lý thuyết về khái niệm, vai trò và các nguồn lực trong HTTT
kế toán
- Nghiên cứu chất lượng thông tin kế toán
- Nghiên cứu kiểm soát HTTT kế toán
- Nghiên cứu quy trình xây dựng phần mềm kế toán
(2) Những nghiên cứu về công nghệ, kỹ thuật xây dựng hệ thống thông tin kế
toán
- Hệ thống kế toán xử lý bán thủ công
- Hệ thống thông tin kế toán tin học hóa từng phần
- Hệ thống thông tin kế toán tin học hóa đồng bộ
8. Khoảng trống nghiên cứu
Tổng hợp những công trình trong và ngoài nước cho thấy số lượng công
trình nghiên cứu về HTTT kế toán rất phong phú cả về lý luận và thực tiễn và đề
cập đến rất nhiều khía cạnh khác nhau cả về khái niệm, nguồn lực, quy trình xây
dựng và triển khai hệ thống. Đây là những tài liệu tham khảo rất có giá trị cho

các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và giảng dạy trong lĩnh vực HTTT kế toán. Hệ
thống thông tin kế toán đã có vai trò rất quan trọng trong công tác quản lý của
các Công ty xây dựng, đặc biệt là các công ty xây dựng lớn như Tổng công ty
Sông Đà, Tổng công ty xây dựng Hà Nội, Tổng công ty xây dựng số 1, LICOGI,
Tổng công ty xây dựng Bạch Đằng, Tổng công ty xây dựng Lũng Lô. Tuy
nhiên, những nghiên cứu trên thế giới về việc xây dựng HTTT kế toán còn
chung chung, không có giải pháp cho ngành nghề đặc thù, loại hình doanh
nghiệp cụ thể. Những nghiên cứu về hoạt động xây dựng một HTTT kế toán tại
Việt Nam còn hạn chế về số lượng và phần lớn đều do những tác giả chuyên
ngành kế toán nghiên cứu như Hoàng Văn Ninh (2010), Hồ Mỹ Hạnh (2014),
Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2014) nhằm hoàn thiện bộ máy kế toán trong doanh
nghiệp mà không có giải pháp cụ thể xây dựng HTTT kế toán hiệu quả. Có thể
đưa ra một số nhận xét như sau:
- Mức độ tin học hóa HTTT kế toán trong các doanh nghiệp xây dựng còn
chưa cao, chủ yếu còn ở mức sử dụng bảng tính EXCEL hay phần mềm kế toán
riêng lẻ, rất ít doanh nghiệp triển khai HTTT kế toán tin học hóa đồng bộ. Mặc
dù một số ứng dụng kế toán đã được triển khai ngay khi doanh nghiệp thành lập
nhưng nhiều nhà cung cấp xây dựng phần mềm cho mọi ngành nghề sản xuất
kinh doanh, trong đó có phân hệ hạch toán kế toán xây dựng như Misa, Bravo,


11

12

Fast, Effect, SmartPro, AccNet nên một số nghiệp vụ kế toán xây dựng không
được hạch toán chi tiết. Một số phần mềm chuyên nghiệp cho ngành xây dựng
như Ame Construction, Amis.Vn, CicAccount, Vacom lại thiếu nhiều phân hệ
chức năng chính và những nhà cung cấp phần mềm chưa có cơ sở lý luận để tư
vấn mô hình nào là phù hợp với từng loại hình doanh nghiệp xây dựng.

Việt Nam, đánh giá thực trạng mức độ tin học hóa và đề xuất mô hình HTTT kế
toán tin học hóa đồng bộ cho loại hình doanh nghiệp này. Đây chính là khoảng
trống nghiên cứu mà luận án hướng tới giải quyết.
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
TRONG DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG

- Phần lớn doanh nghiệp chưa thiết lập được HTTT kế toán theo hướng
cung cấp thông tin kế toán quản trị phục vụ cho nhà quản lý mà chủ yếu là cung

1.1. Tổng quan hệ thống thông tin kế toán
1.1.1. Khái niệm hệ thống thông tin kế toán

cấp thông tin tài chính. Một số hệ thống triển khai có chức năng báo cáo kế toán
quản trị nhưng không đầy đủ, nội dung đơn giản, mang tính rời rạc, chưa phân

Trình bày những khái niệm khác nhau và các nguồn lực trong hệ thống
thông tin kế toán.

tích sâu sắc về hoạt động sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp, thông tin do
các báo cáo kế toán mang lại cho nhà quản lý còn rất hạn chế.
- Hệ thống thông tin kế toán thiếu linh hoạt trong việc định dạng báo cáo,
không tự động cập nhật chế độ kế toán mới. Mỗi khi Bộ Tài chính thay đổi mẫu
báo cáo thì người sử dụng phải cập nhật thủ công hoặc phải chờ nhà cung cấp

1.1.2. Vai trò của hệ thống thông tin kế toán
HTTT kế toán được đánh giá có vai trò thiết thực trong việc: (1) nâng cao
hiệu quả khai thác các thiết bị, cơ sở hạ tầng hiện có; (2) thông tin kịp thời cho
khách hàng, cung cấp cho khách hàng thông tin chính xác và chi tiết về tình hình
tài chính kế toán; (3) tăng năng suất lao động; (4) là chất xúc tác trong quá trình

phần mềm cập nhật. Sổ sách, phiếu kế toán chưa đúng chuẩn theo chế độ kế toán
hiện hành. Chưa có một nghiên cứu về khung lý thuyết đầy đủ và tiến hành xây
dựng một mô hình HTTT kế toán toàn diện đáp ứng đầy đủ các hoạt động
nghiệp vụ kế toán và các báo cáo cần có cho doanh nghiệp ngành xây dựng.
Ngoài ra, tốc độ xử lý của hệ thống còn chậm, gây khó khăn cho người sử dụng,
đặc biệt là khi cập nhật giá xuất hoặc tìm kiếm dữ liệu.
- Kỹ thuật thu thập và xử lý thông tin chưa hiện đại, chưa tạo được sự kết
nối và tính ổn định giữa yêu cầu của ban giám đốc và thông tin phục vụ quản lý.

cải thiện các quá trình tác nghiệp, loại bỏ công việc không cần thiết và tránh
những việc lặp lại.
1.1.3. Quy trình hoạt động của hệ thống thông tin kế toán
Quy trình hoạt động của HTTT kế toán bao gồm ba hoạt động chính là thu
thập, xử lý và truyền phát thông tin, lưu trữ dữ liệu, điều khiển và kiểm soát hệ
thống.
1.1.4. Nguyên tắc xây dựng hệ thống thông tin kế toán
Quá trình xây dựng HTTT kế toán cần đảm bảo nguyên tắc: hệ thống, tích

Các phòng ban có chức năng quản lý trong doanh nghiệp chưa được tổ chức
theo mô hình các trung tâm kế toán trách nhiệm.

hợp, hiệu quả.
1.2. Đặc trưng hệ thống thông tin kế toán ngành xây dựng

Ngoài ra, chưa có cuộc khảo sát thực trạng ứng dụng tin học trong công
tác kế toán tại doanh nghiệp xây dựng Việt Nam (ngoài những khảo sát hàng
năm của VCCI về ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong các

1.2.1. Đặc điểm ngành xây dựng Việt Nam

1.2.2. Đặc điểm kế toán ngành xây dựng
Hạch toán kế toán ngành xây dựng phụ thuộc bởi: Sản phẩm là những

doanh nghiệp nói chung) để phân tích những ưu nhược điểm của ứng dụng đó và
khả năng đáp ứng nhu cầu hạch toán kế toán như hiệu quả triển khai ứng dụng,

công trình mang tính đơn lẻ, được xây dựng trong thời gian dài và bị ảnh hưởng
bởi môi trường xã hội; địa điểm sản xuất phụ thuộc vào địa điểm thi công; giá

từ đó xác định được những nghiệp vụ hạch toán kế toán ngành xây dựng nào đã
được tin học hóa, những nghiệp vụ nào cần được triển khai nhằm hỗ trợ hoạt
động quản lý tài chính trong doanh nghiệp có hiệu quả.
Như vậy, cho đến nay chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách có
hệ thống về tin học hóa của các HTTT kế toán trong các doanh nghiệp xây dựng

thành công trình thay đổi theo thị trường.
1.2.3. Đặc điểm hệ thống thông tin kế toán ngành xây dựng
Việc hạch toán kế toán khác so với các ngành nghề khác ở: kế toán chi phí
sản xuất và giá thành công trình, kế toán nguyên vật liệu và công cụ dụng cụ, kế


13

14

toán doanh thu, kế toán tài sản cố định, kế toán xác định kết quả kinh doanh, kế
toán quản trị.
1.3. Những mức độ tin học hóa hệ thống thông tin kế toán
Trình bày đặc điểm hệ thống kế toán thủ công, hệ thống kế toán bán thủ
công (trên file Excel), HTTT kế toán tin học hóa từng phần, HTTT kế toán tin

hiện tự động, mẫu báo cáo phù hợp với yêu cầu, tuân thủ các quy định và chế độ
kế toán Việt Nam.
- Về khả năng nâng cấp, mở rộng: một số phần mềm cho phép người sử
dụng có thể tùy biến cao như Misa, Omega.GL.

học hóa đồng bộ và HTTT kế toán trong ERP.
1.4. Công nghệ xây dựng hệ thống thông tin kế toán
Trong luận án này, tác giả kế thừa mô hình kiến trúc hướng dịch vụ (Service
Oriented Architecture - SOA) dựa trên công nghệ dịch vụ Web do IBM (2004) đề
xuất.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Trong chương này tác giả đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về kế
toán và hệ thống thông tin kế toán, vai trò và nguyên tắc xây dựng HTTT kế
toán. Tiếp đó tác giả tiến hành phân tích các đặc thù của công tác kế toán trong
ngành xây dựng và những đặc trưng của HTTT kế toán xây dựng. Tác giả đã
tổng hợp, đánh giá những mức độ tin học hóa HTTT kế toán và phân tích công
nghệ xây dựng HTTT kế toán hiện nay. Kết quả chương 1 là căn cứ khoa học
cho tác giả nghiên cứu thực trạng tin học hóa HTTT kế toán tại doanh nghiệp
xây dựng trong chương 2 và các giải pháp xây dựng hệ thống trong chương 3.
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG TIN HỌC HÓA HỆ THỐNG THÔNG TIN
KẾ TOÁN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG VIỆT NAM
2.1. Mô tả mẫu
Mô tả thông tin về doanh nghiệp đã tham gia khảo sát.
2.2. Phân tích thực trạng tin học hóa hệ thống thông tin kế toán tại các
doanh nghiệp xây dựng
2.2.1. Thực trạng về phần cứng và hệ thống mạng
Trang thiết bị phần cứng được khảo sát chủ yếu tập trung vào các nhóm
sản phẩm chính gồm: máy chủ, máy tính để bàn, máy tính xách tay, máy in, điện
thoại, fax, máy quét, máy chiếu đa năng.

2.2.2. Thực trạng về phần mềm kế toán
- Về mong muốn của người sử dụng đối với phần mềm kế toán: Giao diện
màn hình thân thiện, việc trao đổi dữ liệu giữa các kế toán viên cần được thực

- Về các thông số kỹ thuật trong phần mềm: nền tảng công nghệ, kỹ thuật,
ngôn ngữ lập trình, hệ quản trị CSDL.
- Về khả năng đáp ứng nhu cầu nghiệp vụ kế toán: các phần mềm kế toán
hiện nay trên thị trường thường hỗ trợ nghiệp vụ kế toán nguyên vật liệu, kế
toán CPSX, kế toán tài sản cố định và các biểu mẫu báo cáo tài chính.
- Về ưu nhược điểm của phần mềm: có nhiều chức năng dư thừa trong khi
lại thiếu những nghiệp vụ kế toán xây dựng cần thiết, phần mềm không hỗ trợ
tạo báo cáo quản trị hoặc báo cáo không đáp ứng các yêu cầu của Bộ Tài chính
hoặc chưa cập nhật Luật kế toán mới, thao tác phức tạp, người sử dụng hạch
toán sai nhưng phần mềm không báo lỗi.
2.2.3. Thực trạng về dữ liệu kế toán
- Về nội dung đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu
- Về hệ quản trị cơ sở dữ liệu
- Về chức năng đảm bảo an toàn thông tin trong phần mềm
2.2.4. Thực trạng về quy trình nghiệp vụ và chế độ kế toán
Một số doanh nghiệp chưa có quy định cụ thể việc in sổ, báo cáo, lưu trữ
dữ liệu, thao tác chỉnh sửa số liệu chứng từ được sửa trực tiếp và không lập
chứng từ sửa sai. Vấn đề khử trùng các bút toán của doanh nghiệp rất khác nhau,
chưa có phương pháp nào đảm bảo khoa học và có tính hệ thống, chủ yếu dựa
trên việc loại trừ chứng từ đã nhập dữ liệu có cùng nội dung theo cách thủ công,
hoặc hạch toán qua tài khoản trung gian, không đúng với bản chất nghiệp vụ kế
toán. Thực tế khi triển khai ứng dụng tin học, doanh nghiệp thường kết hợp giữa
chương trình phần mềm và thực hiện thủ công bằng tay.
2.2.5. Thực trạng về người sử dụng
Người sử dụng hầu hết là kế toán viên, những người có chuyên môn kế
toán được đào tạo tại các trường đại học, cao đẳng hoặc trung cấp trong cả nước

(người có trình độ trên đại học chiếm 26,34%, người có bằng đại học chiếm
54,20%). Kỹ năng sử dụng và thao tác máy tính thường do kinh nghiệm hoặc tự
học. Nhà quản lý hiếm khi thao thác trực tiếp trên các ứng dụng này, họ được
cung cấp các bản BCTC kế toán theo định kỳ hoặc khi có yêu cầu đột xuất.


- Về nhu cầu triển khai hệ thống thông tin kế toán
- Về sự cần thiết của các phân hệ trong HTTT kế toán

2.2.6. Phân tích sự cần thiết của việc ứng dụng hệ thống thông tin kế toán
- Về mức độ ứng dụng tin học trong công tác kế toán tại doanh nghiệp xây

15

hệ thống hoạt động được như quản lý thiết lập hệ thống, quản lý danh mục.
Những phân hệ này được cập nhật dữ liệu trước tiên nhằm đảm bảo cho người

3.1.1. Mô hình chức năng hệ thống thông tin kế toán
Mô hình HTTT kế toán được đề xuất là mô hình tổng quát quản lý mọi
hoạt động nghiệp vụ tài chính kế toán trong doanh nghiệp xây dựng. Các phân
hệ chính trong HTTT kế toán gồm quản lý chứng từ, quản lý sổ kế toán, quản lý
kế toán xây dựng và quản lý báo cáo. Một số phân hệ khác nhằm đảm bảo cho

16

Những kết quả đạt được: Nhiều doanh nghiệp đã ứng dụng phần mềm kế
toán hay bảng tính Excel. Số ít doanh nghiệp triển khai HTTT kế toán nhằm tự
động hóa các nghiệp vụ kế toán thi công, xây dựng công trình, kinh doanh vật
liệu xây dựng, kinh doanh bất động sản, lập dự toán công trình.
Những hạn chế về: hệ thống mạng và phần cứng, các chức năng trong

- Về thách thức khi triển khai HTTT kế toán
2.3. Đánh giá thực trạng tin học hóa hệ thống thông tin kế toán

được nâng cấp và thêm mới cho phù hợp. Các phân hệ trên được tích hợp trong
hệ thống và sử dụng CSDL tập trung.
Quản lý nghiệp vụ kế toán xây dựng là phân hệ quan trọng được tách
riêng nhằm quản lý hạch toán kế toán trong nghiệp vụ kế toán xây dựng. Điều
này giúp kế toán viên có thể thao tác nghiệp vụ dễ dàng và thuận tiện. Mô hình

sử dụng có thể khai báo và nhập dữ liệu cố định, ít biến động. Mô hình đề xuất
sử dụng hệ thống mạng và phần cứng hiện có trong doanh nghiệp sau khi đã

dựng

- Về hình thức triển khai HTTT kế toán
- Về việc đánh giá lợi ích triển khai HTTT kế toán

phần mềm kế toán, thông tin, chứng từ, dữ liệu kế toán, thủ tục nghiệp vụ, nhận
thức người sử dụng.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

tổng quát phân hệ Quản lý nghiệp vụ kế toán xây dựng được mô tả như hình
dưới đây gồm 6 chức năng tương ứng với 6 nghiệp vụ kế toán xây dựng: kế toán
NVL và CCDC, kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, kế toán tiền
lương và các khoản trích theo lương, kế toán tài sản cố định, kế toán doanh thu
hợp đồng xây dựng và bàn giao công trình, kế toán xác định và phân phối kết
quả hoạt động kinh doanh.

Trong chương này tác giả trình bày kết quả của cuộc khảo sát 262 doanh

nghiệp xây dựng trong hai năm 2016 và 2017 với mục đích nhằm đánh giá một
cách khách quan và khoa học thực trạng tin học hóa HTTT kế toán tại các
doanh nghiệp xây dựng Việt Nam. Kết quả khảo sát đã đưa ra những số liệu cụ
thể về mức độ trang thiết bị phần cứng, hệ thống mạng, cơ sở dữ liệu, quy trình
nghiệp vụ kế toán trong các doanh nghiệp xây dựng. Tác giả tổng hợp và phân
tích chi tiết ưu nhược điểm, thông tin kỹ thuật về những phần mềm kế toán hiện
đang được sử dụng phổ biến tại doanh nghiệp xây dựng cũng như khả năng đáp
ứng các yêu cầu nghiệp vụ kế toán ngành xây dựng của những phần mềm này.
Kết quả thống kê cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu và triển khai HTTT kế
toán tin học hóa tại các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam để đáp ứng kịp thời
nhu cầu phát triển và hội nhập quốc tế, nhất là trong khung cảnh cách mạng
4.0.
CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TIN HỌC
HÓA ĐỒNG BỘ CHO CÁC DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG VIỆT NAM
VÀ TRIỂN KHAI THỬ NGHIỆM TẠI CÔNG TY XÂY DỰNG ĐẤT
VIỆT
3.1. Đề xuất mô hình hệ thống thông tin kế toán


17

Hệ thống thông tin kế toán

1. Quản lý thiết lập
hệ thống

2. Quản lý danh mục

3. Quản lý chứng từ

4. Quản lý sổ kế toán

5. Quản lý nghiệp vụ
kế toán xây dựng

6. Quản lý báo cáo

Thiết lập thông
tin doanh nghiệp

Quản lý hàng hóa

Quản lý ghi tăng
TSCĐ

Quản lý sổ chi tiết
tài khoản

Kế toán NVL và
CCDC

Lập BC tài chính

Thiết lập tài
khoản

Quản lý đơn vị tính

Quản lý ghi giảm
TSCĐ

Quản lý sổ chi tiết
bán hàng

Kế toán chi phí SX
và giá thành SP

Lập BC quản trị

Thiết lập kì kế
toán

Quản lý thông tin
TSCĐ

Quản lý phiếu bán
hàng

Quản lý sổ chi tiết
NVL CCDC

Kế toán lương

Lập BC thuế

Thiết lập số dư
HH ban đầu

Quản lý kho hàng

Quản lý hóa đơn
mua hàng

Quản lý sổ cái

Kế toán TSCĐ

Thiết lập chứng
từ

Quản lý phòng ban

Quản lý phiếu ghi
nợ

Quản lý sổ kho

Kế toán doanh thu
HĐ xây dựng

Thiết lập định
dạng hiển thị

Quản lý nhà cung
cấp

Quản lý phiếu xuất

Quản lý sổ quỹ tiền
mặt

Kế toán xác định
kết quả kinh doanh

Thiết lập bút
toán kết chuyển

Quản lý khách
hàng

Quản lý phiếu
nhập

Quản lý sổ quỹ tiền
gửi ngân hàng

Thiết lập bút
toán

Quản lý nhân viên

Quản lý phiếu thu

Quản lý sổ nhật kí
chung

Thiết lập định
dạng báo cáo

Quản lý tiền tệ

Quản lý phiếu chi

Quản lý loại thuế

Quản lý ngân hàng

Hình 3.1. Các phân hệ chức năng trong hệ thống thông tin kế toán
Nguồn: Tác giả đề xuất

18

Quy định, chính sách của Nhà nước về hoạt động tài chính kế toán, Luật kế toán,
tiêu chuẩn kế toán trong lĩnh vực xây dựng

3.1.2. Mô hình công nghệ hệ thống thông tin kế toán
Tầng trình diễn
Thành phần giao diện người dùng
Webform

Winform

Mobile

.Net Framework, DevExpress, Javascript,HTML,CSS...
Tầng ứng dụng
1. Quản lý
thiết lập HT

6. Quản lý báo cáo

2. Quản lý
danh mục

3. Quản lý
chứng từ

Báo cáo
quản trị

4. Quản lý
sổ kế toán

Báo cáo
Thuế

Báo cáo tài
chính

Tích hợp ứng dụng doanh nghiệp (EAI)
Kiến trúc hướng dịch vụ (SOA)
Giao diện lập trình ứng dụng c huyển đổi trạng thái đại diện (REST API)

5. Quản lý nghiệp vụ kế toán xây dựng
Kế toán NVL
và CCDC

Kế toán chi
phí SX

Kế toán

TSCĐ

Kế toán
lương

Kế toán
doanh thu

Kế toán xác
định KQKD

Các dịch vụ bảo mật và cập nhật dữ liệu

Tầng Cơ sở dữ liệu
Cơ sở dữ liệu thành phần (dạng quan hệ)

Hệ Quản trị CSDL (Oracle, FireBird, SQL Server)
Quản lý truy
vấn/Tìm kiếm

Quản lý giao
dịch

Quản lý lưu
trữ

Đồng bộ dữ
liệu

Quản lý thư

mục

Quản lý đối
tượng

Quản lý
dữ liệu

Tập tin
động

Tập tin tồn

Danh mục
từ điển

Tập tin
trung gian

Báo cáo kế
toá n

LAN, WAN, VPN,...
Tầng phần cứng và mạng
Cơ sở hạ tầng Công nghệ
thông tin

Máy chủ
Máy chủ CSDL

Máy chủ Web

Máy chủ ứng dụng

Hình 3.2. Mô hình công nghệ hệ thống thông tin kế toán
Nguồn: Tác giả đề xuất


19

20

Dựa trên hướng dẫn xây dựng HTTT theo mô hình kiến trúc hướng dịch
vụ của Thomas Erl (2005), căn cứ vào 6 nghiệp vụ kế toán và 3 loại báo cáo đặc
trưng của doanh nghiệp ngành xây dựng, tác giả đề xuất quy trình xây dựng
HTTT kế toán gồm 8 bước sau:

dải mạng riêng để kế toán viên làm việc nội bộ, tránh được sự xâm nhập trái
phép từ các thiết bị ở phòng ban khác hoặc ở bên ngoài. Máy tính được kết nối
với nhau theo mô hình mạng kết hợp. Các máy trạm sẽ làm việc trực tiếp trên
CSDL tại máy chủ. Vào cuối ngày, máy chủ sẽ thực hiện thao tác sao lưu dữ liệu
để phòng ngừa rủi ro mất dữ liệu. Máy trạm và máy chủ gửi thông tin sang các

Bước 1. Khảo sát các phân hệ kế toán hiện có

phòng ban khác thông qua thiết bị định tuyến Router hoặc định tuyến bằng máy
chủ. Các thiết bị khác như điện thoại, máy in, máy fax sử dụng hệ thống bằng

Bước 2. Xác định các phân hệ kế toán mới

Bước 3. Phân tích quy trình nghiệp vụ kế toán

Bước 4. Phân tích và thiết kế hệ thống

Bước 5. Lập trình và kiểm thử

Bước 6. Xây dựng trục tích hợp doanh nghiệp

Bước 7. Tích hợp các phân hệ cũ vào hệ thống mới

Bước 8. Bảo trì và nâng cấp hệ thống
Hình 3.3. Quy trình xây dựng hệ thống thông tin kế toán
Nguồn: tác giả đề xuất
3.2. Giải pháp xây dựng hệ thống thông tin kế toán
- Hoàn thiện hệ thống mạng và phần cứng: Hệ thống phần cứng được
thiết lập phụ thuộc vào điều kiện tổ chức nhân lực trong phòng kế toán. Nhằm
đảm bảo tính an toàn và bảo mật dữ liệu, cần tổ chức sao cho không có hai kế
toán viên nào sử dụng chung một máy tính. Bộ phận kế toán được phân chia một

cách gửi yêu cầu đến máy chủ. Hệ thống máy chủ được kết nối Internet để tăng
cường hiệu quả chia sẻ và được bảo mật bằng các thiết bị chuyển mạch như
Switch, Router hay tường lửa (Firewall).
- Xây dựng phần mềm kế toán: Điểm khác biệt lớn nhất so với các phần
mềm kế toán có trên thị trường hiện nay là phần mềm AISC (Accounting
Information System in Construction company) do tác giả đề xuất có đầy đủ chức
năng kế toán độc lập và các loại báo cáo giúp cho kế toán viên xử lý thao tác
nghiệp vụ nhanh chóng, chính xác. Phần mềm có chế độ phân quyền và chạy
dưới sự giám sát của phần mềm diệt Virus nhằm tăng cường khả năng bảo mật
dữ liệu kế toán. Phần mềm khi triển khai không làm thay đổi bản chất, nguyên
tắc và phương pháp kế toán được quy định bởi các văn bản pháp luật có hiệu lực

hiện hành. Ngoài những phân hệ cần thiết của một phần mềm kế toán thông
thường như quản lý hệ thống, quản lý danh mục, quản lý chứng từ, quản lý sổ kế
toán, quản lý báo cáo; luận án xây dựng phân hệ Quản lý kế toán xây dựng hỗ
trợ trực tiếp những nghiệp vụ kế toán liên quan đến lĩnh vực xây dựng và phân
hệ Quản lý báo cáo nhằm tự động tạo các loại báo cáo theo yêu cầu của người
sử dụng. Điểm mới của phần mềm so với những phần mềm trên thị trường hiện
nay là tác giả xây dựng phần mềm dưới dạng các mô đun chương trình có thể
hoạt động độc lập hoặc tích hợp với những phân hệ chức năng trong phần mềm
khác.
- Xây dựng cơ sở dữ liệu kế toán: Trong mô hình này, CSDL là tập hợp
dữ liệu có cấu trúc, được tạo nên từ những file dữ liệu kế toán lưu trữ nghiệp vụ
kinh tế phát sinh hàng ngày. Dữ liệu kế toán thu thập được sẽ được cập nhật và
lưu trữ vào các bảng quan hệ. Phần mềm tự động nhập dữ liệu từ các bộ phận
liên quan và tính toán phân bổ tập hợp CPSX. Cơ sở dữ liệu mã hóa các khoản
mục, đối tượng chịu chi phí. Bảng kết quả sẽ thống kê tập hợp CPSX theo đối


21

22

tượng công trình còn dở dang hay đã hoàn thành. Đối với nghiệp vụ kế toán chi
phí NVL trực tiếp: cần nhập dữ liệu cố định và các danh mục có liên quan đến
các phần hành kế toán trước. Đối với nghiệp vụ kế toán chi phí nhân công, cần
nhập một số mục như ngày, giờ công, lương cơ bản sau khi lập bảng tính lương.
Kế toán chi phí sản xuất chung cần nhập dữ liệu cố định như danh mục, dữ liệu

3.5.2. Triển khai thử nghiệm hệ thống
3.5.2.1. Cài đặt hệ thống
a. Thiết lập hệ thống mạng và phần cứng

b. Xây dựng trục tích hợp ứng dụng theo kiến trúc hướng dịch vụ Web.
3.5.2.2. Sơ đồ triển khai

phát sinh của kỳ báo cáo.
- Hoàn thiện quy trình quản lý nghiệp vụ kế toán trên máy tính

3.5.2.3. Triển khai thử nghiệm một số mô đun chức năng
(1) Mô đun kế toán lương

3.3. Đặc tả quy trình nghiệp vụ của hệ thống thông tin kế toán
3.3.1. Kế toán nguyên vật liệu và công cụ dụng cụ
3.3.2. Kế toán chi phí sản xuất

(2) Mô đun chức năng kế toán doanh thu
(3) Mô đun chức năng kế toán xác định kết quả kinh doanh
(4) Mô đun chức năng báo cáo tài chính
(5) Mô đun chức năng báo cáo quản trị
(6) Mô đun chức năng báo cáo thuế
3.5.3. Đánh giá kết quả triển khai thử nghiệm hệ thống
Đối với kế toán viên và kế toán trưởng:
- Tự động hóa nhiều thao tác hạch toán kế toán trên máy, không phải
thực hiện thủ công bằng tay hay trên bảng Excel.
- Tiết kiệm thời gian kiểm tra số liệu trong các nghiệp vụ kế toán chi
tiết. Kế toán viên dễ dàng tạo ra báo cáo chính xác khi biết quy trình
hạch toán kế toán trong doanh nghiệp.
- Tiết kiệm chi phí đào tạo người sử dụng do hệ thống được tích hợp với
các phân hệ chức năng có sẵn trong công ty nên sự thay đổi về thao tác
sử dụng không nhiều.
- Cung cấp cho ban giám đốc mọi số liệu kế toán khi có yêu cầu, tiết
kiệm thời gian hạch toán, thống kê, tổng hợp.

Đối với ban giám đốc:
- Cung cấp nhanh chóng và chính xác bức tranh chi tiết tình hình kế toán
tài chính của công ty.
- Hỗ trợ nhà quản lý điều chỉnh mục tiêu và kế hoạch tài chính một cách
kịp thời dựa vào các báo cáo quản trị phân tích chi tiết chi phí, khối
lượng nguyên vật liệu và lợi nhuận sản xuất kinh doanh của công ty.
Đối với cơ quan thuế và kiểm toán: hỗ trợ việc kiểm tra, đối chiếu mọi

3.3.3. Kế toán lương
3.3.4. Kế toán tài sản cố định
3.3.5. Kế toán doanh thu hợp đồng xây dựng và bàn giao công trình
3.3.6. Kế toán xác định kết quả kinh doanh
3.3.7. Báo cáo tài chính
3.3.8. Báo cáo quản trị
3.4.9. Báo cáo Thuế
3.4. Phân tích thiết kế hệ thống thông tin kế toán
3.4.1. Sơ đồ Use Case tổng quát
3.4.2. Sơ đồ lớp
3.4.3. Sơ đồ thành phần
3.5. Triển khai thử nghiệm tại công ty xây dựng Đất Việt
3.5.1. Phân tích thực trạng ứng dụng tin học trong công tác kế toán
Hiện nay công ty đang triển khai phần mềm Unesco với 3 phân hệ Kế
toán nguyên vật liêu, Kế toán chi phí sản xuất, Kế toán tài sản cố định. Việc
hạch toán kế toán lương được thực hiện thủ công trên phần mềm Excel khi các
tổ đội thi công gửi bảng chấm công về vào cuối mỗi tháng. Việc tạo báo cáo tài
chính và kê khai thuế được thực hiện định kỳ hàng năm dựa trên kết quả của ba
phân hệ trên và được cập nhật vào bảng mẫu tạo báo cáo trên file Excel do kế
toán viên tự xây dựng. Công ty chưa thực hiện quản lý Kế toán doanh thu, Kế
toán xác định kết quả kinh doanh và Báo cáo quản trị.

loại hóa đơn, chứng từ trong công ty.
3.6. Khuyến nghị đối với doanh nghiệp khi triển khai hệ thống
- Khảo sát nhu cầu doanh nghiệp
- Đầu tư kinh phí xây dựng và triển khai hệ thống thông tin kế toán
- Sẵn sàng tiếp nhận đổi mới công nghệ


23

24

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
Trong chương này chúng tôi đã đưa ra khung lý thuyết và tiến hành xây
dựng các mô đun phần mềm cho hệ thống thông tin kế toán trong các doanh
nghiệp xây dựng Việt Nam với đầy đủ các chức năng, có khả năng tích hợp với
các ứng dụng khác trong doanh nghiệp dựa trên nền tảng công nghệ tích hợp

3. Tác giả đã đề xuất khung lý thuyết và mô hình tổng thể HTTT kế toán tin
học hóa đồng bộ và trình bày những giải pháp triển khai mô hình trong
thực tiễn.
4. Tác giả đề xuất mô hình chức năng và mô hình công nghệ, chỉ rõ những
kỹ thuật, công nghệ sẽ được triển khai nhằm tích hợp phần mềm đã có
với các phân hệ trong hệ thống mới.
5. Tác giả đề xuất mô hình nghiệp vụ phân tích chi tiết 6 nghiệp vụ kế toán
và 3 hoạt động báo cáo trong doanh nghiệp xây dựng.
6. Tác giả phân tích đánh giá việc triển khai thử nghiệm HTTT kế toán tại
công ty xây dựng Đất Việt. Kết quả thử nghiệm cho thấy mô hình do tác
giả đề xuất và triển khai đã hỗ trợ hiệu quả cho các hoạt động nghiệp vụ
kế toán của công ty.
Trong bối cảnh hội nhập nền kinh tế toàn cầu, doanh nghiệp cần triển khai

hệ thống hỗ trợ mọi nghiệp vụ kế toán, không những quản lý kế toán tài chính
mà còn trợ giúp nhà quản lý trong hoạt động kế toán quản trị, điều chỉnh mục

ứng dụng doanh nghiệp EAI.
Mô hình lý thuyết tổng thể (gồm mô hình chức năng và mô hình công
nghệ) bao gồm các thành phần (mô đun) cơ bản: (1) Kế toán nguyên vật liệu và
công cụ dụng cụ; (2)Kế toán chi phí sản xuất và giá thành công trình; (3) Kế
toán tiền lương; (4) Kế toán tài sản cố định; (5) Kế toán doanh thu; (6) Kế toán
phân phối kết quả hợp đồng kinh doanh; (7) Báo cáo tài chính, báo cáo quản
trị, báo cáo thuế. Đây là các phần hành kế toán phù hợp với điều kiện quản lý
trong các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam hiện nay
Tiếp theo, tác giả đề xuất chi tiết các giải pháp xây dựng hệ thống theo 5
nguồn lực: hoàn thiện phần cứng và hệ thống mạng, xây dựng phần mềm kế toán,
xây dựng cơ sở dữ liệu, hoàn thiện quy trình quản lý nghiệp vụ và nâng cao nhận
thức của người sử dụng. Tác giả tiến hành xây dựng HTTT kế toán thông qua việc
mô hình hóa quy trình nghiệp vụ, phân tích, thiết kế hệ thống và lập trình xây
dựng phần mềm. Cuối chương 3 tác giả đã trình bày kết quả triển khai thử
nghiệm hệ thống tại công ty xây dựng và thương mại Đất Việt.
KẾT LUẬN
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, luận án đã đạt được những kết quả
cụ thể sau đây:
1. Hệ thống hóa và làm phong phú thêm những vấn đề lý luận về hệ thống
thông tin kế toán nói chung và hệ thống thông tin kế toán trong các doanh
nghiệp xây dựng nói riêng. Đặc biệt, tác giả đã phân tích các mức độ tin
học hóa HTTT kế toán và đề xuất mô hình HTTT kế toán phù hợp với
doanh nghiệp xây dựng Việt Nam.
2. Tác giả đã tiến hành đánh giá thực trạng tin học hóa HTTT kế toán tại các
doanh nghiệp xây dựng Việt Nam. Từ đó rút ra những nhận định khách
quan và khoa học cho vấn đề này và khẳng định sự cần thiết phải triển
khai HTTT kế toán tin học hóa đồng bộ tại các doanh nghiệp xây dựng

trong giai đoạn hiện nay.

tiêu và kế hoạch kinh tế. Hệ thống cần tạo thông tin liên kết giữa các phòng ban
chức năng, xây dựng môi trường số hoá thông tin, tiết kiệm chi phí, tận dụng tối
đa nguồn tài nguyên sẵn có, hạn chế trang bị thêm thiết bị mới. Dữ liệu được
chuẩn hóa ở mức cao theo nguyên tắc chung về định dạng dữ liệu kế toán, hạn
chế dư thừa, dị thường dữ liệu ở mức thấp nhất. HTTT kế toán đề xuất trong
luận án có thể tích hợp với các ứng dụng có sẵn trong doanh nghiệp, hỗ trợ đầy
đủ mọi hoạt động nghiệp vụ kế toán ngành xây dựng, tự động cập nhật chế độ kế
toán mới, tự động tạo báo cáo nhanh chóng, kịp thời khi có yêu cầu gửi tới cơ
quan thuế, các ban ngành quản lý và phù hợp với định dạng báo cáo của Bộ tài
chính. Ngoài ra, hệ thống dễ dàng nâng cấp, bảo trì, hiệu quả sử dụng cao, ít phụ
thuộc vào chuyên gia công nghệ.
Tóm lại, những kết quả nghiên cứu của luận án không chỉ đóng góp về
mặt lý luận, làm phong phú thêm kiến thức về hệ thống thông tin kế toán mà còn
có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Mô hình hệ thống thông tin kế toán tích hợp do tác
giả đề xuất phù hợp với cả các doanh nghiệp mới bắt đầu hoặc đã ứng dụng tin
học trong công tác kế toán, là cơ sở để triển khai HTTT kế toán hỗ trợ mọi thao
tác hạch toán kế toán và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính kế toán tại các
doanh nghiệp xây dựng Việt Nam.


25

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1. Lê Việt Hà (2014), "Hoàn thiện ứng dụng tin học trong công tác kế toán tại

doanh nghiệp xây dựng Việt Nam", Tạp chí Kinh tế và Phát triển, Số 11, tr.

52-58.
2. Lê Việt Hà (2015),"Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến quyết định ứng dụng

phần mềm trong các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam", Kỷ yếu Hội thảo
quốc gia: Vai trò của hệ thống thông tin quản lý đối với sự phát triển của tổ
chức, doanh nghiệp, Nhà xuất bản Lao động - Xã hội, tr. 207-220.
3. Lê Việt Hà (2015), "Phân tích nhận thức sử dụng phần mềm kế toán trong

các doanh nghiệp phi chính thức ở Việt Nam", Kỷ yếu Hội thảo quốc tế: Kinh
tế phi chính thức - Thực trạng và vấn đề đặt ra đối với các nền kinh tế, Nhà
xuất bản Hồng Đức, tr. 715-724.
4. Lê Việt Hà (2016), "Phân tích nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả ứng dụng hệ

thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam", Tạp chí
Kinh tế và Phát triển, Số 233, tr. 114-121.
5. Lê Việt Hà (2017), “Giải pháp hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán tại các

doanh nghiệp xây dựng Việt Nam trong cuộc CMCN 4.0”, Kỷ yếu Hội thảo
quốc gia: Nâng cao năng lực quản lý kinh tế và quản trị kinh doanh trong bối
cảnh CMCN 4.0, Nhà xuất bản Lao Động, tr. 685-693.
6. Lê Việt Hà (2018), “Phân tích vai trò nhà quản lý trong việc triển khai hệ

thống thông tin kế toán trong giai đoạn hội nhập kinh tế toàn cầu”, Tạp chí
Khoa học Thương mại, Số 119, tr.49-57.