Đánh giá và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng ban hành quyết định hành chính ở Việt Nam hiện nay.

Đề tài: Đánh giá và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng ban
hành quyết định hành chính ở Việt Nam hiện nay.

A.

MỞ ĐẦU
Trong sự phát triển không ngừng của kinh tế xã hội, đặc biệt là trong bối

cảnh đất nước ngày càng hội nhập sâu và rộng theo xu hướng toàn cầu hóa như
hiện nay thì việc quản lí xã hội cũng như quản lí nhà nước là một vấn đề luôn
được quan tâm hoàn thiện. Tuy nhiên, để có thể quản lí và hoạt động hiệu quả,
cần đặt ra nhiệm vụ không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của
cơ quan quản lí hành chính nhà nước. Để thực hiện yêu cầu đó, ngay từ rất sớm
Đảng và Nhà nước ta đã chú trọng việc cải cách nền hành chính nhà nước, trong
đó ngày càng nâng cao chất lượng ban hành quyết định hành chính là một nội
dung cần thiết. Bởi các quyết định hành chính đóng một vai trò rất quan trọng
trong hoạt động của các cơ quan hành chính Nhà nước. Với tính chất là các
mệnh lệnh điều hành, quyết định hành chính trực tiếp phản ánh ý chí của Nhà
nước. Thông qua các quyết định được ban hành theo luật định, các cơ quan Nhà
nước thực hiện thẩm quyền của mình trong việc điều hành, quản lý xã hội.
B.

NỘI DUNG
Một số vấn đề lý luận về quyết định hành chính
1. Khái niệm quyết định hành chính
Theo Giáo trình Luật hành chính Việt Nam của trường Đại học luật Hà Nội:
I.

Quyết định hành chính là một dạng của quyết định pháp luật, nó là kết quả sự hể
hiện ý chí quyền lực của nhà nước thông qua những hành vi của các chủ thể
được thực hiện quyền hành pháp trong hệ thống các cơ quan hành chính nhà

nước tiến hành theo một trình tự dưới những hình thức nhất định theo quy định
của pháp luật, nhằm đưa ra những chủ trương, biện pháp, đặt ra các quy tắc xử
sự hoặc áp dụng những quy tắc đó giải quyết một công việc cụ thể trong đời
sống xã hội nhằm thực hiện chức năng quản lí hành chính nhà nước.
2. Đặc điểm

1


Quyết định hành chính là một dạng của quyết định pháp luật nên ngoài
những đặc điểm riêng, quyết định hành chính còn mang đặc điểm chung của một
quyết định pháp luật.
Về đặc điểm chung, trước hết phải đề cập đến tính quyền lực nhà nước.
Việc thực hiện quyền lực nhà nước thường thể hiện dưới hình thức là những
quyết định bằng văn bản do các chủ thể quản lý hành chính ban hành. Tính
quyền lực nhà nước thể hiện ở chỗ đó là ý chí đơn phương mà các chủ thể pháp
luật khác phải tuân theo nếu họ thuộc phạm vi tác động của quyết định. Trong
mỗi quyết định hành chính, tính quyền lực còn được thể hiện thông qua hình
thức, nội dung và mục đích của quyết đinh đó. Thêm nữa, để thực thi quyền
hành pháp trên cơ sở luật và để thi hành luật, quyết định hành chính luôn thể
hiện tính mệnh lệnh rất cao, chính vì vậy tính quyền lực nhà nước còn thể hiện ở
tính đảm bảo thi hành của quyết định. Vế nguyên tắc, mọi quyết định đều phải
được thi hành, kể cả những quyết định có sự phản kháng từ phía đối tượng quản
lí, có nghĩa là quyết định sẽ được đảm bảo thi hành bằng những biện pháp cưỡng
chế của Nhà nước khi cần thiết.
Thứ hai trong đặc điểm chung là tính pháp lí. Quyết định hành chính là
quyết định đã được pháp luật quy định, có giá trị pháp lí bắt buộc. Hơn nữa, như
trên đã trình bày quyết định hành chính là kết quả của sự thể hiện ý chí nhà
nước. Do vậy, các quyết định do Nhà nước ban hành đều có những giá trị về mặt
pháp lí. Một mặt, quyết định hành chính xuất hiện đã tác động ngay đến cơ chế

điều chỉnh pháp luật, quyết định hành chính có thể đưa ra những biện pháp hoặc
những chủ trương lớn trong lĩnh vực quản lí hành chính. Mặt khác, tính pháp lí
của quvết định hành chính còn thể hiện ở việc làm xuất hiện quy phạm pháp
luật, thay thế hoặc hủy bỏ quy phạm pháp luật hoặc làm phát sinh, thay đổi hoặc
chấm dứt một quan hệ pháp luật cụ thể (quyết định áp dụng pháp luật).
Về đặc điểm riêng:
Thứ nhất, đó là tính dưới luật. Đặc điểm này xuất phát từ nguyên tắc pháp
chế trong quản lý nhà nước thể hiện ở chỗ quyết định hành chính được xây dựng
và ban hành trên cơ sở Hiến pháp và luật. Có nghĩa là nội dung của quyết định
2


hành chính được ban hành phải phù hợp với những văn bản luật trong hệ thống
pháp luật. Do đó, các quyết định hành chính do các chủ thể có thẩm quyền trong
hệ thống hành chính nhà nước ban hành là những văn bản dưới luật nhằm thi
hành luật.
Thứ hai, quyết định hành chính là những quyết định được nhiều chủ thể
trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước ban hành để thực hiện nhiệm vụ và
chức năng quản lý. Chủ thể chủ yếu ban hành quyết định là những cơ quan nhà
nước ở trung ương, địa phương, những chủ thể có thẩm quyền chung cũng như
những chủ thể có thẩm quyền riêng. Quyết định hành chính chỉ gắn liền với các
cơ quan thuộc hệ thống cơ quan hành chính. Các loại quyết định nhằm đảm bảo
cho hoạt động thực thi quyền hành pháp có hiệu quả và đảm bảo hệ thông pháp
luật được các chủ thể trong xã hội thực hiện.
Thứ ba, quyết định hành chính có những mục đích và nội dung rất phong
phú xuất phát từ những đặc điểm của hoạt động quản lí hành chính nhà nước.
Quyết định hành chính không chỉ gắn liền với nội dung, hình thức mà còn gắn
liền với trình tự xây dựng và ban hành. Có nghĩa là quyết định hành chính phải
được ban hành theo hình thức và trình tự do pháp luật quy định. Hình thức ở dây
được hiểu trước hết là tên gọi, thể thức văn vản bản hay có thể bằng miệng, chữ

ký, con dấu, số của quy định. Trình tự ban hành thể hiện chủ yếu thông qua bởi
tập thể hay cá nhân có thẩm quyền… Nếu không đảm bảo yêu cầu này quyết
định quản lý hành chính nhà nước hoặc sẽ bị coi là không có hiệu lực hoặc sẽ bị
chỉnh lý, sửa đổi.
3.

Phân loại quyết định hành chính

Quyết định hành chính được phân loại dựa trên các tiêu chí khác nhau,
trong đó, có thể phân loại theo các cách sau:
Phân loại theo thẩm quyền ban hành thì quyết định hành chính bao gồm:
Quyết định của Chủ tịch nước; Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; Quyết
định của Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, các cơ quan chức
năng thuộc các cơ quan nhà nước nêu trên và thủ trưởng của các cơ quan đó;
Quyết định của Ủy ban nhân dân và Chủ tịch Ủy ban nhân dân; Quyết định của
3


các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, huyện và người đứng
đầu các cơ quan chuyên môn đó.
Phân loại theo tính pháp lý thì quyết định hành chính bao gồm quyết định
hành chính quy phạm và quyết định hành chính cá biệt. Quyết định hành chính
quy phạm là quyết định trực tiếp làm thay đổi hệ thống quy phạm pháp luật hành
chính; Quyết định hành chính cá biệt là quyết định do cơ quan hành chính Nhà
nước ban hành hoặc cá nhân, tổ chức có thẩm quyền quản lý hành chính ban
hành, nhằm giải quyết các công việc cụ thể.
Phân loại theo thời hạn có hiệu lực thì quyết định hành chính bao gồm:
quyết định có hiệu lực lâu dài (được áp dụng cho đến khi có quyết định thay
thế); quyết định có hiệu lực trong một thời gian nhất định (quyết định có ghi thời
hạn có hiệu lực tuỳ thuộc vào các sự kiện xảy ra trong thời hạn đó) và quyết

định có hiệu lực một lần (chỉ giải quyết một trường hợp cụ thể. Ví dụ: Quyết
định trợ cấp đột xuất cho cán bộ, Quyết định trả một khoản khi nghỉ hưu).
Theo vị trí của cơ quan ban hành thì có quyết định hành chính của các cơ
quan Trung ương và quyết định hành chính của cơ quan địa phương.
Theo ngành, lĩnh vực quản lý: nếu phân loại theo tiêu chí này thì bao gồm
nhiều loại như: quyết định hành chính quản lý về thanh tra, tài chính, nông
nghiệp, về văn hóa, giáo dục….
Đánh giá thực trạng ban hành quyết định hành chính ở Việt Nam

II.
1.

hiện nay
Những tích cực trong việc ban hành quyết định hành chính.

Qua nghiên cứu tình hình thực tế cho thấy nhìn chung việc ban hành văn
bản quy phạm đã thực hiện đúng theo các quy định của pháp luật về trình tự, thủ
tục, nội dung và thẩm quyền ban hành. Các quyết định ban ra đang dần dần đúng
theo quy định, tính hiệu lực và hiệu quả của quyết định được nâng cao. Số lượng
quyết định ban hành không đúng thẩm quyền, không đúng đối tượng hoặc bị
khiếu nại giảm đáng kể. Công tác quản lý, lãnh đạo ngày càng được nâng cao,
khoa học hơn. Quyết định hành chính ngày càng đảm bảo được lợi ích của nhà
nước, tập thể và cá nhân. Các quyết định có tính cụ thể, phù hợp với từng vấn đề
4


với các đối tượng thực hiện và xác định các nhiệm vụ cụ thể, thời gian cụ thể,
phương tiện quyết định. Mặt khác, trình độ của đội ngũ cán bộ công chức làm
công tác xây dựng, soạn thảo, thẩm định văn bản được nâng lên đáng kể, đặc
biệt là trình độ hiểu biết về pháp luật.

- Nội dung của các quyết định đảm bảo hài hoà hai yếu tố hợp pháp, hợp
lý. Những nội dung quản lý bên trong của quyết định không chỉ thể hiện ý chí
đơn phương của nhà quản lý mà đã bám sát hơn với thực tiễn, nắm bắt được yêu
cầu của xã hội, giải quyết hợp lý các vấn đề của thực tiễn.
- Ngôn ngữ văn phong, cách trình bày một quyết định tương đối rõ ràng,
dễ hiểu, ngắn gọn chính xác, không đa nghĩa, đảm bảo kỹ thuật lập quy.
- Về cơ bản quyết định hành chính được ban hành đúng cấp, thẩm quyền.
- Về hình thức của quyết định mặc dù còn sai sót song nhìn chung các
quyết định hành chính được ban hành đúng tên gọi, thể thức, tiêu đề, số, ký hiệu
văn bản, ngày tháng ban hành văn bản, chữ ký, con dấu.
- Về cơ bản bảo việc ban hành quyết định hành chính đảm bảo tuân thủ
các yêu cầu bắt buộc và các yêu cầu về dân chủ, khách quan, khoa học. Thủ tục
ban hành các quyết định hành chính đã có nhiều chuyển biến tích cực theo
hướng giảm các khâu, các bước không cần thiết trong quá trình ra quyết định.
2.

Những bất cập, hạn chế trong ban hành quyết định hành chính

Hiện nay, hoạt động xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện quyết định
hành chính còn nhiều hạn chế, bất cập đã phần nào đã kéo lùi hiệu quả hoạt
động của các cơ quan hành chính nhà nước.
- Các văn bản quy phạm pháp luật của cấp dưới thường sao chép lại các
quy định của cấp trên nên nhìn chung tính khả thi sau khi ban hành không cao,
đến lúc thực hiện thì còn chung chung và chưa thực sự có hiệu quả. Các quyết
định của cấp dưới nhiều khi còn chưa làm rõ được nội dung, vấn đề giải quyết,
chưa xác định được phương thức giải quyết vấn đề từ đó tạo ra nhiều kẽ hở pháp
luật trong quản lý dẫn tới sai phạm phát sinh.
- Nhiều quyết định hành chính ban hành còn chưa đúng thẩm quyền,
đúng chủ thể, chưa phù hợp với pháp luật, chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực
5

tiễn cuộc sống. Thậm chí, một số quyết định hành chính được ban hành trái với
thẩm quyền, có dấu hiệu vi phạm pháp luật.
- Các quyết hành chính được ban hành chưa thực sự đảm bảo được tính
hợp pháp và hợp lý.
- Một số quyết định vẫn chưa thực sự đảm bảo được yêu cầu đối với nội
dung và hình thức một quyết định. Nhiều quyết định còn chưa đảm bảo được
tính cụ thể, quyết định chưa có sự phân hóa theo từng vấn đề, từng đối tượng áp
dụng hay từng chủ thể ban hành. Có những quyết định được ban hành quy định
còn quá chung chung gây khó khăn cho việc thực hiện nhưng cũng có những
quyết định lại quy định quá chi tiết, không phù hợp với hoàn cảnh.
Nguyên nhân của tình trạng trên có thể chỉ ra là:
Về khách quan, các quyết định chưa thật sự có chất lượng khiến cho công
tác quản lý nhà nước nói chung và công tác soạn thảo, ban hành và thực hiện
quyết định hành chính gặp không ít khó khăn. Hiện nay, một đội ngũ cán bộ
công chức vẫn có trình độ còn hạn chế, đặc biệt là trình độ hiểu biết pháp luật
nên gặp nhiều khó khăn trong việc ban hành, thực hiện quyết định.
Hệ thống pháp luật nói chung hiện nay vẫn thiếu đồng bộ, nhất là trong
các lĩnh vực như thu phí và lệ phí, đất đai, xử phạt vi phạm hành chính… Việc
phân định chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và trách nhiệm giữa các cơ quan
quản lý nhà nước giữa các cấp như trung ương và địa phương, trong từng ngành
vẫn chưa rõ, thậm chí, mâu thuẫn, chồng chéo.
Cơ sở vật chất, phương tiện và kinh phí dành cho công tác xây dựng, ban
hành và thực thi các quyết định nhìn chung chưa đáp ứng được yêu cầu.
Ở một số cơ quan hành chính nhà nước ở cấp địa phương, các cán bộ là
lãnh đạo chưa nhận thức đúng tầm quan trọng của công tác xây dựng và ban
hành văn bản quy phạm pháp luật, do đó chưa dành sự quan tâm thích đáng cũng
như chưa chú trọng đến việc kiểm tra, giám sát chặt chẽ công tác xây dựng, ban
hành và thực thi quyết định hành chính

6


Công tác tổng kết, đánh giá, rà soát và hệ thống hóa các quyết định hành
chính chưa được quan tâm thường xuyên và nghiêm túc, nhiều quyết định hành
chính còn bị xem nhẹ.
Về chủ quan, đối với người ra quyết định hành chính:
- Ra quyết định mà không nắm vững yêu cầu thực tế, giải quyết vấn đề
một cách chung chung, không đủ cụ thể và hiện thực, không đủ độ chính xác, có
thể hiểu và làm khác nhau.
- Quá tin vào người tham mưu, người dự thảo và chấp bút; không điều tra
kỹ lưỡng, không lắng nghe hết ý kiến của người tham gia, có sẵn định kiến, quá
tin vào những hiểu biết của mình, quyết định một cách chủ quan phiến diện.
- Ra quyết định mang tính chất thoả hiệp, nể nang, dựa dẫm vào cấp trên.
- Ra quyết định không đúng thẩm quyền, không đủ căn cứ pháp lý.
3.

Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng ban hành quyết định
hành chính

Thứ nhất, thực hiện đúng các quy định của pháp luật về ban hành và thẩm
định VBQPPL. Phải kịp thời xử lý những cơ quan, cá nhân liên quan đến việc
ban hành VBQPPL. Cần có cơ chế rõ ràng khi ban hành văn bản, chỉ rõ biện
pháp xử lý sai lầm, chỉ rõ trách nhiệm thuộc về ai nếu có sai lầm và phải có phản
hồi cụ thể.
Thứ hai, đổi mới quy trình xây dựng luật và nâng cao chất lượng các đạo
luật được ban hành. Luật xây dựng thiếu cụ thể thì chưa ban hành, không nên
lấy số lượng luật được ban hành làm thành tích trong quản lý nhà nước. Vấn đề
cốt lõi là làm thế nào để luật đi vào cuộc sống. Nhận thức về xây dựng văn bản

trong cơ chế thị trường cần có những thay đổi cho phù hợp. Cùng với các tư
tưởng được phản ánh đúng đắn trong văn bản, phải có cách làm hợp lý, tránh
việc ban hành văn bản luật với các quy định chung chung mà không kịp thời có
hướng dẫn cụ thể.
Thứ ba, loại bỏ các lực cản trong việc sửa chữa sai lầm khi ban hành văn
bản, không để lợi ích cục bộ, lợi ích nhóm chi phối việc ban hành và điều chỉnh
văn bản. Nếu không có các biện pháp cần thiết và đủ mạnh để loại bỏ nguyên
7


nhân này thì sẽ rất khó khăn trong việc làm chuyển biến tình trạng ban hành văn
bản hướng dẫn trái với luật hoặc thiếu tính khả thi trong thực tiễn.
Thứ tư, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ soạn thảo văn bản
cũng như nâng cao tinh thần trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ, công chức trước
công việc
Thứ năm, cần có chính sách thu hút đội ngũ luật sư, luật gia và người có
trình độ trong việc tham gia vào hoạt động ban hành và thẩm định VBQPPL ở
trung ương và địa phương.
Thứ sáu, cần có cách làm cụ thể để tăng cường mạnh mẽ sự phản hồi từ
phía người sử dụng văn bản, tạo điều kiện để người dân thể hiện nguyện vọng
của mình và cơ quan có liên quan phải có trách nhiệm giải trình cụ thể.
Thứ bảy, phải thay đổi cơ chế thẩm định và giám sát việc ban hành văn
bản. Để có hiệu quả thì việc giám sát phải có tính độc lập và công khai; tổ chức
giám sát có đủ quyền hạn trong công việc, được hỗ trợ về cơ chế, ngân sách và
các điều kiện cần thiết để hoạt động.
C.

KẾT LUẬN
Để không ngừng nâng cao vai trò của các cơ quan nhà nước đồng thời bảo

vệ được quyền lợi của nhà nước và quyền lợi chính đáng của nhân dân, Đảng và
Nhà nước cần từng bước nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong cán bộ và
nhân dân, cần khắc phục những hạn chế, vướng mắc liên quan đến quyết định
hành chính. Trong quá trình kiểm tra, thực hiện các quy định của pháp luật về
công tác quản lý nhà nước nói chung, công tác ban hành và thực hiện quyết định
hành chính nói riêng cần phải nhận thức đầy đủ, đúng đắn về vai trò của các cơ
quan hành chính trong việc thực hiện quyền lực nhà nước, bảo vệ các quyền lợi
chính đáng của nhân dân, thấy được giá trị tích cực các quyết định hành chính.
Từ đó, coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, chú trọng kiểm tra việc
thực hiện các quy định của pháp luật về quyết định hành chính, thường xuyên
tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong cán bộ, nhân dân, phát huy vai trò của các
tổ chức trong việc giám sát các cơ quan nhà nước thực hiện pháp luật đồng thời
tích cực động viên nhân dân chấp hành pháp luật.
8


Mục lục

9