Báo cáo về tình hình phát triển kinh tế thế giới

CH DÊỴN CA
NHÂ XËT BẪN

Cën sấch Bûúác vâo thïë k 21 lâ bấo cấo àõnh k vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giúái nùm 1999-2000 do Ngên
hâng thïë giúái biïn soẩn vâ êën hânh thấng 8-1999. Xem xết bưëi cẫnh trong àố sệ àùåt ra nhûäng vêën àïì lúán ca
thïë k 21, cën sấch àïì xët nhûäng phûúng thûác tiïëp cờồn vaõ nhỷọng khuyùởn nghừ nhựỗm aỏp ỷỏng nhỷọng muồc
tiùu xậ hưåi quan trổng mâ phất triïín cêìn phẫi hûúáng túái. Àùåc biïåt, cën sấch trịnh bây hai vêën àïì lúán sệ àõnh
hịnh lẩi cẫnh quan phất triïín khi bûúác vâo thiïn niïn k múái: toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ. Phên tđch
nhûäng nưåi dung chđnh, nhûäng thấch thûác vâ cú hưåi ca toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ, cën sấch gúåi múã
nhûäng giẫi phấp ûáng phố àưëi vúái nhûäng vêën àïì nây, trûúác hïët lâ nhûäng giẫi phấp vïì thïí chïë, mâ têët cẫ nhûäng
nûúác mën àẩt àûúåc nhûäng tiïën bưå trong chiïën lûúåc phất triïín khưng thïí khưng quan têm. Ngoâi ra, cën
sấch côn cố cấc chó sưë chổn lổc vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giúái nùm 1999-2000, mưåt tâi liïåu tham khẫo thiïët
ëu gip bẩn àổc nùỉm bùỉt nhûäng chiïìu hûúáng phất triïín trong thúâi gian gêìn àêy.
Xët bẫn cën sấch nây, chng tưi hy vổng sệ àem àïën cho bẩn àổc nhûäng thưng tin phong ph vâ bưí đch
vïì cấc vêën àïì àang àûúåc nhiïìu nûúác quan têm. Mùåc d cën sấch cố mưåt sưë àấnh giấ vâ sưë liïåu thưëng kï khấc
vúái chng ta, song chng tưi vêỵn giûä ngun vùn àïí bẩn àổc tham khẫo. Do àiïìu kiïån thúâi gian eo haồn, chựổc
rựỗng cuửởn saỏch khoỏ traỏnh khoói nhỷọng khiùởm khuyùởt, rêët mong àûúåc bẩn àổc gốp .
Xin trên trổng giúái thiïåu cën sấch cng bẩn àổc.
Thấng 12 nùm 1999
NHÂ XËT BẪN CHĐNH TRÕ QËC GIA


LÚÂI NỐI ÀÊÌU

Bấo cấo vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giỳỏi 1999-2000, baón thỷỏ 22 trong bửồ baỏo caỏo
hựỗng nựm nây, nối àïën cẫnh quan phất triïín àưíi thay ca àêìu thïë k XXI. Tû duy vïì
phất triïín àậ tiïën hoấ thânh mưåt thûá ch nghơa thûåc dng rưång rậi, nhờồn thỷỏc ỷỳồc
rựỗng phaỏt triùớn phaói i xa hỳn tựng trûúãng kinh tïë àïí bao gưìm nhûäng mc tiïu xậ hưåi
quan trổng: tịnh trẩng àối nghêo àûúåc giẫm búát, chêët lûúång cåc sưëng àûúåc cẫi thiïån,
nhûäng cú hưåi àûúåc hûúãng mưåt nïìn giấo dc vâ y tïë tưët àểp hún àûúåc nêng cao, cng
nhiïìu thûá khấc nûäa. Kinh nghiïåm àậ daồy rựỗng bỷỳỏc tiùởn bùỡn vỷọng tỳỏi nhỷọng muồc tiùu

naõy àôi hỗi phẫi àûúåc thûåc hiïån mưåt cấch húåp nhêët vâ phẫi gùỉn chùåt vúái nhûäng quấ
trịnh múã rưång, cố sûå tham gia ca àưng àẫo àưëi tûúång vâ bao quất rưång khùỉp. Khưng cố
mưåt nïìn tẫng thïí chïë vûäng chùỉc, kïët quẫ ca nhûäng sấng kiïën tưët àểp vïì chđnh sấch rưìi
sệ bõ tiïu tan. Nhûäng bâi hổc vâ hiïíu biïët sêu sùỉc nây àậ àûúåc ghi vâo trong khn khưí
phất triïín toân diïån mâ Ngên hâng thïë giúái múái khúãi xûúáng gêìn àêy àïí ûáng phố vúái
nhûäng thấch thûác ca phất triïín, theo mưåt cấch thûác húåp nhêët, toaõn diùồn hỳn, bựỗng
caỏch ỷa vaõo nhỷọng khủa caồnh nhỷ sûå cai quẫn, nhûäng thïí chïë phấp l, vâ nhûäng thïí
chïë tâi chđnh, trûúác àêy thûúâng đt àûúåc quan têm.
Nhịn vïì phđa trûúác, bấo cấo nây xem xết mưi trûúâng trong àố sệ àùåt ra nhûäng vêën
àïì lúán ca thïë k XXI: àối nghêo, sûå gia tùng dên sưë, an toân lûúng thûåc, tịnh trẩng
khan hiïëm nûúác, sûå thay àưíi khđ hêåu, viïåc bẫo tưìn vùn hoấ. Nhiïìu thïë lûåc hng mẩnh,
vûâa lẩnh lng vûâa mau lể, àang àõnh hịnh lẩi cẫnh quan phất triïín. Nhûäng thïë lûåc àố
bao gưìm nhûäng àưíi múái trong cưng nghïå, sûå truìn bấ thưng tin vâ tri thûác, sûå giâ nua
ca dên sưë, cấc mửởi quan hùồ chựỗng cheỏo nhau vùỡ taõi chủnh trùn thïë giúái, nhûäng àôi hỗi
ngây mưåt tùng vïì quìn chđnh trõ vâ quìn con ngûúâi. Bấo cấo àùåc biïåt têåp trung vâo
hai cm thay àưíi: toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ, vị tấc àưång tiïìm êín to lúán ca chng.
Nhûäng cm thay àưíi nây múã ra nhûäng cú hưåi chûa tûâng cố cho tùng trûúãng vâ phất
triïín, nhûng chng cuäng mang theo cuâng vúái chuáng nhûäng nguy cú bêët ưín àõnh vïì kinh
tïë vâ chđnh trõ cố thïí lâm xối môn nhûäng thânh tûåu ca hâng nùm trúâi gian khưí.
Do nhûäng ẫnh hûúãng ca chng nay àậ thêëy rộ, khưng lêëy lâm ngẩc nhiïn lâ toân
cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ àang lâ mưëi quan têm ch ëu ca cấc nhâ hoẩch àõnh
chđnh sấch trïn khùỉp thïë giúái. Ngûúâi ta ca ngúåi toân cêìu hoấ vị nố àem lẩi nhûäng cú hưåi
múái cho viïåc múã rưång thõ trûúâng vâ truìn bấ cưng nghïå vâ k nùng quẫn l, nhûäng ëu
tưë nây àïën lûúåt chng lẩi hûáa hển nùng sët lúán hún vâ mûác sưëng cao hún. Ngûúåc lẩi,
ngûúâi ta súå vâ lïn ấn toân cêìu hoấ vị sûå bêët ưín àõnh vâ nhûäng thay àưíi khưng mong
mën mâ nố cố thïí àem lẩi: àem lẩi cho nhûäng ngûúâi lao àưång, khiïën hổ súå sệ mêët viïåc
lâm trûúác sûå cẩnh tranh ca hâng nhêåp khêíu; àem lẩi cho cấc ngên hâng vâ cấc hïå
thưëng tâi chđnh, vâ thêåm chđ cho cẫ toân bưå nïìn kinh tïë, khiïën chng cố thïí bõ chên ếp

LÚÂI NỐI ÀÊÌU

vâ lêm vâo cẫnh suy thoấi vị cấc lìng vưën nûúác ngoâi trân vâo; vâ àem lẩi cho
nhûäng cấi chung toân cêìu khiïën chng bõ àe doẩ theo nhiïìu cấch lâ sệ bõ thay àưíi
khưng phûúng cûáu vận.
Ngûúâi ta ca ngúåi àõa phûúng hoấ vị nố nêng cao mûác àưå tham gia vâ dđnh lđu
ca ngûúâi dên vâ khiïën cho ngûúâi dên cố nhiïìu khẫ nùng àõnh hịnh bửởi caónh cho
cuửồc sửởng cuóa hoồ hỳn. Bựỗng caỏch ỷa àïën mưåt chđnh quìn phên cêëp trong àố cấc
quët àõnh diïỵn ra nhiïìu hún úã cấc cêëp dûúái cêëp qëc gia, gêìn gi vúái cûã tri hún, àõa
phûúng hoấ cố thïí àem lẩi mưåt sûå cai quẫn thđch ûáng hún vâ hûäu hiïåu hún úã àõa
phûúng. Cấc chđnh quìn qëc gia cố thïí dng chiïën lûúåc phi têåp trung hoấ àïí thấo
ngôi nưí cho xung àưåt trong nûúác hóåc thêåm chđ cho nưåi chiïën. Tuy nhiïn, nïëu bõ
thiïët kïë tưën kếm thị phi têåp trung hoấ cố thïí tẩo ra nhûäng chđnh quìn àõa phûúng
bõ quấ tẫi, khưng cố cấc ngìn lûåc vâ nùng lûåc thûåc hiïån cấc trấch nhiïåm cú bẫn ca
hổ lâ cung cêëp cú súã hẩ têìng vâ dõch v cho àõa phûúng. Phi têåp trung hoấ côn cố thïí
àe doẩ sûå ưín àõnh kinh tïë vơ mư, nïëu nhû cấc chđnh quìn àõa phûúng, do vay núå
quấ nhiïìu vâ chi tiïu khưng khưn ngoan, cêìn àûúåc chđnh quìn qëc gia cûáu gip.
Bấo cấo nây khưng tịm cấch ca ngúåi cng nhû lïn ấn toân cêìu hoấ vâ àõa
phûúng hoấ, mâ nố chó thûâa nhêån toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ lâ nhûäng thïë lûåc
mang lẩi nhûäng cú hưåi múái, nhûng àưìng thúâi cng gêy ra nhûäng thấch thûác múái,
hóåc nhûäng thấch thûác lúán hún úã mùåt bêët ưín àõnh vïì kinh tïë vâ chđnh trõ. Kiïìm chïë
sûå bêët ưín àõnh nây vâ àem lẩi mưåt mưi trûúâng trong àố cố thïí thûåc hiïån mưåt chûúng
trịnh nghừ sỷồ vùỡ phaỏt triùớn nhựỗm nựổm lờởy nhỷọng cỳ hưåi, àố sệ lâ mưåt thấch thûác lúán
vïì thïí chïë trong nhûäng thêåp k sùỉp túái. Viïåc thẫo lån trong bấo cấo nây têåp trung
vâo ba khđa cẩnh chđnh ca toân cêìu hoấ: thûúng mẩi hâng hoấ vâ dõch v, cấc
lìng vưën qëc tïë, vâ cấc vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu, nhû nhûäng hiïím nguy ca sûå
thay àưíi khđ hêåu vâ sûå hu hoẩi tđnh àa dẩng sinh hổc. Trổng têm thẫo lån sau àố
chuín sang ba khđa cẩnh ca àõa phûúng hoấ: phên cêëp quìn lûåc chđnh trõ cho cấc
cêëp chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia, sûå di chuín ca dên chng vâ ca nùng lûúång
kinh tïë tẩi cấc nûúác àang phất triïín vïì cấc khu àư thõ, vâ viïåc cung cêëp nhûäng dõch

v cưng cưång thiïët ëu trong nhûäng thânh phưë ngây mưåt tùng trûúãng nây ca tûúng
lai.
Khi thẫo lån nhûäng àấp ûáng thđch àấng vïì mùåt thïí chïë àưëi vúái nhûäng thấch
thûác vâ cú hưåi ca toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ, bấo cấo dêỵn ra mưåt loẩt vđ d úã
cêëp àưå qëc gia vâ nhỷọng bựỗng chỷỏng thỷồc nghiùồm giỷọa caỏc nỷỳỏc, bao gửỡm cẫ
nhûäng trûúâng húåp thânh cưng lêỵn nhûäng trûúâng húåp thêët bẩi ca phất triïín. Khưng
thïí cố mưåt cêu trẫ lúâi àún giẫn cho viïåc àưëi phố vúái toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ.
Mâ nhûäng àiïìu hiïíu biïët thêëu àấo kia phẫi bùỉt ngìn tûâ nhûäng àấnh giấ thûåc dng
xem nhûäng àiïìu kiïån hiïån thúâi ca xậ hưåi sệ ẫnh hûúãng nhû thïë nâo àïën vêën àïì sûå
chổn lûåa chđnh sấch nâo lâ húåp l, hóåc chỵi chđnh sấch nây tưët hún chỵi chđnh
sấch kia úã chưỵ nâo, hóåc mưåt sưë chđnh sấch cố thïí bưí sung vâ hưỵ trúå nhau nhû thïë
nâo. Cấc cam kïët vâ hânh àưång ca chđnh quìn trung ûúng vêỵn lâ chđnh ëu trong
bêët k chiïën lûúåc phất triïín khẫ thi nâo. Tuy nhiïn, cấc thïë lûåc toân cêìu hoấ vâ àõa
phûúng hoấ cố chú ra rựỗng phờỡn lỳỏn cửng viùồc xờy dỷồng thùớ chïë phất triïín sệ diïỵn
ra úã cêëp siïu qëc gia hay cêëp dûúái cêëp qëc gia. Trong cẫ hai trûúâng húåp, cấc nûúác
cêìn têåp trung vâo nhûäng chiïën lûúåc phất triùớn ỷỳồc thỷồc hiùồn bựỗng sỷồ thoaó thuờồn
chung, duõ laõ thưng qua nhûäng hiïåp àõnh qëc tïë giûäa cấc nûúác, hay thưng qua
nhûäng dân xïëp vïì mùåt hiïën phấp vâ tưí chûác giûäa cấc cêëp chđnh quìn vâ cấc thânh
phêìn ca xậ hưåi dên sûå trong mưåt nûúác. ÚÃ cẫ cêëp toân cêìu lêỵn cêëp àõa phûúng,
nhûäng thïí chïë dûåa trïn quan hïå cưång sûå, thûúng lûúång, phưëi húåp vâ quy tùỉc sệ àem
lẩi nïìn tẫng cho sûå phất triïín bïìn vûäng.

iii


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ chùỉc sệ khưng biïën mêët ài, hóåc ngay cẫ dõu
ài. Chng àûúåc thc àêíy búãi cấc lûåc lûúång nïìn tẫng hng mẩnh nhû khẫ nùng múái
ca cưng nghïå thưng tin vâ truìn thưng, vâ yá thûác ngaây caâng tùng cuãa ngûúâi dên

trïn toaân thïë giỳỏi rựỗng hoồ coỏ quyùỡn tham gia khửng haồn chùở vâo chđnh quìn vâ xậ
hưåi ca hổ. Do toân cêìu hoấ lâm cho nhûäng bưå phêån xa cấch nhau trïn thïë giúái xđch
lẩi gêìn nhau hún vïì mùåt chûác nùng, vâ àõa phûúng hoấ lâm tùng lïn gêëp bưåi cấc loẩi
mưi trûúâng chđnh sấch, cố nhiïìu khẫ nùng lâ nhûäng chđnh sấch phất triïín thânh
cưng sệ àẩt àûúåc kïët quẫ nhanh hún, trong khi nhûäng chđnh sấch thêët bẩi sệ thêëy
nhûäng hêåu quẫ ca mịnh bõ phúi bây nhanh chống hún vâ cng àau àúán hún. Trong
mưåt thïë giúái nhû vêåy viïåc thùm dô nhûäng cấch ûáng phố vïì thïí chïë àưëi vúái toân cêìu
hoấ vâ àõa phûúng hoấ, vâ viïåc truìn bấ rưång rậi nhûäng hiïíu biïët àố, àem lẩi tiïìm
nùng to lúán cho nhûäng tiïën bưå trong chiïën lûúåc phất triïín - nhûäng tiïën bưå cố thïí
mang lẩi lúåi đch to lúán vâ lêu dâi cho nhûäng ngûúâi àối nghêo nhêët trïn thïë giúái.
James D. Wolfensohn
Ch tõch Ngên hâng thïë giúái Thấng 8 - 1999.

Bấo cấo nây àûúåc mưåt nhốm soẩn thẫo, ngûúâi chó àẩo lâ Shahid Yusuf, cấc thânh viïn lâ Anjum Altaf,
William Dillinger, Simon Evenett, Marianne Fay, Vernon Henderson, Charles Kenny, vâ Weiping Wu. Nhốm nây
cng àûúåc sûå giuáp àúä cuãa Mohammad Arzaghi vaâ Stratos Safioleas. Cưng trịnh nây àûúåc tiïën hânh dûúái sûå chó
àẩo chung ca Joseph Stiglitz. Trong quấ trịnh soẩn thẫo, bấo cấo nây àậ nhêån àûúåc nhûäng lúâi khun vâ àống
gốp àấng qu ca Lyn Squire. Timothy Taylor lâ ch biïn chđnh.
Nhốm soẩn thẫo àûúåc sûå cưë vêën ca nhốm chun gia nưíi tiïëng gưìm Alberto Alesin, Masahiko Aoki,
Richard Cooper, John Dixon, Barry Eichengreen, Jon Elster, Alan Harold Gelb, Harry Harding, Gregory K.Ingram,
Christine Kessides, Jennie Litvack, Wallace Oates, Anthony J.Pellegrini, Guillermo Perry, David Satterthwaite,
Paul Smoke, Paul Spray, T.N Srinivasan, Jacques Thisse, vaâ John Williamson.
Nhiïìu võ khấc trong Ngên hâng thïë giúái hóåc ngoâi Ngên hâng thïë giúái cng àậ cung cêëp nhûäng lúâi bịnh
lån hûäu đch, chín bõ nhûäng tâi liïåu cú súã cng nhû àậ cố nhûäng cưëng hiïën khấc vâ àậ tham dûå cấc cåc hổp
tû vêën. Viïåc soẩn thẫo mưåt sưë tâi liïåu cú súã vâ triïåu têåp mưåt sưë cåc hưåi thẫo àûúåc tiïën hânh theo àïì nghõ ca
Qu phất triïín ngìn nhên lûåc vâ chđnh sấch, chi phđ cho viïåc nây àûúåc Chđnh ph Nhêåt Bẫn àẫm nhêån vâ cng
àûúåc cú quan phất triïín qëc tïë ca Chđnh ph Anh tâi trúå thïm. Nhûäng võ tham gia hóåc àống gốp cho bấo cấo
nây cng àûúåc ghi danh úã phêìn Ch thđch thû mc. Nhốm dûä liïåu phất triïín cng àậ gốp phêìn cho phêìn ph lc
dûä liïåu vâ chõu trấch nhiïåm lûåa chổn Cấc chó sưë chổn lổc vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giúái.
Rebecca Sugui chõu trấch nhiïåm lâm trúå l àiïìu hânh ca tưí soẩn thẫo. Maribel Flewitt, Leila Search vâ

Thomas A.J. Zorab lâm trúå l cho tưí soẩn thẫo. Maria D. Ameal lâm nhên viïn hânh chđnh. Cú quan dõch v sẫn
xët thåc Vùn phông xët bẫn ca Ngên hâng thïë giúái chõu trấch nhiïåm thiïët kïë vaâ in êën.

iv


MC LC

CH DÊỴN CA NHÂ XËT BẪN
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
TƯÍNG QUAN NHÛÄNG RANH GIÚÁI CA TÛ DUY PHẤT TRIÏÍN
Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ
Nhûäng vêën àïì siïu qëc gia
Nhûäng vêën àïì dûúái cêëp qëc gia
Biïën chđnh sấch thânh hânh àưång
MÚÃ ÀÊÌU: NHÛÄNG HÛÚÁNG MÚÁI CA TÛ DUY PHẤT TRIÏÍN
Xêy dûång dûåa trïn nhûäng kinh nghiïåm phất triïín trûúác àêy……….
Nhiïìu mc tiïu ca sûå phất triïín
Vai trô ca cấc thïí chïë trong phất triïín
Thânh tûåu vâ têìm nhịn phất triïín toân diïån
Mưåt thïë giúái àang thay àưíi
CHÛÚNG 1: THÏË GIÚÁI ÀƯÍI THAY
Thûúng mẩi qëc tïë
Nhûäng lìng tâi chđnh qëc tïë
Di cû qëc tïë
Nhûäng thấch thûác àưëi vúái mưi trûúâng toân cêìu
Nhûäng xu hûúáng chđnh trõ múái úã cấc nûúác àang phất triïín
Nhûäng àưång lûåc dûúái cêëp qëc gia múái nưíi
Nhûäng àiïìu bûác thiïët àưëi vúái cấc dư thõ
Ẫnh hûúãng àưëi vúái chđnh sấch phất triïín

CHÛÚNG 2: HÏÅ THƯËNG THÛÚNG MẨI THÏË GIÚÁI: CON ÀÛÚÂNG PHĐA TRÛÚÁC
Hïå thưëng thûúng mẩi toân cêìu mang lẩi lúåi đch cho cấc nûúác àang phất triïín nhû thïë nâo
Cấc cú chïë ca WTO - cho viïåc àêíy mẩnh vâ duy trị cú chïë tûå do thûúng mẩi
Duy trị àưång lûåc cẫi cấch thûúng mẩi
Thûúng mẩi qëc tïë vâ chđnh sấch phất triïín 25 nùm túái


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

CHÛÚNG 3: CẤC NÛÚÁC DANG PHẤT TRIÏÍN VÂ HÏÅ THƯËNG TÂI CHĐNH TOÂN CÊÌU
Tưëc àưå hưåi nhêåp tâi chđnh qëc tïë ngây câng tùng
Hûúáng túái mưåt hïå thưëng hoẩt àưång ngên hâng vûäng chùỉc vâ àa dẩng
Tiïën trịnh thûåc hiïån tûå do hoấ tâi khoẫn vưën
Thu ht àêìu tû ca nûúác ngoâi
Phc hưìi húåp tấc kinh tïë vơ mư qëc tïë
CHÛÚNG 4: BẪO VÏÅ NHÛÄNG CẤI CHUNG TOÂN CÊÌU
Mưëi liïn hïå giûäa cấc vêën àïì mưi trûúâng qëc gia vâ toân cêìu
Chuín tûâ hânh àưång cố tđnh qëc gia sang hânh àưång cố tđnh qëc tïë
Cấc hiïåp ûúác vïì têìng ưzưn: mưåt cêu chuån thânh cưng
Sûå thay àưíi khđ hêåu
Tđnh àa dẩng sinh hổc
Khai thấc cấc mưëi liïn hïå giûäa cấc vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu
CHÛÚNG 5: PHI TÊÅP TRUNG HOẤ: SUY NGHƠ LẨI VÏÌ VÊËN ÀÏÌ CHĐNH QUÌN
Nhûäng cấi àûúåc mêët úã àêy lâ gị?
Tûâ cai quẫn têåp trung ùởn cai quaón phi tờồp trung hoaỏ
Cờn bựỗng quyùỡn lỷồc chđnh trõ giûäa cấc lúåi đch trung ûúng vâ àõa phûúng
Cú cêëu, chûác nùng vâ cấc ngìn lúåi ca cấc chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia.
Lâm cho cấc chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia cố trấch nhiïåm
Cấc chđnh sấch cho sûå quấ àưå
Nhûäng bâi hổc nâo cho tûúng lai

CHÛÚNG 6: NHÛÄNG THÂNH PHƯË NÙNG ÀƯÅNG NHÛ ÀƯÅNG CÚ CA PHẤT TRIÏÍN
Cấi gị lâm cho cấc thânh phưë tùng trûúãng
Vai trô ca chđnh quìn qëc gia trong àư thõ hoấ
Cấc chđnh sấch àõa phûúng vị tùng trûúãng kinh tïë àư thõ
CHÛÚNG 7: LÂM CHO CẤC THÂNH PHƯË TRÚÃ THÂNH NÚI CỐ THÏÍ SINH SƯËNG ÀÛÚÅC
Chûúng trịnh nghõ sûå vïì àư thõ côn dang dúã
Hổc úã quấ khûá
Cung cêëp dõch v tẩi cấc nûúác àang phất triïín
Nhịn vïì phđa trûúác
CHÛÚNG 8: NHÛÄNG TRÛÚÂNG HÚÅP NGHIÏN CÛÁU C THÏÍ VÂ NHÛÄNG KHUËN NGHÕ
Triïåt àïí khai thấc tûå do hoấ thûúng mẩi: Ai Cêåp
Cẫi cấch cấc hïå thưëng ngên hâng ëu kếm: Hunggari
Quẫn l vơ mư trong àiïìu kiïån phi têåp trung hoấ tâi chđnh; Braxin
Cẫi thiïån àiïìu kiïån sinh hoẩt àư thõ: Karachi
Vun àùỉp nhûäng húåp lûåc nưng thưn - thânh thõ: Tandania
Cẫnh quan phất triïín biïën àưíi úã bịnh minh ca thïë kyã 21

Chuá thñch thû muåc

vi


MC LC

Ph lc cấc chó sưë chổn lổc vïì phi têåp trung hoấ, àư thõ hoấ, vâ mưi trûúâng
Cấc chó sưë chổn lổc vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giúái
HƯÅP
1
2
3

4
5
6.
7.
8.
9
1.1
12.
2.1
2.2.
2.3
3.1
3.2
3.3
3.4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
5.1
5.2
5.4
5.5
5.6
5.7
6.1
6.2

6.3
6.4

Nhûäng bâi hổc rt ra tûâ Àưng Ấ vâ Àưng Êu
Vưën xậ hưåi, sûå phất triïín vâ sûå àối nghêo
Giẫi thđch kïët quẫ ca àïì ấn nùng lûúång tẩi vng chêu Phi Nam Xêhra
Khn khưí phất triïín toân diïån
Mưåt cấch tiïëp cêån toân diïån vêën àïì phất triïín trong nhûäng Bấo cấo vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giúái
trûúác àêy
Cấc thïí chïë, cấc tưí chûác vâ nhûäng khuën khđch
Chiïìu hûúáng bïånh têåt vâ cưng tấc y tïë
Phất triïín bïìn vûäng
Nguy cú khan hiïëm nûúác ngây mưåt tùng
Kinh tïë hổc vơ mư toân cêìu vïì sûå giâ nua
Mẩng lûúái qëc tïë ngûúâi Hoa
Thoẫ thån thûúng mẩi khu vûåc vâ hïå thưëng thûúng mẩi toân cêìu: bưí sung hay thay thïm
Xêy dûång chïë àưå giấm àõnh k thåt àưëi vúái chđnh sấch thûúng mẩi: Khn khưí hưåi nhêåp thûúng mẩi
vâ phất triïín úã cấc nûúác chêåm phất triïín
Lao àưång trễ em: nhiïìu àïën àêu? Cố hẩi nhû thïë nâo? Vâ cố thïí lâm gị?
Cấc khoẫn viïån trúå tiïëp tc giûä vai trô
Cấi gị khiïën khng hoẫng tâi chđnh lêy lan?
Chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia cng gùåp phẫi vêën àïì vïì cam kïët.
Giẫm nhể vêën àïì cam kïët: vai trô ca Ngên hâng thïë giúái
Nhûäng vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu
Gịn giûä nhûäng cấi chung ca àẩi dûúng: kiïím soất viïåc àấnh cấc quấ mûác
Qu vïì phûúng tiïån cho mưi trûúâng toân cêìu
Cấc tưí chûác phi Chđnh ph (NGOS) vâ nhûäng nưỵ lûåc bẫo tưìn mưi trûúâng qëc tïë
Chi phđ vïì nùng lûúång cố thïí tấi sinh àûúåc hẩ thêëp
Cấc sùỉc thụë vâ haồn ngaồch nhựỗm haồ thờởp lỷỳồng khủ thaói
Nhỷọng biùồn phaỏp thûúng mẩi trong cấc hiïåp àõnh mưi trûúâng qëc tïë

Phi têåp trung hoấ vúái tû cấch chuín giao quìn lûåc
Nam Phi vâ Uganàa: thưëng nhêët àêët nûúác thưng qua phi têåp trung hoấ.. 5.3 Bưxima - Hếcxïgưvina vâ
Ïtiưpia: phi têåp trung hoấ nhû mưåt sûå àấp lẩi tđnh àa dẩng chng tưåc
ÊËn Àưå: mưåt liïn bang phi têåp trung hoấ?
Phi têåp trung hoấ tẩi Trung Qëc
Tâi trúå cấc cêëp chđnh quyïìn trung gian
Àùåt chiïëc xe trûúác con ngûåa: phi têåp trung hoấ tẩi nûúác Nga
Thânh phưë vâ khu àư thõ: mưåt sưë àõnh nghơa
Cấc mưëi liïn hïå nưng thưn - àư thõ
Sûå phên tấn ca cưng nghiïåp tẩi Hân Qëc
Chêu Phi: àư thõ hoấ khưng cố tùng trûúãng

vii


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

6.5
6.6
6.7
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5

8.6

Sûå phất triïín ca thânh phưë vâ thõ trûúâng àêët àai
Ch nghơa khu vûåc vâ phất triïín kinh tïë àõa phûúng: nhûäng bâi hổc ca Chêu Êu
Anh hậy hiïíu biïët nïìn kinh tïë ca anh: têìm quan trổng ca thưng tin kinh tïë àõa phûúng
Mưåt sûå khưng cên àưëi vïì khưng gian: cấc cû dên kampung ca Jakarta
Hẫi Phông: àùåt quan hïå cưång sûå vúái ngûúâi tiïu dng
Manila: mưåt hịnh ẫnh sấng ngúâi ca cưng ty dng lâm nhên tưë khuën khủch nhựỗm giaóm bỳỏt sỷồ ử
nhiùợm
Thờớm Dỷỳng: phuỏc lỳồi xaọ hưåi trong mưåt thânh phưë cưng nghiïåp àang vêåt lưån
Bangalore: phiïëu bấo cấo ca cưng dên
Nùm trûúâng húåp nghiïn cûáu c thïí
Cưång hoâ Trêåp Aicêåp nhịn àẩi thïí
Hunggari nhịn àẩi thïí
Braxin nhịn àẩi thïí
Pakixtan nhịn àẩi thïí
Tandania nhịn àẩi thïí

BIÏÍU ÀƯÌ
1
2.
3.
4.
5.
7.
8.
9.
10
11.
12.

1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9

viii

Mấy vi tđnh àang liïn kïët thïë giúái
Khưng phẫi têët cẫ mâ múái chó cố mưåt sưë nïìn dên ch àậ phi têåp trung hoấ mưåt phêìn quìn lûåc chđnh
trõ
Thûúng mẩi tùng trûúãng nhanh hún nhiïìu so vúái thu nhêåp qëc dên úã cấc nûúác àang phất triïín
Sưë lûúång cấc nûúác tham gia Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái àang ngây câng tùng lïn
Lìng vưën tû nhên cho cấc nûúác àang phất triïín àậ tùng lïn mẩnh mệ... 6. Côn nhiïìu nûúác vâ nhiïìu
nïìn dên ch
Dên sưë àư thõ tùng - trûúác hïët úã cấc nûúác àang phất triïín
Chïnh lïåch thu nhêåp ca cấc nûúác giâu vâ ca cấc nûúác nghêo tiïëp tc tùng
Chó riïng àêìu tû khưng thưi thị khưng thïí quët àõnh nhûäng biïën àưíi ca tùng trûúãng
Tûã vong trễ em giẫm trong nhiïìu nûúác àang phất triïín tûâ 1980 àïën 1995, mùåc duâ thu nhêåp khöng
tùng
Söë ngûúâi nghêo trïn toân thïë giúái àậ tùng vâ úã mưåt sưë vng t lïå ngûúâi nghêo cng tùng
Tíi thổ àậ tùng cao úã mưåt sưë nûúác, nhûng lẩi giẫm úã mưåt sưë nûúác khấc
Xët khêíu dõch v thûúng mẩi àậ tùng vổt úã nhiïìu vng tûâ 1990
Ngây câng nhiïìu cấc nûúác àang phất triïín cam kïët cẫi cấch thûúng mẩi
Nhûäng khoẫn tiïìn cho vay khưng thu hưìi àûúåc cố thïí chiïëm túái 50% tưíng sưë tiïìn ngên hâng cho vay
vâo àónh cao ca cåc khng hoẫng ngên hâng

Giẫi quët nhûäng cåc khng hoẫng ngên hâng cố thïí tưën kếm túái 40% GDP
Àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi khưng biïën ửồng nhiùỡu bựỗng caỏc khoaón cho vay cuóa ngờn haõng
thỷỳng mẩi vâ tưíng cấc lìng danh mc tâi sẫn
Nhiïåt àưå àang tùng do nưìng àưå cấc khđ thẫi gêy hiïåu ûáng nhâ kđnh tùng lïn
Thïm nhiïìu nûúác àang trúã thânh nûúác dên ch
Hêìu hïët cû dên àư thõ sinh sưëng úã cấc nûúác àang phất triïín
Chêu Ấ vâ Chêu Phi múái bùỉt àêìu chuín sang àư thõ hoấ


MUÅC LUÅC

1.10
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
3.1
3. 2
3.3
3.4
3.5
4.1
4.2
4.3

4.4
4.5
5.1
5.2
6.1
6.2
6.3
6.4
7.1
7.2
8.1

Sûå gia tùng lúán nhêët cuãa dên söë àư thõ trong thúâi k 1980-2020 diïỵn ra úã Chêu Phi vâ Chêu Ấ
Tûâ nùm 1970, ngoẩi thûúng tùng lïn úã hêìu hïët cấc khu vûåc àang phất triïín
Xët khêíu ca thïë giúái ngây câng tn theo cấc quy àõnh ca WTO, àùåc biïåt lâ xët khêíu tûâ cấc nûúác
àang phất triïín
Trong thêåp k 1990, thïm nhiïìu hiïåp àõnh thûúng mẩi khu vûåc (RTAS) cố hiïåu lûåc hún bêët k thúâi
gian nâo trûúác àêy
Nhiïìu nûúác àang phất triïín àậ bùỉt àêìu tûå do hoấ trûúác khi kïët thc Vông àâm phấn Urugoay
Cố phẫi nhûäng ngûúâi tham dûå cåc chúi ngang sûác Àẩi diïån Chêu Phi úã Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái
(WTO
cú cêëu xët khêíu nhiïìu nûúác àang phất triïín àậ chuín àưíi trong vông 10 nùm qua
Nhûäng nûúác vâ tưí chûác sûã dng múái àậ khúãi xûúáng cấc trûúâng húåp chưëng phấ giấ ngây câng tùng trong
thúâi k 1987-97.
Khi tiïën hânh àiïìu tra chưëng phấ giấ, cấc nûúác cưng nghiùồp lờợn caỏc nỷỳỏc ang phaỏt triùớn nhựỗm vaõo
nhau hờỡu nhû khưng ai kếm ai
Nhiïìu nûúác àấnh thụë nưng phêím trong vông àâm phấn Urugoay úã mûác cao hún nhiïìu so vúái mûác
thụë thûåc tïë ûúác tđnh thúâi k 1986-88
Xët khêíu dõch v thûúng mẩi tùng úã khùỉp cấc khu vûåc tûâ 1985 àïën 1987
Tûâ 1980, lìng àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi vâ chûáng khoấn rông sang cấc nûúác àang phất triïín tùng

rêët mẩnh
Cấc cưng ty thåc cấc nûúác àang phất triïín àang phất hânh tiïìn cho vay trïn qëc tïë nhiïìu hún trûúác
Mưåt ngìn vưën lúán ngây câng tùng tûâ cấc qu quẫn l theo thïí chïë àûúåc àêìu tû ra nûúác ngoâi
Mưåt vâi nûúác àang phất triïín nhêån àûúåc phêìn àấng kïí àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi àûa vâo ngoâi cấc
nûúác cưng nghiïåp nùm 1997.
Vai trô trung gian cuóa ngờn haõng nửới roọ bựỗng viùồc chiùởm t trổng lúán trong khu vûåc tâi chđnh ca cấc
nûúác àang phất triïín
Sûå thay àưíi khđ hêåu lâm thiïåt hẩi sẫn lûúång ca cấc v ma, àùåc biïåt tẩi cấc nûúác àang phất triïín
Nưìng àưå nhûäng chêët lâm giẫm st ưdưn trong khđ quín ban àêìu tùng lïn, rưìi bùỉt àêìu giẫm xëng
Mưåt mết gia tùng ca mûåc nûúác biïín sệ lâm giẫm ài xêëp xó mưåt nûãa sẫn lûúång la ca Bùnglầết
Mûác tiïu th nùng lûúång tẩi cấc nûúác àang phất triïín dûå kiïën sệ vûúåt mûác tiïu th tẩi cấc nûúác cưng
nghiïåp
Cấc nûúác cố thu nhêåp cao dng nùng lûúång vúái cûúâng àưå cao hún nhûäng nûúác tẩi nhûäng vuâng coá thu
nhêåp thêëp
Chi tiïu úã cêëp dûúái cêëp qëc gia chiïëm mưåt phêìn nhỗ trong chi tiïu cưng cưång, ngoẩi trûâ tẩi nhûäng
nûúác cưng nghiïåp vâ nhûäng liïn bang lúán
Cấc chđnh quìn àõa phûúng khưng bao giúâ kiïím soất àûúåc mưåt phêìn lúán tâi ngun cưng cưång
Àư thõ hoấ liïn quan chùåt chệ vúái tùng trûúãng kinh tïë
Hêìu hïët sưë dên àư thõ trïn thïë giúái sưëng tẩi cấc thânh phưë cúä nhỗ vâ vûâa trong nùm 1995
Nhûäng thânh phưë nhỗ cố sưë dên tùng nhanh nhêët, vâ nhûäng thânh phưë lúán cố sưë dên tùng chêåm nhêët,
tûâ 1970 àïën 1990
Khi cấc nûúác phất triïín lïn, phêìn ca chđnh quìn trung ûúng trong àêìu tû cưng cưång giẫm xëng
Ngay cẫ nhûäng nûúác cố thu nhêåp thêëp cng cố thïí àẩt àûúåc nhûäng mûác àưå cao vïì dõch v cú bẫn vïì
nûúác vâ vïå sinh
Khẫ nùng cố nhâ úã chïnh lïåch nhau àấng kïí tẩi cấc mûác thu nhêåp thêëp
Sưë dên Tandania ngây câng àûúåc àư thõ hoấ

ix

BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

BẪNG
1.1
1.2
2.1
2.2
5.1
5.2

Vưën àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi toân thïë giúái, 1997
Phi têåp trung hoấ chđnh trõ vâ chûác nùng trong cấc nïìn dên ch lúán, nùm 1997..
Bấo cấo hoẩt àưång chưëng phấ giấ ca cấc thânh viïn GATT vâ WTO, 1987-97
T trổng xët khêíu ph tng vâ linh kiïån, 1995
Cú cêëu cấc chđnh quìn dûúái cêëp qëc gia tẩi cấc nûúác dên ch lúán
Viïåc kiïím soất vay mûúån dûúái cêëp qëc gia tẩi nhûäng nûúác chổn lổc... 7.1 T lïå tûã vong úã trễ em,
Bùnglầết, 1990

Nhûäng àõnh nghơa vâ ch thđch dûä liïåu
Cấc nûúác thåc cấc nhốm phên chia theo thu
nhêåp vâ khu vûåc trong bẫn bấo cấo nây àûúåc liïåt kï
trong bẫng Phên loẩi cấc nïìn kinh tïë úã cëi Cấc chó sưë
chổn lổc vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giúái. Viïåc phên loaåi
theo thu nhêåp dûåa trïn cú súã thu nhêåp qëc dên tđnh
theo àêìu ngûúâi; cấc ngûúäng àïí phên loẩi thu nhêåp
trong lêìn xët bẫn nây àûúåc àûa vâo phêìn Giúái thiïåu
Cấc chó sưë chổn lổc vïì tịnh hịnh phất triïín thïë giúái.
Chó sưë bịnh qn ca nhốm àûúåc nïu ra trong cấc
biïíu àưì vâ bẫng thị khưng phẫi lâ nhûäng chó sưë bịnh
qn khưng gia quìn ca cấc nûúác trong khu vûåc

nïëu khưng àûúåc ch thđch ngûúåc lẩi.Tûâ cấc nûúác dng
úã àêy àïí nối àïën cấc nïìn kinh tïë khưng bao hâm mưåt
sûå àấnh giấ nâo ca Ngên hâng thïë giúái vïì quy chïë
phấp l hóåc cấc quy chïë khấc ca mưåt lậnh thưí. Thåt
ngûä cấc nûúác àang phất triïín bao gưìm cấc nïìn kinh
cố thu nhêåp úã mûác trung bịnh hóåc úã mûác thêëp, do àố
nố bao gưìm cẫ cấc nïìn kinh tïë trong quấ trịnh chuín
àưíi tûâ nïìn kinh tïë kïë hoẩch hoấ têåp trung gưåp nhû vêåy
àïí tiïån cho phên loẩi. Thåt ngûä cấc nûúác tiïn tiïën cố

thïí àûúåc dng àïí thån tiïån gổi cấc nïìn kinh tïë cố thu nhêåp
cao. Nhûäng con sưë àư la lâ àư la M theo thúâi giấ, trûâ trûúâng
húåp àûúåc ghi khấc ài. Dûúái àêy lâ cấc chûä viïët tùỉt:
AIDS Hưåi chûáng suy giẫm miïỵn dõch mùỉc phẫi.
CDF Khn khưí phất triïín toân diïån.
FDI Àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi.
GATT Hiïåp àõnh chung vïì thụë quan vâ thûúng mẩi.
GDP Tưíng thu nhêåp qëc nưåi.
GNP Tưíng thu nhêåp qëc dên.
NIE Nïìn kinh tïë múái cưng nghiïåp hoấ.
NGO Tưí chûác phi chđnh ph.
OECD Tưí chûác húåp tấc vâ phất triïín kinh tïë.
PPP Bịnh giấ hưëi àoấi theo sûác mua thûåc tïë.
WTO Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái.

x


TƯÍNG QUAN

Cẫnh quan phất triïín biïën chuín àang lâm cho cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch phẫi àûúng àêìu vúái
nhûäng thûã thấch múái úã cêëp àưå toân cêìu vâ àõa phûúng. Bấo cấo nây àậ vẩch ra con àûúâng tiïën lùn phủa trỷỳỏc
bựỗng caỏch phờn tủch nhỷọng ỷỳõng neỏt cuóa cẫnh quan múái, àưìng thúâi rt ra nhûäng bâi hổc tûâ quấ khûá. Bẫn
tûúâng trịnh nây côn xem xết àưång lûåc thïí hiïån úã cêëp siïu qëc gia vâ cêëp dûúái cêëp qëc gia. Nố cng àûa ra
nhûäng quy tùỉc vâ cêëu trc múái àïí tẩo cú súã cho chđnh sấch phất triïín trong thïë k XXI.
Nùm mûúi nùm kinh nghiïåm phất triïín àậ àem lẩi bưën bâi hổc phï phấn. Thûá nhêët, sûå ưín àõnh kinh tïë
vơ mư lâ tiïìn àïì cú bẫn àïí àẩt àûúåc sûå tùng trûúãng cêìn thiïët cho phất triïín. Thûá hai, sûå tùng trûúãng khửng
giaóm thiùớu; phaỏt triùớn phaói nhựỗm aỏp ỷỏng trỷồc tiùởp nhu cêìu ca con ngûúâi. Thûá ba khưng chó riïng mưåt chđnh
sấch nâo cố thïí tẩo ra àûúåc sûå phất triïín, mâ cêìn phẫi cố mưåt cấch tiïëp cêån thêëu àấo vâ toân diïån. Thûá tû, cấc
vêën àïì liïn quan túái thïí chïë; sûå phất triïín bïìn vûäng thûúâng bùỉt ngìn tûâ nhûäng quy trịnh cố tđnh bao quất
rưång rậi vïì mùåt xậ hưåi vâ tûâ sûå bùỉt kõp vúái nhûäng thay àưíi ca hoân cẫnh.
Nhûäng hiïíu biïët thêëu àấo nây lâ chđnh ëu àïí Ngên hâng thïë giúái dûå kiïën cưng viïåc ca mịnh trong thïë
k XXI cng nhû àïí tịm cấch àưëi phố vúái nhûäng thấch thûác cú bẫn ca phất triïín trong tûúng lai. Hún nûäa, àïí
giẫm àûúåc àối nghêo, nhûäng thấch thûác nây phẫi bao gưìm nhûäng vêën àïì nhû an toân lûúng thûåc, sûå khan
hiïëm nûúác vâ sûå giâ nua ca dên sưë, sûå tưín thêët vïì vùn hoấ cng nhû sûå xëng cêëp vïì mưi trûúâng.
Phẫi àûúng àêìu vúái nhûäng thûã thấch nây ngay cẫ khi nhiïìu lûåc lûúång àậ àõnh hịnh lẩi àõa hịnh phất
triïín: cấc phất kiïën múái trong cưng nghïå, sûå truìn bấ rưång rậi kiïën thûác, tùng trûúãng dên sưë vâ sûå têåp trung
dên sưë úã cấc thânh phưë, vêën àïì hưåi nhêåp vâo nïìn tâi chđnh thïë giúái vâ nhûäng u cêìu ngây câng gia tùng vïì
quìn chđnh trõ vâ quìn con ngûúâi. Mưåt sưë lûåc lûúång trong sưë àố, vđ d nhû sûå gia tùng dên sưë thị phất triïín
tûâ tûâ, khiïën cho cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch cố thúâi gian àïí àấp ûáng. Nhûäng ëu tưë khấc, vđ d nhû khng
hoẫng tâi chđnh, cố thïí phấ hu nïìn kinh tïë cố bïì ngoâi khoễ mẩnh trong chưëc lất mâ khưng hïì cẫnh bấo gị,
trûâ trûúâng húåp cố sùén cấc biïån phấp dûå phông tûâ trûúác. Mưåt sưë khấc gêy ra nhûäng thấch thûác, vđ d nhû phc
lúåi xậ hưåi, mưåt vêën àïì mâ hêìu hïët cấc qëc gia cố thïí tûå mịnh giẫi quët àûúåc. Côn nhûäng vêën àïì khấc chùèng
hẩn, nhû sûå thay àưíi khđ hêåu toân cêìu, thị sệ vûúåt quấ khẫ nùng ca mưỵi mưåt qëc gia vâ àôi hỗi mưåt sûå thoẫ
thån qëc tïë.
Nïëu àûúåc xûã l tưët, nhûäng thïë lûåc nây cố thïí cấch mẩng hoấ nhûäng triïín vổng cho phất triïín vâ phc lúåi
xậ hưåi. Tuy nhiïn, cng chđnh nhûäng thïë lûåc nây cố thïí tẩo ra sûå bêët ưín àõnh vâ nhûäng àau khưí cho con ngûúâi,
mâ mưåt qëc gia riïng lễ khưng thïí khùỉc phc àûúåc.
Bấo cấo nây xem xết nhûäng biïën àưíi àậ àûúåc phất àưång vúái tû cấch sûå àống gốp - vâ cẫ sûå biïíu hiïån - cho
hai hiïån tûúång: toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ. Toân cêìu hoấ phẫn ấnh sûå hưåi nhêåp tiïën bưå ca cấc nïìn kinh

tïë thïë giúái, nố àôi hỗi chđnh ph cấc nûúác phẫi vûún túái cấc àưëi tấc qëc tïë, vâ àố lâ cấch tưët nhêët àïí quẫn l
nhûäng biïën àưíi ẫnh hûúãng túái thûúng mẩi, lìng tâi chđnh vâ mưi trûúâng toân cêìu. Àõa phûúng hoấ phẫn ấnh
mong mën ngây câng tùng ca con ngûúâi cố tiïëng nối nhiïìu hún trong chđnh ph ca hổ, -nố biïíu hiïån chđnh


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

nố trong viïåc khùèng àõnh tñnh àùåc trûng khu vûåc. Àõa phûúng hoấ thc àêíy chđnh ph cấc nûúác ài xëng túái
têån cấc khu vûåc vâ cấc thânh phưë nhû lâ mưåt cấch tưët nhêët àïí quẫn l nhûäng thay àưíi ẫnh hûúãng túái chđnh trõ
trong nûúác cng nhû túái cấc mư hịnh tùng trûúãng. ÚÃ cẫ hai cêëp àưå siïu qëc gia vâ dûúái cêëp qëc gia, cấc thïí
chïë vïì quẫn l, àâm phấn, húåp tấc vâ quy àõnh àïìu àống vai trô quët àõnh trong viïåc thc àêíy thïë cờn bựỗng
mỳỏi trong nỷỳỏc vaõ giỷọa caỏc nỷỳỏc vỳỏi nhau, vâ cng tẩo ra mưåt mưi trûúâng ưín àõnh àïí cố thïí thûåc hiïån cấc
chûúng trịnh phất triïín.

Nhûäng ranh giúái ca tû duy phất triïín
Khi thïë k XX sùỉp kïët thc, dông ch lûu ca tû duy phất triïín àậ tiïën hoấ thânh mưåt thûá ch nghơa
thûåc dng rưång rậi. Cng nhû àưëi vúái nhiïìu vêën àïì khấc, mën hiïíu biïët sêu sùỉc hún vïì phất triïín thị phẫi
thûâa nhêån rựỗng nhỷọng niùỡm tin sờu rửồng nhiùỡu khi laồi khửng toaõn diùồn, rựỗng nhỷọng tờỡng nờởc cuóa sỷồ phỷỏc taồp
thỷỳõng nựỗm ngay dỷỳỏi bùỡ mựồt bùn ngoaõi, vaõ rựỗng sỷồ khưn ngoan thûúâng tu thåc vâo nhûäng àiïìu kiïån c thïí
vïì thúâi gian vâ àõa àiïím. Trong nhûäng thêåp k gêìn àêy, cẫ kinh nghiïåm lêỵn hiïíu biïët trđ tụå àậ tấch tû duy
phất triïín ra khỗi nhûäng cåc bân cậi vïì vai trô ca nhâ nûúác vâ thõ trûúâng, cng nhû viïåc tịm kiïëm mưåt
phûúng kïë chđnh sấch bao trm duy nhêët.
Vêën àïì àêìu tû vâo vưën con ngûúâi vâ vưën vêåt chêët chùèng hẩn, sệ kđch thđch àûúåc sûå tùng trûúãng kinh tïë vaâ,
theo quy luêåt chung, chûáng cúá qua thûåc nghiïåm àậ ng hưå giẫ thuët nây. Nhûng trong mưåt sưë trûúâng húåp,
mûác àưå àêìu tû cao vâ giấo dc chûa à àïí tẩo ra tùng trûúãng nhanh. Mưåt bâi hổc tûúng tûå nhû thïë cng àng
vúái cấc chđnh sấch vïì cưng nghiïåp. Nhiïìu nûúác sau khi thûã nghiïåm viïåc trúå cêëp xët khêíu àậ ài àïën quyùởt ừnh
rựỗng, trỳồ cờởp nhỷ vờồy chú laõ giaõu cho nhûäng ch kinh doanh, chûá đt cố tấc dng trong viùồc thuỏc ờớy tựng
trỷỳóng kinh tùở. Hoồ thờởy rựỗng trỳồ cêëp cưng nghiïåp lâ àõnh tưët nhûng lẩi trúã thânh mưåt dẩng phc lúåi chung
phđ phẩm, àố lâ cấch hưỵ trúå tưën kếm cung cêëp sûå ng hưå ca ngûúâi àống thụë cho nhûäng viïåc lâm riïng ca
mưåt sưë rêët đt ngânh cưng nghiïåp. Thïë nhûng nïìn kinh tïë ca cấc nûúác Àưng Ấ nhúâ sûã dng tđch cûåc trúå cêëp

xët khêíu vâ phên phưëi tđn dng lẩi trẫi qua bûúác àưåt phất bïìn vûäng, mẩnh mệ nhêët trong sûå phất triïín kinh
tïë mâ thïë giúái àûúåc chûáng kiïën trong nhiïìu thêåp k qua. Vâ Trung Qëc, mưåt nûúác chiïëm túái 40% sưë dên ca
cấc nûúác cố thu nhêåp thêëp trïn thïë giúái, àậ àẩt àûúåc thânh tûåu kinh tïë àấng ch do dûåa vâo mưåt chiïën lûúåc
phất triïín ấp dng cố mûác àưå tûå do hoấ thõ trûúâng vâ tû nhên hoấ.
Sûå thêët bẩi ca cấc nïìn kinh tïë kïë hoẩch hoấ têåp trung trong viïåc àíi kõp cấc nïìn kinh tïë theo àõnh
hûúáng thõ trûúâng àậ chỷỏng toó roọ rựỗng kùở hoaồch hoaỏ toaõn bửồ nùỡn kinh tïë vâo cêëp trung ûúng khưng phẫi lâ con
àûúâng hûäu hiïåu cho phất triïín lêu dâi. Nhûng kinh nghiïåm ca Nhêåt Bẫn, Àưng Ấ vâ Trung Qëc àậ chó roọ
rựỗng ửởi vỳỏi mửồt nỷỳỏc coỏ thùớ coỏ sỷồ can thiïåp ca chđnh ph mâ vêỵn àẩt àûúåc sûå tùng trûúãng kinh tïë cûåc k
nhanh chống trong nhiïìu thêåp k.
Braxin cng phất triïín nhanh chống trong nhûäng nùm 1960 mưåt phêìn cng nhúâ viïåc sûã dng rưång rậi
chđnh sấch thay thïë nhêåp khêíu. Nhûäng chđnh sấch nây chùỉc chùỉn tỗ ra hûäu đch àưëi vúái Bra xin úã thúâi àiïím àố,
- đt nhêët thị chng cng khưng ngùn cẫn sûå tùng trûúãng bưåt phất - nhûng sûå thânh cưng nây khưng cố nghơa
lâ nhûäng chđnh sấch tûúng tûå nhû thïë sệ cố nghơa vúái cấc nûúác khấc hóåc ngay caã vúái Braxin trong ba thêåp
kyã tiïëp sau. Cuäng tûúng tûå nhû vêåy, mưåt sưë chđnh sấch àậ gip Nhêåt Bẫn phất triïín trong nhûäng nùm 1950
vâ 1960 tẩo ra sûå tùng trûúãng úã Àưng Ấ vâo nhûäng nùm 1970 vâ 1980, khúi nïn sûå bng nưí kinh tïë úã Trung
Qëc vâo nhûäng nùm 1980 vâ 1990, àïìu mang tđnh àùåc trûng vïì thúâi gian vâ àõa àiïím. Nhûäng chđnh sấch nây
cố thïí khưng cố tấc dng úã cấc nûúác khấc, cng khưng chùỉc ph húåp trong nhûäng thêåp niïn múã àêìu thïë k
XXI.
ÚÃ bêët k mưåt nûúác nâo, sûå tiïën bưå cng àïìu ph thåc vâo mưåt chỵi cấc ëu tưë vâ vâo sûå chuín dõch
hịnh thïë ca chng diïỵn ra qua cấc thúâi k. Àiïìu cêìn thiïët lâ phẫi khùỉc phc àûúåc nhûäng cåc bân cậi vïì vai
trô cuóa chủnh phuó vaõ thừ trỷỳõng, phaói thỷõa nhờồn rựỗng chđnh ph vâ thõ trûúâng cêìn bưí sung lêỵn nhau, vaõ chờởm
dỷỏt nhỷọng lỳõi khựống ừnh rựỗng moồi sỷồ can thiùồp cuồ thùớ bựỗng chủnh saỏch - trong giaỏo duồc, y tïë, thõ trûúâng vưën
hóåc bêët k lơnh vûåc nâo khấc - lâ cưng thûác thêìn k khuën khđch sûå phất triïín úã mổi lc, mổi núi. Sûå chuín
dõch àố ca tû duy phất triïín cố thïí àûúåc tưíng kïët trong bưën giẫ àõnh sau:

2


TƯÍNG QUAN

Sûå phất triïín bïìn vûäng cố nhiïìu mc tiïu. Nêng cao thu nhêåp tđnh theo àêìu ngûúâi chó lâ mưåt trong
nhiïìu mc tiïu phất triïín. Cẫi thiïån chêët lûúång cåc sưëng bao gưìm cấc mc tiïu c thïí hún dõch v y tïë vâ cú
hưåi giấo dc tưët hún, sûå tham gia rưång rậi hún vâo àúâi sưëng xậ hửồi, mửi trỷỳõng saồch seọ sỷồ cửng bựỗng cho caỏc
thùở hïå v.v.
Cấc chđnh sấch phất triïín ph thåc lêỵn nhau. Khưng thïí cố mưåt chđnh sấch phất triïín àún lễ nâo cố thïí
tẩo ra sûå thay àưíi lúán trong mưåt hïå thưëng chđnh sấch kếm thån lúåi. Cấc nûúác cêìn mưåt tưíng thïí chđnh sấch
àưìng bưå vâ nhûäng mưi trûúâng thïí chïë tẩo ra nhûäng giẫi phấp tưët, hẩn chïë túái mûác thêëp nhêët nhûäng khuën
khđch sai lêìm, kđch thđch sûå sấng tẩo vâ tẩo thån lúåi cho sûå tham gia.
Chđnh ph àống vai trô cûåc k quan trổng trong phất triïín, nhûng khưng thïí cố nhûäng quy tùỉc àún giẫn
àïí hûúáng dêỵn hổ phẫi lâm gị. Ngoâi nhûäng quy tùỉc chung àậ àûúåc thûâa nhêån thị vai trô ca chđnh ph àưëi vúái
nïìn kinh tïë cng cố nhûäng khấc biïåt, tu thåc vâo khẫ nùng vâ trịnh àưå phất triïín ca àêët nûúác, tu vâo
nhûäng àiïìu kiïån bïn ngoâi vâ rêët nhiïìu nhûäng ëu tưë khấc.
Cấc quấ trịnh cng quan trổng nhû cấc chđnh sấch. Nhûäng thânh tûåu ca cấc chđnh sấch dûåa vâo cấc quấ
trịnh cố tđnh nhêët trđ, tđnh tham gia àưng àẫo vâ tđnh cưng khai dïỵ àûúåc giûä vûäng hún. Cấc thïí chïë cai quẫn tưët
hiïån thên cho nhûäng quy trịnh nhû vêåy lâ tưëi cêìn thiïët cho phất triïín vâ cêìn bao gưìm cẫ nhûäng quan hïå àưëi
tấc ca têët cẫ cấc thânh phêìn trong xậ hưåi dên sûå.

Tẩo ra nhûäng àûúâng hûúáng chó àẩo múái cho phất triïín
Dûúái ấnh sấng ca nhûäng giẫ àõnh nây, Ngên hâng Thïë giúái àang àûa ra mưåt khn khưí phất triïín toân
diïån àïí àấp ûáng mưåt sưë mc tiïu: lâm rộ trổng têm cấc mc tiïu lúán ca phất triïín, tùng cûúâng tđnh àưìng bưå
trong hoẩch àõnh chđnh sấch nhêën mẩnh cấc quấ trịnh thïí chïë àïí duy trị phất triïín vâ liïn kïët cấc nưỵ lûåc phất
triïín.
Khn khưí phất triïín nhêën mẩnh nhêån thûác ngây câng tựng, rựỗng nhiùỡu yùởu tửở taồo thaõnh quy trũnh
phaỏt triùớn phẫi cng àûúåc kïë hoẩch hoấ vâ àûúåc àiïìu phưëi àïí àẩt àûúåc kïët quẫ tưët nhêët - vâ àưi khi nhựỗm aồt
ỷỳồc moồi kùởt quaó coỏ thùớ coỏ. Mửồt àïì ấn xêy dûång trûúâng hổc lâ mưåt vđ d tưët. Xết vïì mùåt vêåt chêët, dûång lïn mưåt
ngưi trûúâng chó lâ bûúác múã àêìu. Nêng cao trịnh àưå giấo dc côn ph thåc vâo nhiïìu ëu tưë khấc, nhû mưåt cú
chïë hûäu hiïåu cho viïåc tuín lûåa, àâo tẩo, lûúng giấo viïn ph húåp vâ cố ngìn tâi chđnh àïí mua à sấch giấo
khoa vâ vêåt dng khấc.
Cấi àng vúái àïì ấn xêy dûång trûúâng hổc thị cng àng vúái cấc chûúng trịnh tû nhên hoấ, cấc mẩng lûúái
an toân xậ hưåi vâ cấc chûúng trịnh nùng lûúång bïìn vûäng. Cấc ëu tưë bưí sung giûäa cấc àïì ấn vâ giûäa cấc quấ

trịnh lâ cûåc k cêìn thiïët àưëi vúái sûå thânh cưng. Mưåt khn khưí phất triïín toân diïån lâm cho cấc ëu tưë bưí sung
nây trúã nïn rộ râng thưng qua viïåc nïu bêåt mưëi quan hïå giûäa cấc khđa cẩnh ca phất triïín nhû con ngûúâi, vêåt
chêët khu vûåc vâ cêëu trc.
Khđa cẩnh con ngûúâi vâ khđa cẩnh vêåt chêët ca sûå phất triïín àậ àûúåc biïët àïën khấ rộ. Khđa cẩnh khu vûåc
nhêën mẩnh têìm quan trổng ca cấc ëu tưë àan chếo nhau, nhû àiïìu phưëi, quẫn l, vâ duy trị mưåt mưi trûúâng
hûäu hiïåu àưëi vúái kinh doanh tû nhên cng nhû cấc sấng kiïën cưång àưìng. Khđa cẩnh cêëu tr xoấy mẩnh vâo sûå
cêìn thiïët phẫi quẫn l tưët, àûa ra cấc quët àõnh thưng thoấng cấc quấ trịnh phấp l vâ xết xûã hûäu hiïåu vâ cấc
hïå thưëng quy chïë rộ râng. Nhêån thûác àố vïì nhûäng quy tùỉc vâ cấc quấ trịnh, nhû mưåt cú súã rêët cêìn thiïët cho
phất triïín bïìn vûäng, àem lẩi thïm mưåt têìm vốc múái cho dông ch lûu ca tû duy phất triïín.
Nhûäng ëu tưë trïn khưng phẫi lâ mưåt danh mc àêìy à vïì têët cẫ cấc àiïìu liïn quan mâ sûå phất triïín cêìn
bao gưìm. Nhûäng vêën àïì vïì giúái vâ bịnh àùèng khưng thïí thiïëu trong tûâng bưå phêån ca khn khưí phất triïín.
Hún nûäa, nhû àậ àïì cêåp trïn àêy, ưín àõnh kinh tïë vơ mư lâ àiïìu kiïån cêìn thiïët cho sûå thânh cưng ca mổi sấng
kiïën vïì phất triïín. Têìm quan trổng ca mưỵi mưåt trong sưë nhûäng àiïìu liïn quan àố àưëi vúái tûâng nûúác ph thåc
vâo nhûäng àùåc th vïì mùåt thúâi gian vâ àõa àiïím. Mổi nûúác àïìu cố lúåi đch trong viïåc xấc àõnh vâ ûu tiïn nhûäng
àiïìu cêìn lâm - mưåt thûã thấch lâm bưåc lưå nhûäng ëu kếm vïì quẫn l vâ kinh tïë cng nhû nhûäng thêët bẩi vïì thïí

3


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

chïë cẫn trúã phất triïín àêìy à.

Xêy dûång cấc thïí chïë vâ cấc quan hïå àưëi tấc
Sûå phất triïín cố hiïåu quẫ àôi hỗi mưëi quan hïå àưëi tấc úã cấc cêëp àưå quẫn l khấc nhau, úã cấc khu vûåc tû
nhên, cấc nhốm tâi trúå vâ xậ hưåi cưng dên. Mưåt chiïën lûúåc phất triïín toân diïån lâ rêët khố cho mổi cêëp hay mổi
lơnh vûåc quẫn l nâo àố, hóåc mưåt nhâ tâi trúå àún lễ nâo. Chđnh ph cấc nûúác cêìn hûúáng dêỵn cho cấc cú quan
vâ cấc tưí chûác àïí phưëi húåp cấc nưỵ lûåc ca hổ nhựỗm gaồt boó nhỷọng aỏch tựổc trong phaỏt triùớn.
Mửồt nùỡn mống vûäng chùỉc ca cấc tưí chûác hoẩt àưång cố hiïåu quẫ vâ cấc thïí chïë cố nùng lûåc lâ àiïìu kiïån
tiïn quët cho phất triïín. Trong ngûä cẫnh nây thị “cấc thïí chïë” lâ têåp húåp nhûäng quy tùỉc quẫn l hoẩt àưång

ca cấc cấ nhên vâ cấc tưí chûác cng nhû sûå tûúng tấc ca têët cẫ cấc thânh viïn cố liïn quan vâ cấc cåc thûúng
thuët ca cấc bïn tham gia. Nối mưåt cấch c thïí, cấc nûúác cêìn nhûäng thïí chïë gip tùng cûúâng sûác mẩnh ca
cấc tưí chûác vâ thc àêíy sûå quẫn l tưët, cho d viïåc àố àûúåc tiïën hânh thưng qua låt phấp hay cấc quy chïë,
hóåc thưng qua sûå liïn kïët hânh àưång ca nhiïìu ngûúâi tham gia, nhû cấc hiïåp ûúác qëc tïë vâ mưëi quan hïå àưëi
tấc cưng - tû àậ thûåc hiïån. Cấc quấ trịnh dûåa trïn quy tùỉc lâm tùng tđnh cưng khai ca nhûäng chđnh sấch aọ
ỷỳồc ùỡ ra nhựỗm taồo ra nhỷọng kùởt quaó mong mën, vâ ca nhûäng tưí chûác àûúåc ấp dng àïí thûåc hiïån chng.
Thưng àiïåp ca bấo cấo nây lâ sûå àấp ûáng múái vïì thïí chïë cêìn thiïët trong mưåt thïë giúái àang toân cêìu hoấ
vâ àõa phûúng hoấ. Toân cêìu hoấ àôi hỗi chđnh ph cấc nûúác phẫi tịm kiïëm sûå thoẫ thån vúái cấc àưëi tấc chđnh ph cấc nûúác khấc, cấc tưí chûác qëc tïë, cấc tưí chûác phi chđnh ph vâ cấc cưng ty àa qëc gia - thưng qua
nhûäng thïí chïë siïu qëc gia. Khu vûåc hoấ u cêìu chđnh ph cấc nûúác àẩt àûúåc sûå thoẫ thån vúái cấc vng, cấc
thânh phưë thưng qua cấc thïí chïë dûúái cêëp qëc gia vïì cấc vêën àïì nhû cng nhau chia sễ trấch nhiïåm àưëi vúái
viïåc nêng cao cấc ngìn thu nhêåp. Cẫ hai vêën àïì toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ thûúâng àôi hỗi nhûäng àấp
ûáng vûúåt xa khẫ nùng kiïím soất ca chđnh ph tûâng nûúác. Tuy nhiïn chđnh ph cấc nûúác vêỵn àống vai trô ch
chưët trong viïåc hịnh thânh cấc chđnh sấch phất triïín trong mưåt mưi trûúâng giúái hẩn, gô bố, vâ xấc àõnh lẩi vai
trô ca hổ. Trong mưåt thùở giỳỏi coỏ quan hùồ chựỗng cheỏo nhau, trong oỏ cấc nûúác vêỵn cố thïí tiïëp tc bõ chia nhỗ,
cấc chûúng trịnh nghõ sûå vïì phất triïín vêỵn phẫi àấp ûáng nhûäng u cêìu cố tđnh toân cêìu vâ tđnh àõa phûúng.

Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ
Nhûäng tiïën bưå vïì cưng nghïå truìn thưng àậ gip ta trong giêy lất biïët àûúåc nhûäng àiïìu àang xẫy ra
trong mưåt hưå gia àịnh, mưåt xđ nghiïåp hóåc trïn mưåt thõ trûúâng chûáng khoấn cấch xa nûãa vông trấi àêët. Têìm
quan trổng ca dõch v vâ thưng tin liïn lẩc ngây câng tùng trong nïìn kinh tïë thïë giúái cố nối rựỗng mửồt tyó lùồ
ngaõy caõng tựng vùỡ giaỏ trừ kinh tïë sệ trúã nïn khưng quan trổng - nghơa lâ thưng tin cố thïí àûúåc truìn qua cấp
súåi quang, chûá khưng phẫi qua tâu chúã hâng. Àưìng thúâi sûå tiïën bưå trong mẩng lûúái giao thưng vâ cưng nghïå
cng lâm giaóm chi phủ vờồn chuyùớn haõng hoaỏ bựỗng ỷỳõng thuyó, àûúâng khưng vâ àûúâng bưå; vâ nhûäng cẫi tiïën vïì
cưng nghïå thưng tin lâm cho ngûúâi ta liïn hïå vúái nhau dïỵ dâng hún (Biïíu àưì 1). Cấc cưng ty àa qëc gia hiïån
nay àang dûåa trïn mưåt nïìn sẫn xët mốc xđch nưëi kïët nhiïìu nûúác vúái nhau. Vêåt liïåu thư vâ cấc linh kiïån cố thïí
úã hai nûúác khấc nhau vâ lẩi àûúåc lùỉp rấp úã mưåt nûúác khấc, trong khi viïåc tiïëp thõ vâ phên phưëi lẩi xẫy ra úã núi
khấc. Vđ d nhûäng quët àõnh ca ngûúâi tiïu dng úã London hóåc úã Tokyo trúã thânh thưng tin tấc àưång trûåc
tiïëp àïën cấc sẫn phêím àang àûúåc chïë tẩo - vâ cấc kiïíu dấng ẫnh hûúãng àïën nố - trïn toân thïë giúái.
Trịnh àưå giấo dc ngây câng cao, nhûäng àưíi múái vïì cưng nghïå àậ cho phếp cấc tûúãng àûúåc truìn bấ
rưång rậi, vâ sûå thêët bẩi ca hêìu hïët cấc nïìn kinh tïë kïë hoẩch hoấ têåp trung àậ thc àêíy àõa phûúng hoấ. Chđnh

quìn cấc nûúác àậ àấp lẩi viïåc thc àêíy nây theo nhiïìu cấch khấc nhau. Cố thïm nhiïìu nûúác trúã thânh nûúác
dên ch, vâ sûå tham gia vïì mùåt chđnh trõ thưng qua bêìu cûã àậ àûúåc múã rưång cẫ úã hai cêëp: qëc gia vâ dûúái cêëp
qëc gia. Chđnh ph cấc nûúác àang ngây câng chia sễ trấch nhiïåm vâ thu nhêåp vúái cấc cêëp chđnh quìn dûúái
cêëp qëc gia, cấc cêëp chđnh quìn nây thị gêìn gi hún vúái qìn chng àang chõu ẫnh hûúãng búãi cấc quët àõnh
chđnh sấch (Biïíu àưì 2) Ngûúâi ta cng àang thânh lêåp cấc tưí chûác phi chđnh ph àïí thûåc hiïån cấc mc tiïu nhû
cẫi cấch chđnh trõ, bẫo vïå mưi trûúâng, bịnh àùèng giúái vâ mưåt nïìn giấo dc töët hún.

4


TƯÍNG QUAN

Biïíu àưì 1
Mấy vi tđnh àang liïn kïët thïë giúái

Ngìn: Network Wizards, Internet Domain Survey, thấng 1, 1999
(www.nw.com)

Toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ lâ nhûäng
thåt ngûä tẩo ra nhûäng phẫn ûáng rêët mẩnh, kïí
cẫ tđch cûåc lêỵn tiïu cûåc. Toân cêìu hoấ àûúåc ca
ngúåi vị nố mang lẩi nhûäng cú hưåi múái, nhû múã
àûúâng túái cấc thõ trûúâng vâ chuín giao cưng nghïå
- nhûäng cú hưåi hûáa hển nùng sët lao àưång cao
vâ mûác sưëng cao hún. Nhûng àưìng thúâi ngûúâi ta
cng súå vâ nhiïìu khi lïn ấn nố, búãi vị àưi khi nố
gêy ra sûå bêët ưín àõnh vâ nhûäng thay àưíi khưng
mong mën. Nố lâm cho cưng nhên phẫi cẩnh
tranh vúái hâng nhêåp khêíu, àiïìu àố cố thïí àe doẩ
cưng ùn viïåc lâm ca hổ; nố phấ hoẩi ngên hâng

vâ thêåm chđ cẫ nïìn kinh tïë khi ngìn vưën nûúác
ngoâi khưëng chïë chng.
Khu vûåc hoấ cng àûúåc ca ngúåi vị nố gia
tùng mûác àưå tham gia quët àõnh chđnh sấch vâ
mang àïën cho con ngûúâi nhiïìu cú hưåi hún àïí àõnh
hịnh bưëi cẫnh cho cåc sưëng cuóa mũnh. Bựỗng caỏch
phờn cờởp quaón lyỏ, caõng coỏ nhiùỡu cấc quët àõnh
àûúåc thûåc hiïån úã cêëp àõa phûúng, gêìn gi hún vúái
cấc cûã tri. Khu vûåc hoấ àậ tẩo ra àûúåc sûå quẫn l
thđch ûáng vâ cố hiïåu quẫ, nhûng nố cng cố thïí

gêy nguy hẩi àïën tđnh ưín àõnh ca nïìn kinh tïë vơ mư.
Vđ d nhû khi cấc chđnh quìn àõa phûúng vay núå
quấ nhiïìu vâ chi tiïu khưng thêån trổng thị chđnh
quìn trung ûúng phẫi viïån trúå.
Bấo cấo nây khưng ca ngúåi mâ cng khưng lïn
ấn toân cêìu hoấ vâ àõa phûúng hoấ. Àng hún, nố chó
xem xết chng nhû lâ nhûäng hiïån tûúång mâ khưng
mưåt chûúng trịnh nghõ sûå vïì phất triïín nâo cố thïí bỗ
qua. Trong khi cấc chđnh quìn trung ûúng vêỵn lâ
chđnh ëu trong nhûäng nưỵ lûåc phất triïín thị toân cêìu
hoấ vâ àõa phûúng hoấ lẩi àôi hỗi hổ cam kïët xêy dûång
nhûäng thïí chïë cú bẫn cấc cêëp siïu qëc gia vâ dûúái
cêëp qëc gia, àïí tẩo ra àûúåc lúåi ñch cuãa tùng trûúãng
trong thïë kyã XXI.

Nhûäng vêën àïì siïu qëc gia
Chđnh quìn trung ûúng têët sệ thêët vổng khi àưëi
phố vúái toân cêìu hoấ, vâ sûå thêët vổng nây sệ tùng lïn
gêëp bưåi àưëi vúái nhûäng nïìn kinh tïë àang phất triïín cố

quy mư nhỗ. Nhûng nhûäng nûúác nhû vêåy àậ cưë àûáng vûäng àïí àẩt àûúåc ẫnh hûúãng nhiïìu hún tûâ nïìn tâi chđnh
vâ thûúng mẩi qëc tïë so vúái cấc nûúác lúán hún, búãi vị hổ phẫi àưëi mùåt vúái ngìn lûåc vâ sûác ếp vïì quy mư thõ
trûúâng chùåt chệ hún. Àưìng thúâi cấc nïìn kinh tïë nây cng cẫm nhêån mẩnh mệ àûúåc bêët cûá sûå tân phất nâo do
nïìn kinh tïë toân cêìu gêy ra. Mưåt cún sưët kinh tïë cố thïí cẫm nhêån nhû mưåt gúån sống lùn tùn àưëi vúái mưåt nûúác
cố nïìn kinh tïë lúán nhû M, hóåc ngay cẫ àưëi vúái mưåt nûúác àang phất triïín cố nïìn kinh tïë tûúng àöëi lúán nhû
5


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

Braxin, nhûng nố lẩi lâ cún sống thêìn àưëi vúái nïìn
kinh tïë cố quy mư nhû Gana hay Bùnglầết. Khi
àïì cêåp túái nhûäng vêën àïì mưi trûúâng thị chđnh ph
cấc nûúác thûúâng têåp trung cên nhùỉc k cấc vêën àïì
trong nûúác, vđ d nhû xấc àõnh viïåc ấp dng cấc
tiïu chín ư nhiïỵm nhû thïë nâo àưëi vúái cấc khu
vûåc trong nûúác. Nhûng nïëu cấc nûúác àang phất
triïín khưng hoẩt àưång theo nhûäng thoẫ ûúác qëc
tïë, thị hổ cố rêët đt khẫ nùng àûúng àêìu vúái cấc vêën
àïì mưi trûúâng trïn toân cêìu, nhû nguy cú thay àưíi
khđ hêåu. Bấo cấo nây xem xết ba vêën àïì ca toân
cêìu hoấ: thûúng mẩi, cấc lìng tâi chđnh vâ nhûäng
thấch thûác vïì mưi trûúâng.

Biïíu àưì 3
Thûúng mẩi tùng trûúãng nhanh hún nhiïìu so vúái
thu nhêåp qëc dên úã cấc nûúác àang phất triïín

Thûúng mẩi
Trong nhûäng nùm gêìn àêy, thûúng mẩi qëc

tïë phất triïín nhanh hún so vúái nïìn kinh tïë thïë giúái
chùỉc chùỉn rựỗng xu thùở naõy vờợn coõn tiùởp tuồc (Biùớu
ửỡ 8). Àưëi vúái cấc nûúác àang phất triïín, thûúng mẩi
lâ phûúng tiïån ch ëu àïí thûåc hiïån lúåi đch ca toân
cêìu hoấ. Nhêåp khêíu lâm tùng thïm tđnh cẩnh tranh
vâ tđnh àa dẩng ca thõ trûúâng nưåi àõa, mang lẩi lúåi
đch cho ngûúâi tiïu dng, côn xët khêíu múã rưång
cấc thõ trûúâng nûúác ngoâi, mang lẩi lúåi đch cho kinh
doanh. Nhûng àiïìu côn quan trổng hún cố thïí lâ,
thûúng mẩi àậ gip cấc cưng ty trong nûúác tiïëp xc
vúái nhûäng thûåc tiïỵn tưët nhêët ca cấc cưng ty nûúác
ngoâi vâ nùỉm bùỉt àûúåc u cêìu ca nhûäng khấch
hâng khố tđnh, khuën khđch tẩo ra hiïåu quẫ cao
hún. Thûúng mẩi àậ gip cấc cưng ty cố cú hưåi cẫi
tiïën ngìn vưën àêìu vâo nhû mấy mốc cưng c, cng
nhû tùng nùng sët lao àưång. Thûúng mẩi cng
kđch thđch sûå phên phưëi lẩi sûác lao àưång vâ vưën cho
nhûäng khu vûåc cố nùng sët lao àưång tûúng àưëi cao
hún. Àùåc biïåt, nố gip chuín dõch mưåt sưë hoẩt àưång
dõch v vâ chïë tẩo tûâ cấc nûúác cưng nghiïåp sang
cấc nûúác àang phất triïín, tẩo nhûäng cú hưåi múái cho
tùng trûúãng.
Viïåc sấng lêåp Tưí chûác thûúng mẩi thïë giúái
(WTO) vâo nùm 1995 dûåa trïn Hiïåp àõnh chung vïì
thụë quan vâ thûúng mẩi (GATT) vâ àố lâ bûúác
tiïën àa phûúng gêìn àêy nhêët àïí tẩo ra mưåt mưi
trûúâng cố lúåi cho trao àưíi hâng hoấ vâ dõch v (Biïíu
àưì 4). Nhiïìu biïån phấp quan trổng khấc cng phẫi

Ghi ch: Thûúng mẩi lâ tưíng ca kim ngẩch xët khêíu

vâ kim ngẩch nhêåp khêíu cấc hâng hoấ vâ dõch v

Biïíu àưì 4
Sưë lûúång cấc nûúác tham gia Tưí chûác thûúng mẩi
thïë giúái àang ngây câng tùng lïn
Sưë nûúác thânh viïn GATT/WTO

Ngìn: WTO, Annual Report, nhiïìu n ùm

àûúåc tn th àïí giûä àûúåc àâ cẫi cấch.
Cấc cåc àâm phấn thûúng mẩi trong tûúng lai àôi hỗi mưåt chûúng trũnh nghừ sỷồ coỏ tờỡm nhũn xa nhựỗm
aồt ỷỳồc tỷồ do hoấ thûúng mẩi rưång lúán hún, nïëu mën mưåt lêìn nûäa àẩt àûúåc nhûäng thânh cưng nhû trûúác
àêy, khi múã cûãa cấc thõ trûúâng. Vông àâm phấn Thiïn niïn k, theo dûå kiïën, sệ àûúåc tiïën hânh vâo thấng 11

6


TƯÍNG QUAN

nùm 1999 dûúái sûå bẫo trúå ca WTO, cố thïí lâ cåc thûã nghiïåm àêìu tiïn ca chûúng trịnh nghõ sûå nây. Giẫm
hâng râo thûúng mẩi trong cưng nghiïåp vâ dõch v vêỵn lâ nhûäng cấi phẫi àûúåc ûu tiïn hún trong danh mc
ûu tiïn. Viïåc bn bấn cấc sẫn phêím nưng nghiïåp lâ khu vûåc tẩo ra cho nhûäng nïìn kinh tïë àang phất triïín
nhûäng cú hưåi thûåc sûå - nïëu nhûäng cú hưåi nây khưng bõ cẫn trúã búãi nhûäng hâng râo thûúng mẩi ca nhûäng
nûúác giâu cố. Thûúng mẩi dõch v lâ vêën àïì nûäa cêìn phẫi àïì cêåp túái. Nhúâ nhûäng tiïën bưå trong cưng nghïå
thưng tin vâ liïn lẩc, ngânh thûúng mẩi àậ nhanh chống tùng lïn: 25% chó tđnh riïng nhûäng nùm giûäa 1994
vâ 1997. Hịnh thûác thûúng mẩi nây àậ tẩo ra mưåt sưë cú hưåi nûäa cho cấc nûúác àang phất triïín cố thïí dïỵ dâng
tẩo ra nhiïìu loẩi dõch v ûa chång.
Cấc nûúác phẫi tùng cûúâng sûã dng cú chïë WTO. Vđ d, mưåt nûúác mën tùng cûúâng cam kïë giẫm (hóåc
duy trị) hâng râo thûúng mẩi thêëp, thị cố thùớ troỏi buửồc thuùở quan cuóa mũnh bựỗng caỏc kùởt húåp quët àõnh hẩ
thụë quan vâo cng nhûäng nghơa v qëc tïë ca mịnh tẩi WTO. Ngây câng cố nhiïìu nûúác coi WTO vâ cấc

ngun tùỉc thûúng mẩi qëc tïë lâ nhûäng cú chïë tiïën túái cấc mc tiïu qëc gia (chûác khưng phẫi sûå cẫn trúã àưëi
vúái vêën àïì tûå quët) vâ sưë nhûäng nûúác ng hưå nhûäng thïí chïë nhû vêåy ngây câng tùng.
Cấc chđnh sấch chung phẫi xem xết túái hoân cẫnh bõ mêët viïåc lâm ca cưng nhên trûúác nhûäng thïë lûåc
ca thûúng mẩi. Nhûäng chđnh sấch nây phẫi giẫi quët nhûäng lo lùỉng ca nhûäng cưng nhên bõ sa thẫi nối
chung, búãi vị nhiïìu cưng nhên àưí lưỵi cho ngoẩi thûúng vị mêët viïåc lâm vâ bõ giẫm lûúng, cho d ngânh ngoẩi
thûúng cố trấch nhiïåm hay khưng. Thc àêíy tûå do hoấ thûúng mẩi bựỗng caỏc chủnh saỏch thừ trỷỳõng lao ửồng
aọ giuỏp cửng nhên dïỵ thđch nghi vúái tấc àưång ca thûúng mẩi thïë giúái vâ lâm giẫm ấp lûåc ca viïåc àống cûãa
thõ trûúâng trong nûúác àưëi vúái hâng hoấ nûúác ngoâi.
Cấc chđnh ph phẫi thay àưíi nhûäng chđnh sấch vêỵn côn àûúåc phếp tưìn tẩi bêët chêëp cấc låt thûúng mẩi
hiïån hânh, nhûäng chđnh sấch cẫn trúã chûá khưng thc àêíy thûúng mẩi. Vđ d låt chưëng bấn phấ giấ vêỵn àûúåc
phếp tưìn tẩi dûúái sûå quẫn l ca WTO. Nhûäng luờồt naõy nhựỗm aóm baóo saón phờớm baỏn ra khửng àûúåc dûúái giấ
“phẫi chùng “ úã thõ trûúâng trong nûúác. Song nhûäng quy tùỉc nhû vêåy cng cố thïí dïỵ dâng biïën thânh sûå cẫn trúã
àưëi vúái nhêåp khêíu, lâm giẫm sûå múã rưång thõ trûúâng vâ lâm àẫo lưån cấc thânh quẫ thu àûúåc tûâ nhûäng hiïåp ûúác
thûúng mẩi trûúác àố. Mưåt giẫi phấp cho vêën àïì nây lâ xûã l cấc quët àõnh giấ cẫ ca nhûäng ngûúâi nhêåp khêíu
cng nhû nhûäng cưng ty trong nûúác theo cng mưåt tiïu chđ nhêët àõnh. Theo quan àiïím nây thị chó cố nhûäng
vêën àïì chưëng àưåc quìn, chùèng hẩn nhû tịnh trẩng cấ lúán nët cấ bế, múái cêìn sûãa chûäa ngay.

Cấc lìng tâi chđnh
Cấc lìng tâi chđnh giûäa cấc qëc gia tùng nhanh hún so vúái thûúng mẩi trong nhûäng nùm gêìn àêy. Nhûäng
lìng vưën nây cố thïí àûúåc phên chia thânh àêìu tû nûúác ngoâi trûåc tiïëp, danh mc tâi sẫn àêìu tû nûúác ngoâi,
tiïìn vay ngên hâng, vâ cấc ngìn viïån trúå phất triïín chđnh thûác. Àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi bao gưìm cấc
ngìn vưën dng cho viïåc mua phêìn gốp vưën àïí cố chên trong ban quẫ trõ ca mưåt cưng ty hay mưåt nhâ mấy.
Danh mc tâi sẫn àêìu tû nûúác ngoâi bao gưìm viïåc mua cấc tâi sẫn “giêëy” nhû cưí phêìn khưng cố lậi, trấi phiïëu
(dûúái ngûúäng quy àõnh àẫm bẫo cho phếp ngûúâi súã hûäu tham gia kiïím soất viïåc quẫn l cấc tâi sẫn vêåt chêët).
Viïåc tùng vưën àêìu tû trûåc tiïëp ca nûúác ngoâi vâ cấc lìng danh mc tâi sẫn àậ àẩt mûác chûa tûâng thêëy (Biïíu
àưì 5).
Cấc lìng vưën nûúác ngoâi àem lẩi nhûäng thânh tûåu kinh tïë cú bẫn àưëi vúái têët cẫ cấc bïn. Cấc nhâ àêìu tû
nûúác ngoâi àậ àa dẩng hoấ nhûäng mẩo hiïím ca hổ úã thõ trûúâng ngoâi nûúác vâ tẩo ra nhûäng cú hưåi mang lẩi
lúåi nhån trïn toân thïë giúái. Cấc nïìn kinh tïë hiïån nay àang nhêån àûúåc ngìn lúåi vïì vưën theo nhiïìu cấch.
Trûúác hïët, cấc lìng vưën vâo lâm tùng mûác àêìu tû. Khi cố sûå tham gia trûåc tiïëp ca àêìu tû nûúác ngoâi thị vưën

phẫi ài kêm vúái nhûäng ëu tưë nhû: cấc chun gia quẫn l, cấc chûúng trịnh àâo tẩo, vâ cấc mưëi liïn kïët cêìn
thiïët vúái cấc nhâ cung ûáng vâ cấc thõ trûúâng qëc tïë. Tuy nhiïn, cấc lìng vưën qëc tïë àùåc biïåt lâ nhûäng lìng
àêìu tû ngùỉn hẩn khưng chùỉc chùỉn cng gêy nguy hiïím cho cấc nûúác àang phất triïín. Mưåt trong nhûäng nguy
cú nây lâ sûå thay àưíi mẩnh mệ têm l ca nhâ àêìu tû vâ lân sống àêìu cú tđch trûä cố thïí lâm àẫo lưån t giấ hưëi
àoấi, gêy nguy hiïím cho cấc ngên hâng vâ cấc cưng ty lúán, vâ gêy tưín hẩi cho cấc nïìn kinh tïë. Khưng thïí bùỉt
võ thêìn vưën nûúác ngoâi chui trúã lẩi vâo trong bịnh, mưåt àiïìu mâ rưët cåc, thêåt khưng àấng mong mën. Nhûng

7


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

Biïíu àưì 5
Cấc lìng vưën tû nhên cho cấc nûúác àang phất
triïín àậ tùng lïn mẩnh mệ

Lìng vưën
chđnh thûác

Lìng núå
tû nhên

Lìng danh
mc tâi sẫn

Àêìu tû
trûåc tiïëp ca
nûúác ngoâi

ngìn vưën nhû vêåy àïën cng vúái sûå thấch thûác: àûa ra

nhûäng chđnh sấch vâ nhûäng thïí chïë lâm lïåch cấn cên,
àïí khẫ nùng lûu chuín vưën mang lẩi lúåi đch cho nïìn
kinh tïë ca cấc nûúác phất triïín, chûác khưng lâm tưín
hẩi chng.
Chđnh ph cấc nûúác àang phất triïín cố thïí bùỉt
àêìu quấ trũnh naõy bựỗng viùồc caói caỏch khu vỷồc ngờn
haõng vaõ phất triïín cấc thõ trûúâng vưën. Qu lûúng hûu
vâ tûúng trúå nhỗ bế, cấc thõ trûúâng cưí phiïëu vâ trấi
phiïëu ëu kếm àậ lâm cho cấc ngên hâng úã cấc nûúác
àang phất triïín trúã thânh ngûúâi cung cêëp tâi chđnh
trung gian ch ëu. Viïåc tẩo ra khung quy chïë ngên
hâng vûäng mẩnh sệ àem lẩi mưåt kïët quẫ kinh tïë chùỉc
chùỉn. Mưåt hïå thưëng quy chïë cố hiïåu quẫ tẩo ra mưåt
mưi trûúâng kđch thđch chêëp nhêån ri ro mưåt cấch khưn
ngoan. Mưåt cú cêëu àng quy chïë àưëi vúái kinh doanh
ngên hâng cng tẩo ra nhûäng àiïìu kiïån àïí thânh lêåp
cấc ngên hâng, nhûäng dõch v mâ chng cố thïí cung
cêëp mûác vưën mâ chng cêìn cố, vâ lûúång thưng tin mâ
chng phẫi thưng bấo. Vâ mưåt khn khưí àiïìu tiïët lânh
mẩnh quy àõnh c thïí nhûäng bûúác ài thêån trổng mâ

cấc nhâ àiïìu tiïët cêìn thûåc hiïån khi nhûäng chín mûåc nây khưng àấp ûáng u cêìu.
Cẩnh tranh trong khu vûåc tâi chđnh tùng lïn câng khđch lïå cấc ngên hâng cng nhû khấch hâng ca
chng. Cẩnh tranh tùng lïn khi khu vûåc tâi chđnh trong nûúác phất triïín, vâ cấc bẫo hiïím, thõ trûúâng chûáng
khoấn cng nhû cấc tưí chûác trung gian khấc bùỉt àêìu àống vai trô to lúán hún. Viïåc cho phếp cấc ngên hâng
nûúác ngoâi vâo hoẩt àưång mưåt nûúác, àùåc biïåt khi cấc nûúác ch nhâ ca chng àậ cố nhûäng hïå thưëng quy chïë
ph húåp, lâ tùng sûå àiïìu chónh thưng qua viïåc du nhêåp nhûäng chín mûåc quẫn l ri ro cố chêët lûúång cao,
cng nhû nhûäng thûåc tiïỵn àiïìu chónh vâ cấc nhâ quẫn l àậ àûúåc àâo tẩo.
Cấc ngên hâng úã cấc nûúác àang phất triïín phẫi tẩo thïë cờn bựỗng giỷọa hai loaồi ruói ro. Caỏc ngờn haõng
thỷỳõng ài vay tiïìn ngùỉn hẩn trïn cấc thõ trûúâng qëc tùở bựỗng mửồt loaồi tiùỡn naõo oỏ, vủ duồ nhỷ àưìng àư la M

hay àưìng n Nhêåt, rưìi àem sưë tiïìn àố cho vay vúái mưåt thúâi hẩn dâi hún bựỗng ửỡng tiùỡn ừa phỷỳng. Nhỷọng
ngờn haõng naõy ỷỏng trỷỳỏc nguy cú bõ mêët ngìn cung cêëp ngoẩi tïå ngùỉn hẩn nïëu nhû thõ trûúâng vưën cẩn kiïåt,
vâ cng gùåp ri ro àïí mêët phêìn lúán giấ trõ tâi sẫn ca hổ trong trûúâng húåp t giấ hưëi àoấi giẫm xëng. Cấc
nûúác cố thïí hẩn chïë nhûäng ri ro nây túái mưåt mûác nhêët àõnh, nhûng trûúác hïët cêìn phẫi cố nhûäng quy àõnh àïí
kiïìm chïë búát u cêìu nhûäng khoẫn vay nûúác ngoâi ngùỉn hẩn. Mưåt trong nhûäng biïån phấp nhû vêåy lâ u cêìu
dânh mưåt phêìn trong toân bưå cấc lìng vưën vâo khưng àõnh dng vâo viïåc mua nhûäng tâi sẫn vêåt chêët cố thïí
sinh lúåi, lâm dûå trûä cho möåt thúâi gian nhêët àõnh, nhû vêåy lâ lâm tùng chi phđ phẫi trẫ cho nhûäng khoẫn vay
ngùỉn hẩn úã nûúác ngoâi.
Trong thïë giúái mâ cấc thõ trûúâng tâi chđnh tiïëp tc “hưåi nhêåp toân cêìu’ thị cấc nûúác àang phất triïín cêìn
phêën àêëu trúã thânh nhûäng núi thån tiïån cho àêìu tû nûúác ngoâi dâi hẩn. Viïåc tẩo ra mưåt mưi trûúâng àêìu tû
thån lúåi àôi hỗi mưåt sûå cam kïët cho mưåt cú chïë thưng thoấng vïì cấc quìn vâ cấc quy àõnh àưëi vúái cấc nhâ àêìu
tû, mưåt hïå thưëng phấp l cố sûå ửởi xỷó cửng bựỗng vaõ sỷồ baóo hửồ cho nhỷọng nhâ àêìu tû trong nûúác vâ nûúác ngoâi
nhûäng nïìn tẫng kinh tïë vơ mư lânh mẩnh vâ àêìu tû vïì vưën con ngûúâi. Khi àêìu tû àậ hôa nhêåp vâ nïìn kinh tïë
àõa phûúng àang hoẩt àưång bịnh thûúâng thị cấc nhâ àêìu tû khấc cng sệ sùén sâng tham gia nïëu nhû cố mưåt
nhâ àêìu tû nâo àố quët àõnh thưi khưng àêìu tû.
Cấc thïí chïë qëc tïë cố vai trô gip àúä cấc nûúác àang phất triïín phất huy sûå ưín àõnh tâi chđnh vâ àêíy
mẩnh àêìu tû. Cấc hiïåp àõnh ngên hâng qëc tïë, vđ d nhû Hiïåp àõnh Basle, cố thïí lâ nhûäng kiïíu mêỵu cho caác

8


TƯÍNG QUAN

chín mûåc kïë toấn cho cấc ngên hâng àõa phûúng. Qu tiïìn tïå qëc tïë (IMF) cố thïí hûúáng dêỵn cấc hoẩt àưång
kinh tïë vâ àiïìu phưëi cấc khoẫn trúå gip ngùỉn hẩn khi cố khố khùn vïì khẫ nùng thanh toấn tiïìn mùåt, lâm giẫm
tđnh trêìm trổng ca mưåt cåc khng hoẫng tâi chđnh. Cấc hiïåp ûúác thûúng mẩi cố thïí duy trị nhûäng phẫn ûáng
àưëi vúái cún sưëc tâi chđnh sinh ra tûâ chu k bẫo hưå cố tđnh chêët lúåi mịnh hẩi ngûúâi. Nhûäng cåc àâm phấn qëc
tïë vâ khu vûåc vïì vêën àïì phưëi húåp cấc chđnh sấch kinh tïë vơ mư cng cố thïí tịm ra nhûäng giẫi phấp trấnh nhûäng
hânh àưång lâm lúåi cho nïìn kinh tïë nây, nhûng lẩi lâm hẩi cho nïìn kinh tïë khấc.

Nhûäng thấch thûác mưi trûúâng toân cêìu
Khi nïìn kinh tïë ca mưåt nûúác bõ chi phưëi búãi cấc lûåc lûúång kinh tïë thïë giúái thị nố cố rêët đt khẫ nùng kiïím soất
hay thay àưíi, mưi trûúâng ca nïìn kinh tïë nây cố thïí bõ àe doẩ búãi cấc hoẩt àưång àang xẫy ra úã ngoâi nûúác, vûúåt
quấ khẫ nùng kiïím soất ca nố. ÚÃ mưåt sưë nûúác cố thu nhêåp thêëp, sûå àe doẩ nây cố thïí nghiïm trổng túái mûác
lâm nguy hẩi túái sûå phất triïín bïìn vûäng. Vđ d nhû nhûäng thay àưí vïì khđ hêåu cố thïí lâm tùng mûåc nûúác biïín,
lâm chịm ngêåp nhâ cûãa ca hâng triïåu ngûúâi sưëng trong nhûäng àêët nûúác úã vng àêët thêëp nhû Bùnglầết. Cấc
chđnh ph hoẩt àưång mưåt cấch riïng lễ vâ ngay cẫ cấc hoẩt àưång ca cấc tưí chûác khu vûåc cng khưng thïí cố
nhûäng ûáng phố hûäu hiïåu àưëi vúái nhûäng vêën àïì mưi trûúâng nhû vêåy. ÛÁng phố àôi hỗi phẫi cố tđnh chêët toân
cêìu. Cấc nûúác cưng nghiïåp phẫi chõu trấch nhiïåm trûúác hêìu hïët cấc vêën àïì mưi trûúâng hiïån tưìn trïn thïë giúái
- àùåc biïåt lâ vêën àïì khđ thẫi gêy hiïåu ûáng nhâ kđnh - côn cấc nûúác àang phất triïín cng àang nhanh chống mùỉc
vâo. Cng vúái àâ tùng trûúãng nhûäng nûúác nây cng àang gốp phêìn lâm tùng thïm sûå hû hoẩi mưi trûúâng.
Thïë giúái àậ chûáng kiïën mưåt thânh cưng àđch thûåc vïì mưi trûúâng trong Nghõ àõnh thû Montreal nùm 1987;
nghõ àõnh thû nây àậ têåp trung têët cẫ cấc nûúác àïí giẫi quët sûå àe doẩ ca mưi trûúâng chung. Nghõ àõnh thỷ
Montreal nhựỗm muồc ủch giaói quyùởt vờởn ùỡ saón sinh ra clorưphlrưcấcbon lâm giẫm st ưdưn trong khđ
quín. Trong nhûäng nựm 1980, caỏc nhaõ khoa hoồc aọ nhờồn ra rựỗng nïëu àïí cho lûúång khđ nây tiïëp tc khưng
àûúåc kiïím soất thị nố sệ lâm tùng bûác xẩ tia cûåc tđm túái mûác nguy hiïím úã nhûäng vng thåc vơ àưå cao hún, vâ
nhû vêåy sệ lâm tùng t lïå bïånh ung thû da, àc thu tinh thïí vâ lâm hû hẩi mưi trûúâng. Nhúâ cố Nghõ àõnh thû
Montreal vâ cấc hiïåp àõnh tiïëp theo, viïåc sẫn xët khđ clorưphlrưcấcbon trïn thïë giúái àậ giẫm hùèn, vâ sûå
húåp tấc qëc tïë àïí lâm giẫm sûå phấ hu têìng ưdưn dûúâng nhû cng àang trïn àâ thânh cưng.
Thïë giúái hiïån nay phẫi àûúng àêìu vúái mưåt sưë vêën àïì mưi trûúâng bûác bấch khấc àe doẩ nhûäng cấi chung
toân cêìu. Cố thïí vêën àïì àûúåc biïët túái nhiïìu nhêët lâ sûå thay àưíi khđ hêåu, sûå thay àưíi nây gùỉn liïìn vúái viïåc gia
tùng khđ thẫi cấcbưnic trong khđ quín. Cấc vêën àïì khấc thị bao gưìm sûå mêët tđnh àa dẩng sinh hổc, àiïìu nây
àang xẫy ra úã mûác bấo àưång rưìi; hiïån tûúång sa mẩc hoấ; sûå hu diïåt cấc loâi cấ; sûå lan trân nhûäng chêët hûäu cú
gêy ư nhiïỵm dai dùèng, cng nhû nhûäng àe doẩ àưëi vúái hïå sinh thấi úã Nam cûåc.
Thânh cưng trong viïåc bẫo vïå têìng ưdưn lâ mưåt mư hịnh cho nhûäng hiïåp ûúác qëc tïë trong tûúng lai àïí
giẫi quët nhûäng vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu. Nhûäng nghiïn cûáu khoa hổc àïí giẫi quët mưëi nguy hiïím do sûå
tân phấ mửi trỷỳõng gờy ra cờỡn ỷỳồc thuỏc ờớy maồnh bựỗng nhûäng cåc thẫo lån rưång rậi vâ mẩnh mệ. Cấc dên
tưåc trïn thïë giúái cng nhû cấc chđnh ph phẫi thờởy rựỗng nhỷọng tửớn haồi do sỷồ taõn phaỏ mửi trûúâng gêy ra àậ lïn
túái mûác nghiïm trổng, cêìn phẫi hânh àưång ngay. Cấc giẫi phấp àưëi vúái cấc hoẩt àưång hiïån nay phẫi cố tđnh khẫ
thi vïì mùåt k thåt vâ phẫi đt tưën kếm, àưìng thúâi têët cẫ cấc nûúác phẫi sùén sâng tham gia vâo cấc hiïåp àõnh

qëc tïë. Àưi khi sûå tûå nguån nây cng phẫi trẫ giấ, cấc nûúác cố thu nhêåp cao àậ phẫi trẫ tiïìn cho cấc nûúác cố
thu nhêåp thêëp àïí hổ tn theo mưåt hiïåp àõnh nâo àố vâ cấc nhốm k kïët ấp dng låt phẩt cấc nûúác khưng
tn theo cấc chín mûåc mâ hiïåp àõnh àậ àïì ra. Cëi cng, thị chđnh bẫn thên cấc chín mûåc nây cng phẫi
mïìm dễo, búãi vị hiïëm cố trûúâng húåp nâo lẩi cố giẫi phấp “mưåt cúä vûâa cho têët cẫ, àïí giẫi quët cấc vêën àïì toân
cêìu.
Cấc àiïìu kiïån xung quanh vêën àïì àa dẩng sinh hổc vâ thay àưíi khđ hờồu aọ ỷa ra mửồt gỳồi yỏ rựỗng ùớ aồt
ỷỳồc mưåt hiïåp àõnh qëc tïë vïì nhûäng vêën àïì nây côn phûác tẩp hún vïì vêën àïì hu hoẩi têìng ưdưn. Thïë nhûng
cưång àưìng qëc tïë cng àang tịm kiïëm nhûäng giẫi phấp cho vêën àïì nây. Bẫn quy ûúác vïì tđnh àa dẩng sinh hổc
vâ Bẫn quy ûúác khung àưëi vúái sûå Thay àưíi vïì khđ hêåu àûúåc àûa ra tẩi Hưåi nghõ cêëp cao vïì trấi àêët úã Rio nùm
1992 lâ cú súã àïí phêën àêëu. Phûúng tiïån trúå gip mưi trûúâng toân cêìu (GEF) lâ sấng kiïën kïët húåp cuãa Chûúng

9


BẤO CẤO VÏÌ TỊNH HỊNH PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 1999-2000

trịnh phất triïín Liïn húåp qëc, Chûúng trịnh mưi trûúâng Liïn húåp qëc vâ Ngên hâng thïë giúái. GEF àậ cung
cêëp tâi trúå vâ qu nhûúång bưå àïí b àùỉp nhûäng chi phđ bưí sung ca cấc nûúác khi mưåt àïì ấn phất triïín lêëy mc
tiïu lâ mưåt, hay nhiïìu hún, trong bưën vêën àïì mưi trûúâng toân cêìu sûå thay àưíi khđ hêåu, sûå mêët tđnh àa dẩng
sinh hổc ư nhiïỵm vng biïín qëc tïë, sûå phấ vúä têìng ưdưn. Chđnh ph cấc nûúác cng cố thïí tiïën hânh mưåt sưë
hoẩt àưång àïí cẫi thiïån phc lúåi trong nûúác, trong khi vêỵn trúå gip gịn giûä nhûäng cấi chung toân cêìu. Vđ d bỗ
trúå cêëp nhiïn liïåu, cẫi tiïën giao thưng cưng cưång, khưng nhûäng lâ sûå quan têm nhiïìu nhêët ca cấc nïìn kinh tïë
tû nhên, mâ côn lâ sûå àống gốp vâo viïåc giẫm búát viïåc sẫn sinh ra khđ thẫi cấcbưnic lâm ẫnh hûúãng àïën cấc
nûúác khấc.

Nhûäng vêën àïì dûúái cêëp qëc gia
Trong khi toân cêìu hoấ hûúáng sûå ch ca chđnh ph cấc nûúác túái cấc sûå kiïån, lûåc lûúång vâ cấc tûúãng ngoâi
nûúác mịnh thị, khu vûåc hoấ lẩi têåp trung vâo nhûäng kiïën vâ nhûäng nguån vổng ca cấc nhốm vâ cấc cưång
àưìng trong nûúác. Hai khđa cẩnh ca khu vûåc hoấ àậ àûúåc ch àùåc biïåt trong bẫn bấo cấo nây: phi têåp trung
hoấ vâ àư thõ hoấ.

Àa ngun chđnh trõ vâ phi têåp trung hoấ
Àõa phûúng hoấ àậ tẩo ra àa ngun chđnh trõ vâ quìn tûå quët trïn khùỉp thïë giúái. Mưåt trong nhûäng biïíu
hiïån ca nố lâ sûå gia tùng sưë lûúång cấc nûúác trïn thïë giúái khi giânh àûúåc àưåc lêåp. Mưåt biïíu hiïån khấc lâ sûå thay
àưíi trong viïåc lûåa chổn chđnh quìn úã cấc nûúác. Cấch àêy 25 nùm, chûa àêìy 1/8 cấc nûúác trïn thïë giúái cố nïìn
dên ch nhûng tđnh àïën cëi nùm 1990 thị sưë nhûäng nûúác nây tùng lïn túái hún 60% (Biïíu àưì 6).
Khẫ nùng ca con ngûúâi tham gia vâo viïåc quët àõnh cấc vêën àïì ẫnh hûúãng àïën hổ lâ mưåt tấc àưång then
chưët trong quấ trịnh nêng cao mûác sưëng - vâ nhû vêåy, cẫ trong quấ trịnh phất triïín hûäu hiïåu. Nhûng sûå àấp
ûáng chđnh trõ àưëi vúái àõa phûúng hoấ, nhû vêën àïì phi têåp trung hoấ chùèng hẩn, cố thïí thânh cưng hóåc khưng
thânh cưng tu thåc vâo viïåc chng àûúåc thûåc hiïån nhû thïë nâo. Sau àêy lâ mưåt sưë bâi hổc quan trổng cho cấc
chđnh ph xem xết khi àïì cêåp túái phi têåp trung hoấ.
Phi têåp trung hoấ gêìn nhû bao giúâ cng lâ mưåt tiïën trịnh do àưång cú chđnh trõ thc àêíy. Thưng thûúâng,
mc tiïu ch ëu ca nố lâ duy trị sûå ưín àõnh chđnh trõ vaõ giaóm bỳỏt nguy cỳ tranh chờởp baồo lỷồc bựỗng cấch liïn
kïët cấc nhốm vúái nhau mưåt cấch rưång rậi theo mưåt quấ trịnh thûúng lûúång vïì nhûäng ngun tùỉc tiïët chïë chđnh
thûác. Tranh cậi liïåu cố nïn phi têåp trung hoấ hay khưng, phêìn lúán lâ khưng thđch húåp; cấch thûåc hiïån vêën àïì
nây sệ quët àõnh mûác àưå thânh cưng ca nố.
Viïåc àïì ra mưåt chiïën lûúåc phi têåp trung hoấ thânh cưng lâ phûác tẩp, búãi vị ngûúâi nùỉm quìn quët àõnh
thûúâng khưng kiïím soất àûúåc toân bưå quấ trịnh phi têåp trung hoấ. Phi têåp trung hoấ àôi hỗi sûå thay àưíi vïì hïå
thưëng chđnh quìn vâ thiïët lêåp nhûäng thïí chïë múái vïì hânh chđnh, vïì quy tùỉc vïì tâi chđnh, chđnh trõ. Àiïìu nây
khưng àún thìn chó bao gưìm quët àõnh cho phếp bêìu cûã àõa phûúng, mâ àưìng thúâi côn bao gưìm mưåt loẩt cấc
sûå lûåa chổn vïì cấc ngun tùỉc bêìu cûã cng nhû cấc thưng lïå vïì àẫng phấi cố ẫnh hûúãng túái viïåc lûåc chổn ca
cấc cûã tri. Hún nûäa, vêën àïì nây côn bao gưìm quët àõnh chuín giao loẩi hịnh trấch nhiïåm nâo àố cho cêëp àõa
phûúng, vđ d nhû vêën àïì giấo dc chùèng hẩn. Nố cng àôi hỗi phẫi quët àõnh chđnh quìn cêëp nâo sệ phẫi
chõu trấch nhiïåm àưëi vúái viïåc àẫm nhêån chi phđ cho giấo dc (àùåc biïåt lâ úã nhûäng vng nghêo), cêëp nâo sệ phẫi
chõu trấch nhiïåm soẩn chûúng trịnh vâ tâi liïåu hûúáng dêỵn, cêëp nâo sệ phẫi chõu trấch nhiïåm quẫn l trûúâng
súã hâng ngây, kïí cẫ viïåc thụ thùng chûác vâ sa thẫi giấo viïn. Do vêåy, vêën àïì phi têåp trung hoấ khưng diïỵn ra
trong àiïìu kiïån cng bịnh àùèng chi tiïu, mâ nố àôi hỗi phẫi cung cêëp ngìn tâi chđnh cho chđnh quìn cấc cêëp
àõa phûúng, àưìng thúâi cng àôi hỗi phẫi àïì ra àûúåc mưåt hïå thưëng chuín giao tâi chđnh giûäa cấc cêëp quẫn l
àïí bưí sung cho ngìn tâi chđnh phất triïín àõa phûúng. Nố cng àôi hỗi cấc quy tùỉc chi phưëi viïåc vay tiïìn ca
cêëp àõa phûúng. Cëi cng nố phaói bao gửỡm caỏc bỷỳỏc nhựỗm taồo ỷỳồc khaó nựng quaón lyỏ cuóa caỏc cờởp chủnh

quyùỡn ừa phỷỳng nhựỗm thỷồc hiïån cấc trấch nhiïåm múái ca hổ.
Cấc ëu tưë cẫi cấch phẫi cố tđnh chêët àưìng bưå. Lûåc lûúång chđnh trõ cố àưång cú phi têåp trung hoấ thûúâng

10