CƠ sở lý LUẬN và THỰC TIỄN của VIỆC sử DỤNG PHƯƠNG PHÁP nêu vấn đề TRONG dạy học PHẦN NHỮNG vấn đề cơ bản của CHỦ NGHĨA mác LÊNIN, tư TƯỞNG hồ CHÍ MINH tại TRƯỜNG CHÍNH TRỊ THÀNH PHỐ cần THƠ

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG
PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC PHẦN
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN,
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1


Cơ sở lý luận của việc sử dụng phương pháp nêu vấn
đề trong dạy học phần Những vấn đề cơ bản của chủ
nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
Phương pháp nêu vấn đề
Khái niệm phương pháp nêu vấn đề
“Phương pháp là con đường, cách thức để đạt tới mục
đích. Trong hoạt động dạy học, phương pháp là con đường,
cách thức mà người dạy sử dụng để hướng dẫn người học tiếp
nhận tri thức khoa học nào đó. Phương pháp nêu vấn đề (hay
còn gọi là phương pháp dạy học nêu vấn đề) là phương pháp
dạy học dựa trên sự điều khiển quá trình học tập, phát huy
tính độc lập tư duy nhận thức của đối tượng người học.
Phương pháp này là một trong hệ phương pháp dạy học tích
cực, là tập hợp nhiều phương pháp dạy học cụ thể nhằm tổ
chức hoạt động nhận thức của người học theo con đường hình
thành và giải quyết vấn đề với quan điểm học viên là trung
tâm quá trình dạy học. Đây là một phương pháp mới hiện nay.
Đó là bước tiến của khoa học sư phạm. Nếu như phương pháp
dạy học cổ truyền chủ yếu là hướng mọi cố gắng làm cho học
viên có nhiều tri thức, tìm cách tác động từ bên ngoài vào đối
2

tượng học tập thì phương pháp dạy học nêu vấn đề là phương
pháp tìm mọi cách để kích thích nhu cầu nhận thức từ bên
trong, tạo ra khả năng tư duy độc lập và sáng tạo cho người
học, nhằm biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo.
Trong phương pháp này giảng viên là người gợi mở, tạo ra
tình huống có vấn đề, sau đó tổ chức, hướng dẫn học viên
phát hiện vấn đề; học viên tích cực, chủ động, tự giác giải
quyết vấn đề và thông qua đó mà lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ
xảo nhằm đạt được mục tiêu dạy học” [1; 27].
Đặc trưng cơ bản của phương pháp nêu vấn đề là “tình
huống gợi vấn đề” vì “Tư duy chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình
huống có vấn đề” (Rubinstein).
“Tình huống có vấn đề (tình huống gợi vấn đề) là một
tình huống gợi ra cho học viên những khó khăn về lý luận hay
thực hành mà họ thấy cần có khả năng vượt qua, nhưng không
phải ngay tức khắc bằng một thuật giải, mà phải trải qua quá
trình tích cực suy nghĩ, hoạt động để biến đổi đối tượng hoạt
động hoặc điều chỉnh kiến thức sẵn có” [32; 4].
Phương pháp dạy học nêu vấn đề đối với lý luận chính
trị là phù hợp với quan điểm nhận thức Mácxít. Lênin đã nhấn
3


mạnh rằng, học chủ nghĩa cộng sản không thể chỉ thuộc lòng
từng câu từng chữ với những công thức sẵn có trong sách giáo
khoa. Trước thực tiễn sinh động, những mâu thuẫn trong đời
sống xã hội, con người phải tư duy sáng tạo mới có thể phát
hiện được những quy luật của đời sống xã hội. Chính vì vậy,
Lênin rất chú ý đến phương pháp luận.
Hồ Chủ tịch khi đề cập đến vấn đề này cũng nhấn mạnh

tới phương pháp học tập mới “điều cốt yếu là học tập cái tinh
thần xử trí”. Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng nhấn mạnh
phương pháp học tập ở các trường đại học với nội dung sau:
“ở trường đại học điều chủ yếu là học phương pháp … Nếu
anh tự võ trang được phương pháp vững vàng thì anh dùng
nó suốt đời vì anh phải học mãi mãi”.
“Tóm lại, phương pháp dạy học nêu vấn đề là chính là
phương pháp tạo cho học viên khả năng độc lập tư duy sáng
tạo. Đó là phương pháp giảng viên dùng lời nói, hướng học
viên đi vào tình huống có vấn đề, nêu vấn đề và tạo ra những
điều kiện cần thiết để giải quyết vấn đề; cuối cùng kiểm tra
lại vấn đề đã giải quyết để đi tới kết luận” [1; 26].

4


Các phương pháp dạy học như diễn giảng, đàm thoại, thí
nghiệm... khi được thực hiện theo hình thức nêu vấn đề đều có
tác dụng mang lại sự hứng thú, tạo cho học viên tâm trạng phấn
khởi, sẵn sàng tiếp thu kiến thức mới, tăng cường năng lực học
tập, tư duy độc lập, sáng tạo của học viên-chủ thể nhận thức.
Các hình thức thực hiện phương pháp nêu vấn đề
Phương pháp diễn giảng nêu vấn đề
Cũng giống với phương pháp diễn giảng thông báo - tái
hiện là giảng viên đóng vai trò chủ đạo, học viên lĩnh hội các tri
thức một cách thụ động. Nhưng trong phương pháp diễn giảng
nêu vấn đề có cái khác là giảng viên trình bày các tri thức cho
học viên theo con đường suy nghĩ, tìm tòi của các nhà khoa học
trong quá trình nghiên cứu, khám phá, đi tìm ra các chân lý
khách quan. Do đó học viên được làm quen với cách tư duy

khoa học, xây dựng khả năng phát hiện mâu thuẫn nhận thức, từ
đó hình thành vấn đề và đề xuất giả thuyết để giải quyết vấn đề;
thông qua phương pháp này học viên sẽ được tiệm cận và từng
bước nâng cao vai trò tư duy độc lập, sáng tạo. Tuy nhiên, khi
giảng viên diễn giải, đi sâu, mở rộng về một vấn đề nào đó trong
thời gian dài sẽ dẫn đến sự đơn điệu, độc thoại và học viên dễ bị
5


mệt mỏi khi phải nghe giảng liên tục một cách thụ động. Vì vậy,
trong khi sử dụng phương pháp diễn giải cần phải kết hợp với
các phương pháp khác như đàm thoại hay quan sát các phương
tiện trực quan: phim tư liệu, hình ảnh, mô hình, mẫu vật... việc
này sẽ có tác dụng định hướng cho sự chú ý của học viên vào nội
dung vấn đề đang diễn giảng và tạo ra được bầu không khí thân
thiện, gần gũi giữa thầy và trò.
Phương pháp đàm thoại nêu vấn đề:
“Phương pháp đàm thoại nêu vấn đề là phương pháp mà
giảng viên đặt ra những câu hỏi “có tính chất vấn đề”tạo cho
học viên gặp phải tình huống có vấn đề và qua đó họ có nhu
cầu cần phải tiếp thu tri thức mới để có khả năng giải quyết
vấn đề đó. Phương pháp này bao gồm một tập hợpcác câu hỏi
được tổ chức, sắp xếp thành hệ thống nhằm mục đíchđể học
viên độc lập phát hiện và tìm cách giải quyết vấn đề mới trong
nhận thức của họ” [5; 26].
Hệ thống câu hỏi bao gồm những câu hỏi tái hiện kiến
thức và các câu hỏi tình huống (có vấn đề), trong đó các câu
hỏi có vấn đề là những câu hỏi mang tính chất thành tố chính.
Các câu hỏi tái hiện chủ yếu để giúp cho học viên tìm ra các
6

kiến thức là cơ sở khoa học của vấn đề mới, là chỗ dựa cho
hoạt động giải quyết vấn đề.
Khi giảng viên đưa ra câu hỏi có vấn đề là có tác dụng
định hướng cho học viên phát hiện các mâu thuẫn khách
quan, từ đó chuyển thành mâu thuẫn lôgic của chủ thể và đề
xuất phương án nhằm giải quyết vấn đề đó. Đối với câu hỏi có
vấn đề là câu trả lời của học viên có chứa đựng những nội
dung mới trong vấn đề.
Sử dụng phương pháp đàm thoại nêu vấn đề, giảng viên
phải biết kết hợp một cách nhuần nhuyễn, hợp lý, hài hòa giữa
2 loại câu hỏi có vấn đề và câu hỏi tái hiện sao cho các câu
hỏi tái hiện có tác dụng tích cực giúp đỡ, hỗ trợ học viên có
thể độc lập giải quyết các câu hỏi có vấn đề.
Hình thức tổ chức đàm thoại có vấn đề cho học viên:
Đầu tiên, giảng viên xây dựng các câu hỏi chính và câu
hỏi gợi mở thành một hệ thống câu hỏi theo một trình tự lôgic
chặt chẽ thể hiện được cấu trúc của dạy học nêu vấn đề.
Tùy theo kiểu tổ chức đàm thoại do giảng viên đưa ra
mà hoạt động tích cực, độc lập của học viên được tăng cường:
7


Mỗi học viên trả lời từng câu hỏi riêng biệt theo trình tự
của hệ thống câu hỏi do yêu cầu giảng viên. Tập hợp nội dung
của các câu trả lời chính là nguồn thông tin đạt được cho tập
thể học viên. Nghĩa là giảng viên nêu ra hệ thống câu hỏi
trước tập thể học viên và yêu cầu học viên suy nghĩ trả lời lần
lượt từng câu hỏi theo trình tự. Khi thực hiện kiểu tổ chức

đàm thoại nêu vấn đề này đã kích thích cả tập thể học viên
cùng suy nghĩ tìm ra lời giải đáp cho cùng một câu hỏi và
bước đầu đã hình thành mối liên hệ giữa các học viên với
nhau qua các câu hỏi trả lời khác nhau. Hay nói cách khác là
giảng viên nêu câu hỏi chứa đựng vấn đề chính và gợi ý, tổ
chức cho học viên thảo luận tìm ra sự thống nhất chung về
một kết luận khoa học mới.
Qua kiểu học này học viên không chỉ tiếp thu được các
tri thức khoa học mới mà còn hình thành trong mỗi cá nhân
học viên phương pháp tư duy lôgic trong quá trình tìm cách
giải quyết vấn đề.
Để chọn lựa kiểu tổ chức đàm thoại cho học viên, giảng
viên cần dựa vào khả năng đối tượng học viên, nội dung của
vấn đề, số lượng học viên và điều kiện cơ sở vật chất của nhà
trường.
8


Phương pháp đàm thoại nêu vấn đề có tác dụng giúp học
viên lĩnh hội tri thức một cách vững chắc thông qua việc phát
huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học viên trong quá
trình nhận thức.
Quá trình giải quyết theo trình tự các câu hỏi đã hình
thành các thao tác tư duy ở học viên đồng thời giảng viên
cũng thu nhận được thông tin phản hồi ngược về mức độ hiểu
vấn đề hay kết quả tiếp thu kiến thức của học viên.
Phương pháp quan sát nêu vấn đề
Trong quá trình dạy học bằng phương pháp quan sát, vai
trò hỗ trợ của các loại phương tiện trực quan là rất quan trọng,
không thể thiếu được các vật tự nhiên, di vật lịch sử, các hình

ảnh minh họa, các phim tư liệu...
Thông thường phương pháp tổ chức cho học viên thực
hiện hoạt động quan sát diễn ra chủ yếu dưới 2 hình thức:
Học viên quan sát các phương tiện trực quan do giảng
viên biểu diễn gọi là phương pháp trực quan.

9


Học viên trực tiếp tác động trên các phương tiện trực
quan và quan sát theo định hướng, gọi là phương pháp quan
sát thực hành.
Tùy theo mục đích sử dụng trong quá trình dạy học,
phương pháp quan sát có thể phân ra 2 loại phương pháp cụ
thể như sau:
Phương pháp quan sát thông báo - tái hiện: đối với
phương pháp này kết quả quan sát của học viên nhằm minh
họa cho nguồn thông tin bằng lời nói của giảng viên hoặc
củng cố vốn tri thức đã có của học viên.
Phương pháp quan sát nêu vấn đề: là tổ chức quá trình
quan sát cho học viên theo các bước của cấu trúc dạy học nêu
vấn đề, kết quả quan sát của học viên có chứa đựng nội dung
tri thức mới. Trong phương pháp này, phương tiện trực quan
như hình ảnh, phim tư liệu, mẫu vật, mô hình... đóng vai trò là
nguồn kiến thức để tạo tình huống, nêu vấn đề và giải quyết
vấn đề.
Quy trình thực hiện phương pháp nêu vấn đề.
Bước 1. Nhận biết vấn đề
10

Giảng viên nêu vấn đề, dẫn dắt học viên từng bước phát
hiện vấn đề từ một tình huống gợi vấn đề.
Để học viên hiểu đúng vấn đề được đặt ra, giảng viên
cần giải thích và chính xác hóa tình huống (khi cần thiết).
Phát biểu vấn đề và đặt mục tiêu giải quyết vấn đề đó
Bước 2: Tìm giải pháp giải quyết vấn đề
Để tìm cách giải quyết vấn đề, thường được thực hiện
theo sơ đồ sau:

11


Giải

thích sơ đồ

Phân

tích vấn đề:

Giảng

viên

cần gợi ý

giúp học viên

làm rõ mối

liên hệ giữa

cái đã biết

và

tìm.

cái

cần

(Học

viên tư duy, nhớ lại những kiến thức đã học, trên cơ sở đó liên
tưởng đến những kiến thức nào thích hợp dùng để làm chỗ
dựa mà giải quyết vấn đề).
Giảng viên hướng dẫn học viên từng bước tìm ra phương
án giải quyết vấn đề thông qua “đề xuất và thực hiện hướng
giải quyết vấn đề”. Cần thu thập thông tin, tổ chức cơ sở dữ
liệu, huy động tri thức có được; sử dụng những phương pháp,
kỹ thuật nhận thức, tìm đoán suy luận như hướng đích, quy lạ
về quen, đặc biệt hóa, chuyển qua những trường hợp suy biến,
12


tương tự hóa, khái quát hóa, xem xét những mối liên hệ phụ
thuộc, suy xuôi, suy ngược tiến, suy ngược lùi,... Phương
hướng đề xuất có thể được điều chỉnh khi cần thiết. Kết quả

của việc “đề xuất và thực hiện hướng giải quyết vấn đề” là
hình thành được một giải pháp.
Kiểm tra tính đúng đắn của giải pháp giải quyết vấn đề:
Nếu học viên đưa ra những giải pháp đúng thì có thể kết thúc
ngay, nếu không đúng thì giảng viên cho tiến hành lặp lại từ
khâu phân tích vấn đề cho đến khi nào học viên tìm được giải
pháp đúng. Sau khi đã tìm ra một giải pháp, giảng viên có thể
cho tiếp tục tìm thêm những giải pháp khác, khi có nhiều giải
pháp thì dễ dàng so sánh chúng với nhau để tìm ra giải pháp
nào hợp lý nhất.
Bước 3. Trình bày giải pháp giải quyết vấn đề
Sau khi tìm ra được giải pháp, học viên sẽ trình bày lại
toàn bộ quá trình từ việc phát biểu vấn đề cho tới khi tìm ra
giải pháp. Trong trường hợp vấn đề là một đề bài cho sẵn thì
học viên có thể không cần phải nói lại vấn đề.
Bước 4. Nghiên cứu phân tích, tìm hiểu sâu giải pháp
giải quyết vấn đề
13


Tìm hiểu những khả năng ứng dụng kết quả.
Đề xuất những vấn đề mới có liên quan nhờ xét tương
tự, khái quát hóa, lật ngược vấn đề,... và giải quyết nếu có thể.
Ưu điểm và hạn chế của phương pháp nêu vấn đề
Ưu điểm
Phương pháp dạy học nêu vấn đề thực hiện được cách
tiếp cận quan điểm: “Dạy học lấy người học làm trung tâm”.
Phương pháp này ràng buộc học viên vào những vấn đề mà nó
được tạo ra trên cơ sở có thực, kích thích học viên xây dựng
kiến thức, phát triển tư duy nhận xét, phê phán và đề xuất giải

pháp. Học viên được học tập trong một tình huống nhất định
sẽ tạo ra môi trường mà ở đó học viên phải làm việc với các
loại vấn đề có liên quan đến nghề nghiệp, công việc hiện tại
và sử dụng trong tương lai, các kiến thức và kỹ năng sẽ giúp
học viên giải quyết các vấn đề mà nghề nghiệp đòi hỏi.
Phương pháp nêu vấn đề là phương pháp dạy học mới.
Nó có tác dụng kích thích tư duy độc lập, sáng tạo, phát triển
được khả năng tìm tòi, xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau,
phát hiện vấn đề. Nó cũng đòi hỏi phải huy động được tri thức
14


và khả năng cá nhân, khả năng hợp tác, trao đổi, thảo luận với
bạn bè, vận dụng kiến thức toàn diện cả về mặt lý luận và
thực tiễn để chứng minh lý giải vấn đề đặt ra, tìm ra cách giải
quyết vấn đề một cách tốt nhất. Đồng thời, phương pháp nêu
vấn đề còn trang bị cho học viên phương pháp luận chặt chẽ,
trình bày một vấn đề có cơ sở khoa học, giúp họ tiếp cận với
phương pháp của lôgic học – phương pháp tư duy lôgic.
Nếu so với việc sử dụng phương pháp thuyết trình truyền
thống thì khi thực hiện dạy học nêu vấn đề ta thấy kiểu dạy học
này có vai trò thúc đẩy làm cho hoạt động của giảng viên cũng
phải trở nên tích cực hơn. Trong dạy học nêu vấn đề, giảng
viên trở thành người tổ chức và điều khiển hoạt động nhận
thức của học viên, do đó, hoạt động của giảng viên sẽ trở nên
đa dạng, phức tạp và khó khăn hơn rất nhiều. Nếu thiếu kiến
thức chuyên môn, kỹ năng thực hành phương pháp và lòng
nhiệt tình, người giảng viên không thể hoàn thành được nhiệm
vụ của mình. Yêu cầu đó đòi hỏi mỗi giảng viên phải không
ngừng tự bồi dưỡng những phẩm chất và năng lực cá nhân

nhằm đảm bảo hiệu quả của quá trình sử dụng kiểu dạy học
này. Như vậy dạy học nêu vấn đề còn có vai trò giúp nâng cao
trình độ, năng lực và nghệ thuật giảng dạy của giảng viên.
15


Phương pháp nêu vấn đề rất thích hợp với đặc trưng của
môn lý luận chính trị. Nó đòi hỏi sự trình bày mang tính chất lý
luận, dựa trên cơ sở khoa học. Tính chất lôgic chặt chẽ của lý
luận, tính phong phú của thực tiễn và giàu tính khoa học, đó
cũng là đặc trưng của lý luận Triết học Mácxít hiện nay. Áp dụng
tốt phương pháp này có tác dụng đối với những người làm công
tác lý luận (công tác giảng dạy lý luận chính trị, công tác tuyên
truyền, diễn thuyết, tranh luận).
Hạn chế
Trong phương pháp nêu vấn đề, việc tìm kiếm từng loại
vấn đề cho mỗi nội dung thông thường là không dễ dàng. Nó
đòi hỏi cao năng lực tổ chức, cố vấn, trọng tài và ứng xử đáp
ứng được với các kiểu nhân cách người học của giảng viên.
Mặt khác giảng viên phải đầu tư nhiều thời gian và công sức,
bên cạnh đó còn phải có năng lực sư phạm tốt mới suy nghĩ
để tạo ra được nhiều tình huống gợi vấn đề và hướng dẫn học
viên tìm tòi để phát hiện và giải quyết vấn đề. Chính vì vậy
không phải giảng viên nào cũng có thể áp dụng được phương
pháp giảng dạy mới này.

16


Việc tổ chức tiết học hoặc một phần của tiết học theo

phương pháp nêu vấn đề đòi hỏi phải có nhiều thời gian hơn
so với các phương pháp thông thường. Hơn nữa, theo Lecne:
“Chỉ có một số tri thức và phương pháp hoạt động nhất định,
được lựa chọn khéo léo và có cơ sở mới trở thành đối tượng
của dạy học nêu vấn đề”.
Phương pháp nêu vấn đề trong dạy học phần “Những
vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh”
Cơ sở sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học
phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh”
Việc sử dụng phương pháp nêu vấn đề để dạy học phần
“Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh” là dựa trên những cơ sở sau:
Phù hợp với đặc thù tri thức của phần học
Bất cứ môn học, phần học nào cũng chứa đựng một hệ
thống tri thức tạo nên tính đặc thù của phần học, môn học đó.
Đặc thù tri thức của môn học chính là những nét, đặc điểm có
17


tính chất riêng biệt làm cho nó khác với các môn học khác.
Đặc thù tri thức là một trong những cơ sở rất quan trọng trong
việc xác định các phương pháp dạy học thích hợp. Phần
“Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh” là nền tảng tư tưởng, làm kim chỉ nam cho hành
động cách mạng của Đảng và nhà nước ta. Là hệ thống lý luận
sâu sắc, quý báu được rút kết từ thực tiễn cách mạng Việt
Nam, đã và đang dẫn đường đưa nước ta đi theo con đường
chủ nghĩa xã hội. Đặc thù tri thức này rất phù hợp với phương

pháp dạy học nêu vấn đề.
Phù hợp với đối tượng học viên trường chính trị
Học viên của trường chính trị hầu hết là cán bộ, công chức,
viên chức, là đảng viên, là những người đang hoạt động thực
tiễn. Họ đi học trong khi đã và đang trực tiếp tham gia vào các
hoạt động sản xuất, quản lý, lãnh đạo ở địa phương hay cơ quan,
đơn vị. Mục đích học tập của họ là tiếp thu và vận dụng lý luận
chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh để giải quyết các
vấn đề phát sinh trong thực tiễn công tác, họ có mong muốn
được hướng dẫn, rèn luyện khả năng phát hiện vấn đề, khả năng
xử lý tình huống và giải quyết vấn đề một cách đúng đắn, bài
bản để khi học xong về địa phương công tác có đủ khả năng phát
18


hiện, xử lý và giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn
công tác ở địa phương, cơ quan, đơn vị của họ. Do đó giảng
viên cần phải sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học
phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh” như là một tất yếu do nhu cầu của người học.
Chính vì thế phương pháp dạy học nêu vấn đề là cách thức vừa
đảm bảo thực hiện mục tiêu, vừa phù hợp với học viên trường
chính trị - là cán bộ cơ sở.
Phù hợp với xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện
nay
Ngày nay - thời đại của “bùng nổ thông tin”, toàn cầu
hóa và hội nhập quốc tế đã và đang đặt ra nhiệm vụ cấp bách,
cần thiết trong công tác dạy học và giáo dục ở tất cả các cấp
học, bậc học là phải đổi mới phương pháp dạy học theo
hướng phát huy tính chủ động, tích cực, tự giác và sáng tạo

của người học. Đổi mới phương pháp dạy học ngoài việc giúp
cho người học tiếp cận được hệ thống những kiến thức
chuyên môn hiện đại mà còn giúp trang bị cho người học các
kỹ năng, kỹ xảo cần thiết có thể tự mình giải quyết được
những vấn đề đa dạng và phức tạp do cuộc sống đặt ra.
19


Mà phương pháp nêu vấn đề là phương pháp dạy học
tích cực, lấy người học làm trung tâm, giảng viên tạo hứng
thú, lôi cuốn học viên tích cực tham gia vào những hoạt động
học tập do giảng viên tổ chức, thông qua đó học viên tự khám
phá những điều mình chưa biết, tự tìm cách giải quyết chứ
không phải là thụ động tiếp thu những tri thức đã được sắp đặt
sẵn. Như vậy, học viên có thể vừa nắm được kiến thức mới,
kỹ năng mới và giảng viên không chỉ đơn thuần cung cấp tri
thức mà còn hướng dẫn hành động, giúp cho học viên tiếp thu
bài giảng thuận lợi, dễ dàng. Phương pháp dạy học nêu vấn đề
rất phù hợp với xu thế hiện nay.
Vai trò của phương pháp nêu vấn đề trong dạy học phần
“Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh” tại Trường Chính trị thành phố Cần Thơ
Việc sử dụng phương pháp nêu vấn đề có vai trò rất quan
trọng trong dạy học phần “Những vấn đề cơ bản của chủ
nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở các trường chính
trị, bởi vì phương pháp này phù hợp với mục tiêu đào tạo của
nhà trường, mục đích học tập cùng với những đặc điểm nội
dung kiến thức của môn học, cũng như đổi mới phương pháp
dạy học theo hướng tích cực hiện nay.
20

Phương pháp dạy học nêu vấn đề đã tạo hứng thú, giúp
học viên tích cực học tập từ đó tiếp thu được những kiến thức
phức tạp, trừu tượng, khó nhớ của môn học. Tạo cơ hội cho
học viên phát huy được trí tuệ, tư duy, óc thông minh và nhất
là những kiến thức thực tiễn, cũng như kinh nghiệm của mình
vì kiểu dạy học này đòi hỏi học viên phải cố gắng đến mức
cao nhất những suy nghĩ tìm tòi để tìm ra cách giải quyết tốt
nhất trước những vấn đề mà bài học đặt ra, đặc biệt là các vấn
đề thực tiễn trong quá trình công tác. Từ đó kiểu dạy học này
giúp học viên phát huy được những khả năng học tập tiềm ẩn
của bản thân.
Phương pháp nêu vấn đề có vai trò giúp cho học viên
hình thành và bồi dưỡng khả năng tự học, kích thích lòng ham
học, tạo cho học viên có được niềm vui của sự phát hiện sau
mỗi lần tham gia vào quá trình giải quyết các tình huống có
vấn đề. Thông qua việc lý giải các tình huống nhận thức, học
viên một mặt tiếp thu tri thức, mặc khác tiếp thu cả phương
pháp nhận thức với những kỹ năng, kỹ xảo mới. Đó là công
cụ nhận thức giúp người học không ngừng tự nỗ lực tìm kiếm
những tri thức mới.

21


Phương pháp dạy học nêu vấn đề có thể giúp học viên
thông qua các hoạt động học tập như tiếp cận và xử lý tình
huống, xây dựng kế hoạch giải quyết vấn đề, trình bày, lý giải
các bài toán nhận thức... Đó chính là quá trình rèn luyện để

từng bước hình thành khả năng xử lý tình huống, giải quyết
vấn đề trong học tập để trở thành khả năng, kỹ năng xử lý,
giải quyết các vấn đề thực tiễn ở địa phương, đơn vị của học
viên công tác.
Hiệu quả tích cực mang lại khi sử dụng phương pháp
dạy học nêu vấn đề có vai trò góp phần cải tiến, thay thế các
phương pháp thuyết trình truyền thống. Trong dạy học nêu
vấn đề, giảng viên trở thành người tổ chức và điều khiển hoạt
động tạo quá trình nhận thức cho học viên, từ đó hoạt động
của giảng viên trở nên đa dạng, phức tạp và khó khăn hơn rất
nhiều. Yêu cầu đó đòi hỏi mỗi giảng viên phải không ngừng
tự bồi dưỡng những phẩm chất, nắm vững kiến thức chuyên
môn và nâng cao năng lực cá nhân, kỹ năng thực hành
phương pháp nhằm đảm bảo hiệu quả của quá trình sử dụng
kiểu dạy học này. Như vậy dạy học nêu vấn đề còn có vai trò
thúc đẩy làm cho hoạt động của giảng viên trở nên tích cực
hơn, giúp nâng cao trình độ, năng lực và nghệ thuật giảng dạy
22


của giảng viên trong dạy học phần “Những vấn đề cơ bản của
chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở các trường
chính trị.
Các nhân tố có tác động đến quá trình sử dụng phương
pháp nêu vấn đề trong dạy học phần “Những vấn đề cơ bản
của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” tại Trường
Chính trị thành phố Cần Thơ
Có nhiều nhân tố tác động đến quá trình sử dụng phương
pháp nêu vấn đề để dạy học phần “Những vấn đề cơ bản của chủ
nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở các trường chính trị,

nhưng tập trung chủ yếu ở bốn nhân tố sau:
Thứ nhất là do phía giảng viên: việc lựa chọn vấn đề đưa
vào thành vấn đề học tập, tình huống có vấn đề là rất khó, đòi
hỏi giảng viên phải nắm vững nội dung môn học, phải có vốn
kiến thức thực tiễn phong phú và phải có khả năng đánh giá
được trình độ, năng lực của học viên để chọn ra được vấn đề phù
hợp đưa vào vận dụng cho phương pháp dạy học này. Việc này
đối với các giảng viên trẻ, thâm niên giảng dạy ít thường thì rất
khó khăn vì họ chỉ có được kiến thức môn học do mới được đào
tạo bài bản từ các cơ sở đào tạo nhưng họ thiếu về kiến thức thực
23


tiễn, thiếu kinh nghiệm; do đó mặc dù họ trẻ có nhiệt huyết để sử
dụng phương pháp dạy học mới nhưng bị cản trở, điều đó ảnh
hưởng đến tình hình sử dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề
vào môn học; đối với những giảng viên thuộc những người có
nhiều thâm niên giảng dạy có nhiều kinh nghiệm và kiến thức
thực tiễn nhưng trong số này cũng có những lý do khác nhau; có
một bộ phận do ngoài việc giảng dạy họ còn nhiều việc khác của
cuộc sống chi phối hết thời gian nên ngại thay đổi thói quen,
ngại nghiên cứu phương pháp dạy học mới, dạy học tích cực, và
một trở ngại không nhỏ đối với họ là khả năng sử dụng các thiết
bị hiện đại, thiết bị tin học hạn chế nên đã ngăn họ tiếp cận với
phương pháp dạy học nêu vấn đề. Một lý do khác đó là khả năng
động viên, kích thích học viên tham gia học tập, khả năng xử lý
khéo léo các tình huống bất ngờ, năng lực tổ chức điều hành giờ
học theo kịch bản của giảng viên còn hạn chế.
Thứ hai là do phía học viên: Đặc điểm học viên của
trường chính trị là cán bộ, công chức, viên chức là người đã

trưởng thành, họ có những vị trí nhất định trong xã xội, nên
phần lớn việc học tập phụ thuộc vào ý thức tự giác, vào động
cơ học tập của họ. Phần đông do lớn tuổi hoặc học “cho đủ
chuẩn” nên họ ngại thay đổi chỉ muốn học theo phương pháp
24


truyền thống cứ thụ động nghe, ghi chép; họ không muốn
tham gia vào các hoạt động trong lớp, không muốn hợp tác
với giảng viên, với bạn học, không muốn thể hiện… chính
điều này đã cản trở việc giảng viên muốn sử dụng phương
pháp dạy học giải quyết vấn đề vào giảng dạy môn học, nhất
là đối với giảng viên trẻ.
Thứ ba là do đặc thù môn học: Có thể xem đây là môn
học có nội dung bao gồm toàn bộ học thuyết của chủ nghĩa
Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; có rất nhiều khái niệm
trừu tượng và phức tạp nhưng chỉ có 91 tiết lên lớp, với thời
lượng đó nếu như dùng phương pháp dạy học truyền thống để
chuyển tải hết nội dung bài học, môn học cho học viên đã là
chuyện khó, nên khi áp dụng dạy học nêu vấn đề là kiểu dạy
học đòi hỏi phải có nhiều thời gian, lại càng khó khăn hơn.
Bên cạnh đó do nhu cầu đào tạo cán bộ cao nên các trường
mở nhiều lớp, giảng viên đã sử dụng gần hết quỹ thời gian
vào việc giảng dạy trên lớp nên không còn nhiều thời gian để
đầu tư nghiên cứu, chuẩn bị giáo án theo phương pháp dạy
học nêu vấn đề, việc làm này cũng đòi hỏi mất nhiều thời
gian, nên một số giảng viên còn ngần ngại khi sử dụng

25