NGUYÊN tắc và BIỆN PHÁP sử DỤNG PHƯƠNG PHÁP nêu vấn đề TRONG dạy học PHẦN NHỮNG vấn đề cơ bản của CHỦ NGHĨA mác LÊNIN, tư TƯỞNG hồ CHÍ MINH ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ THÀNH PHỐ cần THƠ

NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU
VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC
PHẦN NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ
BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁCLÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ
MINH Ở TRƯỜNG CHÍNH TRỊ
THÀNH PHỐ CẦN THƠ

1


- Nguyên tắc của việc sử dụng phương pháp nêu vấn đề
trong dạy học phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” tại Trường Chính trị
thành phố Cần Thơ
Để đảm bảo cho việc sử dụng phương pháp dạy học nêu
vấn đề đạt kết quả cao nhất, ngoài việc tuân thủ theo những
nguyên tắc chung, khi giảng viên thực hiện dạy học bằng
phương pháp nêu vấn đề cho phần “Những vấn đề cơ bản của
chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” trong chương
trình trung cấp lý luận ở trường chính trị cần tuân thủ thêm các
nguyên tắc cụ thể sau:
- Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu dạy học
Để thực hiện một mục tiêu dạy học thì có nhiều phương
pháp khác nhau. Mục tiêu của dạy học phần “Những vấn đề
cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở
trường chính trị đó là trang bị cho đội ngũ cán bộ cơ sở những
kiến thức cơ bản của chủ nghĩa Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh nhằm nâng cao bản lĩnh và trình độ lý luận và chính trị
cho họ. Bên cạnh đó rèn luyện cho học viên hình thành và
phát triển kỹ năng tư duy độc lập, kỹ năng vận dụng lý luận

2


vào thực tiễn thông qua kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn
đề trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương, cơ
quan, đơn vị và trong cuộc sống hàng ngày. Do đó để dạy học
phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh” ở trường chính trị thì các giảng viên có
thể sử dụng các phương pháp dạy học, kiểu dạy học khác
nhau nhưng tất cả đều phải hướng đến đảm bảo tính mục tiêu
dạy học. Mỗi phương pháp, mỗi kiểu dạy học đều đảm bảo
trang bị cho học viên - đội ngũ cán bộ của hệ thống chính trị ở
cơ sở về kiến thức môn học về những kỹ năng nhất định. Tuy
nhiên mỗi phương pháp, mỗi kiểu dạy học chỉ đáp ứng mục
tiêu dạy học ở những mức độ nhất định. Nếu như sử dụng
phương pháp thuyết trình truyền thống thì chỉ có thể trang bị
cho học viên về kiến thức lý luận, còn rèn luyện các kỹ năng,
nhất là kỹ năng xử lý và giải quyết tình huống sẽ khó đạt
được, trong khi đó dạy học giải quyết vấn đề sẽ thực hiện tốt
cả hai mục tiêu trên vừa trang bị kiến thức vừa rèn luyện kỹ
năng. Chính vì thế dạy học giải quyết vấn đề là cách thức vừa
đảm bảo thực hiện mục tiêu, vừa phù hợp với học viên trường
chính trị - là cán bộ cơ sở cho nên việc sử dụng dạy học nêu
vấn đề cũng phải lấy mục tiêu dạy học phần “Những vấn đề
3


cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở
trường chính trị làm nhiệm vụ chính.
- Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò tích cực của học viên

là cán bộ cơ sở
“Quá trình dạy học là chuỗi liên tiếp các hành động
dạy, hành động của người dạy và người học đan xen và tương
tác với nhau trong khoảng không gian và thời gian nhất định,
nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học.”[22; 36]
Bản chất của quá trình dạy học là sự tác động biện
chứng giữa hai yếu tố: DẠY và HỌC; yếu tố HỌC giữ vai trò
quan trọng trong việc tiếp thu tri thức, đó là chủ thể nhận thức
tích cực, còn yếu tố DẠY giữ vai trò hướng dẫn, điều khiển
quá trình nhận thức. Sử dụng phương pháp dạy học nêu vấn
đề phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh” ở trường chính trị là tham gia trực tiếp
vào quá trình tổ chức hoạt động nhận thức cho học viên. Quá
trình nhận thức của người học không chỉ là quá trình tư duy,
mà còn là quá trình cảm xúc, tình cảm. Do đó, việc sử dụng
dạy học nêu vấn đề phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa
Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” ở Trường chính trị là phải
4


tạo được sự say mê, hứng thú cho người học, thực sự đưa
người học vào giải quyết các tình huống có vấn đề nhằm phát
huy tính tích cực, tư duy độc lập sáng tạo của học viên trong
phân tích, nhận định, phản biện và đưa ra giải pháp cho tình
huống; điều này hết sức phù hợp với đối tượng người học ở
Trường chính trị, họ là cán bộ cơ sở, là những người hoạt
động thực tiễn và sẽ đạt kết quả cao trong học tập, đạt chất
lượng mong muốn trong công tác đào tạo. Thông qua phương
pháp nêu vấn đề, cũng như phát huy những ưu điểm của kiểu
dạy học này giúp cho giảng viên nắm chắc đặc điểm, trình độ

nhận thức của người học, phân loại được các đối tượng nhận
thức trong tập thể lớp học. Làm như vậy, giảng viên sẽ đảm
bảo phát triển trình độ chung cho cả lớp học, kích thích người
học tích cực, tìm tòi, vận dụng kiến thức để hoàn thành các
nhiệm vụ học tập đề ra.
- Nguyên tắc đảm bảo định hướng phát triển năng lực cho
học viên là cán bộ cơ sở
“Mục tiêu giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn
diện đã được xác định trong các chương trình trước đây,
nhưng thường được quan niệm đó là nhiệm vụ đào tạo những
5


con người phát triển hài hòa đức, trí, thể, mỹ. Nghĩa là giáo
dục, đào tạo con người đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước, con người cho xã hội. Thực hiện công
cuộc đổi mới, ngoài việc phát triển con người cho xã hội, sẽ
chú trọng thêm phần phát huy cao nhất tiềm năng sẵn có của
riêng mỗi người, đó là con người cá nhân. Ngay từ năm 1945,
trong thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên của
nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
khẳng định:“một nền giáo dục nó sẽ đào tạo các em nên
những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam”, chính là
đào tạo con người xã hội, và “một nền giáo dục làm phát
triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em”, chính là
đào tạo con người cá nhân. Ðó là mục tiêu chung về nhân
cách con người mà đổi mới giáo dục và đào tạo hướng đến.
Sự đổi mới về mục tiêu như vậy cũng đòi hỏi chuyển từ
một nền giáo dục giúp người học “học được cái gì” sang học
thì phải “làm được cái gì”. Nói cách khác là giáo dục con

người phải có cả kiến thức, kỹ năng và vận dụng được vào
trong thực tiễn.”[20; 4]

6


Với chủ trương đổi mới giáo dục toàn diện của Đảng ta
hiện nay thì mục tiêu giáo dục của Việt Nam cũng đã thay đổi
theo định hướng phát triển năng lực, từ đó mục tiêu đào tạo
của hệ thống trường chính trị cũng đã thay đổi từ chỗ trước
đây chỉ nặng về trang bị kiến thức lý luận chủ nghĩa Mác
-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm đường lối của
Đảng, Nhà nước cho cán bộ cơ sở là chủ yếu thì nay mục tiêu
đào tạo của trường chính trị không dừng lại ở đó mà thông
qua quá trình đào tạo còn rèn luyện cho họ hình thành những
kỹ năng, năng lực vận dụng kiến thức lý luận để giải quyết
những vấn đề, những tình huống nảy sinh trong thực tiễn ở
địa phương; chính vì vậy khi sử dụng dạy học nêu vấn đề
phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh” phải đảm bảo nguyên tắc định hướng
phát triển năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở và năng lực
người học được hình thành và nâng cao là do chính việc sử
dụng dạy học bằng phương pháp nêu vấn đề. “Năng lực là
một thuộc tính tâm lý phức hợp, là điểm hội tụ của nhiều yếu
tố như tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm, sự sẵn sàng
hành động và trách nhiệm. Khái niệm năng lực gắn liền với
khả năng hành động”[27; 16]. Học viên trường chính trị là
7

cán bộ nên khả năng hành động của họ là khả năng lãnh đạo,
quản lý, khả năng tổ chức thực hiện những chủ trương chính
sách tại địa phương; khả năng chịu trách nhiệm trước nhân
dân, đây là năng lực rất quan trọng và cần thiết cho đội ngũ
cán bộ cơ sở.
Với tính đặc thù của nội dung phần học “Những vấn đề
cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” khi
chuyển tải đến người học bằng dạy học nêu vấn đề, là kiểu
dạy học vốn có nhiều ưu thế và tiềm năng từ đó dẫn đến hình
thành phát triển các năng lực cơ bản cho học viên - những cán
bộ cơ sở như: năng lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực
giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề, năng
lực tổ chức thực hiện trong thực tiễn,...Tuy nhiên để đảm bảo
mọi học viên đều được hình thành và phát triển năng lực đúng
với khả năng của mình thì người giảng viên, trong dạy học
phải đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức chung và tính
vừa sức riêng trong quá trình dạy học.
“Tính vừa sức là dạy học phù hợp với giới hạn cao nhất
của vùng phát triển trí tuệ gần nhất của học viên mà họ có thể
hoàn thành được nhiệm vụ học tập với nỗ lực cao nhất về trí
tuệ và thể lực. Nếu yêu cầu nhiệm vụ học tập, nội dung và
8


phương pháp dạy học thấp dưới mức giới hạn phấn đấu nỗ lực
của học viên, sẽ triệt tiêu động lực nhận thức. Ngược lại yêu
cầu, nhiệm vụ học tập vượt quá giới hạn cao của sự nỗ lực
nhận thức, sẽ dẫn đến sự quá tải trong nhận thức, làm nản
lòng người học. Vì vậy, tính vừa sức biểu hiện ở việc đặt yêu
cầu cao để người học phấn đấu hoàn thành được với sự nỗ lực

phấn đấu nhất định, không quá dễ hoặc quá khó. Người giảng
viên phải biết phát triển nội dung, vận dụng các phương pháp
và hình thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp với trình độ
chung của tập thể lớp học, đồng thời phải chú ý đến trình độ
phát triển của từng học viên. Mục tiêu cao nhất là phải đảm
bảo cho mọi học viên có thể phát triển ở mức cao nhất so với
khả năng của mình, đảm bảo cho họ tiến bộ theo nhịp độ riêng
của mình. Khi đảm bảo tính vừa sức đối với học viên sẽ có tác
dụng thúc đẩy sự phát triển năng lực và phẩm chất trí tuệ cũng
như toàn bộ nhân cách của họ nói chung. Học viên sẽ hứng
thú trong học tập hơn, có động cơ và thái độ học tập đúng
đắn, có niềm tin vào bản thân khi nỗ lực vượt qua khó khăn,
thử sức mình trước khó khăn đó để đạt được sự tiến bộ trong
nhận thức và phát triển trí tuệ. Nếu giảng dạy và học tập ở
mức độ quá dễ hay quá khó đều dẫn đến kết quả là kìm hãm
9


sự phát triển trí tuệ và năng lực nói chung của học viên” [15,
34].
Tóm lại, khi sử dụng dạy học nêu vấn đề phần “Những
vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh”, giảng viên cần quan tâm đến định hướng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề cho học viên, nguyên tắc này phù
hợp với xu hướng giáo dục hiện nay nói chung, đồng thời
đảm bảo được mục tiêu đào tạo của Trường chính trị.
- Nguyên tắc đảm bảo xây dựng các tình huống dạy học
phù hợp
Khi sử dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề yêu cầu
giảng viên phải sử dụng vấn đề học tập, tình huống dạy học

để tổ chức quá trình nhận thức của học viên. Vì vậy, việc tổ
chức, thiết kế nội dung dạy học thành các tình huống dạy học
được xem là công việc vô cùng quan trọng và là sự khởi đầu
mang tính quyết định cho sự thành công của cả quá trình dạy
học bằng phương pháp nêu vấn đề.
Qua khảo sát thực tiễn dạy học bằng phương pháp nêu
vấn đề ở Trường Chính trị thành phố Cần Thơ cho thấy, chỉ có
một số ít giảng viên thấy được tầm quan trọng và ý nghĩa đặc
10


biệt của việc xây dựng cũng như lựa chọn vấn đề học tập, tình
huống dạy học để tổ chức dạy học, còn phần đông chưa quan
tâm vấn đề này nên khi thực hiện việc xây dựng, lựa chọn tình
huống dạy học còn mang tính qua loa, đại khái, hình thức từ
đó dẫn đến việc thực hiện dạy học nêu vấn đề chưa tốt, chưa
đạt được kết quả như mong đợi. Trong việc sử dụng phương
pháp nêu vấn đề để dạy học phần “Những vấn đề cơ bản của
chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” thì việc lựa
chọn tìm ra vấn đề và biến nó thành vấn đề học tập, tình
huống dạy học là cần thiết và rất quan trọng, tình huống dạy
học vừa phải phù hợp nội dung chương trình bài học, vừa phải
phù hợp với đối tượng học viên-là cán bộ cơ sở và phù hợp
với tình hình nhiệm vụ thực tiễn của địa phương. Đây được
xem là nguyên tắc đặc thù của dạy học nêu vấn đề phần
“Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh” ở Trường Chính trị thành phố Cần Thơ. Đây là
nguyên tắc rất cần thiết, vì khi thực hiện nguyên tắc này nó sẽ
giúp cho giảng viên khi sử dụng dạy học nêu vấn đề phần
“Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ

Chí Minh” ở Trường chính trị cũng sẽ thực hiện tốt các
nguyên tắc đã nêu; đồng thời qua việc thực hiện nguyên tắc
11


này thì việc xây dựng các tình huống dạy học phù hợp với khả
năng, điều kiện của bản thân, phù hợp với dạy học nêu vấn đề
sẽ giúp cho giảng viên có điều kiện và chủ động trong áp
dụng dạy học bằng phương pháp nêu vấn đề; giúp cho học
viên rèn luyện các kỹ năng nhận diện và kỹ năng giải quyết
vấn đề đối với các dạng tình huống dạy học khác nhau và giúp
hình thành cho giảng viên ý thức và năng lực thiết kế, xây
dựng các tình huống dạy học phong phú.
Bốn nguyên tắc trên có thể xem là những nguyên tắc
dành riêng cho việc sử dụng phương pháp nêu vấn đề để dạy
học phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh” ở Trường Chính trị thành phố Cần Thơ
và các nguyên tắc này luôn thống nhất với các nguyên tắc
chung.
- Biện pháp sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy học
phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh”
- Chuẩn bị bài giảng sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong
dạy học “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh”
12


Dạy học là một quá trình tương tác thống nhất giữa
người dạy và người học thông qua các khâu chuẩn bị, tổ chức

thực hiện và kiểm tra, đánh giá.
Để có một bài giảng đạt kết quả tốt trước tiên cần xây
dựng kế hoạch dạy học phải thật chu đáo, kỹ lưỡng và cẩn
thận; việc chuẩn bị này rất cần thiết và có ý nghĩa rất quan
trọng vì nó góp phần cho sự thành công của bài giảng.
Do đó việc xây dựng kế hoạch dạy học nêu vấn đề phần
“Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh” ở Trường Chính trị thành phố Cần Thơ cần thực
hiện tốt các nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, xác định mục tiêu của bài giảng.
Khi sử dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề phần
“Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh”, giảng viên cần xác định hai loại mục tiêu:
Mục tiêu thứ nhất là những kiến thức, kỹ năng của phần
học và thái độ mà học viên phải đạt được thông qua bài học trên
lớp. Mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ sẽ đạt được ra sao?

13


Những mục tiêu đó phải thống nhất với mục tiêu của môn học,
bài học và phải phù hợp với đối tượng học viên là cán bộ cơ sở.
Mục tiêu thứ hai: là phát triển tư duy, kỹ năng đánh giá,
phân tích, tổng hợp, nhận định, xử lý, giải quyết các tình
huống có vấn đề, kỹ năng xây dựng bầu không khí dân chủ,
kỹ năng lãnh đạo và kỹ năng tổ chức thực hiện các chủ trương
nghị quyết của Đảng và Nhà nước tại địa phương, cơ quan,
đơn vị.
Thứ hai, thiết kế nội dung bài giảng, xác định tình huống
dạy học và soạn giáo án bài giảng, chuẩn bị các điều kiện,

phương tiện cần thiết để dạy học.
* Thiết kế nội dung của bài giảng:
Nội dung của bài giảng là đối tượng học tập của học
viên, khi thiết kế nội dung bài giảng phần “Những vấn đề cơ
bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” để sử
dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề, giảng viên cần dựa
vào giáo trình, tài liệu học tập môn học để xác định rõ cấu
trúc của nội dung bài giảng, lập tiêu đề cho từng phần; dự
kiến phương pháp, phương tiện sẽ sử dụng cho từng nội dung,
dự kiến thời gian cho từng nội dung. Điểm quan trọng nhất
14


trong thiết kế nội dung bài giảng đó là xây dựng, lựa chọn các
tình huống dạy học, tình huống có vấn đề liên quan trực tiếp
đến nội dung của chủ đề dạy học.
* Xây dựng và lựa chọn tình huống dạy học:
Hạt nhân của phương pháp dạy học nêu vấn đề là hệ
thống các tình huống dạy học do giảng viên tạo ra và quá
trình giải quyết vấn đề học tập của người học tuân thủ theo hệ
thống các chỉ dẫn, tác động của giảng viên. Do đó khi thực
hiện dạy học nêu vấn đề yêu cầu giảng viên phải sử dụng vấn
đề học tập, tình huống dạy học để tổ chức quá trình nhận thức
của học viên. Vì vậy, việc tổ chức, thiết kế nội dung dạy học
thành các tình huống dạy học được xem là công việc vô cùng
quan trọng và là sự khởi đầu mang tính quyết định cho sự
thành công của cả quá trình dạy học bằng phương pháp nêu
vấn đề.
Với ý nghĩa và tầm quan trọng đó, tác giả tập trung làm
rõ nội dung này và giới thiệu quy trình xây dựng tình huống

dạy học trong dạy học nêu vấn đề phần “Những vấn đề cơ bản
của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh” tại Trường
Chính trị thành phố Cần Thơ gồm 7 bước cụ thể sau:
15


Bước 1: Nghiên cứu mục tiêu của bài dạy và phân tích trình
độ của học viên.
Đây là cơ sở quan trọng giúp giảng viên xây dựng và thiết
kế tình huống dạy học phù hợp với phương pháp nêu vấn đề, phù
hợp với đối tượng học viên.
Bước 2: Xác định phần nội dung có thể xây dựng,
chuyển tải thành tình
huống dạy học.
Đây là công việc quan trọng của giảng viên, giúp giảng
viên định hướng được các dạng, các hình thức thể hiện các
tình huống dạy học phù hợp, đồng thời giúp giảng viên liên
tưởng đến các tình huống thực đã xảy ra, những khả năng có
thể xảy ra. Những nội dung giảng viên dự kiến sẽ sử dụng
phương pháp nêu vấn đề đó là những mâu thuẫn trong tình
huống có vấn đề đặt ra mà người học gặp phải trong quá trình
học tập, người học mong muốn giải quyết và có khả năng giải
quyết được mâu thuẫn đó bằng sự nỗ lực của bản thân và sự
chung sức của các thành viên trong lớp. Vấn đề học tập thể
hiện dưới nhiều dạng khác nhau có thể là câu hỏi có vấn đề,
tình huống, tình huống có vấn đề…dù thiết kế ở dạng nào
16


cũng phải bảo đảm các yêu cầu như: phù hợp với mục tiêu của

bài giảng; phù hợp với trình độ đối tượng học viên; ngắn gọn,
rõ ràng, dễ hiểu, bảo đảm tính hấp dẫn, mới lạ, tránh tình
trạng “nhờn tình huống”.
Bước 3: Nghiên cứu, phân tích các tình huống dạy học
đã được xây dựng trước có liên quan đến nội dung dạy học để
hỗ trợ cho việc thiết kế tình huống dạy học.
Đây là bước cần thiết để giảng viên có thể sử dụng các
tình huống dạy học trước làm nguồn tài nguyên cho việc thiết
kế, chuyển tải nội dung bài học thành tình huống dạy học.
Bước 4: Thu thập các nguồn thông tin, tư liệu học tập.
Đây là việc làm thường xuyên và hữu ích của giảng viên
để làm phong phú cho kho tài nguyên tri thức của bản thân
giúp cho việc xây dựng, thiết kế tình huống dạy học nhanh
chóng, đa dạng, hiệu quả.
Bước 5: Thiết kế tình huống dạy học. Đây là bước trọng
tâm. Ở bước này giảng viên có thể thiết kế tình huống dạy học
cho từng nội dung, lựa chọn các dạng tình huống dạy học cho
phù hợp, lựa chọn các kỹ thuật xây dựng, các cách thức biểu
17


đạt khác nhau để tạo sự hưng phấn trong học tập, tạo nên các
tình huống có vấn đề, kích thích tư duy người học.
“Có hai dạng tình huống dạy học, bốn cách thức xây
dựng tình huống dạy học, bốn hình thức thể hiện tình huống
dạy học phù hợp với dạy học giải quyết vấn đề. Để thiết kế
tình huống dạy học tốt, giảng viên phải làm tốt các công việc
sau:
- Xác định các dạng tình huống dạy học trong dạy học
phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư

tưởng Hồ Chí Minh”.
+ Dạng 1: Tình huống dạy học phản ánh nội dung môn
học, yêu cầu học viên vận dụng kiến thức môn học để giải
quyết.
+ Dạng 2: Tình huống dạy học phản ánh những vấn đề
về thực tiễn công tác và cuộc sống, yêu cầu học viên phải vận
dụng kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm công tác và vốn
kiến thức cũng như kinh nghiệm sống để giải quyết.
- Xác định cách thức xây dựng tình huống dạy học

18


+ Cách thức 1: Sử dụng hoàn toàn những tình huống
hoặc thông tin đã được công bố trên các tài liệu, giáo trình và
các phương tiện thông tin.
Đây là một trong những cách thức xây dựng tình huống
dạy học đơn giản nhất. Đối với cách thức này, giảng viên chỉ
cần chỉnh sửa lại một số cách diễn đạt hoặc bổ sung hệ thống
các câu hỏi nêu vấn đề, định hướng vấn đề để kích thích khả
năng tư duy của học viên trong quá trình tìm tòi, giải quyết
các nhiệm vụ nhận thức. Tuy cách thức này không yêu cầu
giảng viên có sự sáng tạo hay nghệ thuật xây dựng các tình
huống dạy học nhưng yêu cầu tính tích cực đọc, nghiên cứu
và truy cập nhiều nguồn thông tin khác nhau; có khả năng liên
tưởng và lựa chọn những phần thông tin có thể sử dụng trong
dạy học và có khả năng ghi nhớ, liên tưởng tốt.
+ Cách thức 2: Sử dụng hoàn toàn những tình huống
hoặc thông tin đã được công bố trên các tài liệu, giáo trình và
các phương tiện thông tin tuy nhiên có sự biến đổi về cấu trúc.

Cách thức này, yêu cầu giảng viên cần có tư duy phân tích, có
khả năng tưởng tượng để tổ chức và sắp xếp các nguồn thông
tin (trên các kênh khác nhau) theo một cấu trúc riêng, có tác
dụng thu hút sự chú ý của người học.
19


+ Cách thức 3: Sử dụng một số dấu hiệu của tình huống
hoặc thông tin đã được công bố trên các tài liệu, giáo trình và
các phương tiện thông tin và có sự biến đổi về cấu trúc và ý
tưởng.
Đây cũng là một cách thức xây dựng tình huống dạy học
rất cần thiết và có ý nghĩa đối với giảng viên.
+ Cách thức 4: Giảng viên tự hình dung và tư duy để xây
dựng các tình huống dạy học. Có thể nói, đây là mức độ cao
nhất của việc xây dựng các tình huống dạy học. Nếu ở các
cách thức 1,2,3 nêu trên, giảng viên có thể dựa hoàn toàn, dựa
một phần vào các nguồn tài liệu, giáo trình và kênh thông tin
khác nhau để xây dựng các tình huống dạy học thì ở cách thức
thứ 4 này yêu cầu giảng viên phải độc lập tư duy, tưởng tượng
để xây dựng tình huống dạy học.
- Xác định các hình thức thể hiện tình huống dạy học
Tình huống dạy học có thể biểu hiện qua 4 hình thức:
+ Hình thức 1: Tình huống dạy học được thể hiện bằng
một câu chuyện.

20


+ Hình thức 2: Tình huống dạy học được thể hiện qua

một sự việc hay biến cố có thật hoặc hư cấu.
+ Hình thức 3: Tình huống dạy học được thể qua các
tính năng của công nghệ đa phương tiện.
+ Hình thức 4: Tình huống dạy học qua mô phỏng, nhập
vai của học viên.
Bước 6: Thử nghiệm và thiết kế lại tình huống dạy học
cho hoàn chỉnh.
Cần đưa ra thử nghiệm để phát hiện những điều chưa
hợp lý và tiếp tục
chỉnh sửa hoàn thiện.
Bước 7: Dự kiến cách thức và kỹ thuật sử dựng tình
huống dạy học.
Thực hiện bước này, giảng viên cần lưu ý:
- Phải chọn thời điểm để thể hiện tình huống dạy học,
tưởng tượng để tổ chức và sắp xếp các nguồn thông tin (trên
các kênh khác nhau) theo một cấu trúc riêng, có tác dụng thu
hút sự chú ý của người học.
21


* Chuẩn bị giáo án
- Thiết kế giáo án cả một bài trong phần “Những vấn đề
cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”,
trong đó có phần sử dụng dạy học nêu vấn đề; lựa chọn
phương pháp, kỹ thuật dạy học phù hợp cho từng nội dung bài
học.
- Chuẩn bị giáo án điện tử, trình chiếu MS PowerPoint.
* Chuẩn bị các điều kiện, phương tiện cần thiết để dạy
học
Song song với việc xây dựng các tình huống có vấn đề,

giảng viên phải lập kế hoạch xoay quanh những mục tiêu mà
buổi học cần phải làm rõ. Kế hoạch bao gồm:
+ Dự kiến phân chia nhóm học tập.
+ Dự kiến phân chia tài liệu cho các nhóm.
+ Dự kiến giao nhiệm vụ học tập.
+ Dự kiến nội dung và cách kết luận của giảng viên về
các tình huống có vấn đề.

22


Bên cạnh đó giảng viên cũng quan tâm chuẩn bị các điều
kiện, phương tiện cần thiết cho quá trình dạy học có sử dụng
dạy học nêu vấn đề là: sự chuẩn bị bài đọc của học viên, các
ấn phẩm, bàn ghế, phòng học, các phương tiện kỹ thuật dạy
học, các biểu, mẫu, phiếu quan sát đánh giá cho điểm dành
cho giảng viên và học viên.
Trong biện pháp này vai trò của giảng viên là rất quan
trọng. Chính họ là người thiết kế nội dung bài giảng có sử
dụng dạy học nêu vấn đề, họ xây dựng, lựa chọn các tình
huống dạy học, tình huống có vấn đề liên quan trực tiếp đến
nội dung của chủ đề dạy học. Hạt nhân của dạy học giải quyết
vấn đề là hệ thống các tình huống dạy học do giảng viên tạo
ra và quá trình giải quyết vấn đề học tập của người học tuân
thủ theo hệ thống các chỉ dẫn, tác động của giảng viên.”[8;
12]
- Tổ chức dạy học sử dụng phương pháp nêu vấn đề trong dạy
học phần “Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh”
- Các bước dạy học nêu vấn đề

23


Đây là biện pháp cơ bản nhất trong quá trình dạy học
bằng phương pháp nêu vấn đề. Sau khi đã xây dựng kế hoạch
cho bài giảng, giảng viên tiến hành thực hiện bài giảng của
mình ở trên lớp theo trình tự các bước sau:
Bước 1: Giảng viên giới thiệu nội dung bài học mới
(hoặc nhắc lại một cách sơ lược kiến thức của bài học cũ để
tạo tâm thế và tính lôgic trong nhận thức của học viên trước
khi tiếp cận nội dung tri thức mới của bài học).
Bước 2: Giới thiệu tình huống có vấn đề. Giảng viên
cung cấp thông tin về tình huống bằng nhiều cách khác nhau,
có thể khai thác sự hỗ trợ của phương tiện dạy học nhằm tăng
tính đa dạng trong quá trình tiếp cận và tạo hứng thú tiếp nhận
cho học viên.
Bước 3: Phân tích tình huống có vấn đề: Giảng viên
dành một khoản thời gian nhất định để giúp học viên tự tìm
hiểu tình huống trên cơ sở những hướng dẫn, gợi ý. Ở giai
đoạn này, sự thuyết minh của giảng viên về tình huống cần
phải hướng đến được mục tiêu là biến tình huống có vấn đề từ
mâu thuẫn khách quan của tri thức khoa học cần giải đáp trở
thành nhu cầu nhận thức bên trong của học viên và kích thích
24


được sự hứng thú tìm hiểu của họ. Những mục tiêu của các
giai đoạn sau được quyết định bởi mục tiêu này.
Bước 4: Xây dựng kế hoạch để giải quyết tình huống.

Tùy theo mức độ, nhu yêu cầu giải quyết tình huống mà giảng
viên xây dựng kế hoạch hoặc giúp học viên xây dựng kế
hoạch và hướng dẫn họ giải quyết tình huống. Ở đây, tùy theo
yêu cầu và tính chất của tình huống mà giảng viên có thể sử
dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực để tổ
chức cho học viên giải quyết tình huống.
Bước 5: Học viên phát biểu ý kiến, bổ sung và tranh
luận: Những kết quả giải quyết tình huống có thể khác nhau
của cá nhân hoặc nhóm học viên.
Đây là cơ hội để học viên được thực hành và rèn luyện
các thao thác phân tích tổng hợp và kỹ năng hùng biện. Giảng
viên cần thực hiện tốt vai trò điều khiển quá trình tranh luận
và là trọng tài phân xử các ý kiến trái ngược nhau một cách
thuyết phục; bổ sung những luận cứ đối với ý kiến đúng và
chỉ ra những chỗ còn hạn chế đối với ý kiến sai.
Bước 6: Giảng viên tổng kết, rút ra kết luận và gợi mở
những hướng nghiên cứu khác hoặc đề cập đến những nội
25