Giáo án Ngữ văn 7 bài 14: Một thứ quà của lúa non: Cốm

Văn bản :

MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON : CỐM
(Thạch Lam)

I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Có hiểu biết ban đầu về thể văn tuỳ bút.
- Cảm nhận được phong vị đặc sắc, nết đẹp văn hoá trong một thứ quà độc
đáo và giản
dị qua lối viết tuỳ bút tài hoa, độc đáo của nhà văn Thạch Lam.
II. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT::
1. Kiến thức:
- Sơ giản về tác giả Thạch Lam.
- Phong vị đặc sắc nét đẹp văn hoá truyền thống của Hà Nội trong món quà
độc đáo và
giản dị : Cốm .
- Cảm nhận tinh tế, cảm xúc nhẹ nhàng, lời văn duyên dáng, thanh nhã, giàu
sức biểu
cảm của nhà văn Thạch Lam trong văn bản.
2. Kĩ năng:
- Đọc - hiểu văn bản tuỳ bút có sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm..
- Sử dụng các yếu tố biểu cảm giới thiệu một sản vật vật của quê hương.
3. Thái độ:
- Biết quý trọng những sản vật của quê hương.
III.CHUẨN BỊ:
1. Giáo viên: Đọc tài liệu, soạn bài, chuẩn bị ảnh Thạch Lam, tuyển tập: Hà Nội
băm sáu phố phường

TaiLieu.VN

Page

2. Học sinh: Đọc trước bài, trả lời các câu hỏi phần "Đọc - hiểu văn bản" trong
SGK
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ :
? Đọc thuộc lòng văn bản:Tiếng gà trưa , nêu nội dung, nghệ thuật của bài
thơ?
? Trình bày cảm nhận của em về bài thơ?
2. Bài mới : GV giới thiệu bài
- Đã là người Hà Nội, hay từng sống một thời gian ở Hà Nội, mấy ai
không một lần ăn cốm với chuố tiêu vào những ngày mùa thu mát trời? Nhưng
sẽ thú vị, ngon lành, thơm thảo hơn nhiều nhiềunếu chúng ta được thưởng thức
nững bài tuỳ bút- những bài thơ bằng văn xuôi về Cốm của Nguyễn Tuân,
Thạch Lam, Băng Sơn. Bài Cố của Thạch Lam được trích từ tập tuỳ bút Hà Nội
Băm Sáu Phố Phường. viết về các thứ quà riêng của Hà Nội từ trứơc CMT8
năm 1945.
Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc và tìm hiểu chung

I. ĐỌC - TÌM HIỂU CHUNG

- Gọi 2 HS đọc văn bản

1. Đọc

- HS đọc

GV đọc lại 1 lần

TaiLieu.VN

Page


- Văn bản em vừa đọc - Quan sát chú thích 2. Tìm hiểu chung về văn bản
được giới thiệu như thế và trả lời
- Văn bản: "Một thứ quà của lúa
nào?
non" được rút từ tập Hà Nội ba
mươi sáu phố phường (1943). Đây
là tập tuỳ bút viết về cảnh sắc và
phong vị của Hà Nội, đặc biệt là
những thứ quà, những món ăn
thường ngày khá bình dị, không
- HS quan sát
mấy cao sang nhưng lại đậm đà
- GV cho HS xem tập
hương vị riêng thể hiện sự tinh tế
"Hà Nội ba mươi sáu
khéo léo trong bản sắc văn hóa lâu
phố phường"
đời của đất kinh kỳ.
Tập tuỳ bút này không chỉ có giá
trị về mặt văn hóa, phong tục mà

còn chứa đựng những tình cảm và
quan niệm của tác giả rất đáng trân
trọng. Qua những trang viết này
người ta thấy được Thạch lam có
cách sống thật tinh tế, nhạy cảm và
tỷ mỷ, kỹ lưỡng trong từng cảm
xúc, quan sát và nhận xét của
mình. Tập tuỳ bút cũng chứng tỏ
ông yêu Hà Nội biết bao.
Văn bản này khi đưa vào sách có
lược bỏ đoạn cuối.
- Văn bản này có thể nói - HS xác định nhân - Tâm trạng và xúc cảm của chủ
thể hiện khá đầy đủ đặc vật
thể trữ tình, ở đây là cái Tôi của
diểm của tuỳ bút. Trong
người nghệ sĩ.
bài văn có sự vật được
- Phương thức biểu đạt: Miêu tả,
nói tới, nhưng nổi lên
kể, nhận xét, bình luận, nhưng nổi
hàng đầu là cảm nghĩ của
bật nhất vẫn là yếu tố trữ tình để
con njvề sự vật. Từ đó
biểu hiện trực tiếp cảm xúc của tác
hãy xác định nhân vật
giả.
của bài tuỳ bút này?

TaiLieu.VN

Page


- Để nói về đối tượng ấy, - Xác định phương -Bố cục: 3 đoạn
tác giả đã sử dụng những thức biểu đạt
+ Đoạn 1: Từ đầu… thuyền rồng:
phương thức biểu đạt
cảm nghĩ về nguồn gốc của Cốm.
nào? Phương thức biểu
đạt nào là chủ yếu?
+ Đoạn 2: Tiếp .. kín đáo và nhũn
nhặn: cảm nghĩ về giá trị văn hóa
- Bài văn có mấy đoạn?
của cốm.
Nội dung chính của từng
đoạn? Phương thức biểu
+ Đoạn 3: Còn lại: cảm nghĩ khi
đạt nào là chủ yếu?
thưởng thức cốm.
- Bài văn có mấy đoạn? - Tìm bố cục
Nội dung chính của từng
đoạn?
Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu văn bản

II. Tìm hiểu văn bản
1. Cảm nghĩ về nguồn gốc cốm

- Đọc đoạn văn từ đầu… - HS đọc
trong sạch của trời
- Cảm xúc và suy nghĩ

của tác giả đãđược gợi - HS phát hiện
lên từ đâu? Cốm đã được
hình dung như thế nào?

- Cảm hứng của tác giả về cốm
được gợi lên từ hương thơm
của lá sen trong làn gió mùa hạ
lướt qua vừng sen trên mặt hồ.
- Hương thơm ấy gợi nhắc tới
hương vị của cốm - thứ quà đặc
biệt của lúa non.
+ Ngửi thấy mùi hương thơm mát
của lúa non.
+ Hình dung trong cái vỏ xanh có
một giọt sữa trắng thơm, phảng
phất hương vị ngàn hoa cỏ.
+ Hình dung được dưới ánh nắng
giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa
ngày càng cong xuống, nặng vì cái

TaiLieu.VN

Page


chất quý trong sạch của đất trời.

- Tìm những từ ngữ thể - HS tìm
hiện những cảm nhận ấy
của tác giả?

- Tác giả miêu tả tinh tế hương vị
và cảm giác: lướt qua, nhuần
thấm, thanh nhã, tinh khiết, tươi
mát, trắng thơm, phảng phất,
trong sạch….

- Nhận xét về cách dùng - HS nhận xét
từ ngữ của Thạch Lam?

- Từ ngữ chọn lọc tinh tế, câu văn
có nhịp điệu, thấm đẫm cảm xúc
của tác giả.

- HS đọc đoạn đợi đến - HS phát hiện: ND
lúc.. chiếc thuyền rồng". của đoạn: Nơi cốm
Nội dung chính của nổi tiếng.
đoạn?
- Suy nghĩ và trả lời
- Theo em, tại sao cốm
gắn tên với làng Vòng?

- Làng Vòng là nơi nổi tiếng
nghề cốm.
- Cốm làng Vòng dẻo, thơm ngon
nhất

- Hình ảnh cô hàng cốm xinh xinh,
áo quần gọn ghẽ với cái dấu hiệu
HS

phát
hiện,
nêu
ý
- Cốm không chỉ gắn liền
dn là cái đòn gánh hai đầu cong vút
nghĩa
với cái tên làng Vòng mà
lên như chiếc thuyền rồng".
còn gắn liền với hình ảnh
- Cốm gắn liền với vẻ đẹp của
nào?
người làm ra cốm là cô gái làng
Hình ảnh ấy có ý nghĩa
Vòng.
gì?
- Vẻ đẹp của người tôn lên vẻ đẹp
của cốm. Cốm hấp dẫn con người
không chỉ bởi hương vị thanh khiết
của nó mà còn bởi vẻ đẹp của
chính những người làm ra nó.
Trong cốm không chỉ có hương vị
của cây cỏ đất trời mà còn có thần
thái, sinh khí của con người.
- Chi tiết: "đến mùa cốm, - HS nêu cảm nhận - Cốm thành nhu cầu thưởng thức

TaiLieu.VN

Page

các người của người Hà về chi tiết
Nội 36 phố phường vẫn
thường ngóng trông các
cô hàng cốm xinh xinh,
áo quần gọn ghẽ với dấu
hiệu đặc biệt…" có ý
nghĩa gì?

của người Hà Nội.

- Qua cách diễn đạt, em - HS nhận xét
cảm nhận được thái độ
và tình cảm cuả tác giả
thế nào?

* Thái độ của tác giả: Yêu quý,
trân trọng cội nguồn vẻ đẹp, giàu
bản sắc văn hóa của cốm.

GV bình, chuyển

- HS đọc

2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm

- HS đọc đoạn 2

- Nêu ND của đoạn

Nêu nội dung đoạn 2

- HS phát hiện

"Cốm là thức quà riêng biệt của
đất nước, là thức dâng của cánh
đông lúa bát ngát xanh, mang
trong hương vị tất cả cái mộc mạc,
giản dị và thanh khiết của đồng
quê nội cỏ An Nam"

- Giá trị đáng quý của
Cốm đã được tác giả gói
ghém trong câu văn nào?
- Lời nhận xét này - Nêu cảm nhận
choem cách hiểu mới mẻ
nào về cốm?

- Từ một thứ quà quê, cốm Vòng
đã trở thành một nét văn hoá ẩm
thực của Hà Nội thanh lịch, tao
nhã

- Cốm là quà tặng của hương đồng
cỏ nộ dâng tặng cho con người
- Cốm là đặc sản của dân tộc vì nó
kết tinh hương vị thanh khiết của
đồng quê, là sản phẩm độc đáo của
nền văn minh nông nghiệp lúa
nước ngàn đời của người Việt.

Do đó, cốm là quà quê nhưng là
thức quà thiêng liêng, đáng trân
trọng nâng niu.

- Là sản phẩm của nền - HS phát hiện
văn minh vật chất, Cốm
trở thành một thứ không

TaiLieu.VN

- Cốm gắn liền với tục sêu tết:
"Hồng cốm tốt đôi … để hạnh

Page


thể thiếu trong một
phương diện của đời
sống văn hóa tinh thần.
Đó là phương diện nào?
Em hãy đọc câu văn thể
hiện ý đó.

phúc được lâu bền"

- Em có nhận xét gì về - HS nhận xét
tục lệ dùng hồng cốm
làm đồ siêu tết của nhân
dân ta? Sự hòa hợp,
tương xứng của hai thứ

ấy được phân tích trên
những phương diện nào?

- Việc dùng cốm làm lễ vật sêu tết
thật thích hợp và có ý vị sâu xa:
+ Cốm là thức dâng của đất trời,
mang trong nó hương vị vừa thanh
nhã, vừa đậm đà của đồng quê nội
cỏ, nó rất thích hợp trong việc lễ
nghi của một xứ sở nông nghiệp
lúa nước như nước ta.
+ Thứ lễ vật ấy lại sánh cùng quả
hồng - biểu trưng cho sự gắn bó
hài hoà trong tình duyên đôi lứa.
+ Màu sắc: hoà hợp
+ Hương vị: nâng đỡ nhau

- Như vậy, ở đoạn này, - HS chốt lại
giá trị của cốm còn được
phát hiện ở phương diện
nào?

* Giá trị tinh thần

- Từ những phát hiện - HS suy nghĩ trả lời.
tinh tế và đầy trân trọng
nhà văn muốn truyền tới
bạn đọc tình cảm và thái
độ ứng xử như thế nào
với thức quà dân tộc là

cốm?

* Trân trọng, giữ gìn cốm như một
vẻ đẹp văn hóa dân tộc.

TaiLieu.VN

- Giá trị văn hóa dân tộc

Page


3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức
cốm
- HS đọc đoạn 3?

- HS đọc

- Niềm trân trọng ấy đã - HS phát hiện
khiến tác giả có thái độ
thưởng thức Cốm ra sao?

- Ăn cốm phải ăn thư thả, chút ít
và ngẫm nghĩ.
- Ngẫm nghĩ thì mới thấy được
hương vị thơm phức của lúa mới,
của cỏ dại ven bờ, thấy trong mầu
xanh của cốm có cái tươi mát của
lá non, thấy trong chất ngọt của
cốm có cái thanh đạm của loài

thảo mộc.
- Cốm phải được bọc trong lá sen.
- Nên kính trọng cái lộc của trời,
cái khéo léo của mình, và sự nhẫn
nại của thần lúa.

- Cách thưởng thức ấy - HS nêu cảm nhận
cho em hiểu gì về cốm?

- Cốm là một thứ quà đặc sắc vì nó
kết tinh nhiều vẻ đẹp: Vẻ đẹp của
hương vị và màu sắc đồng quê, vẻ
đẹp của người chế biến, của tục lệ
nhân duyên, của cách mua và
thưởng thức.
- Cốm là sản vật quý của dân tộc,
cần được nâng niu và gìn giữ.

- Cũng như những cảm - HS cảm nhận - phát - Thạch Lam là người sành cốm,
nhận ấy, em hiểu gì về biểu
sành các món ẩm thực của Hà Nội,
tác giả?
hơn thế còn là con người biết trân
trọng và yêu mến văn hóa dân tộc,
nhìn nhận trong những thức rất
nhỏ nhặt một chiều sâu ý nghĩa và
giá trị…
- Sự tinh tế trong việc cảm nhận
cùng với tấm lòng trân trọng của

TaiLieu.VN

Page


tác giả.
- Để những cảm nhận ấy - HS chỉ ra nét đặc - Một lối văn giàu cảm xúc, có sức
đến với người đọc, ngoài sắc của NT
gợi cảm cao.
tấm lòng, và sự cảm
- Kết hợp nhiều phương thức biểu
nhận tinh tế, tác giả có
đạt.
cách viết như thế nào?
- Lời văn nêu cảm nghĩ nhưng nhẹ
nhàng, êm ái như lời thơ.
Hoạt động 3: Tổng kết

III. Ghi nhớ

- Khái quát giá trị nội - HS đọc ghi nhớ
dung và nghệ thuật của
văn bản?

SGK/163

Hoạt động 4: Luyện tập

IV. Luyện tập

- Cảm nghĩ của em sau - HS trình bày cảm - Thấy được vẻ đẹp, hương việc
khi học văn bản?
nhận
và màu sắc của đồng quê, vẻ đẹp
của cốm - thứ sản vật quý của dân
tộc cần được nâng niu và gìn giữ.
- Tự hào về một vẻ đẹp văn hóa
truyền thống.
3. Củng cố:
? Em hiểu gì nhà văn?
- Một người có tấm lòng, 1 trái tim người Hà Nội luôn luôn tha thiết
và gìn giữ những phong tục tập quán tốt đẹp của cha ông  Tính chất
dân tộc tinh tế và sâu sắc.
4. Về nhà:

TaiLieu.VN

Page


- Chọn học thuộc một đoạn văn mà em thích.
- Soạn bài : chơi chữ

TaiLieu.VN

Page