Giáo án Ngữ văn 7 bài 26: Luyện tập lập luận giải thích

BÀI 26
LUYỆN NÓI:BÀI VĂN NGHỊ LUẬN GIẢI THÍCH
MỘT VẤN ĐỀ
A – Mục tiêu cần đạt:
Giúp học sinh:
- Nắm vững hơn và vận dụng thành thạo hơn các kĩ năng làm bài văn lập luận giải
thích, đồng thời củng cố những kiến thức xã hội và văn học có liên quan đến bài luyện
tập.
- Biết trình bày miệng về một vấn đề xã hội (hoặc văn học) để thông qua đó tập nói
năng một cách mạnh dạn, tự nhiên, trôi chảy.
B – Chuẩn bị:
- Giáo viên nghiên cứu soạn bài, ra yêu câu chuẩn bị ở nhà trước cho học sinh.
- Học sinh chuẩn bị theo hướng dẫn của giáo viên.
C – Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định.
2. Kiểm tra bài cũ.
? Nêu cách làm bài văn nghị luận?
? Kiểm tra lập dàn bài ở nhà của học sinh?
3. Bài mới.
Luyện tập nói là một tiết thực hành rất quan trọng của hành động nói năng và cùng với
nó là tầm quan trọng của việc luyện tập để có thể nói năng cho tốt - đối với các em,
không chỉ trong thời gian học tập ở nhà trường, trước mắt, mà còn tron suốt thời gian
sống và làm việc sau này.
I. Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh với đề bài đã cho


Trường hợp em có tổ chức cuộc thi giải thích tục ngữ. Để tham dự cuộc thi đó em hãy
tìm và giải thích một câu tục ngữ mà em tâm đắc.
Ví dụ: Giải thích câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
Giáo viên kiểm tra lập dàn bài của học sinh ở nhà.
Yêu cầu:

a, Mở bài:
- Nhân dân ta thường lên án kẻ vong ân bội nghĩa và đưa ra lời khuyên nhủ “Ăn
quả nhớ kẻ trồng cây”
b, Thân bài:
* “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” nghĩa là như thế nào?
- Nghĩa hẹp: Nhớ ơn công lao những người trồng cây
- Nghĩa rộng: Nhớ ơn người đã khó nhọc tạo ra thành quả cho mình được hưởng
(trong đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần)
* Tại sao phải nhớ kẻ trồng cây
- Bất kì thành quả nào cũng do con người tạo nên không thể bỗng dưng mà có.
- Có những thành quả đạt được phải bằng nước mắt, mồ hôi phải đổ bao xương
máu.
* Làm thế nào để thể hiện thái độ biết ơn.
- Ghi nhớ công lao.
- Bảo vệ thành quả, bảo vệ đất nước.
- Trồng thêm cây cho đời sau, phát triển thành quả đang được hưởng xây dựng đất
nước phồn vinh.
II. Lyện nói


Giáo viên hướng dẫn học sinh: Khi trình bày miệng yêu cầu lời nói (phải rõ nghĩa, rõ
ý) giọng nói (phải vừa nghe và cố gắng truyền cảm) tư thế nói (phải mạnh dạn, tự tin, tự
nhiên giúp cho người nói có sức thuyết phục)
A, Mở bài:
Giáo viên gọi 2, 3 em trình bày miệng phần mở bài và yêu cầu học sinh nhận xét.
Ví dụ1: Lòng biết ơn là đạo lý truyền thống tốt đẹp của nhân dân ta từ xưa đến nay.
Ông cha ta luôn nhắc nhở, dạy bảo con cháu phải sống ân nghĩa thuỷ chung, đã nhận ơn
của ai thì không bao giờ quên. Truyền thống đạo đức đó được thể hiện rõ nét qua câu tục
ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
? Phần mở bài đã đầy đủ nội dung yêu cầu của bài văn giải thích và có phù hợp với ý

nghĩa câu tục ngữ không?
- Đầy đủ yêu cầu của bài văn giải thích.
- Nếu đúng, đủ ý nghĩa của câu tục ngữ đó chính là vấn đề cần giải thích.
? Lời nói có rõ ràng không? ngữ điệu có phù hợp không? (học sinh trả lời)
Ví dụ2: Mở bài 2: Trong lịch sử, trong đời sống hàng ngày, không hiếm những kẻ trở
tráo, vô ơn, không hiếm những hiện tượng “ăn cháo đá bắt” mà nhân dân ta thường lên
án. Nhằm giúp nhau củng cố một thái độ có tính chất đạo lý cổ truyền của dân tộc nhân
dân ta thường nhắc đến một câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Nên hiểu câu tục
ngữ này cho đúng? (Giáo viên gọi học sinh nhận xét)
B, Thân bài:
? Phần thân bài có mấy nội dung?

- Nội dung:

Cắt nghĩa vấn đề
Giảng giải câu tục ngữ
Khả năng vận dụng câu tục ngữ trong đời sống thực tế


Giáo viên gọi 2,3 em lên trình bày đoạn văn của mình. Cho học sinh khác nhận xét
cách viết của mỗi em.
Ví dụ1: (Em học sinh 1)
- Đây là một lời giáo huấn vô cùng sâu sắc. Khi ăn những trái cây chín mọng với
hương vị ngọt ngào ta phải nhớ tới công lao vun xới chăm sóc của những người trồng nên
cây ấy. Từ hình ảnh ấy, người xưa luân nhắc nhở chúng ta một vấn đề đạo đức sâu xa.
Người được hưởng thành quả lao động thì phải biết ơn người tạo ra nó. Hay nói cách
khác: Ta phải biết ơn những người mang lại cho ta cuộc sống ấm no hạnh phúc như hôm
nay.
Ví dụ2: (Em học sinh 2): Câu tục ngữ bắt đầu bằng một hình ảnh cụ thể, một sự việc
để thấy. Hôm nay ta hái một quả cây chín mọng, ngon lành trên một cành cây tươi tốt. Ta

có biết chăng cách đây 10 năm, 20 năm về trước đó có người đã bỏ biết bao công sức
trồng và chăm sóc cho cây. Người ấy, có thể trồng cây mà rồi không đòi hỏi gì hết. Người
ăn quả hôm nay phải nhớ đến người trồng cây ngày xưa ấy. Đó là nghĩa vụ đạo lý ở đời.
Nhưng câu tục ngữ không chỉ dừng lại ở ý nghĩa từ một việc cụ thể ấy mà ý nghĩa của
nó còn rộng hơn thế nữa. “Quả” ở đây còn là thành quả, là kết quả, là tất cả những gì ta
được hưởng hôm nay. Câu tục ngữ là lời khuyên phải có lòng nhớ ơn đối với tất cả những
người đã tạo nên thành quả ấy cho ta.
? Em có nhận xét gì về cách trình bày hai đoạn văn của hai bạn?
- Hai bạn đã trình bày đầy đủ nội dung và ý nghĩa của câu tục ngữ. Nhưng bạn thứ
hai trình bày rõ ràng, mạch lạc, đầy đủ hơn.
Giáo viên cho học sinh trình bày miệng phần giải thích. Tại sao lại “Ăn quả nhớ kẻ
trồng cây”?
Ví dụ: Bởi vì mỗi thành quả lao động từ của cải vật chất đến tinh thần mà chúng ta
hưởng thụ không phải tự nhiên có được. Ta phải nhớ ơn những gì ta được hưởng hôm
nay. Ta phải nhớ ơn cha mẹ sinh thành nuôi dưỡng, dạy dỗ và còn bao nhiêu người nữa đã
tạo nên cho ta được thế này. Ta được sống trong một đất nước như hôm nay là nhờ ai? Ta
phải nhớ ơn công lao của những người đã xây dựng, bảo vệ và mở mang đất nước, từ các


bậc tổ tiên, thời Hồng Lạc xa xưa đến hàng triệu, hàng triệu liệt sĩ đã hi sinh trong suốt
mấy ngàn năm qua. Trong từng giờ, từng ngày ta sống, có lúc nào mà ta không ăn quả
của người khác. Bát cơm ta bưng trên tay, đó là quả của từng người trồng lúa một nắng
hai sương. Tấm áo ta mặc trên người đó là quả của những người nuôi tằm, người trồng
bông, dệt vải. Khi ốm đau viên thuốc chữa bệnh cho ta là quả của người tìm ra vi trung,
người tìm ra vị thuốc, người sản xuất ra viên thuốc. Ánh sáng ngọn đèn buổi tối trước bàn
học ta đó là thành quả của Ampe, Pharaday. Tóm lại mỗi thành tựu mà ta được hưởng tư
vật chất đến tinh thần trong mọi lĩnh vực kinh tế, xã hội, khoa học, nghệ thuật…ta đều
chịu ơn người khác. Do vậy lòng biết ơn về những thành tựu ấu là một tình cảm cần thiết.
Chúng ta cũng biết trên đời này không có một thành tựu nào tự nhiên mà có. Mỗi sự
việc đạt được là kết quả của bao công lao khó nhọc, nước mắt mồ hôi, có khi phải suốt cả

một đời người. Đừng quên rằng trên mỗi tấc đất ta đi đều thắm đượm công ơn của tổ tiên
ta. Đừng quên rằng Pastơ phải mấy chục năm khó nhọc thí nghiệm thất bại để cuối cùng
phát hiện ra vi trùng, mở đường cứu sống nhân loại khỏi bao bệnh hiểm nghèo. Một bóng
mát nơi công viên là kết quả bao người chăm sóc, tưới nước, tỉa cành, vun gốc….Thái độ
biết ơn người đi trước chính là thái độ đúng đắn của người biết quý trọng lao động hiểu
rõ giá trị của lao động.
- Giáo viên cho học sinh trình bày miệng phần: Nhớ kẻ trồng cây ta phải làm gì?
Giáo viên cho học sinh trình bày miệng. Gọi học sinh nhận xét: Sửa lỗi sai dùng từ đặt
câu, cách nói, ngữ điệu.
Ví dụ: Có lòng biết ơn, sống ân nghĩa thuỷ chung là đạo lý lòng người, đó cũng là bổn
phận, là nghĩa vụ của chúng ta đối với đời. Tuy nhiên, lòng biết ơn không phải là lời nói
xuông mà phải thể hiện bằng hành động cụ thể. Nhà nước ta đã có những phong trào đền
ơn đáp nghĩa, xây dựng những ngôi nhà tình nghĩa cho các bà mẹ Việt Nam anh hùng,
các gia đình thương binh liệt sĩ. Việc đền ơn đáp nghĩa này đã trở thành phong trào, là
cuốn sách lan rộng trên cả nước. Đây không phải là sự đền đáp công ơn đơn thuần mà nó
trở thành bài học giáo dục thiết thực về đạo lý làm người của chúng ta. Cho nên mỗi
người ai ai cũng phải có ý thức bảo vệ và phát huy thành quả đạt được ấy ngày càng tốt
đựp hơn có nghĩa là ta vừa là “người ăn quả” của hôm nay vừa là người trồng cây của


ngày mai. Cũng từ đó ta hiểu rằng: Cha mẹ thầy cô là người trồng cây, còn ta là người ăn
quả. Vì vậy ta cần phải thực hiện bổn phận là con trong gia đình, người học trò trong nhà
trường. Làm được như vậy là ta thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của mình đối với người đã
hi sinh thương yêu lo lắng cho ta. Đây là việc làm không thể thiếu được của thế hệ trẻ
hôm nay.
Kết bài: Cho học sinh trình bày miệng kết bài. Gọi học sinh nhận xét.
Ví dụ: Câu tục ngữ trên giúp ta hiểu rõ đạo lý làm người. Lòng biết ơn là tình cảm cao
quý và cần thiết có trong mỗi người. Vì vậy chúng ta phải luôn trau dồi phẩm chất cao
quý đó, nhất là đối với cha mẹ, thầy cô…với những ai đã tạo ra thành quả cho ta hưởng
thụ. Lòng biết ơn mãi mãi là bài học quý báu và câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”

có giá trị và tác dụng vô cùng to lớn trong cuộc sống của chúng ta.
Giáo viên: Giáo viên nhận xét, đánh giá chung từng đoạn, cả bài. Trong quá trình các
em trình bày miệng khi thấy cần thiết giáo viên sẵn sàng trực tiếp làm mẫu cho học sinh
về lời văn , về giọng nói hoặc về tư thế trình bày.
- Cuối cùng giáo viên cho học sinh nói lại cả bài sau khi đã sửa chữa, rút kinh
nghiệm từng phần, từng bước (học sinh khá giỏi)
4. Củng cố:
Giáo viên củng cố lại yêu cầu mục đích giờ tập nói: Nói đúng (lời văn rõ ràng, đúng
nội dung của đề) nói có ngữ điệu phù hợp nội dung, vấn đề cần giải thích.
5. Dặn dò: Làm hoàn chỉnh đề bài này vào vở luyện văn
6. Đánh giá:

……………………………………………..