Giáo án Ngữ văn 8 bài 10: Nói giảm nói tránh

TiÕt 40 - TiÕng viÖt:

NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
1. Mục tiêu:
a. Kiến thức:
- Hiểu được thế nào là nói giảm nói tránh.
- Tác dụng của nói giảm nói tránh trong ngôn ngữ đời sống và trong tác phẩm
văn học.
b. Kĩ năng:
- Phân biệt nói giảm nói tránh với nói không đúng sự thật.
- Sử dụng nói giảm nói tránh đúng lúc, đúng chỗ.
- KN tự nhận thức, và kĩ năng giao tiếp.
c.Thái độ: - Có ý thức vận dụng biện pháp nói giảm nói tránh trong giao tiếp khi
cần thiết .
2. Chuẩn bị:
- GV: Giáo án, bảng phụ.
- HS: Trả lời các câu hỏi phần tìm hiểu bài.
3. Các hoạt động dạy và học:
a. Kiểm tra bài cũ. (7p)
- Nói quá là gì? Tác dụng?
- Nhận xét tác dụng của phép nói quá trong hai câu thơ sau :
Bác ơi tim Bác mênh mông qúa ,
ôm cả non sông mọi kiếp người !
( Tố Hữu )
b. Bài mới: Giới thiệu bài.
ở tiết hoc trước chúng ta đã tìm hiểu biện pháp tu từ nói qúa và tác dụng của nó.
Bài học hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu biện pháp tu từ nói giảm nói tránh. Vậy
nói giảm nói tránh là gì? Trong viết văn, thơ hoặc trong lời ăn tiếng nói hàng ngày
nó đem lại hiệu qủa gì? Chúng ta cùng tìm hiểu bài học.
HĐ của giáo viên
HĐ của HS

ND Cần đạt
Hoạt động 1: HD h/s tìm hiểu nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói
tránh . (20p)
I . Nói giảm nói
tránh và tác dụng
của nói giảm nói
G treo bảng phụ ghi sẵn
tránh .
VD / SGK . Gọi h/s đọc
1. Ví dụ / SGK .


VD .
Hs đọc ví dụ .
? Các từ in đậm ở VD 1
đều nói lên điều gì?(nghĩa
là gì )
Trả lời
G: CácMác, Lênin và các
vị lãnh tụ đều là những vị
cách mạng tiền bối, đã
qua đời rất lâu. Trong qúa
trình đi tìm đường cứu
nước Bác đã tiếp cận với
học thuyết Mác- Lênin
tìm ra đường lối cách
mạng đúng đắn giải
phóng dân tộc.Vậy lúc
này đây khi viết di chúc
để lại cho toàn thể nhân

dân VN, Bác đã nói rằng
Bác đi gặp cụ Các Mác ...
ở thế giới bên kia.
? Viết về cái chết nhưng
tại sao người viết lại chọn
cách diễn đạt ấy nhằm
mục đích gì?

*) VD1:
*) Nhận xét:
- Đều nói đến cái
chết: a, b: cái chết
của Bác Hồ .
c: cái chết ( bố mẹ
nhân vật Lượng ).

Nghe-tiếp thu

Suy nghĩ trả lời

Các nhóm thảo luận . Đại diện
trình bày.
- Bỗng loè chớp đỏ
Câu hỏi thảo luận theo
Thôi rồi , Lượm ơi !
nhóm:
( Lượm - Tố Hữu ).
? Khi nói về cái chết
- Bác đã lên đường theo tổ
người ta có nhiều cách

tiên
diễn đạt khác nhau tránh
(Tố Hữu ).
sự thật phũ phàng , giảm - Hôm sau lão Hạc sang nhà
đau xót
tôi! Vừa thấy tôi, lão bảo ngay:
như: '' đi, chẳng còn ''. Em Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo
hãy tìm vài ví dụ trong
ạ!
thơ văn có sử dụng cách
(Lão Hạc - Nam Cao )
diễn đạt này cũng nói đến - Bác Dương thôi đã, thôi rồi.
cái chết ?
( Khóc Dương khuê - Nguyễn

- VD a, b : giảm nhẹ
sự thương tiếc , đau
buồn của nhà thơ ,
của mọi người đối
trước cái chết của
Bác .
- VD c: giảm nhẹ sự
đau buồn, thương
tiếc của người con
( xa nhà) trước một
sự thật phũ phàng,
đau xót như vậy.


Khuyến )

G: Trong thơ văn các tác
giả rất chú ý sử dung cách
nói như trên để bày tỏ
tình cảm, cảm xúc của
mình và tránh cảm giảm
đau buồn, nặng nề. Ngoài
ra sử dụng cách diễn đạt
như trên còn có mục đích
nào khác chúng ta cùng
tìm hiểu VD 2.
Gọi h/s đọc VD 2.
?Tại sao trong câu văn tác
giả lại dùng từ '' bầu sữa ''
mà không dùng từ ngữ
khác cùng nghĩa để nhằm
mục đích gì ?
?Không chỉ sử dụng rộng
rãi và có giá trị trong thơ
văn, mà trong lời ăn tiếng
nói hàng ngày chúng ta
cũng sử dụng cách diễn
đạt trên. Đọc VD 3
?Hai câu có nội dung gì?
?So sánh hai cách nói
trên, cách nói nào nhẹ
nhàng, tế nhị hơn đối với
người nghe?
G: Cũng là phê bình
nhưng ở mức độ nhe
nhàng có sự động viên,

khuyến khích cố gắng
vươn lên.
? Đặt câu với cách nói

Hs đọc ví dụ 2.

Trả lời

Đọc ví dụ 3.
Trả lời

*)VD 2:
*) Nhận xét:
- Dùng từ '' bầu sữa
'' cốt để tránh thô
tục.

Cách nói hai tế nhị , nhẹ nhàng
hơn đối với người tiếp nhận.

- Anh hát rất dở.
- Anh hát chưa hay lắm.

*)VD 3:
*) Nhận xét:
Người mẹ đều phê
bình sự lười biếng.


tương tư như trên?

G: Tất cả những cách nói
tránh gây cảm giác đau
buồn,
tránh thô tục, thiếu lịch sự
chính là biện pháp tu từ
nói giảm, nói tránh. Vậy
em hãy nhắc lại nói giảm,
nói tránh là gì? Tác dụng
của nó là gì?
Hs rút ra từ ghi nhớ .

Cách nói hai tế nhị,
nhẹ nhàng hơn đối
với người tiếp nhận.

Gọi h/s đọc ghi nhớ?
Hs đọc ghi nhớ / SGK.
2. Ghi nhớ (sgk)
? Qua ba ví dụ cho biết
VD 1, 2: dùng từ đồng nghĩa.
tác giả đã nói giảm nói
VD 3: dùng cách nó phủ định ở
tránh bằng cách nào?
măt tích cực trong cặp từ trái
G: Ngoài những cách nói nghĩa.
trên người ta còn sử dụng
các từ HV ( từ thuần Việt
gây ấn tượng cụ thể, từ
HV gây ấn tượng mờ nhạt
).

VD: Xác chết, tử thi, thi hài.
Chôn, mai táng, an táng.
Yếu, kém, còn nhiều tồn tại cần khắc phục.
Hoặc cách nói trống. VD: Ông ấy sắp chết.
Ông ấy chỉ nay mai thôi.
G: Nói giảm nói tránh thể hiện thái độ lịch sự nhã nhặn của người nói, sự quan
tâm, tôn trọng của người nói đối với người nghe góp phần tạo phong cách nói năng
đúng mực của người có giáo dục, có văn hóa. Là h/s các em phải học cách nói
năng đúng mực, lễ phép với thầy cô, hoà nhã với bạn bè. Cần phê phán thói quen
ăn nói bỗ bã, thô tục.Trong cuộc sống không phải lúc nào chúng ta cũng sử dụng
cách nói giảm nói tránh.


? Việc sử dụng cách nói
Khi cần thiết phải nói thẳng nói
giảm nói tránh là tuỳ
đúng sự thật.
thuộc tình huống giao
- Khi trình bày, kể lại một sự
tiếp. Vậy trong những
việc nào đó để tránh người
trường hợp nào không
nghe có sự hiểu lầm thì cần
nên dùng cách nói giảm
phải nói đúng mức độ sự việc.
nói tránh? Lấy ví dụ?
Hoạt động 2 : Hướng dẫn luyện tập . (13p)
Gọi h/s đọc yêu cầu của
II . Luyện tập.
a, Đi ngủ .

bài .
b, chia tay nhau .
Hình thức làm cá nhân .
Bài 1 :
c, khiếm thị .
d, có tuổi .
e, đi bước nữa .
a, a2 . b, b2 ; c, c1 ; d, d1 ;
Hình thức thảo luận
Bài 2 :
e, e2 .
nhóm, làm ra bảng phụ.
G: Nhận xét và bổ sung.
- Đừng cười to
Xin cười
Bài 3:
nho nhỏ một chút.
BT: Cho 2 VD sau:
- Giọng hát chua loét
1, Thuận vợ thuận chồng Giọng hát chưa được ngọt lắm.
tát biển Đông cũng cạn .
- VD 1: Nói qúa
nhấn mạnh
2, Bác Dương thôi đã,
sự hoà thuận, chung thuỷ,
thôi rồi?
chung lòng của vợ chồng
( Khóc Dương Khuê làm được những điều lớn
NGuyễn Khuyễn ) .
lao : '' tát cạn nước biển Đông ''

? Xác định biện pháp tu
- VD2: Nói qúa
tránh cảm
từ trong hai ví dụ trên?
giác đau buồn, thương tiếc của
nhà thơ đối với người bạn của
mình.
? Qua đó hãy so sánh nói - Giống: Đều là biện pháp tu từ
được dùng phổ biến trong thơ
quá và nói giảm nói
văn, trong lời ăn tiếng nói hàng
tránh?
ngày.
- Khác: + Nói quá là cách nói
phóng đại mức độ , quy mô,


tính chất của sự vật hiện tượng
để nhấn mạnh, gây ấn tượng,
tăng sức biểu cảm.
Tác dụng: Nói quá để nhấn
mạnh, gây ấn tượng.
+ Nói giảm, nói tránh là biện
pháp tu từ dùng cách diễn đạt
tế nhị , uyển chuyển tránh gây
cảm giác đau buồn, nặng nề,
G: Mặc dù có những điểm tránh thô tục thiếu lịch sự.
khác nhau nhưng cả hai
Tác dụng: tránh cảm giác đau
biện pháp tu từ này khi sử buồn, nặng nền...

dụng đều đem lại hiệu
qủa cao, đặc biệt trong
văn, thơ.
c. Củng cố: (3p).
- Nói giảm nói tránh có tác dụng gì ? Lấy một số VD có sử dụng nói giảm nói
tránh?
d. Dặn dò: (2p)
- Học thuộc ghi nhớ.
- Sưu tầm thêm những bài văn, bài thơ sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói
tránh.
- Phân tích tác dụng của bp nói giảm nói tránh trong một đoạn văn cụ thể.
- Soạn bài: Câu ghép.
__________________________________________________
------------