Giáo án Ngữ văn 9 bài 19: Tiếng nói của văn nghệ

TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ (trích)
- Nguyễn Đình Thi A-MỤC TIÊU BÀI DẠY: Giúp học sinh :
- Hiểu được nội dung của văn nghệ và sức mạnh kỳ diệu của nó đối với đời sống con
người.
- Hiểu thêm cách viết bài văn nghị luận qua tác phẩm nghị luận ngắn gọn, chặt chẽ và
giàu hình ảnh của Nguyễn Đình Thi.
B-CHUẨN BỊ:
- Giáo viên: Chân dung Nguyễn Đình Thi, toàn văn bài viết.
- Học sinh : Tìm đọc toàn văn bài viết trong mấy vấn đề về văn học, hoặc tuyển tập
Nguyễn Đình Thi (tập3).
C.TIẾN TRÌNH BÀI DẠY
*Hoạt động 1: Khởi động:
1-Tổ chức:
2-Kiểm tra:
- Phân tích tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách ? Nhận xét về cách trình bày luận điểm
này của tác giả?
-Cần chọn sách và đọc sách như thế nào?
-Kiểm tra sự chuẩn bị bài , đồ dùng học tập của học sinh.
3-Bài mới: Giới thiệu bài:
Văn nghệ có nội dung và sức mạnh như thế nào? Nhà nghệ sỹ sáng tác tác phẩm với mục đích
gì? Văn nghệ đến với người tiếp nhận bằng con đường nào? Nhà văn Nguyễn Đình Thi đã góp
phần trả lời câu hỏi trên qua bài nghị luận “Tiếng nói của văn nghệ”-văn bản mà chúng ta được
tìm hiểu trong giờ học hôm nay.
*Hoạt động 2:

Đọc - hiểu văn bản:

GV hướng dẫn HS đọc.

I-Tiếp xúc văn bản:

Yêu cầu đọc to, rõ, chính xác, diễn 1-Đọc văn bản:
cảm.
GV đọc mẫu - học sinh đọc.
GV nhận xét học sinh đọc.
? Dựa vào phần chú thích * trong 2-Tìm hiểu chú thích: (SGK trang 16,17)
SGK, hãy giới thiệu những nét
TaiLieu.VN

Page 1


chính về tác giả.

*Tác giả: Nguyễn Đình Thi (1924-2003)
- Quê ở Hà Nội
- Hoạt động văn nghệ khá đa dạng: làm thơ, viết
văn, soạn kịch, sáng tác nhạc, viết lý luận phê
bình…
- Năm 1996 Ông được Nhà nước tặng giải thưởng
Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

?Cho biết hoàn cảnh ra đời của văn *Tác phẩm: Hoàn cảnh ra đời của tiểu luận
bản.
“Tiếng nói của văn nghệ”.
Chú ý các chú thích 1,2,3,4,6,11.

- Viết năm 1948- Trong thời kỳ chúng ta đang xây
dựng một nền văn học nghệ thuật mới đậm đà tính
dân tộc đại chúng, gắn bó với cuộc kháng chiến vĩ
đại của nhân dân: Kháng chiến chống Pháp.

- In trong cuốn “Mấy vấn đề văn học”(XB năm
1956).
3-Bố cục:
- Kiểu văn bản nghị luận về một vấn đề văn nghệ.

? Xác định kiểu văn bản.

- 2 phần:
(1): Từ đầu đến “một cách sống của tâm hồn”.

? VB (trích) được chia làm mấy Trình bày luận điểm: Nội dung của văn nghệ:
phần, nêu luận điểm của từng phần. cùng với thực tại khách quan, nội dung của văn
nghệ còn là nhận thức mới mẻ, là tất cả tư tưởng
tình cản của cá nhân nghệ sỹ. Mỗi tác phẩm văn
nghệ lớn là một cách sống của tâm hồn, từ đó làm
thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”
(2): Còn lại: Sức mạnh kỳ diệu của văn nghệ.
Với 2 luận điểm:
(1) - Tiếng nói của văn nghệ rất cần thiết đối với
đời sống của con người, nhất là trong hoàn cảnh
chiến đấu, sản xuất vô cùng gian khổ của dân tộc
ta ở những năm đầu kháng chiến.
(2)- Văn nghệ có khả năng cảm hoá , sức mạnh lôi
cuốn của nó thật là kỳ diệu bởi đó là tiếng nói của
tình cảm, tác động tới mỗi con người qua những
rung cảm sâu xa từ trái tim.
- Các phần trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ,
TaiLieu.VN

Page 2

mạch lạc, các luận điểm vừa có sự giải thích cho
nhau, vừa được tiếp xúc tự nhiên theo hướng ngày
càng phân tích sâu sức mạnh đặc trưng của văn
nghệ.
? Nhận xét về bố cục , hệ thống II-Phân tích văn bản:
luận điểm của văn bản.
1-Nội dung của văn nghệ:
*Luận điểm: Văn nghệ không chỉ phản ánh thực
tại khách quan mà còn thể hiện tư tưởng, tình cảm
của nghệ sỹ, thể hiện đời sống tinh thần của cá
nhân người sáng tác.
“Tác phẩm nghệ thuật …góp vào đời sống xung
quanh”

Theo dõi văn bản: Phần 1(Từ đầu
*Đưa ra 2 dẫn chứng:
đến Nguyễn Du hay Tônx Tôi).
(1)-Hai câu thơ tả cảnh mùa xuân trong “truyện
? Nhắc lại luận điểm trong phần 1
Kiều” với lời bình:
của văn bản.
-Hai câu thơ làm chúng ta rung động với cái đẹp lạ
? Luận điểm này đươc thể hiện
lùng mà tác giả đã miêu tả.
trong những câu văn nào.
-“ cảm thấy trong lòng ta có những sự sống tươi
? Để làm sáng tỏ luận điểm trên, tác
trẻ luôn luôn tái sinh ấy”.

giả đã đưa ra và phân tích những
Đó chính là lời gửi, lời nhắn - một trong những
dẫn chứng nào.
nội dung của “truyện Kiều”.
(2)-Cái chết thảm khốc của An-na Ca rê- nhi na(Trong tiểu thuyết cùng tên của L. Tônx tôi) làm
cho người đọc “đầu óc bâng khuâng nặng những
suy nghĩ trong lòng còn vương vấn những vui
buồn không bao giờ quên được nữa .
Đó chính là lời gửi, lời nhắn của L.Tônx tôi.
Chọn lọc đưa ra 2 dẫn chứng tiêu biểu, dẫn ra từ 2
tác phẩm nổi tiếng của 2 tác giả vĩ đại của văn học
dân tộc và thế giới cùng với những lời phân tích
bình luận sâu sắc.
? Nhận xét về cách lập luận của tác
giả.
? Em học tập được gì ở phương
pháp lập luận của tác giả khi tạo lập
TaiLieu.VN

Page 3


VB nghị luận. Thảo luận (Chọn lọc
dẫn chứng, lập luận chặt chẽ sẽ tạo
lập được văn bản có sức thuyết
phục với người đọc)
- Tiếp tục theo dõi phần (đoạn văn *Lời gửi của nghệ thuật:
từ “Lời gửi của nghệ thuật đến một - “Lời gửi của nghệ thuật không những là một bài
cách sống của tâm hồn”)
học luận lí hay một triết lý về đời người hay

? Theo tác giả, lời gửi của nghệ những lời khuyên xử thế hay một sự thực tâm lý
thuật, ta cần hiểu như thế nào cho hoặc xã hội”.
đúng.
- Lời gửi của nghệ thuật còn là tất cả những say
? Để thuyết phục người đọc người sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phấn khích…”
nghe, tác giả đưa ra những dẫn
Đưa ra 2 dẫn chứng(“Truyện Kiều”, tiểu
chứng nào.
thuyết “An-na Ca-rê-nhi-na”)
? Vậy lời gửi của nghệ thuật, hiểu
Tác phẩm văn nghệ không cất lên những
một cách ngắn gọn nhất là gì.
lời thuyết lý khô khan mà chứa đựng tất cả những
say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng của nghệ
sỹ. Nó mang đến cho chúng ta bao rung động, ngỡ
ngàng trước những điều tưởng chừng đã rất quen
? Như vậy nội dung của văn nghệ là thuộc.
gì.
*Nội dung của văn nghệ là hiện thực mang tính cụ
thể sinh động, là đời sống tình cảm của con người
qua cái nhìn và đời sống tình cảm có tính cá nhân
của người nghệ sỹ.
Nội dung của văn nghệ còn là dung cảm là nhận
thức của người tiếp nhận .Nó sẽ được mở rộng ,
phát huy vô tận qua thế hệ người đọc, người xem.
(Những bộ môn khoa học khác như: Lịch sử , địa
lý… khám phá , miêu tả và đúc kết bộ mặt tự
? Tiểu luận: Nội dung của văn nghệ
nhiên hay xã , hội các quy luật khách quan. Văn
khác với nội dung của các bộ môn

nghệ tập chung khám phá thể hiện chiều sâu tính
khoa học xã hội khác ở những điểm
cách , số phận con người, thế giới bên trong tâm lý
nào.
, tâm hồn con người.)

*Hoạt động 3: Củng cố, dặn dò.
-Khắc sâu: nội dung phản ánh, thể hiện của văn nghệ?
TaiLieu.VN

Page 4


-Về nhà học bài: + Câu hỏi: Phân tích nội dung phản ánh , thể hiện của văn nghệ.
*********************************************

TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ (tiếp)
- Nguyễn Đình Thi A-MỤC TIÊU BÀI DẠY.
Tiếp tục giúp học sinh:
- Hiểu được sức mạnh kỳ diệu của văn nghệ với đời sống con người.
- Hiểu thêm cách viết bài văn nghị luận qua tác phẩm nghị luận ngắn gọn , chặt chẽ và giàu
hình ảnh của Nguyễn Đình Thi.
B-CHUẨN BỊ.
- GV: sưu tầm toàn văn bài viết trong “ Mấy vấn đề về văn học” hoặc “Tuyển tập Nguyễn Đình
Thi” (tập III)
- HS: soạn kỹ bài.
C-TIẾN TRÌNH BÀI DẠY.
*Hoạt động 1: Khởi động.
1-Tổ chức:
2-Kiểm tra:

- Phân tích nội dung phản ánh của văn nghệ trong phần I của văn bản .
- Kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh
3-Bài mới: Giới thiệu bài:
Tiết trước , chúng ta đã cùng tìm hiểu nội dung phản ánh của văn nghệ. Giờ học này, chúng ta tiếp
tục tìm hiểu phần còn lại của văn bản , để thấy được sức mạnh kỳ diệu của nó đối với đời sống con
người.

TaiLieu.VN

Page 5


*Hoạt động 2:
hiểu văn bản (tiếp)

Đọc- II-Phân tích văn bản
1-Nội dung của văn nghệ

2-Sức mạnh kì diệu của văn nghệ đối với đời sống
Để hiểu được sức mạnh kì diệu con người.
của văn nghệ, trước hết phải lý *Con người cần đến tiếng nói của văn nghệ:
giải được vì sao con người cần
-“Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một
đến tiếng nói của văn nghệ?
ánh sáng riêng…làm cho thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc
(Chú ý đoạn văn “ chúng ta ta nghĩ ”Văn nghệ giúp cho chúng ta được cuộc sống
nhận của những nghệ sĩ….cách đầy đủ hơn, phong phú hơn với cuộc đời, với chính
sống của tâm hồn”).
mình. VD: Các bài thơ “ánh trăng” của Nguyễn Duy,
? Lấy VD từ các tác phẩm văn “Bài học đường đời đầu tiên” ( trích “Dế Mèn phiêu

nghệ đã được học và đọc thêm lưu ký”) của Tô Hoài, “Bức tranh của em gái tôi”-của
để làm sáng tỏ.
Tạ Duy Anh.
-Văn nghệ với đời sống quần chúng nhân dân-những
con người Việt Nam đang chiến đấu,sản xuất trong thời
kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp: “ những
người rất đông …bị tù trung thân trong cuộc đời u tối,
vất vả không mở được mắt” thì tiếng nói của văn nghệ
là sợi dây buộc chặt họ với cuộc đời thường bên ngoài ,
với tất cả những sự sống, hoạt động, những vui buồn
gần gũi.
-Văn nghệ góp phần làm tươi mát sinh hoạt khắc khổ
hàng ngày, giữ cho cuộc đời luôn vui tươi. Tác phẩm
văn nghệ hay giúp cho con người luôn vui lên, biết
rung cảm và ước mơ trong cuộc đời còn lắm vất vả cực
nhọc.
Nếu không có văn nghệ thì cuộc sống tinh thần
thật nghèo nàn, buồn tẻ tù túng.
*Bản chất của văn nghệ:
-Là “tiếng nói tình cảm”. Tác phẩm văn nghệ chứa
đựng “ tình yêu ghét, niềm vui buồn” của con người
? Như vậy nếu không có văn chúng ta trong đời sống thường ngày. – Nghệ thuật còn
nghệ thì đời sống con người sẽ nói nhiều với tư tưởng” nhưng là tư tưởng không khô
ra sao.
khan, trừu tượng mà lắng sâu, thấm vào những cảm
*Chú ý phần văn bản từ “sự xúc , những nỗi niềm.
sống ấy “ đến hết
*Con đường đến với người tiếp nhận, tạo nên sức
?Trong đoạn văn T/G đã đưa ra mạnh kì diệu của văn nghệ:
quan niệm của mình về bản -Tác phẩm văn nghệ lay động cảm xúc,đi vào nhận

TaiLieu.VN

Page 6


chất của văn nghệ. Vậy bản thức, tâm hồn chúng ta qua con đường tình cảm…Đến
chất của văn nghệ là gì?
với một tác phẩm văn nghệ, chúng ta được sống cùng
?Từ bản chất của văn nghệ, cuộc sống miêu tả trong đó, được yêu, ghét, vui, buồn,
T/G đã diễn giải và làm rõ con đợi chờ…cùng các nhân vật và người nghệ sĩ.
đường đến với người tiếp -“nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi,
nhận- tạo nên sức mạnh kì diệu nghệ thuật vào đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến
của nghệ thuật là gì.
chúng ta phải tự bước lên trên đường ấy”.
Văn nghệ giúp mọi người tự nhận thức mình, tự
xây dựng mình. Như vậy văn nghệ thực hiện các chức
năng của nó một cách tự nhiên có hiệu quả lâu bền và
sâu sắc.

? Khi tác động bằng nội dung
và cách thức đặc biệt này thì
vâưn nghệ đã giúp con người
điều gì.

-Nghệ thuật lập luận: cách viết giàu hình ảnh, dẫn
chứng phong phú, sát thực, giọng văn say sưa chân
thành.
Sức thuyết phục cao.

? Nhận xét về nghệ thuật lập

luận của T/G, tác dụng của
nghệ thuật lạp luận đó.

*Hoạt động 3: Tổng kết,ghi nhớ( SGK/17)
? cảm nhận của em về cách 1-Nghệ thuật
viết văn nghị luận của tác giả - Bố cục chặt chẽ, hợp lý, cách dẫn dắt tự nhiên.
qua văn bản này
- Cách viết giàu hình ảnh, nhiều dẫn chứng về thơ văn
và về đời sống thực tế.
-Giọng văn toát lên lòng chân thành, niềm say sưa, đặc
? Nêu nội dung chính của văn biệt hứng dâng cao ở phần cuối.
bản “Tiếng nói của văn nghệ”. 2-Nội dung

2 HS đọc ghi nhớ.

Văn nghệ nối sợi dây đồng cảm kì diệu giữa nghệ sĩ với
bạn đọc thông qua những rung động mãnh liệt, sâu xa
của trái tim. Văn nghệ giúp con người được sống phong
phú hơn và tự hoàn thiện nhân cách , tâm hồn mình.
* Ghi nhớ (SGK 17)

*Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò
TaiLieu.VN

Page 7


- GV hệ thống bài: +Sức mạnh kì diệu của văn nghệ với đời sống con người.
+Cách viết bài văn nghị luận qua văn bản của Nguyễn Đình Thi.
- Hướng dẫn HS làm bài tập (SGK/17): HS tự chọn một tác phẩm văn nghện mà mình yêu thích,

sau đó phân tích ý nghĩa tác động của tác phẩm ấy với mình.
- GV hướng dẫn HS về nhà:
+Làm các BT ( SBT ).
+Soạn VB: “Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới”.

TaiLieu.VN

Page 8