Giáo án Ngữ văn 9 bài 19: Tiếng nói của văn nghệ

Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 9
TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ
( Nguyễn Đình Thi ).
1/ Mục Tiêu:
a/. Kiến thức: giúp học sinh
Nội dung của văn bản nghệ thuật và sức mạnh kỳ diệu của nó đối với đời sống con
người.
Nghệ thuật lập luận của nhà văn Nguyễn Đình Thi trong văn bản.
b/. Kỹ năng:
Đọc – Hiểu một văn bản nghị luận, rèn luyện thêm cách viết đoạn văn nghi luận.
c/. Thái độ: yêu thích hoạt động văn nghệ và có thể tham gia ( nếu có điều kiện).
2/ Chuẩn bị của Giáo Viên và Của Học Sinh
a/ Chuẩn bị của GV:
-Đọc thêm tài liệu liên quan đến Nguyễn Đình Thi và các tiểu luận, phê bình vănhọc của ông.
- Soạn bài, dựa vào sgk và sgv NV9 T2
Phương pháp: Đàm thoại, gợi tìm, thảo luận nhóm...
b/ Chuẩn bị của HS: SGK, đồ dùng học tập, chuẩn bị bài.trả lời câu hỏi sgk
3/ Tiến trình bày dạy
a/. Kiểm tra bài cũ: ( 3’)
Để “ Bàn về đọc sách”, Chu Quang Tiềm đã xây dựng hê thống luận điểm lớn là gì? Theo em
đó là phép lập luận gì?
Vì sao mọi người phải đọc sách và đọc sách có ý nghĩa như thế nào?
b// Dạy nội dung bài mới :
1


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

a/. Giới thiệu bài: ( 1’)
Hầu như trên khắp nước ta, tỉnh thành nào cũng có Hội nhà văn ( Hội văn học nghệ thuật) hoạt
động trong lĩnh vựt văn học nghệ thuật. hoặc như chúng ta thấy có các tập an: điện ảnh, sân
khấu, văng nghệ…thông tin về các hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật hoặc bàn luận
các vấn đề xung quanh làng văn nghệ. Vậy tại sao con người, cuộc sống của chúng ta lại phải
có văn nghệ, lại cần đến văn nghệ? Tiểu luận “ Tiếng nói văn nghệ” của Nguyễn Đình Thi sẽ
giúp chúng ta trả lời câu hỏi này một cách thỏa đáng..
b/. Tổ chức hoạt động:
Hoạt động 1: Đọc, tìm hiểu chung: ( 16’)
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nôi dung chính ( ghi bảng)
I/. Đọc, tìm hiểu chung về văn
bản:
1/. Tác giả - tác phẩm:

Em hãy giới thiệu những Nguyễn Đình ThI ( 1924- a/. Tác giả: Nguyễn Đình ThI
( 1924-2003) quê Hà Nội.
nét khái quát về tác giả?
2003) quê Hà Nội.
Nhà văn, nhà thơ, nhà viết
kích, (nhà) soạn nhạc, viết
lý luận văn học.
Là nhà văn cách mạng tiêu
biểu.

1996

được

nhận

giải

thưởng HCM về văn học
nghệ thuật.
Trước cách mạng: thành
viên của tổ chức văn hóa
2


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

cứu quốc.
Sau cách mạng: từng giữ
các cương vị: tổng thư ký
hội văn hóa cứu quốc, tổng
thư ký Hội nhà văn Việt
Nam, chủ tịch Ủy ban toàn
quốc liên hiệp các hội văn
học nghệ thuật.

Yêu cầu học sinh gạch
chân câu: “ hoạt động văn Học sinh dựa vào sách Sgk/16

nghệ….
Phê
bình” giáo khoa trình bày.
SGK.16.
Giới thiệu hoàn cảnh ra đời
và xuất xứ của văn bản?

b/. Tác phẩm:

G: đầu 1948: thời kỳ

HCRĐ: 1948 thời kỳ đầu của cuộc

chúng ta đang xây dựng

kháng chiến chống Pháp và cũng

một nền văn học mới đậm

trong thời kỳ đầu xây dựng nền văn

đà tính dân tộc, tính đại

học nghệ thuật mới đạm đà tính

chúng, gắn bó với cuộc

dân tộc, đại chúng, gắn bó với cuộc

kháng chiến vĩ đại của

kháng chiến vĩ đại của nhân dân..

nhân dân.

Xuất xứ: in trong “ mấy vấn đề văn
học” ( 1856)
2/. Đọc văn bản, chú thích.

3


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

1,2,3,4
Hướng dẫn đọc: mạch lạc,
rõ ràng, - đọc mẫu-> gọi
học sinh đợc tiếp theo.
Học sinh đọc chú thích

3/. Tóm tắt: ( hệ thống luận điểm).

sgk/16.

Nội dung tiếng nói của văn nghệ:
Nội ung tiếng nói văn thực tại khách quan + tư tương,
nghệ:: cùng với thực tại tình cảm cá nhân của nghệ sĩ.
khách quan là nhận thức

Bàn vể “ Tiếng nói của văn mới mẻ, là tất cả tư tưởng,
nghệ”, tác giả đã đưa ra tình cảm cá nhân người
những luận điểm chính nghệ sĩ. Mỗi tập văn nghệ
nào?

lớn là cách sống của tâm
hồn, từ đó làm thay đổi
hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ.

Tiếng nói văn nghệ rất cần thiết đối
với cuộc sống con người, nhất là
đối với cuộc sống chiến đấu, sản
xuất vô cùng gian khổ của nhân
dân.

Tiếng nói văn nghệ rất cần
thiết đối với cuộc sống con
người, nhất là đối với cuộc Văn nghệ có khả năng cảm hóa,
sống chiến đấu, sản xuất sức lôi cuốn lỳ diệu bởi đó là tiếng
vô cùng gian khổ của nhân nói tình cảm.
dân đương thời.
Văn nghệ có khả năng cảm
hóa, sức lôi cuốn lỳ diệu
bởi đó là tiếng nói tình
cảm tác động đến mỗi con
người qua những rung cảm
4


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

sâu xa tự trái tim.

Hoạt động 2: Đọc - Hiểu văn bản: ( 2 0’)
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nôi dung chính ( ghi bảng)
II/.Đọc- HIểu văn bản:

Nội dung phản ánh của văn

1/. Nội dung phản ánh của văn

nghệ là gì?

nghệ:

Gợi ý:

TPNT được sáng tạo từ thực tại đời

Tác phẩm nghệ thuật được

sống.

tạo nên từ đâu?

“ vật liệu mượn ở thực tại”
Em hiểu như thế nào về “
vật liệu mượn ở thực tại”?

Đó là con người, sự vật,….
Có tring đời sống xã hội.

G:khi sáng tác “ Lão Hạc”
NC đã lấy những con
người, sự việc có thật xảy
ra ởlàng Đại Hoàng: Trần
Đức San bán con chó yêu
quý và Trần Quý Đào ăn
5


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

bả chó chết. qua việc thể
hiện 2 sựviệc này nhân vật
Lão Hạc, NC muốn nói gì
với mọi người?
Cứu lấy con người, bảo vệ
nhân

phẩm

con

người

trước nạn đói, cơn lũ có
thể cuốn giăng tất cả mị
giá trị.
Vậy có phải việc được

Nhưng đó không phải là sự aso

phản ánh trong văn nghệ

chép mà thông qua lăng kính chủ
chỉ đơn thuần là phản ánh Không. Nó còn gởi gấm
quan của người nghệ sĩ, có cả tư
hiện thực không? Hay tâm tư, tình cảm, tư tưởng
tưởng, tấm lòng của họ trong đó.
ngoài ra nó còn có điều gì của tác giả.
khác?

Văn nghệ phản ánh hiện
thực qua lăng kính chủ
quan của người nghệ sĩ.
( nếu lạc quan-> nghĩ sự
việc theo chiều hướng tốt
đẹp, màu hồng, nếu bi
quan-> anh sẽ thấy nó màu

Để làm sáng tỏa những

đen ảm đạm).

điểm đó, tác gia đưa ra Thơ tả cảnh của Nguyễn
những dẫn chứng cụ thể Du.
nào?

Truyện Kiều.

Mang đến cho người đọc: nhận

Tác phẩm An-na Ca-rê- thức & rung cảm: “ Mỗi tác phẩm

6


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

Nội dung ấy mang đến nhi-na ( lêpTpn_xtôi).

lờn…tâm hồn”, “ Chúng ta nhận…

điều gì cho người đọc, Học sinh thảo luận – trả lời phẫn khích”.
người nghe?
. nhận xét, bổ sung.
Thể hiện ở câu văn nào?
“ Mỗi tác phẩm lớn như
rọi….

của

tâm

hồn”

SGK/14.
“ Chúng ta nhận…phẫn
kịch”.
Có như vậy …..tập trung
khám phá, thể hiện chiều
sâu tính cách, số phận con
người và cả thế giới bên
G: Truyện Kiều. đọc TK: trong con người.
khâm phục TH, mến KT,

Nội dung chủ yếu của văn nghệ là

căm ghét MGS, Tú bà…,

hiện thực mang tính cụ thể, sinh

ghê sợ Hoạn thư…..

động, là đời sống tình cảm của con

Vậy em hiểu nội dung chủ

người qua cái nhìn và tình cảm có

yếu của văn nghệ là gì?
Nhận xét.

Học sinh trả lời

tính cá nhân của nghệ sĩ.

Chốt/
c/ Củng cố, luyện tập :(3’)
Tìm trong phần 1 những lý lẽ + dẫn chứng mà tác giả nêu ra để khẳng định nội dung chủ yếu
của văn nghệ?
5/. Chuẩn bị tiết sau: ( 2’)
7


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

Học bài, học cả những dẫn chứng tiêu biểu.
Chuẩn bị phần còn lại ( câu hỏi 3,4,5 sgk/17)
- e/ phần bổ sung của đồng nghiệp hoặc của cá nhân
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………

Tiết 2

1/ Mục Tiêu:
2/ Chuẩn bị của Giáo Viên và Của Học Sinh

3/ Tiến trình bày dạy
a/. Kiểm tra bài cũ: (3’)
Kiểm tra việc việc chuẩn bị bài ở tiết 2
b// Dạy nội dung bài mới :
a/. Giới thiệu bài:
Nội phản ánh của văn nghệ như bạn A vừa trình bày có vai trò ý nghĩa như thế nào đối
với đời sống con người? nó có sứcmạnh riêng như thế nào? -> tìm hiểu phần tiếp theo.
b/. Tổ chức hoạt động:
Hoạt động 2: Đọc - Hiểu văn bản: ( 26’)
Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nôi dung chính ( ghi bảng)

Gọi học sinh đọc lại phần Học sinh đọc lại phần 2 2/. Vai trò, ý nghĩa của văn nghệ
2:

tiếp theo ở sgk sau đó suy đối với đời sống con người.

Tại sao con người cần nghĩ và trả lời
tiếng nói của văn nghệ?

8


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

Gợi: tác giả đã đưa ra
những dẫn chứng, tình

Khi bị ngăn cách với cuộc sống,

huống cụ thể nào để lập

tiếng nói của văng nghệ đối với

luận?

cuộc sống bên ngoài, đem lại sức cổ

Trong những trường hợp

vũ tinh thần to lớn.

con ngừơi bị ngăn cách với
cuộc sống tiếng nói của
văn nghệ nối họ với cuộc
sống bên ngoài.
Vd: người tù chính trị từ sở
mật thám, họ:
Bị ngăn cách với thế giới
bên ngoài.
Bị tra tấn, đánh đập.
Sống trong không gian tăm

Sống trong lam lũ vất vã, con người

tối, chật hẹp.

được tiếng nói văn nghệ làm cho

Tiếng nói của văn nghệ đối

tâm hồn sống dậy, qiên đi nổi cơ

với họ như một phép màu

cựchàng ngày.

nhiệm, một sức mạnh cổ

Nuôi dưỡng đời sống tình cảm con

vũ tinh thần to lớn. hay

người, giúp họ biết sống lạc quan,

những người sống trong

biết ước mơ.

lam lũ vất vả, u tối cả cuộc
đời. tiếng nói “ văn nghệ
làm cho tâm hồn họ được
sống” quên đi nổi cơ cực
hàng ngày.

9


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

Những tác phẩm văn nghệ
hay luôn nuôi dưỡng làm
cho đời sống tình cảm con
người thêm phong phú.
Qua văn nghệ, con người
trở nên lạc quan, biết rung
cảm và biết ước mơ.
Minh họa: những vở cải
lương: Tô Ánh Nguyệt ->
thân phận người phụ nữ
ngày xưa-ngày nay.
Lưu Bình – Dương Lễ:
tình cảm bạn bè, vợ chồng.
Em có nhận xét gì về
những dẫn chứng và lý lẽ

Dẫn chứng cụ thể, sinh động, lý lẽ

mà tác giả đưa ra để lập

sắc sảo, lập luận chặt chẽ đầy sức

luận?

thuyết phục.

Dẫn chứng cụ thể, sinh

Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm

động, lý lẽ sắc sảo, lập

“ Tôn-xtôi”.

luận chặt chẽ đầy sức
thuyết phục.
Với cách lập luận chặt chẽ
đầy sức thuyết phục tác giả
cho ta tin rằng: nghệ thuật
là tiếng nói của tình cảm,
chứa đựng tình yêu, ghét
nổi buồn, vui của chúg ta
10


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

trong cuộc sống hay như
Tôn-xtôi:
“ Nghệ thuật là tiếng nói
của tình cảm”

3/. Sức mạnh kỳ diệu của văn nghệ.

Gọi học sinh đọc tiếp phần
còn lại.
Tiếng nói của văn nghệ
không đơn thuần là tình
cảm mà nó còn chứa đựng
những gì? Văn nghệ đối

Văn nghệ với những tư tưởng từ

với con người bằng cách

ngay trong cuộc sống hàng ngày

nào?

xảy ra, và thấm trong tất cả cuộc

Học sinh nêu ý kiến nhận

sống, đối với con người bằng tình

xét bổ sung.

cảm, để vào tâm hồn con người,

Yêu cầu: văn nghệ đối với

giúp con người tự nhận thức mình,

con người bằng tình cảm

tự xây dựng mình.

ngoài ra nghệ thuật không
thể thiếu tư tưởng. tư
tưởng trong nghệ thuật
lh6ng khô khan, trừu tượng
mà thấm sâu những cảm
xúc đi vào nhận thức tâm
hồn chúng ta qua con
đường tình cảm, giúp con
người tự nhận thức mình,
tụ xây dựng mình,

11


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

Bằng cách thức đặc biệt
đó, văn nghệ thực hiện
chúc năng của nó một cách
tự nhiên, hiệu quả, sâu sắc,
lâu bền.
Yêu cầu: thảo luận ý kiến

sau “ Văn nghệ là một thứ
tuyên truyền-không tuyên
truyền nhưng lại hiệu quả
và sâu sắc hơn cả”. em
hiểu ý kiến ấy như thế
nào? Vì sao?

Tự nhiên văn nghệ, những
tác phẩm chính đã có nội
dung tuyên truyền. vì tác
phẩm chân chính bao giờ
cũng được soi sáng bằng
một tư tưởng tiếng bộ
hướng người đọc, người
nghe vào một lẽ sống, một
cách nghĩ đúng đắn, nhân
đạo mà vẫn có tác dụng
Vì sao nói mặt dù không tuyên truyền cho một quan
tuyên truyền – văn nghệ lại điểm, một giai cấp, một
có tác dụng tuyên truyền dân tộc nào đó. Nhưng nó
12


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

hiệu quả hơn, sâu sắc hơn?

không tuyên truyền một

cách lộ liễm, khô khan,

Gợi: văn nghệ dùng những
gì để tuyên truyền? văn
nghệ tuyên truyền bằng

không diễn thuyết, minh
họa cho các tư tưởng chính
trị.
Vì văn nghệ là cả sự sống

con đường nào?
Văn nghệ tuyên truyền
bằng con đường đặc biệtcon đường tình cảm. qua
tình cảm, văn nghệ lai
động toàn bộ con tim, khối

con người, là mọi trạng
thái cảm xúc, tình cảm
phong phú của con người
trong đời sống cụ thể, sinh
động.

óc của chúng ta. Nghệ sĩ
truyền điện thằng vào con
tim và khối óc chúng ta
một cách tự nhiên, sâu sắc
và thấm thía. Nghệ thuật
giàu đốt lửa trong lòng
chúng ta, khiến chúng ta

phải tự buớc lên con
đường ấy.
Minh
thương

họa:

càng

cảm

cho

thân

phận

Thúy Kiều bao nhiêu->
căm ghét các thế lực đen
tối, tàn bạo bấy nhiêu; cảm
phục anh hùng Từ Hải bấy
nhiêu-> đấu tranh chống
13


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

lại cái ác, cái xấu.

Mở rộng khả năng cảm nhận,

Bên cạnh đó, nghệ thuật

thưởng thức của tâm hồn.

mở rộng khả năng cảm

“ Giải phóng được cho con người

nhận, thưởng thức của tâm

khỏi những biên giới của chính

hồn.

mình”, “ xây dựng con người”

Nghệ thuật giải phóng con

“ Nghệ thuật xây dựng đời sống tâm

người khỏi những giới hạn

hồn cho xã hội”.

chật hẹp của đời sống con
người, của chính bản thân
mình.

Nói tóm lại, nghê thuật có
sức mạnh kỳ diệu, sức cảm
hóa to lớn, “ nghệ thuật
xây dựng con người”, “
xây dựng đời sống tâm hồn
cho xã hội”
Minh họa: kể một số câu
chuyện ngắn minh họa cho
sức cảm hóa kỳ diệu của
văn nghệ:
Câu chuyên bó đủa: gia
đình tinh thần đoàn kết.
Sự tích trầu cau: tình anh
em, vợ chồng.
Thạch Sanh: thiện thắng
ác]
14


Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

Hoạt động 3: Tổng kết (

5’)

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Nôi dung chính ( ghi bảng)

Nêu những đắc sắc về cách

III/. Tổng kết:

viết văn nghị luận của

1/. Nghệ thuật:

Nguyễn Đình Thi?

Bố cục: hợp lý.

Học sinh nêu ý kiến ->

Luận điểm: sắp xế hệ thống, rõ

nhận xét bổ sung.

ràng, dẫn chứng sinh động, tiêu

GV chốt.

biểu.
Cách viết giàu hình ảnh, dẫn dắt tự
nhiên.

Qua bài tiểu luận, NĐT

Lời văn chân thành, say sưa, dầy

muốn khẳng

nhiệt quyết.

định với

chúng ta điều gì?

2/. Nội dung:

Học sinh đọc ghi nhớ

Ghi nhớ sgk/17

SGK/17
c/ Củng cố, luyện tập :( 3’)
Nêu mọt tác phẩm văn nghệ mà em yêu thích và phân tích ý nghĩa, tác động của tác phẩm ấy
đối với mình?
Tùy học sinh giáo viên nhận xét góp ý.
d/ Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:

( 2’)

Học bài, học thuộc các đoạn trích sau:Soạn: chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới.
Chuẩn bị tiết kế tiếp: các thành phần biệt lập: tình thái, cảm thán.

15

Võ Thành Để

Trường TH&THCS VBB – VT -KG

- e/ phần bổ sung của đồng nghiệp hoặc của cá
nhân……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

16