Giáo án Ngữ văn 9 bài 19: Tiếng nói của văn nghệ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 9
Tiết 96-97: TIẾNG NÓI CỦA VĂN NGHỆ
(NGUYỄN ĐÌNH THI)
A. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh:
1. Hiểu được nội dung của văn nghệ và sức mạnh kỳ diệu của nó đối với
đời sống cuả con người qua đoạn trích nghị luận ngắn, chặt chẽ, giàu
hình ảnh của Nguyễn Đình Thi
2. Tích hợp với phần Tiếng Việt ở bài các thành phần biệt lập, với phần
TL văn ở bài (nghị luận XH- Nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời
sống)- với phần văn ở bài ý nghĩa văn chương (lớp 7)
3. Rèn luyện kỹ năng đọc – hiểu văn bản nghị luận
B. Tổ chức các hoạt động dạy và học:
1. Kiểm tra bài cũ:
+ Tác giả Chu Quang tiềm khuyên chúng ta nên chọn sách và đọc sách
như thế nào? Em đã làm theo lời khuyên ấy đến đâu?
+ Kể lại mục Mỗi ngày một cuốn sách (chương trình chào buổi sáng)
phát gần nhất mà em đã theo dõi và ghi nhớ.
+ Kiểm tra sự chuẩn bị bài của HS
2. Tổ chức học sinh tiếp nhận kiến thức mới:
Hoạt động của thầy và trò

Yêu cầu đạt:

GV: hơn 30 năm làm tổng thư ký hội I. Tìm hiểu chung:
nhà văn Việt Nam, ông là một nghệ sỹ 1. Tác giả:
đa tài: văn, thơ, nhạc, soạn kịch, viết lý


luận phê bình và quản lý lãnh đạo văn Nhà văn Nguyễn Đình Thi (1924-2003)
nghệ

quê ở Hà Nội

- Ông viết bài này khi ông 24 tuổi, đại

- Tài năng đa dạng, nhà thơ, nhà văn

biểu quốc hội khóa đầu tiên.

- Sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lý

- Thời kì chúng ta đang xây dựng một
nền văn nghệ mới đậm đà dân tộc và đại

luận phê bình
- Giải thưởng vă học Hồ Chí Minh

chúng gắn bó với cuộc kháng chiến và

năm 1996

nhân dân.
2. Tác phẩm: Tìm hiểu mấy vấn đề văn
nghệ, viết năm 1948, thời kỳ đầu cuộc
kháng chiến chống Pháp.
- HS đọc văn bản

3. Đọc và giải thích từ khó:1-2-3-4-5-6-

- Tìm hiểu một số chú giải trong SGK

8-10-11

- Bổ sung: phật giáo diễn ca: Bài thơ dài
nôm na, dễ hiểu về nội dung đao phật
- Phẫn khích: kích thích, căm thù, phẫn
nộ.
? Phương thức biểu đạt của văn bản? 4. Kiểu loại văn bản: Nghị luận về một
Kiểu lập luận của văn bnr là gì?

vấn đề văn nghệ- Lập luận giải thích và
chứng minh

? Hãy chỉ ra bố cục và hệ thống luận 5. Bố cục đoạn trích- Hệ thống luận
điểm. Nhận xét về bố cục?

điểm:

-> Bố cục hợp lý, chặt chẽ, tự nhiên, tập a. (Từ đầu… cách sống của tâm hồn)
trung xoay quanh 3 luận điểm


Nội dung và sứ mệnh của văn nghệ là
phản ánh thực tại khách quan. (lời gửi,
lời nhắn nhủ của nhà nghệ sỹ tới người
đọc, người nghe)
b. “Chúng ta… trang giấy” Sức mạnh và
ý nghĩa kỳ diệu của văn nghệ:
c. (Đoạn còn lại): Con đường riêng của
văn nghệ đối với người tiếp nhận.

? Em hiểu “văn nghệ” là gì? Nhan đề II. Phân tích
“Tiếng nói của văn nghệ” là tiếng nói
của ai?
? Văn học- nghệ thuật- Tiếng nói của
văn nghệ” là tiếng nói của người nghệ sĩ
- GV: Để làm sáng tỏ luận điểm này, tác
giả đã đưa ra một số luận cứ tiêu biểu.
? Em hãy xác định những luận cứ trong 1. Nội dung và sứ mênh của văn nghệ:
đoạn đàu của bài viết?

- Văn nghệ phản ánh thực tại khách quan
của cuộc sống
- Văn nghệ biểu hiện cái chủ quan của
người sáng tạo. (Anh gửi vào tác phẩm
một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn
đem một phần của mình góp vào đời
sống chung quanh)


* Nói gọn lại: Văn nghệ không chỉ phản
ánh cái khách quan mà còn biểu hiện cái
chủ quan của người sáng tạo.

? Theo em, những dẫn chứng này có
tác dụng gì với người đọc, người
nghe.
- Thấy cái hay, cái đẹp, thương cảm
cuộc sống và con người.
? Đó chính là những lời nhắn, lời gửi
là thông điệp của ai đối với ai?

- Lời gửi, lời nhắn luôn luôn toát lên
từ nội dung hiện thực khách quan
được biểu hiện trong tác phẩm, nhưng
nhiều khi lại được nói ra một cách trực
tiếp, rõ ràng, có chủ định.
Trăm năm trong…
Trải qua…
Những… lòng
(NDu)
Trước đèn xem truyện Tây minh
Gẫm cười hai chữ nhân tình éo le


(NĐC- Lục VânTiªn)
- HS đọc đoạn “Lời gửi của nghệ
thuật… một cách sống của tâm hồn”
? Đoạn này Nguyễn Đình Thi đi sâu
vào bàn về vấn đề gì?
GV: Tác phẩm nghệ thuật lấy chất liệu

- Nội dung phản ánh, thể hiện của văn
nghệ

từ ở thực tại đời sống nhưng không
phải là sự sao chép đơn giản chụp ảnh
nguyên xi, máy móc, thuyết lý khô
khan, đơn điệu mà văn nghệ…

- Chứa đựng những say sưa, vui buồn,
mơ mộng của người nghệ sỹ

- Là tư tư tưởng, tấm lòng của người
nghệ sỹ gửi gắm trong đó.
- Làm rung cảm, ngỡ ngàng, mở rộng
và phát huy vô tận qua bao thế hệ
bạn đọc.

? Tác giả so sánh nội dung của văn

- Văn nghệ khám phá thể hiện chiều

nghệ khác với nội dung của các bộ

sâu tính cách, số phận của con người

môn khoa học như dân tộc, xã hội, địa

- Văn nghệ phản ánh đời sống tình

lý là gì?

cảm sinh động của con người qua cái

- GV: Các bộ môn đó khám phá, miêu

nhìn và tình cảm cá nhân của người

tả, đúc kết bộ mặt tự nhiên –Xh, qui

nghệ sỹ

luật khách quan.


- GV củng cố, chuyển ý khái quát tiết
2
C. Củng cố, dặn dò:
1. Nhắc lại những luận cứ lớn của luận điểm 1 ở bài học là gì?
2. Chuẩn bị luận điểm 2 và 3. Hệ thống luận cứ là gì?
3. Lấy một số tác phẩm văn học chứng minh làm sáng tỏ luận điểm tác giả bàn
bạc.

TiÕt 2:
A. Bài cũ:
? Đặc điểm về nội dung và sứ mệnh của văn nghệ là gì?
B. Bài mới: GV chuyển tiếp
HS đọc từ :Lời gửi cuả nghệ thuật- Một cách sống của tâm hồn
? Nêu luận điểm 2 của bài viết?

2. Sức mạnh và ý nghĩa kỳ diệu của

? Muốn hiểu sức mạnh kỳ diệu của văn văn nghệ đối với đời sống Xh và với
nghệ, trước hết ta cần hiểu vì sao con mỗi con người tiếp nhận văn nghệ.
người cần đến tiếng nói của văn nghệ?

- Văn nghệ giúp ta

(HS tìm các dẫn chứng trong trang 13- + Tự nhận thức bản thân
14)
+ Sống đầy đủ, phong phú tốt đẹp hơn
? Đọc bài thơ Từ ấy của Tố Hữu hoặc

- Tác phẩm văn học rọi vào bên
bài quê hương của Tế Hanh , hãy cho
trong chúng ta một ánh sáng riêng
biết vì sao em yêu quí, trân trọng tác
+ Chiếu tỏa mọi người, mọi việc
phẩm này?


- Vn ngh giỳp chỳng ta t nhn thc + Thay i cỏch nhỡnh cỏch ngh.
chớnh bn thõn mỡnh, giỳp ta sng y + em ti c thi i cỏch sng tõm hn
, phong phỳ hn cuc sng ca chớnh
mỡnh
- Mi tỏc phm ln ri vo bờn trong
chỳng ta mt th ỏnh sỏng riờng khụng
bao gi nho i, ỏnh sỏng y bõy gi
bin thnh ca ta, chiu to lờn mi vic
chỳng ta sng, mi con ngi chỳng ta
gp, lm thay i hn mt ta nhỡn, úc ta
ngh.. em ti cho c thi i h mt
cỏch sng ca tõm hn (chng hn mt
s bi th, cõu th ca T Hu trc
CM Thỏng Tỏm trong tp th T y,
nhng bi phờ bỡnh ca Hoi Thanh,
Hoi Chõn trong tp Thi nhõn VN v
cỏc nh th mi)
*.
? Xỏc nh cỏc lun chng m ngi + Văn nghệ không thể xa rời cuộc sống
vit a ra lm t liu thuyt phc nhất là cuộc sống nhân dân lao động
ngi c.

+ Văn nghệ làm cho cuộc sống hàng

- GV: Ngi cn lao, ngi i tự, ngi ngày trở nên tơi mát, đỡ khắc khổ, nh
nh quờ lam l mt cõu ca dao gieo một món ăn tinh thần bổ ích không thể
vo lũng ta mt ỏnh sỏng lay ng tỡnh thiếu, giúp con ngời biết sống và biết
cm khỏc thng c ci, c mơ ớc vợt lên qua bao khó khăn, gian khổ


khóc, vui buồn, hờn giận

hiÖn t¹i.

? Văn nghệ có ý nghĩa sâu sa tốt đẹp với
con người và cuộc sống như thế nào?
*Văn nghệ đối với quần chúng nhân
dân:
- Đối với số đông những người cần lao,
những người bị tù chung thân trong
cuộc đời u tối vất vả, những người nhà
quê lam lũ vất vả… khi thưởng thức tiếp
nhận văn nghệ hình như họ biến đổi
hẳn… Câu ca dao gieo vào bóng tối ấy
một thứ ánh sáng lay động những tình
cảm, ý nghĩ khác thường, được khóc
thầm… làm cho tâm hồn họ được sống.
- Văn nghệ không thể xa rời cuộc sống
nhất là cuộc sống nhân dân lao dộngNhững con người VN đang chiến đấu và
sx trên khắp đất nước, đang làm tất cả
để đưa cuộc kháng chiến chống Pháp
đến thắng lợi.

? Vì sao tác giả viết lời gửi của nghệ sỹ - Nguyễn Đình Thi đi sâu bàn nội dung
cho nhân loại, cho đời sau phức tạp hơn, của văn nghệ- tư tưởng, tình cảm của
phong phú hơn, sâu sắc hơn những bài nghệ sỹ gửi gắm trong tác phẩm. Để hiểu
học luân lý, triết lý đời người, lời rõ tính phong phú, phức tạp, sâu sắc của


khuyên xử thế dù là triết lý nổi tiếng sâu nó, tác giả so sánh những lời gửi, lời
sắc, chẳng hạn triết lý duy tâm, tài mệnh nhắn bên ngoài, công khai trực tiếp, có
tương đố hay tâm là gốc, tâm tự lòng khi đề lên ở đầu tác phẩm; sau đó nêu ra
ta…?

nội dung tư tưởng, tình cảm cụ thể là tất
cả những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ
mộng, phấn khích,… trong từng câu thơ
trang sách,… trong từng hình ảnh nụ
cười,… vốn rất quen thuộc mà vẫn hàm
chứa bao nhiêu mới lạ, tiềm ẩn, làm ta
ngạc nhiên. Quen mà lạ là đặc điểm nội
dung của văn nghệ.
Tóm lại, nội dung văn nghệ khác với
nội dung của các khoa học XH khác
như lịch sử, địa lý, Xh học, văn hoá học,
đạo đức học… là ở chỗ những khoa học
này nhằm khám phá, miêu tả và đúc kết
các hiện tượng tự nhiên hay Xh, các qui
luật khách quan. Còn nội dung văn
nghệ tập trung khám phá, miêu tả chiều
sâu tính cách, số phận con người, thế
giới bên trong tâm lý, tâm hồn con

người. Đó là nội dung hiện thực mang
tính hình tượng cụ thể, sinh động, là
đời sống tư tưởng, tình cảm của con
người qua cái nhìn và tình cảm cá nhân
của người nghệ sỹ.


- Tác giả muốn nhấn mạnh và lưu ý
người đọc chính ở cái nội dung này để từ
đó bàn về ý nghĩa và sức mạnh kỳ diệu
của văn nghệ đối với đời sống Xh và với
mỗi con người tiếp nhận văn nghệ.

? Luận điểm 3 của bài viết này là gì?

3. Con đường riêng của văn nghệ
đối với người tiếp nhận:

? Trong đoạn văn, không ít lần tác giả đưa ra -> Nghệ thuật là tiếng nói của tình
quan niệm của mình về bản chất của nghệ cảm
thuật. Bản chất đó là gì? Từ bản chất ấy, tác - Là yêu ghét, nỗi buồn vui trong
giả diễn giải và làm rõ con đường đến với đời sống thiên nhiên và đời sống
người tiếp nhận, tạo nên sức mạnh kỳ diệu của XH
văn nghệ là gì?

- Nghệ thuật là tư tưởng… lắng sâu

(HS phát hiện, đọc ra câu văn nêu cách hiểu)

mà kín đáo chứ không lộ liễu, khô

- Chỗ đứng của người nghệ sỹ là chỗ giao khan, áp đặt mệnh lệnh…
nhau giữa tâm hồn con người với cuộc sống

- Văn nghệ là kết tinh tâm hồn

sản xuất và chiến đấu; là ở tình cảm yêu ghét, người sáng tác vừa là sợi dây
nỗi buồn vui trong đời sống thiên nhiên và đời truyền sự sống mà nghệ sĩ mang
sống XH

trong lòng, khơi dậy lòng nhiệt

- Nghệ thuật là tư tưởng, nhưng là tư tưởng đã tình, quyết tâm, niềm tin, đánh thức
được nghệ thuật hoá, nghĩa là không trừu tình yêu và lòng phẫn nộ chân
tượng, một mình trên cao mà tư tưởng cụ thể, chính… tạo sự sống cho tâm hồn.
sinh động, náu mình yên lặng, lắng sâu mà kín - Văn nghệ giúp con người tự nhận


đáo chứ không lộ liễu, khô khan, áp đặt mệnh thức, tự xây dựng nhân cách và
lệnh…

cách sống của bản thân con người

Chính từ đặc điểm đó của nghệ thuật mà cá nhân và XH
con đường của nghệ thuật đến với người tiếp - Đặc biệt văn nghệ thực hiện các
nhận là con đường độc đáo. Dẫn chứng cách chức năng đó một cách tự nhiên có
đọc một bài thơ hay: đọc nhiều lần, đọc bằng hậu quả lâu bền và sâu sắc vì nó tác
cả tâm hồn, cùng tác giả trao đổi ngẫm nghĩ, động đến tình cảm và bằng tình
chiêm nghiệm… Đọc cái ý tại ngôn ngoại, cái cảm mà đến nhận thức và hành
ngân nga ngoài lời, chữ hết, lời tận mà ý động tự giác.

không cùng. Cái ẩn dấu sau từng con chữ, cái - Đó chính là khả năng và sức mạnh
khoảng trống giữa những dòng thơ
kỳ diệu của văn nghệ.
- Văn nghệ là kết tinh tâm hồn người sáng tác
vừa là sợi dây truyền sự sống mà nghệ sĩ
mang trong lòng, khơi dậy lòng nhiệt tình,
quyết tâm, niềm tin, đánh thức tình yêu và
lòng phẫn nộ chân chính… tạo sự sống cho
tâm hồn.
- Văn nghệ giúp con người tự nhận thức, tự
xây dựng nhân cách và cách sống của bản
thân con người cá nhân và XH
- Đặc biệt văn nghệ thực hiện các chức năng
đó một cách tự nhiên có hiệu quả lâu bền và
sâu sắc vì nó tác động đến tình cảm và bằng
tình cảm mà đến nhận thức và hành động tự
giác.


- Đó chính là khả năng và sức mạnh kỳ diệu
của văn nghệ.

HS đọc ghi nhớ SGK

III. Tổng kết:

Nội dung ghi nhớ gồm mấy ý- diễn đạt bằng * ND: Văn nghệ, bằng rung động
lời tóm tắt

mãnh liệt của tâm hồn nối sợi dây

đồng cảm giữa nghệ sỹ và bạn đọc
- Văn nghệ giúp con người sống
phong phú hơn và tự hoàn thiện
nhân cách, tâm hồn.
* Đặc sắc nghệ thuật cuả bài văn

? Cảm nhận của em về cách viết văn nghị luận nghị luận:
của Nguyễn Đình Thi là gì?
- Bố cục hợp lý chặt chẽ, tự
nhiên
-

Giàu hình ảnh, cảm xúc, dẫn
chứng thực tế.

- Giọng văn chân thành say
sưa nhiệt tâm
C. Củng cố, luyện tập, dặn dò:
1. Thảo luận: Thử hình dung trong thế kỷ XXI không còn tồn tại văn nghệ,
các nghệ sỹ không còn sáng tác và biểu diễn, các thư viện biến mất 1 năm,
thế giới và mỗi người sẽ ra sao?
2. Vai trò và sứ mệnh của văn nghệ là gì? Con đường riêng độc đáo của
văn nghệ là gì?


3. Học kỹ nội dung và nghệ thuật
4. Chuẩn bị hành trang vào hế kỷ mới