Giáo án Ngữ văn 9 bài 19: Tiếng nói của văn nghệ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 9
Tiếng nói của văn nghệ
(Nguyễn Đình Thi )
A.Mục tiêu cần đạt :
1Kiến thức : Giúp học sinh
-Hiểu được nội dung của văn nghệ và sức mạnh kì diệu của nó đối với đời
sống của con người .
-Hiểu thêm cách viết văn nghị luận qua tác phẩm nghị luận ngắn gọn ,chặt chẽ
giàu hình ảnh của Nguyễn Đình Thi .
2.Kĩ năng :Phân tích một tác phẩm văn bản nghị luận .
3.Giáo dục thái độ ,tinh thần trân trọng tiếng nói của văn nghệ trong đời sống
B.Chuẩn bị .
1GV:Nội dung bài dạy
2 Hs :Đọc văn bản ,soạn bài theo câu hỏi SGK.
C.Cách thức tiến hành :
Phương pháp :Phân tích văn bản nghị luận .
Đ.Tiến trình bài dạy .
I.ổn định tổ chức .
II.Kiểm tra bài cũ .
?Trình bày về phương pháp đọc sách “Bàn về đọc sách ”
-Chọn cho tinh ,đọc cho kĩ những sách có giá trị .
-Chọn sách cho phù hợp với chuyên môn ,lứa tuổi của mình .
-Đọc sách có khoa học có hệ thống ,có mục đích kiên định .
Đỗ Thị Nhẫn

1


-Có 2 loại sách đọc : Sách chuyên môn và sách thường thức .
=>Phương pháp đọc sách cần chuyên sâu và đọc rộng ;giữa đọc sách chuyên
môn và đọc sách thường thức ,vừa đọc vừa nghiền ngẫm .

?Chỉ ra phép lập luận mà tác giả sử dụng trong bài viết .
-Phép lập luận phân tích ,trình bày ý kiến bằng lí lẽ và dẫn chứng sinh động
,lập luận chặt chẽ và lô gic .
III.Bài mới .
GV:Nêu tình huống :
?Tại sao con người lại cần đến văn nghệ (3 học sinh trả lời )
GV:Văn bản Tiếng nói của Văn nghệ của tác giả Nguyễn Đình Thi sẽ phần
nào lí giải cho ta điều ấy

?Nêu những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đình

I.Giới thiệu tác

Thi

giả ,tác phẩm .

-Nguyễn Đình Thi (1924-2003)quê Hà Nội

1Tác giả :Nguyễn

-Hoạt động văn nghệ đa dạng :Làm thơ .viết văn ,sáng

Đình Thi (1924-

tác nhạc ,lí luận phê bình

2003)

-Là nhà quản lí lãnh đạo văn nghệ nhiều năm làm Tổng

thư kí Hội Nhà văn Việt Nam hơn 30 năm .

Là một nghệ sĩ đa

-Năm 1996được tặng giải thưởng Hồ chí Minh về văn

tài :Làm thơ .viết

học nghệ thuật .

văn sáng tác

=>Là một nghệ sĩ đa tài :Làm thơ .viết văn sáng tác
nhạc ,phê bình -lí luận văn học .

luận văn học
2.Tác phẩm .

?Nêu xuất xứ của văn bản .
Đỗ Thị Nhẫn

nhạc ,phê bình -lí

2


-Viết năm 1948 thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống
Pháp in trong cuốn “ Mấy vấn đề văn học xuất bản năm
1956
GV:Tiểu luận này được viết năm 1948 thời kì đầu của

cuộc kháng chiến chống Pháp .Những năm ấy chúng ta
bắt đầu xây dựng 1 nền văn học nghệ thuật mới đậm đà
tính dân tộc ,tính đại chúng gắn bó với cuộc kháng chiến
vĩ đại của nhân dân .Bởi vậy nội dung và sức mạnh kì
diệu của văn nghệ được NĐT gắn với đời sống phong
phú sôi nổi của quần chúng nhân dân đang chiến đấu và
sản xuất .Cần phải đặt bài viết vào lịch sử của dân tộc
lúc bấy giờ để hiểu thêm nhiệt tình của người nghệ sĩ
kháng chiến ở NĐT.Mặt khác đặt ở trình độ văn nghệ
khi ấy chúng ta mới thấy được sự sâu sắc của ý kiến mà
tác giả đã trình bày .

?Nên đọc văn bản với giọng điệu như thế nào
3.Đọc, hiểu chú

-Rõ ràng ,dứt khoát ,nhấn mạnh luận điểm .

thích

GV đọc mẫu ...Tôn xtôi
H1: Tâm hồn .
H2: Trang giấy .
H3 :Hết
GV:Lưu ý các chú thích 1.2.6.9
?GV:Đọc văn bản ta thấy xuất hiện liên tiếp các cụm từ:
-Những nghệ sĩ lớn đem tới cho cả thời đại họ 1 cách
Đỗ Thị Nhẫn

3

sống của tâm hồn
-Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực sự được sống .
-Chố đứng của văn nghệ chính là chỗ giao nhau của tâm
hồn con người với cuộc sống .
-Tất cả tâm hồn chúng ta đọc ....
-Văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn
-Nghệ thuật xây dựng đời sống tâm hồn cho xã hội .
?Tìm những từ ngữ được lặp đi lặp lại :
-Văn nghệ và tâm hồn.
GV:Trong văn bản sự lặp đi lặp lại của một số từ ngữ có
giá trị định hướng nội dung chủ yếu của văn bản .
?Vậy theo em nội dung chủ yếu của văn bản là gì
-Vấn đề nghị luận :Bàn về nội dung và sức mạnh kì diệu
của văn nghệ đối với đời sống con người .
?Hãy chỉ ra bố cục của văn bản và xác dịnh hệ thống
luận điểm :
-3phần :
II.Phân tích

+P1:Từ đầu ...Tâm hồn :Nội dung của văn nghệ

+P2:Tiếp đến ...Trang giấy ....Tiếng nói của văn nghệ rất 1.Bố cục
càn thiết đối với đời sống cuả con người
+P3:Khả năng kì diệu của văn nghệ .
?Nhận xét nội dungvà mối quan hệ của các luận điểm
trong văn bản
Đỗ Thị Nhẫn

4

-Các luạn điểm liên kết chặt chẽ nhưng rất rõ ràng mạch
lạc
-Các luận điểm vừa có sự giải thích cho nhau vừa được
nối tiếp tự nhiên theo hướng ngày càng phân tích sâu
hơn sức mạnh của văn nghệ .
GV:Chúng ta tìm hiểu đoạn 1 và cũng luận điểm 1
Hs đọc đoạn 1
?Tác phẩm nghệ thuật được xây dựng bằng chất liệu nào
2.Phân tích .

-Chất liệu ở thực tại ,ở đời sống khách quan .
?Dụng ý của tác giả khi miêu tả thực tại ,ở đời sống
khách quan
-Muốn nói một điều mới mẻ (gửi một lá thư ,một lời
nhắn nhủ ,đem một phần của mình góp vào đời sống )
?Để người đọc tin tưởng vào điều mình nhận định tác
giả đã lập luận như thế nào
-Tác giả đưa dẫn chứng ->Người đọc hiểu rõ vấn đề
+Nguyễn Du với câu thơ “Cỏ non ...chân trời ”không
phải để người ta biết cảnh mùa xuân ra sao ......->Chúng
ta rung động trước cái đẹp ->Cảm nhận .
+Cuộc đời nàng Kiều ,cuộc đời An –na Ca-rê-nhi-na>Chúng ta bâng khuâng vương vất vui buồn
GV:Khi sáng tạo 1 tác phẩm ,người nghệ sĩ gửi vào đó
một cách nhìn ,một lời nhắn nhủ của riêng mình .
Gv:Nội dung của văn nghệ đâu chỉ là câu chuỵen là con
Đỗ Thị Nhẫn

5

a.Nội dung của văn
nghệ .


người như ở ngoài đời mà còn có vấn đề khác quan
trọng hơn .
?Theo em đó là vấn đề gì
-Nội dung của văn nghệ :Quan trọng nhất là
tưtưởng,tấm lòng của người nghệ sĩ gửi gắm trong đó .
?Tác giả nhận định như thế nào về lời gửi của nghệ
thuật
-Là bài học luân lí ,triết lí về đời người :
+Truyện Kiều ,không phải là Phật giáo diễn ca ..An na
Ca-rê-nhi –na không phải là Bác ái diễn thuyết ->Mà lời
gửi phức tạp hơn phong phú hơn ,sâu sắc hơn .
-Là những say sưa vui buồn ,yêu ghét mơ mộng ,phẫn
khích ->những hình ảnh đẹp mà chúng ta không nhận
ra ?Nhận xét của em về nhận định này :” Tác phẩm văn
nghệ không cất lên những lời thuýêt lí khô khan mà
chứa đựng tất cả những say sưa vui buồn yêu ghét mơ
mộng của người nghệ sĩ .Nó mang đến bao rung động
,bao ngỡ ngàng trước những điều rất quen thuộc”
-Hoàn toàn chính xác ,khách quan.
?Tác phẩm văn học lớn có ảnh hưởng như thế nào đối
với người đọc
-Soi rọi ánh sáng riêng ->Làm thay đổi mắt ta nhìn ,óc ta
nghĩ
GV:như vậy nội dung của văn nghệ còn là rung cảm và
nhận thức của người đọc ,nó sẽ được mở rộng và phát

Đỗ Thị Nhẫn

6


huy vô tận qua từng thế hệ người đọc người xem
?Hãy khái quát lại nội dung phản ánh của văn nghệ
-Là những nhận thứcmang tính cụ thể sinh động ,là cuộc
sống tình cảm của con người qua cách nhìn và tình cảm
có tính chất cá nhân của người nghệ sĩ

-Là những nhận

?Hãy so sánh nội dùng của văn nghệ với các bộ môn

thứcmang tính cụ

khoa học khác như Dân tộc học ,xã hội học ...

thể sinh động ,là

-Sự khác :

cuộc sống tình cảm

+Những bộ môn này khám phá ,miêu tả đúc kết bộ mặt

của con người qua

tự nhiên hay xã hội ,các qui luật khách quan

cách nhìn và tình

+Văn nghệ tập trung khám phá thể hiện chiều sâu tính
cách số phận con người ,thế giới bên trong con người
?Nhận xét về cách lập luận,lí lẽ của tác giả trong cách
trình bày vấn đề
-Cách lập luận :Lí lẽ chặt chẽ .dẫn chứng chọn lọc
?Chỉ ra phép lập luận mà tác giả sử dụng :
-Sử dụng phép lập luận phân tích +Tổng hợp =>Sáng tỏ
vấn đề
?Em hình dung cuộc sống như thế nào nếu không có văn
nghệ
-Cuộc sống sẽ khô khan không có ý nghĩa,con người
không thể nhận ra cái đẹp
?Văn nghệ có vai trò như thế nào trong đời sống của con
người :
Đỗ Thị Nhẫn

7

cảm có tính chất cá
nhân của người
nghệ sĩ


-HS đọc phần 2 “Chúng ta .....sự sống ”
?Văn nghệ tác động như thế nào đến con người .
-Người đàn bà lam lũ .........khác hẳn khi ru con ,hát
ghẹo .

-Câu ca dao lay động tình cảm ,ý nghĩ khác thường

b.Tầm quan trọng

-Những buổi hát chèo ->Con người cười hả dạ hay rỏ

của văn nghệ

giấu một giọt nước mắt .
?Trong những trường hợp con người bị ngăn cách với
đơì sống ,tiếng nói của văn nghệ có ý nghĩa như thế nào
-Tiếng nói của văn nghệ là sợi dây buộc chặt họ với
cuộc đời bên ngoài ,với tất cả những sự sống ,những vui
buồn gần gũi .
?Nhận xét sự tác động của văn nghệ đối với đời sống
con người
-Văn nghệ làm cho tâm hồn họ thực sự được sống ,lời
gửi của văn nghệ là sự sống .
?Tại sao con người cần tiếng nói của văn nghệ
-Văn nghệ rất cần cho đời sống con người :Góp phần
làm tươi mát sinh hoạt khắc khổ sinh hoạt khắc khổ
hàng ngày ,giữ cho đời cứ tươi ,giúp cho con người vui
-Văn nghệ rất cần

lên ,biết rung cảm ước mơ .

cho đời sống con
người :Góp phần
?Hãy chỉ ra phép lập luận tác giả đã sử dụng ở phần này

làm tươi mát sinh

-Qua các dẫn chứng ,các tác phẩm ,qua các câu chuyện

hoạt khắc khổ sinh

Đỗ Thị Nhẫn

8


cụ thể sinh động ->Tác giả đã phân tích một cách thấu

hoạt khắc khổ hàng

đáo sự cần thiết của văn nghệ với dời sống của con

ngày ,giữ cho đời

người

cứ tươi ,giúp cho

?Văn nghệ rất cần thiết với đời sống con người ...Tại sao con người vui lên
,biết rung cảm ước
vậy Văn nghệ có những khả năng kì diệu nào mà lại
mơ .

không thể thiếu trong đời sống của chúng ta ...
HS đọc “ Có lẽ .....hết ”

?Sức mạnh riêng của văn nghệ bắt nguồn từ đâu
-Bắt nguồn từ nội dung của nó ,con đường của nó đến
với người đọc ,người nghe .
?Nội dung tư tưởng của văn nghệ được thể hiện qua
những hình thức nào
-Nội dung văn nghệ thể hiện dưới hình thức cảm xúc :
->Chỗ đứng của văn nghệ :...là chỗ giao nhau của tâm

C.Khả năng kì diệu

hồn con người với cuộc sống ...Tình yêu ghét ,niềm vui

của văn nghệ .

buồn ý đẹp xấu trong đời sống thiên nhiên và đời sống
xã hội
=>Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm
-Tư tưởng của văn nghệ :Cuộc sống hàng ngày xảy ra
,và thấm trong tất cả cuộc sống
-Một câu thơ ,một trang truyện ....làm cho chúng ta rung
động trong cảm xúc không để cho trí óc ta nằm lười yên
một chỗ
-Nghệ sĩ không mở cuộc thảo luận ...làm cho chúng ta
nhìn ,nghe ....rồi từ tác phẩm khơi vấn đề ta suy nghĩ
Đỗ Thị Nhẫn

9


=>Tư tưởng của nghệ thuật là tư tưởng náu mình yên

lặng.
?TPNT đến với người đọc qua con đường nào ?Bằng
cách gì
TPNT:
-Là kết tinh của tâm hồn người sáng tác
-Là sợi dây truyền cho mọi người sự sống
-Giới thiệu một cảm giác ,tình tự, một tư tưởng bằng
cách làm sống hiển hiện ngay trong tâm hồn chúng ta
cảm giác tình tự ,tư tưởng ấy
-Nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta con đường
đi ,nghệ thuật đốt lửa ngay trong lòng chúng ta khiến
chúng ta tự bước trên con đường ấy .
?Với con đường tác động đến nghệ thuật ->Người đọc
ảnh hưởng như thế nào
-Con người vui buồn nhiều hơn ,yêu thương và căm hờn
được nhiều hơn ,tai mắt biết nhìn biết nghe thêm tế
nhị ,sống được nhiều hơn
-Nghệ thuật giải phóng con người khỏi biên giới của
chính mình
GV :Như vậy ,đến với một tác phẩm nghệ thuật ,chúng
ta được sốngcuộc sống được miêu tả trong đó ,được yêu
ghét vui buồn đợi chờ ... cùng các nhân vật và cùng
nghệ sĩ
?Nhận xét của em về con đường của văn nghệ đến với
Đỗ Thị Nhẫn

10


người đọc và khả năng kì diệu của nó .

-Khi tác động bằng nội dung và hình thức đặc biệt ,văn
nghệ giúp con người tự nhận thức mình tự xây dựng
mình
GV:Như vậy văn nghệ thực hiện các chức năng của nó
một cách tự nhiên có hiệu quả lâu bền sâu sắc .

?Từ những lời bàn về tiếng nói của văn nghệ tác giả cho
ta thấy quan niệm nghệ thuật của ông như thế nào .
-Văn nghệ là sợi dây đồng cảm kì diệu giữa nghệ sĩ với
bạn đọc thông qua những rung động sâu sa mãnh liệt
của trái tim
-Văn nghệ giúp con người sống phong phú hơn ,tự hoàn

-Khi tác động bằng

thiện nhân cách tâm hồn mình .

nội dung và hình

?Nêu những nét đặc sắc trong trong nghệ thuật nghị luận thức đặc biệt ,văn
của tác giả qua bài tiểu luận này (Cách bố cục ,dẫn dắt

nghệ giúp con

vấn đề ,cách nêu và chứng minh luận điểm ,sự kết hợp

người tự nhận thức

giữa nhận định , lí lẽ và dẫn chứng thực tế ..)

mình tự xây dựng

-Bố cục chặt chẽ ,hợp lí ,cách dẫn dắt tự nhiên .

mình.

-Cách viết giàu hình ảnh ,có nhiều dẫn chứng về thơ văn
,về đời sống thực tế để khẳng định thuyết phục ,các ý

IVTổng kết :

kiến được nhận đinh để tăng thêm sức hấp dẫn cho TP

1Nội dung :

-Giọng văn toát lên lòng chân thành ,niềm say sưa đặc
biệt ở phần cuối .
Hs đọc ghi nhớ
Đỗ Thị Nhẫn

11


?Nêu một tác phẩm văn nghệ mà em yêu thích và phân
tích rác động của tác phẩm ấy đối với em

3Ghi nhớ :sgk
VI.Luyện tập .

IV.Củng cố :

?Tác dụng của văn nghệ đối với đời sống của con người .
?Sức mạnh kì diệu của văn nghệ
V.Hướng dẫn về nhà :Học bài ,hoàn thành bài tập .
-Soạn bài Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới .
E.Rút kinh nghiệm :
Đỗ Thị Nhẫn

12


P2 :Tiếp Lời gửi của văn nghệ là sự sống ->Vai trò của văn nghệ
-Lờy tác phẩm văn học quen thuộc để phân tích cho học sinh .

Đỗ Thị Nhẫn

13