Giáo án Ngữ văn 9 bài 16: Cố Hương

CỐ HƯƠNG
Lỗ Tấn
I -Mục tiêu bài học.
1-Kiến thức.
-Giúp hs thấy được tinh thần phê phán sâu sắc xã hội Trung Quốc đương thời(những năm đầu
thế kỉ XX) và niềm tin trong sáng vào sự xuất hiện tất yếu của cuộc sống mới, xã hội mới, màu sắc
trữ tình đậm đà qua giọng kể về những hồi ức tuổi thơ, biện pháp so sánh, đối chiếu quá khứ- hiện
tại được sử dụng thành công.
2-Kĩ năng.
-Rèn kĩ năng đọc diễn cảm, kể chuyện tóm tắt, phân tích tâm trạng nhân vật và một số hình ảnh
mang tính chất biểu trưng trong tác phẩm.
3-Thái độ.
-Giáo dục lòng trân trọng tình cảm, tình yêu quê hương tha thiết,
II-Phương tiện thực hiện.
-Thầy:giáo án, sgk, bảng phụ.
-Trò:vở soạn, sgk, vở ghi,
III-Cách thức tiến hành.
-Đọc, kể, phân tích .
-Nêu vấn đề, thảo luận.
IV -Tiến trình bài dạy.
A -Tổ chức.
B -Kiểm tra:?Trong chương trình lớp 6,7,8,9, em đã được nhiều tác giả, tác phẩm nào của Trung
Quốc hãy đọc thuộc lòng và nêu nội dung bài thơ đó?
C -Bài mới.

1

2
I-Đọc –tìm hiểu chú thích.

-Chú ý giọng chậm, buồn, hơi bùi ngùi khi kể, tả 1-Đọc.

,giọng ấp úng của nhân vật Nhuận Thổ.
-GV đọc một đoạn, gọi hs đọc, giáo viên nhận
xét.
TaiLieu.VN

Page 1


-Tóm tắt truyện?
2-Chú thích.
?Nêu vài nét chính về tác giả?

*Tác giả.

-Lúc nhỏ tên là Chu Chương Thọ, tên chữ là Dự
Tài, sau đổi tên là Chu Thụ Nhân.

-Lỗ Tấn (1881-1936) là nhà văn nổi
tiếng của Trung Quốc.

-Học nhiều ngành khoa học, sau hiểu ra văn học
là vũ khí lợi hại để biến đổi tinh thần dân chúng
rồi lại chuyển sang hoạt động văn học. Năm
1981 toàn thế giới kỉ niệm 100 năm sinh Lỗ Tấn
như một danh nhân văn hoá.

-Quê: Thiệu Hưng, Chiết Giang.
-Xuất thân trong một gia đình quan lại
sa sút nên tiếp xúc với đời sống nông
thôn.

-Lúc đầu theo khoa học sau chuyển
sang họat động văn học.
-Có nhiều tác phẩm văn chương đồ sộ,
tiêu biểu “Gào thét” “Bàng hoàng”

?Nêu xuất xứ tác phẩm?

*Tác phẩm “Cố hương” là truyện ngắn
tiêu biểu trong tập “Gào thét”

?Học sinh chú ý 1 số từ khó trong sgk.

*Từ khó: sgk.

.
?Em hiểu thế nào về từ “kí ức”?
-Trí nhớ.
?Cậu ấm?
-Con trai nhà giàu.
II-Tìm hiểu văn bản.
-?Xác định kiểu văn bản và PTBĐ?

1-Kiểu văn bản và PTBĐ.

-Truyện ngắn, tự sự.

-Truyện ngắn, tự sự.

-Lưu ý: dù nhiều chi tiết trong tác phẩm là có
thực trong cuộc đời Lỗ Tấn song không nên

đồng nhất với nhân vật tôi và tác giả. Cố hương
là truyện ngắn có yếu tố hồi kí chứ không phải
là hồi kí
-Phương thức chủ yếu là tự sự, chỉ có điều mạch
tường thuật sự việc luôn gián cách bởi những
đoạn hồi ức xen kẽ. Chính vì vậy, chỉ có thể xem
Cố hương là một truyện ngắn có yếu tố hồi kí
chứ không phải là hồi kí.
TaiLieu.VN

Page 2


-Bên cạnh phương thức tự sự, còn có phương
thức biểu cảm: vì có yếu tố hồi kí, ngôi kể thứ
nhất biểu hiện tình cảm, quan điểm, nguyện
vọng, đan xen yếu tố bình luận
?Truyện có thể chia làm mấy phần?
-Ba phần:
+Từ đầu đến sinh sống: tình cảm và tâm trạng
của nhân vật tôi trên đường về quê.
+Tiếp đến như quét: tình cảm và tâm trạng của
nhân vật tôi trong những ngày ở quê.Cuộc gặp
gỡ với thím Hai Dương và bố con Nhuận Thổ.
+Còn lại: tâm trạng và ý nghĩ của tôi trên đường
rời quê.

2-Bố cục: 3 phần
-Từ đầu đến sinh sống.

-Tiếp đến như quét.

?Bố cục như vậy có tác dụng gì?
-Cách kể theo trình tự thời gian trong một
chuyến đi với sự thay đổi không gian trên
đường, trên thuyền,ở quê. Góp phần làm nổi rõ
tính cách trữ tình biểu cảm và triết lí trong dòng
tự sự của truyện.

-Còn lại.

?Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Tác dụng?
-Kể theo ngôi 1 tăng tính chất trữ tình của
truyện.
?Theo em có thể đồng nhất nhân vật tôi với tác
giả được không? Tại sao?
-Tôi cũng có tên là Tấn quê Chiết Giang nhưng
tôi vẫn là nhân vật văn học.Đó là kết quả của
sáng tạo, hư cấu nghệ thuật của nhà văn.
-HS đọc lại đoạn 2.
?Cảm nhận của nhân vật tôi khi đặt chân về đến
nhà qua những cảnh vật nào? Hãy tìm những
hình ảnh tiêu biểu minh hoạ?
-Nhìn tận mắt mấy cọng tranh khô phất phơ trên
mái ngói.
TaiLieu.VN

Page 3

? Hình ảnh này gợi ra cảnh làng quê như thế 3- Phân tích.
nào?
a-Tâm trạng của nhân vật tôi trong
-Hình ảnh này thật ấn tượng diễn tả sự sa sút những ngày ở nhà.
hoang phế buộc phải thay đổi ngôi nhà và rộng *Cảnh vật:
hơn là của làng quê nói chung.
-Trên mái ngói, mấy cọng tranh khô
?Trong những ngày ở quê, nhân vật tôi nhớ phất phơ trước gió.
những kỉ niệm gì? Kỉ niệm về ai trong quá khứ?
-Nhuận Thổ.
?Sau 20 năm gặp lại Nhuận Thổ, nhân vật tôi có
cảm nhận như thế nào về anh?
-Mừng rỡ.
+Diện mạo
+Cách cư xử…

=> Hình ảnh này cho ta thấy sự hoang
phế sa sút của làng quê.

=>Nhuận Thổ rất cực khổ, lam lũ, vất vả.
?Tại sao khi nghe Nhuận Thổ chào “bẩm ông”
*Con người
lòng tôi như đau điếng đi?
-Vì nhận ra sự xa cách, sự đổi thay trong tính -Nhuận Thổ.
nết, hoàn cảnh.
=>Nhuận Thổ là lời kêu gọi thảng thốt của tác -Hiện tại:
giả về sự cần thiết phải thức tỉnh nông dân chỉ
+Diện mạo:Cao gấp đôi, da vàng xạm
cho họ con đường đi tới một tương lai tốt đẹp.
nhiều nếp nhăn sâu hóm, mí mắt đỏ.

?Khi biết được hoàn cảnh lam lũ vất vả của Đầu đội mũ lông chiên rách bươm,
Nhuận Thổ, tôi có thái độ gì?
người co ro, cúm rúm,tay thô kệch
nặng nề, nứt nẻ
-Cách cư xử.
+Cung kính chào: bẩm ông
+Con không lạy ông đi kìa
+Lòng như điếng đi vì nhận ra sự xa
cách giữa mình và người bạn cũ; nhận
ra sự thay đổi trong tính nết và hoàn
cảnh sống của Nhuận Thổ; bạn thân
như mất đi những gì quý giá nhất
(kỉniệm đẹp đẽ thuở ấu thơ)
TaiLieu.VN

Page 4


-Nguyên nhân: con đông, mất mùa,
thuế nặng, lính tráng, trộm cướp, quan
lại, thân hào đày đoạ.

D -Củng cố:
-Kể tóm tắt truyện?
-Nêu tâm trạng nhân vật tôi trước sự thay đổi của con người và cảnh vật?
-Làm bài tập trắc nghiệm: Lỗ Tấn theo học ngành hàng hải ->địa chất ->y học ->văn học.
A-Đúng.

B-Sai.

E -Hướng dẫn học bài.
-Soạn bài tiếp.
-Kể tóm tắt.
-Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
-Giờ sau phân tích tiếp.
_________________________________________________________________________

TaiLieu.VN

Page 5


CỐ HƯƠNG (tiếp)
Lỗ Tấn
I -Mục tiêu bài học( như tiết 76)
II -Phương tiện thực hiện.
III -Cách thức tiến hành.
IV -Tiến trình bài dạy.
A -Tổ chức:
B -Kiểm tra: ?Tóm tắt “Cố hương” và giới thiệu vài nét về tác giả?
C -Bài mới.

1

2
3-Phân tích (tiếp).

-HS chú ý tiếp đoạn 2.

a-Tâm trạng của nhân vật tôi trong

những ngày ở nhà (tiếp).

? Khi gặp gỡ Nhuận Thổ trong kí ức nhân *Lúc còn bé.
vật Tôi, anh hiện ra như thế nào?
-Khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật,
đầu đội mũ lông chiên, cổ đeo vòng bạc
-Lúc còn nhỏ..
sáng loáng...trông rất khoẻ mạnh đáng
yêu, nửa ngày đã thân nhau.
-> thay đổi ghê gớm, tàn tạ về hình hài
diện mạo, mụ mẫm, đần độn về tinh thần.
=>Nhân vật tôi rất buồn...(hình ảnh
Nhuận Thổ trở nên tàn tạ khiến tôi trở
? Ở nhân vật Nhuận Thổ đã có sự thay đổi
nên ảo não)
như thế nào?Điều đó gợi cảm xúc gì ở nhân
vật Tôi?

?Qua nhân vật Nhuận Thổ, tác giả muốn nói
điều gì?
-Tố cáo chế độ pk, biến con người lao động
trở thành tàn tạ và ngu đần.
?Tóm lại, trước sự đổi thay tàn tạ của cảnh
TaiLieu.VN

Page 6


vật và con người ở cố hương thì tâm trạng
của nhân vật tôi như thế nào?

-Càng buồn hơn, đau xót hơn, cô đơn hơn vì
cảnh vật và con người thay đổi sa sút, nhếch
nhác vì nghèo đói, vì lễ giáo phong kiến cổ
hủ xót xa vì ngăn cách giữa tôi và Nhuận
Thổ, không còn tìm đau bóng dáng của
người bạn nhỏ tươi tắn, đẹp đẽ năm nào
=>thương cảm và đành chấp nhận, bùi ngùi
chia tay với quê, với cảnh, với con người.
-HS đọc đoạn cuối.
=>Đau xót trước sự tàn tạ của con người
và cảnh vật.
?Nhân vật tôi rời xa quê trong thời điểm b-Tâm trạng và suy nghĩ của nhân vật
Tôi trên đường rời cố hương.
nào?
*Thời điểm:
-Hoàng hôn….
? Tại sao tác giả chọn thời điểm này? Chọn -Hoàng hôn, con thuyền rời xa
thời điểm này nhằm mục đích gì?
-Ngôi nhà cũ xa dần, làng cũ cũng mờ
-Nghệ thuật đầu cuối tương ứng nhằm bộc lộ dần.
tâm trạng nhân vật.
?Tâm trạng nhân vật tôi được tái hiện qua
những chi tiết nào?
-Không chút lưu luyến.
-Lẻ loi ngột ngạt.

*Tâm trạng:
-Không chút lưu luyến

-Cảm thấy xung quanh là bốn bức tường

vô hình rất cao làm cho tôi thấy lẻ loi
?Tại sao nhân vật tôi rất yêu quê hương, bây ngột ngạt.
giờ rời xa nó lại không cảm thấy lưu luyến?
-Ảo não

-Vì hình ảnh tàn tạ,tiêu điều của cảnh vật và
con người làm cho tôi cảm thấy ngột ngạt,
muốn thoát ra, muốn tránh xa nó, cái cảm
giác buồn ảo não đã làm cho “tôi” không còn
lưu luyến nữa. Nhưng chắc chắn trong tâm
trí anh, cảnh quê hương vẫn đọng mãi bởi
anh là người rất yêu quê, giàu tình cảm.

TaiLieu.VN

->Tâm trạng ngổn ngang, nặng trĩu suy
tư. Vì cố hương không còn đẹp như xưa,
xơ xác tiêu điều, nghèo nàn và xa lạ từ
cảnh đến người.

Page 7


D -Củng cố:
1-Bài tập trắc nghiệm:Truyện “Cố hương” được bố cục theo kiểu đầu cuối tương ứng.
A-Đúng

B-Sai.

2-Cố hương nghĩa là gì?

A-Hương cũ. B-Quê cũ. C-Ngoái nhìn quê cũ. D-Quê hương.
E -Hướng dẫn học bài.
-Tóm tắt truyện.
-Phân tích nhân vật “tôi”
-Suy nghĩ của em về tác phẩm “Cố hương”

TaiLieu.VN

Page 8


CỐ HƯƠNG (tiếp)
Lỗ Tấn
I -Mục tiêu bài học (như tiết 76).
II -Phương tiện thực hiện.
III -Cách thức tiến hành.
IV -Tiến trình bài dạy.
A -Tổ chức:
B -Kiểm tra: ? Phân tích tâm trạng của nhân vật “tôi” trong những ngày ở quê?
C -Bài mới.

1

2
3- Phân tích (tiếp)
b-Tâm trạng và suy nghĩ của nhân
vật Tôi trên đường rời cố
hương(tiếp).

-Hs đọc đoạn cuối

?Khi rời xa quê “tôi” suy nghĩ và mong ước
điều gì ?
-Mong bọn trẻ được sống cuộc đời mới đẹp đẽ *Mong ước:
hơn.
+ Không muốn Hoàng và Thuỷ Sinh
vì khốn khó mà trở nên đần độn.
+Muốn chúng phải sống một cuộc đời
mới, một cuộc sống mà tôi và Nhuận
Thổ chưa từng được sống.

? Em có nhận xét gì về câu văn, ngôn ngữ sử
dụng?

->Hình ảnh Hoàng và Thuỷ Sinh gợi
niềm hi vọng vào thế hệ tương lai của
các em sẽ không phải sống cuộc sống
của lớp cha anh.

-Câu văn dài, ngôn ngữ độc thoại nội
tâm thể hiện khao khát về một cuộc
-Câu văn dài, ngôn ngữ độc thoại nội tâm thể sống mới.
hiện khao khát về một cuộc sống mới.
? Theo em, cuộc đời mới mà nhân vật tôi khao
*Hình ảnh cố hương:
khát ở đây là gì?
TaiLieu.VN

Page 9

-Làng quê tươi đẹp, con người tử tế thân thiện.

? Dạt dào niềm hi vọng, nhân vật tôi liên tưởng
đến cảnh tượng nào?
-Một cánh đồng cát……
?Em có nhận xét gì về cảnh vật?
-Hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp lặp đi lặp lại

-Là bức tranh thu nhỏ của xã hội
Trung Quốc đầu thế kỷ XX,
-Chung quanh tôi là bốn bức tường lẻ
loi, tôi cảm thấy vô cùng ngột ngạt
-Liên tưởng: Cánh đồng cát, màu
xanh biếc, vòm trời…..trăng vàng.
->Nghệ thuật vẽ mây nẩy trăng: hình
ảnh thiên nhiên tươi đẹp lặp đi lặp lại

?Đó là nghệ thuật gì?
-Vẽ mây nẩy trăng. Mượn hình ảnh thiên nhiên
để nói đến con người.
? Hình ảnh con đường trong tác phẩm được hiểu
*Hình ảnh con đường.
như thế nào?
-Nghĩa đen: con đường thuỷ đưa nhân vật tôi về
quê và rời xa quê. Con đường mòn mà con -Nghĩa đen: con đường thuỷ đưa nhân
người đã đi.
vật tôi về quê và rời xa quê. Con
-Nghĩa bóng: con đường cách mạng, sự nhận đường mòn mà con người đã đi.
thức, sự thức tỉnh nhân dân, nông dân, tin ở thế
hệ con cháu sẽ mở đường đến ấm no hạnh phúc.

Con đường chung tay thay đổi số phận, nếp
nghĩ... điều đó thể hiện tình yêu quê hương da
diết.

-Nghĩa bóng: con đường cách mạng,
sự nhận thức, sự thức tỉnh nhân dân,
nông dân, tin ở thế hệ con cháu sẽ mở
đường đến ấm no hạnh phúc. Con
đường chung tay thay đổi số phận,
?Hình ảnh cánh đồng, vầng trăng tròn và triết lí nếp nghĩ... điều đó thể hiện tình yêu
về con đường “người ta đi mãi thì thành đường quê hương da diết
thôi” có ý nghĩa gì?
=>Đây là hình ảnh một tương lai tốt
đẹp tươi sáng mà tôi đang hi vọng và
chờ đợi. Hình ảnh con đường là hình
ảnh ẩn dụ, đây là con đường của hi
vọng, con đường dẫn đến tương lai
-Thảo luận nhóm.
tươi sáng.
?Có người cho rằng “Cố hương”lên án chế độ
phong kiến, niềm hi vọng vào tương lai, em có
đồng ý không?Tại sao?
+Đồng ý: Cố hương lên án tội ác của chế độ
phong kiến (qua miêu tả cảnh thê lương của làng
xóm, sự biến đổi tàn tạ của con người thể hiện
niềm hi vọng vào tương lai qua hình ảnh Hoàng
TaiLieu.VN

Page 10

và Thuỷ Sinh, cánh đồng, vầng trăng).
?Sau khi học xong văn bản, em ghi nhớ điều gì?
-HS đọc ghi nhớ.

*Ghi nhớ sgk/219.
4-Tổng kết.
a-Nghệ thuật.
-Kể chuyện linh hoạt.
-Quá khứ và hiện tại đan nhau.
-Khắc hoạ thành công tính cách nhân
vật.
b-Nội dung.(ghi nhớ sgk)
III-Luyện tập
?Cảm xúc chủ đạo của chuyện “Cố
hương là gì?

D -Củng cố.
-Tóm tắt truyện.
-Yếu tố triết lí của truyện là ở chỗ nào?
+Con đường.
-Tâm trạng cảm xúc của nhân vật “ tôi”được thể hiện như thế nào trong lần về quê?
-Sự thay đổi ở Nhuận Thổ cho em thấy điều gì về đất nứơc Trung Quốc những năm đầu thế
kỉ 20?
E -Hướng dẫn học bài.
-Tóm tắt “Cố hương” bằng đoạn văn dài 15-20 dòng.
-Phân tích nhân vật “tôi” và nhân vật Nhuận Thổ.
-Làm bài tập trắc nghiệm.
-Soạn “Những đứa trẻ”
+Tìm bố cục.

+Tìm chủ đề của tác phẩm.

TaiLieu.VN

Page 11