Giáo án Ngữ văn 9 bài 16: Cố Hương

CỐ HƯƠNG(T1)
Lỗ Tấn
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Hướng dẫn học sinh đọc kể tóm tắt văn bản, tìm hiểu tác giả và hoàn cảnh sáng tác, ngôi kể, bố
cục của văn bản. Từ đó cảm nhận được nhân vật " tôi " trên đường trở về quê cũ.
2. Tích hợp với Tiếng Việt và Tập làm văn ở bài Ôn tập.
3. Rèn kĩ năng đọc, kể , phân tích tâm trạng nhân vật.
B. Chuẩn bị:
-ảnh chân dung Lỗ Tấn.
Tập "Tuyển tập truyện ngắn Lỗ Tấn"
C. Tổ chức các hoạt động dạy và học.
*Hoạt động 1: Khởi động
1. Tổ chức
2. Kiểm tra:
-Tóm tắt ngắn gọn truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng
Qua tất cả những cử chỉ ,lời nói của bé Thu trong những ngày ông Sáu ở nhà và ngày ông Sáu ra
đi, trong cảm nhận của em Thu là một em bé như thế nào?
3. Vào bài mới
* Hoạt động 2 Đọc hiểu văn bản.

-Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc bài.

I . Tiếp xúc văn bản
1. Đọc bài
-Đọc

? Hãy tóm tắt ngắn gọn nội dung văn Tóm tắt:
bản.
Sau hai mươi năm xa quê, nhân vật "tôi "
trở về thăm làng cũ. So với những ngày
trước cảnh vật và con người thật tàn tệ ,

nghèo hèn.Mang nỗi buồn thương nhân
vật "tôi "rời cố hương ra đi với ước vọng
cuộc sống làng quê mình sẽ được đổi
thay.
2. Tìm hiểu chú thích.
TaiLieu.VN

Page 1


Giới thiệu ảnh Lỗ Tấn và Tuyển tập a, Tác giả:
truyện ngắn Lỗ Tấn.
Lỗ Tấn (1881-1936) là nhà văn nổi tiếng
?Dựa vào phần giới thiệu ở SGK, em của Trung Quốc.
hãygiới thiệu về Lỗ Tấn
Công trình nghiên cứu và tác phẩm văn
chương của ông rất đồ sộ.
b, Từ khó SGK
-Giải thích từ khó SGK

3. Bố cục:

?Văn bản có bố cục mấy phần? Nêu ý Ba phần
mỗi phần.
-Phần 1 : đến "tôi đang làm ăn sinh sống
" Tình cảm và tâm trạng của "tôi "trên
đường về quê.
b, Phần 2: đến"sạch trơn như quét" Tình
cảm và tâm trạng của "tôi "trong những
ngày ở quê,cuộc gặp gỡ với Nhuận

Thổ,chị Hai Dương.
c, Phần 3:còn lại :Tâm trạng và ý nghĩ
của " tôi "trên đường rời quê.

?Nhận xét gì về cách kể?

*cách kể theo trình tự thời gian, với sự
thay đổi không gian, đan xen quá khứ
với hiện tại=>kết cấu như vậy cũng góp
phần làm nổi rõ chất trữ tình biểu cảm và
triết lí trong dòng tự sự của truyện.
4.Ngôi kể: Chọn ngôi kể thứ nhất làm
tăng đậm chất trữ tình của truyện.(nhưng
không đồng nhất "tôi" với tác giả )

5. Nhân vật và hình ảnh nghệ thuật
?Truyện được kể ở ngôi thứ mấy?tác rất đặc biệt trong truyện:
dụng của ngôi kể đó đối với vă bản.
-Nhân vật:"tôi ", Nhuận Thổ, chị Hai
Dương, Bé Hoàng,ThủySinh,những
người làng.
-Hai hình ảnh:
Truyện gồm những nhân vật nào? Tìm
những hình ảnh nghệ thuật có ý nghĩa +Hình ảnh "cố hương"
đặc biệt trong truyện?
+hình ảnh con đường
Đó là hai hình ảnh giàu ý nghĩa biểu cảm
và ý nghĩa biểu trưng.
TaiLieu.VN

Page 2


*Hoạt động3 Củng cố dặn dò
1. Kể tóm tắt truyện.
2. Hướng dẫn học bài: Chuẩn bị nội dung các câu hỏi trong bài.

CỐ HƯƠNG( T2)
Lỗ Tấn
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Hướng dẫn học sinh đọc kể tóm tắt văn bản, tìm hiểu tác giả và hoàn cảnh sáng tác, ngôi kể, bố
cục của văn bản. Từ đó cảm nhận được nhân vật " tôi " trên đường trở về quê cũ,những ngày ở cố
hương . Tinh thần phê phán xã hội cũ , nỗi buồn thương cho quê hương .
2. Tích hợp với Tiếng Việt và Tập làm văn ở bài Ôn tập.
3. Rèn kĩ năng đọc, kể , phân tích tâm trạng nhân vật.
B. Chuẩn bị:
-ảnh chân dung Lỗ Tấn.
Tập "Tuyển tập truyện ngắn Lỗ Tấn"
C. Tổ chức các hoạt động dạy và học.
*Hoạt động 1: Khởi động
1. Tổ chức
2. Kiểm tra: Kể tóm tắt truyên Cố hương, Nêu nhận xét về ngôi kể,trình tự kể .
3. Bài mới
*Hoạt động 2 Đọc hiểu văn bản (tiếp)
1. Theo dõi phần đầu văn bản , cho biết:

II.Phân tích
1.Trên đường trở về thăm quê cũ

a, Cảnh làng trong con mắt người trở về Đang độ giữa đông ; xa gần thấy thấp

sau hai mươi năm xa cách đã hiện ra như thoáng mấy thôn xóm tiêu điều , hoang
thế nào?
vắng , nằm im lìm dưới vòm trời màu
vàng úa.
b, Cảnh đó dự báo một cuộc sống như Tàn tạ, nghèo khổ.
thế nào đang diễn ra nơi cố hương ?

TaiLieu.VN

Page 3


c, Trước cảnh ấy , tiếng nói nào vang A, đây thật có phải là làng cũ mà hai
lên trong nội tâm người trở về?
mươi năm trời nay tôi hằng ghi lấy hình
ảnh trong kí ức không?
d,Em đọc được cảm giác nào của nhân Ngạc nhiên , chua xót
vật từ tiếng nói vọng nội tâm này?
Từ đó , tình cảm nào của người trở về Yêu quê đến độ xót xa cho sự nghèo
đối với cố hương được bộc lộ?
khổ của làng quê mình.
2. a, Chuyến về quê lần này của nhân vật Sau hơn hai mươi năm xa quê : ý định là
"tôi" có gì đặc biệt?
để từ giã nó lần cuối cùng ; vĩnh biệt
ngôi nhà yêu dấu và từ giã làng cũ thân
yêu , đem gia đình đến nơi đất khách tôi
đang làm ăn sinh sống .
Cuộc sống nơi quê ngày một nghèo khó
khiến nhiều gia đình buộc phải rời làng
đi nơi khác để tìm cách sinh sống .

b, Điều đó gợi liên tưởng đến hiện thực
Sự gia tăng yếu tố miêu tả và biểu cảm
cuộc sống như thế nào ở cố hương?
giúp cho chỉ trong một đoạn văn ngắn
mà vừa tái hiện hình ảnh của làng quê ,
3. Nhận xét nghệ thuật kể chuyện trong vừa bộc lộ xúc động của lòng người.
phần truyện này?
Tiêu điều, xơ xác và đáng thương , đáng
thất vọng.
4. Từ đó , hình ảnh cố hương đă hiện lên
như thế nào trong con mắt và tấm lòng
người về thăm quê.

2. Những ngày " tôi" ở cố hương
Theo dõi phần văn bản tiếp theo :
1.Những ngày ở quê , nhân vật "tôi" đă Nhuận Thổ và chị Hai Dương.
gặp nhiều người quen cũ, trong đó ,
cuộc gặp với nhân vật nào được kể
TaiLieu.VN

Page 4


nhiều nhất?
2.Mối quan hệ của nhân vật tôi với
Nhuận Thổ đựoc kể trong những thời -Nhuận Thổ thời qúa khứ
điểm nào?
'-Nhuận Thổ thời hiện tại
3. Trong kí ức "tôi ":

a, Hình ảnh Nhuận Thổ xưa gắn với
cảnh tượng nào?
Tại sao nhân vật "tôi " lại gọi đó là một Một vầng trăng tròn vàng thắm treo lơ
lửng trên nền trời xanh đậm ….chạy mất.
cảnh tượng thần tiên?
=>Đó là một cảnh tượng sáng sủa, dấu
hiệu của cuộc sống thanh bình và hạnh
phúc nơi làng quê, giờ chỉ còn trong giấc
Khi đó hình ảnh Nhuận Thổ như thế mơ.
nào?
-Nhuận Thổ : Khuôn mặt tròn trĩnh, da
bánh mật, đầu đội mũ lông chiên bé tí
tẹo, cổ đeo vòng bạc sáng loáng.
Thấy ai là bẽn lẽn, chỉ không bẽn lẽn với
một mình tôi thôi.
Bẫy chim sẻ rất tài, biết nhiều chuyện lạ
lùng lắm.
Trong tâm trí nhân vật "tôi "người bạn =>một chú bé khôi ngô, khỏe mạnh,hồn
ấy như thế nào?
nhiên ,hiểu biết, nhanh nhẹn, gần gũi và
nhiều tình cảm, có tình bạn thân thiện,
bình đẳng.
-Sau hai mươi năm:
Trong quan sát của người trở về sau hai
mươi năm, hình ảnh Nhuận Thổ như thế Khuôn mặt vàng sạm, lại có thêm những
nếp răn sâu hoắm, mi mắt viền đỏ húp
nào?
mọng lên, mũ rách tươm, áo bông mỏng
dính,người co ro cúm rúm, bàn tay thô
kệch nặng nề, nứt nẻ

Chào rất rành mạch "Bẩm ông"
Lại xin tất cả các đống tro..
=>Thay đổi toàn diện theo chiều hướng
xấu, kì lạ nhất là thay đổi tính nết :trở
TaiLieu.VN

Page 5


Em có nhận xét gì về nhân vật Nhuận nên tự ti, tham lam.Nhuận Thổ hiện tại
Thổ hiện tạo qua các chi tiết trên?
già nua,tiều tụy,hèn kém.
Nguyên nhân của sự thay đổi đó là gì?

Sự thay đổi có nguyên nhân từ cách sống
lạc hậucủa người nông dân, từ hiện thực
đen tối của xã hội áp bức.
*Nhân vật chị Hai Dương:

-Trước đây gọi là nàng Tây Thi đậu
phụ:Cách gọi bộc lộ tình cảm thân thiện
?Trong kí ức của nhân vật "tôi ", chị Hai với người phụ nữ láng giềng từng là một
Dương là người như thế nào?cách gọi người đẹp người ,đẹp nết.
ngày trước có ý nghĩa gì?
-Hai mươi năm sau:Một người đàn bà
trên dưới năm mươi tuổi, lưỡng quyền
nhô ra, môi mỏng dính, hai tay chống
nạnh, chân đứng chạng ra giống hệt
Hai mươi năm sau người phụ nữ ấy xuất cái com pa
hiện trước nhân vật "tôi "với bộ dạng,

"Ai chà! Anh bây giờ làm quan
lời nói,hành động như thế nào?
rồi,..Hừ! chẳng cái gì giấu được chúng
tôi đâu!
Miệng lẩm bẩm, tiện taygiật luôn đôi bít
tất tay của mẹ tôi giắt vào lưng quần
,cút thẳng.
=>Thay đổi toàn diện cả hình dạng lẫn
tính tình -Đó là biểu hiện suy thoái của
lối sống và đạo đức ở làng quê.
Những thay đổi ấy đã tạo ra một con
người xấu xí tham lam, trơ trẽn đến độ
lưu manh, mất hết vẻ lương thiện của
người nhà quê.
?Em có nhận xét gì về sự thay đổi này? *Kể về hai con ngườ ở quê đã thay đổi
Những thay đổi ấy đã tạo ra một con hoàn toàn, người kể muốn ta hiểu:Cuộc
người như thế nào?
sống quẩn quanh, bế tắc, nghèo khổ
khiến làng quê ngày một tàn tạ, con
người ngày một khổ sở, hèn kém và bất
lương.Từ đó bộc lộ nỗi xót thương, bất
lực và căm ghét xã hội lúc bấy giờ.
?Kể về hai con người ở quê, người kể
chuyện muốn ta hiểu gì về cuộc sống
đang diễn ra nơi cố hương của ông?Thái
TaiLieu.VN

Page 6

độ của ông đối với cuộc sống ấy như thế
nào?

Hoạt động 3 Củng cố dặn dò:
1.Giáo viên hệ thống toàn bộ nội dung vừa học.
2. Hướng dẫn học bài:Tìm hiểu tiếp:khi rời cố hương.

Ngày soạn:8-12

CỐ HƯƠNG(T3)
LỖ TẤN
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Hướng dẫn học sinh đọc kể tóm tắt văn bản, tìm hiểu tác giả và hoàn cảnh sáng tác, ngôi kể, bố
cục của văn bản. Từ đó cảm nhận được nhân vật " tôi " trên đường trở về quê cũ,những ngày ở cố
hương . Tinh thần phê phán xã hội cũ , nỗi buồn thương cho quê hương .
2. Tích hợp với Tiếng Việt và Tập làm văn ở bài Ôn tập.
3. Rèn kĩ năng đọc, kể , phân tích tâm trạng nhân vật.
B. Chuẩn bị:
-ảnh chân dung Lỗ Tấn.
Tập "Tuyển tập truyện ngắn Lỗ Tấn"
C. Tổ chức các hoạt động dạy và học.
*Hoạt động 1: Khởi động
1. Tổ chức
2. Kiểm tra :Những ngày ở quê, nhận vật "tôi "gặp gỡ những ai? Cảm nhận về những nhân vật ấy
như thế nào?
TaiLieu.VN

Page 7

3. Bài mới
*Hoạt động 2 Đọc hiểu văn bản (tiếp)
?Vì sao khi rời cố hương, nhân vật tôi lai 3. Khi rời cố hương:
cảm thấy lòng tôi không một chút lưu -Cố hương bây giờ chỉ còn là xơ xác
luyến và vô cùng ngột ngạt?
nghèo hèn,xa lạ từ cảnh vật đến con
người.
Khi rời cố hương , nhân vật tôi mong -Mong cho thế hệ con cháu không bao
ước điều gì?
giờ cách bức nhau, không phải chạy vạy
như tôi, không phải khốn khổ mà đần
độn như Nhuận Thổ, không phải khốn
khổ mà tàn nhẫn như người khác. chúng
nó cần phải sống một cuộc đời mới. Đó
là làng quê tươi đẹp, con người sống tử
tế với nhau
- Trong niềm hi vọng, xuất hiện cảnh
tượng:Một cánh đồng cát, màu xanh
?Trong niềm hi vọng của nhân vật tôi, biếc, cạnh bờ biển,trên vòm trời xanh
đậm, treo lơ lửng một vừng trăng tròn
xuất hiện một cảnh tượng như thế nào?
vàng thắm.=>Đó là ước mong yên bình
ấm no cho làng quê.
*ý nghĩ cuối cùng của nhân vật "tôi":
Trên mặt đất vốn làm gì có đường.
Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
?Em hiểu ý nghĩ cuối cùng của nhân vật =>Hình ảnh ẩn dụ, cũng như những con
đường trên mặt đất,mọi thứ trong cuộc
"Tôi " như thế nào?
sống này không tự có sẵn. Nhưng nếu

muốn, bằng sự cố gắng và kiên trì con
người sẽ có tất cả.
Ông mong muốn điều gì?
-Tác giả muốn thức tỉnh người dân làng
mình không cam chịu cuộc sống nghèo
hèn, áp bức.Ông tin ở thế hệ con cháu sẽ
mở đường đến ấm no hạnh phúc cho quê
hương.
III. Tổng kết
Ghi nhớ SGK.
*Hoạt động 3 Luyện tập (thảo luận nhóm)
Trả lời các câu hỏi sau:
TaiLieu.VN

Page 8


1. Đọc truyện Cố hương em cảm nhận được một bức tranh làng quê như thế nào? Từ đó tình cảm
,tư tưởng nào của người kể chuyện đối với làng quê và hiện thực xã hội lúc bấy giờ được bộc lộ?
2 .Em hiểu gì về Lỗ Tấn từ ước vọng đổi đời cho quê hương của ông?Ươc vọng đó có trở thành
hiện thực trên đất nước của ông của ông hay không?
3. Em mong ước gì cho làng quê của mình?
* Hoạt động 4 Củng cố dặn dò.
-Hệ thống kiến thức toàn bài.
-Hướng dẫn về nhà:Chuẩn bị bài Những đứa trẻ.

TaiLieu.VN

Page 9