Nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam và Hàn Quốc dưới góc nhìn so sánh (Luận án tiến sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

KIM KIHYUN
(Kim Kỳ Hiền)

NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN KỲ ẢO TRUNG ĐẠI
VIỆT NAM VÀ HÀN QUỐC DƯỚI GÓC NHÌN SO SÁNH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HỌC

HÀ NỘI - 2019


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

KIM KIHYUN
(Kim Kỳ Hiền)

NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN KỲ ẢO TRUNG ĐẠI
VIỆT NAM VÀ HÀN QUỐC DƯỚI GÓC NHÌN SO SÁNH

NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM

MÃ SỐ: 9 22 01 21

LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1) PGS. TS Lê Văn Tấn
2) PGS. TS Vũ Thanh

HÀ NỘI - 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Lê Văn Tấn và PGS. TS. Vũ Thanh. Các số

liệu, kết quả nghiên cứu trong Luận án này là trung thực và chưa được công bố
trong bất kỳ công trình nào trước đó. Bản dịch 03 tập truyện kỳ ảo trung đại của
Hàn Quốc sang tiếng Việt là do tôi tạm dịch từ bản tiếng Hàn Quốc (đính kèm ở
Phụ lục 3 của Luận án) và những tập truyện này chưa từng được dịch ở Việt
Nam. Các trích dẫn ý kiến của các nhà khoa học và nguồn tài liệu được thực hiện
nghiêm chỉnh theo đúng quy định chung. Nếu vi phạm, tôi xin hoàn toàn chịu
trách nhiệm.
Tác giả luận án

Kim KiHyun


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI...................9

1.1. Những nghiên cứu về thể loại truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam và Hàn
Quốc .......................................................................................................................9

1.1.1. Những nghiên cứu về thể loại truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam.................9
1.1.2. Những nghiên cứu về thể loại truyện kỳ ảo trung đại Hàn Quốc trong
tương quan so sánh với truyện kỳ ảo Việt Nam...................................................17

1.2. Những nghiên cứu về nhân vật trong thể loại truyện kỳ ảo trung đại Việt
Nam và Hàn Quốc ................................................................................................20
1.2.1. Những nghiên cứu về nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam....20
1.2.2. Những nghiên cứu về nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại Hàn Quốc
trong tương quan so sánh với nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam..23
Chương 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT LIÊN QUAN VÀ CƠ SỞ

HÌNH THÀNH THỂ LOẠI TRUYỆN KỲ ẢO TRUNG ĐẠI VIỆT
NAM VÀ HÀN QUỐC.......................................................................................27
2.1. Một số vấn đề lý thuyết liên quan .................................................................27
2.1.1. Cơ sở lý thuyết chung ................................................................................27

2.1.2. Quan niệm về cái kỳ ảo và thể loại truyện kỳ ảo .......................................30
2.2. Cơ sở hình thành thể loại truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam và Hàn Quốc ...37
2.2.1. Cơ sở lịch sử, xã hội...................................................................................37
2.2.2. Cơ sở văn hóa, văn học ..............................................................................42
Chương 3: ĐẶC ĐIỂM MỘT SỐ KIỂU NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN

KỲ ẢO TRUNG ĐẠI VIỆT NAM VÀ HÀN QUỐC......................................59
3.1. Kiểu nhân vật kỳ ảo.......................................................................................60
3.1.1. Kiểu nhân vật kỳ ảo có mối liên hệ ít/ nhiều với trần thế ..........................62
3.1.2. Kiểu nhân vật kỳ ảo hầu như không liên hệ với trần thế ...........................78
3.2. Kiểu nhân vật đời thường..............................................................................86


3.2.1. Nhân vật đời thường có tiếp xúc với thế giới kỳ ảo...................................88

3.2.2. Nhân vật đời thường không tiếp xúc với thế giới kỳ ảo ..........................100
Chương 4: SỰ THỂ HIỆN CÁC CHIỀU CẠNH VĂN HÓA QUA HÌNH
TƯỢNG NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN KỲ ẢO TRUNG ĐẠI VIỆT

NAM VÀ HÀN QUỐC.....................................................................................106
4.1. Nhân vật và các chiều cạnh văn hóa Phật giáo ...........................................106
4.1.1. Nhân vật và quá trình du nhập Phật giáo, các tông phái và tiểu truyện
các thiền sư .........................................................................................................107
4.1.2. Nhân vật với những đóng góp và ảnh hướng tích cực của các thiền sư/
của Phật giáo đối với quốc gia dân tộc...............................................................111
4.2. Nhân vật và các chiều cạnh văn hóa Lão - Trang .......................................115
4.2.1. Nhân vật và việc đề cao sự rèn luyện, dưỡng sinh, bảo tồn tâm tính,
hướng đến cuộc sống ẩn dật...............................................................................115

4.2.2. Nhân vật mang phép thuật, bùa chú.........................................................120
4.3. Nhân vật và các chiều cạnh văn hóa Nho giáo ...........................................125
4.3.1. Nhân vật và sự đề cao nho sinh, sĩ khí và khoa cử ..................................126
4.3.2. Nhân vật và việc đề cao các đấng minh quân, quan lại có công..............129
4.3.3. Nhân vật và việc đề cao các gương liệt nữ và mẫu người phụ nữ đoan
chính....................................................................................................................135
4.4. Nhân vật và các chiều cạnh văn hóa bản địa Việt - Hàn.............................139
4.4.1. Nhân vật và văn hóa bản địa trong truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam .....140
4.4.2. Nhân vật và văn hóa bản địa trong truyện kỳ ảo trung đại Hàn Quốc.....144
KẾT LUẬN .......................................................................................................147
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN NỘI DUNG ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................151

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................152

DANH MỤC VIẾT TẮT TÊN CÁC TRUYỆN/ TẬP TRUYỆN
TT

Tên đầy đủ

Viết tắt

1

Kim Ngao tân thoại

KNTT

2

Lan Trì kiến văn lục

LTKVL

3

Lĩnh Nam chích quái ngữ lục

4

Tang thương ngẫu lục

TTNL

5

Thánh Tông di thảo

TTDT

6

Thiền uyển tập anh ngữ lục

7

Truyền kỳ mạn lục

TKML

8

Truyền kỳ tân phả

TKTP

9

Việt điện u linh

VĐUL

LNCQNL

TUTANL

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Sự xuất hiện của loại hình nhân vật kỳ ảo trong truyện kỳ ảo trung
đại Việt Nam và Hàn Quốc..........................................................................61

Bảng 3.2. Sự xuất hiện của loại hình nhân vật đời thường trong truyện kỳ ảo
trung đại Việt Nam và Hàn Quốc ................................................................87


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

1.1. Có thể khẳng định rằng, sự hình thành, phát triển cũng như thoái trào
của bất kể một nền văn học nào trên thế giới đều có sự gắn bó mật thiết với các thể
loại. Tư duy về thể loại từ lâu vốn đã trở thành điểm quen thuộc của người sáng tác
cũng như của nhà nghiên cứu, lý luận và phê bình văn học. Lịch sử văn học trung
đại của Việt Nam và Hàn Quốc (ở đây khái niệm Hàn Quốc được chúng tôi sử dụng
để bao hàm cả bán đảo Triều Tiên cũ, khi chưa có sự phân chia thành hai miền như
hiện nay) cũng không nằm ngoài quy luật ấy. Chính vì lẽ đó, đề tài Luận án chuyên
ngành Văn học Việt Nam của chúng tôi: “Nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại
Việt Nam và Hàn Quốc dưới góc nhìn so sánh”
là một sự lựa chọn hướng tiếp cận thể loại văn học
trung đại từ một trong những vấn đề cốt lõi nhất của nó, đó là vấn đề về nhân vật.

1.2. Trong bức tranh thể loại văn học trung đại của Việt Nam và Hàn
Quốc, truyện kỳ ảo giữ một vai trò quan trọng, có nhiều phức tạp song lại dung
chứa ở đó nhiều nội dung tư tưởng cũng như những giá trị, những kinh nghiệm
nghệ thuật đặc sắc. Trong lịch sử văn học trung đại của cả hai quốc gia, thể loại
truyện kỳ ảo manh nha xuất hiện từ rất sớm trong các ghi chép lịch sử, thần tích,

thần phả và cũng rất nhanh chóng, nó phát triển thành một thể loại quan trọng
của loại hình tự sự trung đại. Cũng đồng thời, nhìn vào thể loại truyện kỳ ảo,
chúng ta có thể thấy được ở đó sự hiện diện của những tác giả và tác phẩm đỉnh
cao của cả giai đoạn cũng như của lịch sử văn học Việt - Hàn. Tuy thế, cho đến
hôm nay, việc tìm hiểu, nghiên cứu, duy danh định nghĩa khái niệm thể loại đến
những vấn đề liên quan vẫn còn nhiều điều có thể tiếp tục, nhất là những n ghiên
cứu có yếu tố so sánh như đề tài nghiên cứu này của chúng tôi để tìm ra những
điểm tương đồng và khác biệt trong tư duy thể loại, tư duy về việc xây dựng

1


nhân vật của các nhà truyền kỳ hai nước. Đây cũng là một lý do mang tính cấp
thiết khiến cho chúng tôi quyết tâm theo đuổi nghiên cứu đề tài.

1.3. Xét về mặt nguồn gốc, thể loại truyện kỳ ảo trong văn học trung đại
của hai nước Việt - Hàn đều có chung nguồn gốc ngoại lai (Trung Quốc) song khi
được truyền nhập theo các con đường khác nhau, các tác giả hai nước đã có sự
tiếp thu một cách linh hoạt và sáng tạo, đặc biệt trong đó có sự gắn bó chặt chẽ,
mật thiết với hiện thực lịch sử và các phương diện vẻ đẹp con người dân tộc. Diện
mạo và đặc điểm của thể loại truyện kỳ ảo cũng như việc xây dựng nhân vật trong
thể loại này đã luôn có những thay đổi theo chiều hướng càng ngày càng hoàn
thiện đến đỉnh cao, từ phạm vi, tính chất đến đề tài, chủ đề, cảm hứng tư tưởng,
phương thức xây dựng kết cấu, cốt truyện, tư duy nghệ thuật, nghệ thuật sử dụng
yếu tố kỳ/ ảo và yếu tố thực luôn có sự vận động, biến đổi không ngừng, ở từng
giai đoạn phát triển đến từng tập truyện, thậm chí ở từng tác phẩm của từng tác
giả. Sẽ có nhiều điểm tương đồng trong con đường tiếp thu thể loại, tiếp thu nghệ
thuật xây dựng nhân vật của các nhà viết truyện Việt Nam và Hàn Quốc, song
màu sắc dân tộc, phương thức tư duy, vẻ đẹp của đất nước và con người hai quốc
gia qua thể loại, qua sự phản ánh, xây dựng nhân vật lại có nhiều khác biệt lý thú.

Đây là điều còn bỏ ngỏ đối với giới nghiên cứu thể loại truyện kỳ ảo, nhất là
những nghiên cứu có yếu tố so sánh. Vì vậy, thực hiện đề tài nghiên cứu về nhân
vật trong truyện kỳ ảo Việt Nam và Hàn Quốc, chúng tôi mong muốn có thêm
những đánh giá, nhận định rõ hơn, toàn diện hơn sự khác biệt trong những đóng
góp của nhà văn trung đại hai nước đối với sự phát triển thể loại.

1.4. Xét từ phương thức tư duy nghệ thuật trung đại nói chung, phương
thức tổ chức xây dựng thể loại truyện kỳ ảo nói riêng, việc xây dựng nhân vật là
một trong những vấn đề mang ý nghĩa cốt tử. Nhân vật là vấn đề trung tâm, gắn
với cái nhìn, quan niệm nghệ thuật về con người , dân tộc và sự dung chứa các
yếu tố văn hóa truyền thống Việt Nam, Hàn Quốc . Bởi thế, tìm hiểu nhân vật

2


trong truyện kỳ ảo trung đại Việt - Hàn, đề tài của chúng tôi sẽ từ vấn đề nhân
vật để khảo sát, đánh giá, luận giải một cách thấu đáo các vấn đề trên đây.

1.5. Bản thân là một người Hàn Quốc, tôi rất yêu mến đất nước và con
người Việt Nam. Tôi đã có gần 10 năm sinh sống, học tập và làm việc tại Việt
Nam. Thực hiện đề tài nghiên cứu này, tôi hi vọng được đi sâu tìm hiểu về nền
văn học Việt Nam nói chung, về lịch sử văn học trung đại Việt Nam, đặc biệt là về
thể loại truyện kỳ ảo trung đại nói riêng (từ phương diện nhân vật) trong cái nhìn
so sánh với thể loại này tại Hàn Quốc. Những nghiên cứu của chúng tôi, ở một
phương diện nào đó, như một thông điệp, một chiếc cầu nối cho tình hữu nghị bền
vững giữa hai quốc gia trong lịch sử cũng như trong thời kỳ hội nhập, toàn cầu
hóa hiện nay.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Thực hiện đề tài này, chúng tôi hướng đến việc làm rõ hơn một số vấn đề

lý thuyết về nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại của hai nước Việt - Hàn, từ đó
có những khảo sát, thống kê, phân loại đặc điểm loại hình một số kiểu nhân vật
trong thể loại truyện kỳ ảo trung đại; mối quan hệ giữa nhân vật và sự thể hiện
các yếu tố văn hóa truyền thống Việt - Hàn.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài đặt ra các nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:

(1) Giới thiệu tổng quan các nghiên cứu về thể loại truyện kỳ ảo nói chung
và về nhân vật trong thể loại này nói riêng trong văn học trung đại của hai nước
Việt Nam và Hàn Quốc;

(2) Khảo sát, thống kê, phân loại và mô tả một số kiểu nhân vật trong
truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam và Hàn Quốc;

(3) Phân tích và luận giải những phương diện văn hóa truyền thống Việt
Nam và Hàn Quốc nhìn từ các loại hình nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại.

3


3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án này là nhân vật trong truyện kỳ ảo
trung đại của Việt Nam và Hàn Quốc dưới góc nhìn so sánh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

Trong khuôn khổ của một đề tài luận án tiến sĩ theo quy định, trên cơ sở
giới thuyết về thể loại truyện kỳ ảo trong văn học trung đại Việt Nam và Hàn
Quốc, chúng tôi lựa chọn phạm vi nghiên cứu của luận án là:
* Truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam trong các tập truyện sau đây:

(1) Thiền uyển tập anh ngữ lục (khuyết danh), gồm 21 truyện kỳ ảo (viết
tắt là: TUTANL);

(2) Việt điện u linh tập (Lý Tế Xuyên), gồm 40 truyện kỳ ảo (viết tắt là
VĐUL);

(3) Lĩnh Nam chích quái ngữ lục (Vũ Quỳnh và Kiều Phú), gồm 36 truyện
kỳ ảo (viết tắt là LNCQNL);

(4) Thánh Tông di thảo (tương truyền của Lê Thánh Tông), gồm 15 truyện
kỳ ảo (viết tắt là: TTDT);

(5) Truyền kỳ mạn lục (Nguyễn Dữ), gồm 20 truyện kỳ ảo (viết tắt là
TKML);
(6) Lan Trì kiến văn lục (Vũ Trinh), gồm 38 truyện kỳ ảo (viết tắt là
LTKVL);
(7) Truyền kỳ tân phả (Đoàn Thị Điểm), gồm 04 truyện kỳ ảo (viết tắt là
TKTP);
(8) Tang thương ngẫu lục (Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án ), gồm 41 truyện
(viết tắt là: TTNL);

(9) Thính văn dị lục (khuyết danh), gồm 15 truyện kỳ ảo .
4


Tổng số: 230 truyện kỳ ảo.
* Truyện kỳ ảo trung đại Hàn Quốc trong các tập truyện sau đây:

(1) Tam quốc di sự (Nhất Nhiên), gồm 86 truyện kỳ ảo;

(2) Dung Trai tùng thoại (Thành Hiện), gồm 12 truyện kỳ ảo;
(3) Thù dị truyện (khuyết danh), gồm 27 truyện kỳ ảo;
(4) Kim Ngao tân thoại (Kim Thời Tập), gồm 05 truyện kỳ ảo (viết tắt là:
KNTT);
(5) Xí Trai ký dị (Thân Quang Hán), gồm 04 truyện kỳ ảo;
(6) Tam thuyết ký - hoa sử (khuyết danh) gồm 09 truyện kỳ ảo.
Tổng số: 143 truyện kỳ ảo.
Trên thực tế của bức tranh thể loại truyện kỳ ảo, ở Việt Nam còn có thể kể
đến các truyện trong Tam tổ thực lục (khuyết danh), Nam Ông mộng lục (Hồ
Nguyên Trừng), Công dư tiệp ký (Vũ Phương Đề), Vũ trung tùy bút (Phạm Đình
Hổ), Sơn cư tạp thuật (Đan Sơn biên soạn), Hát Đông thư dị (Nguyễn Thượng
Hiền), Vân nang tiểu sử (Phạm Đình Dục)… song do năng lực cũng như khuôn
khổ của một luận án, chúng tôi không đưa vào đối tượng khảo sát.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành nghiên cứu này, chúng tôi đã sử dụng phối hợp các phương

pháp nghiên cứu chính sau đây:
(1) Phương pháp loại hình học văn học và tiếp cận văn học theo thể loại:

Loại hình học văn học hướng tới việc xác định và chỉ ra những đặc điểm chung
mang tính loại hình trong thể loại nói chung, trong việc xây dựng nhân vật trong
thể loại truyện kỳ ảo trung đại của Việt Nam và Hàn Quốc. Tuy nhiên, để tránh
sơ lược hóa và khiên cưỡng vấn đề, trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu,

chúng tôi luôn dành sự quan tâm thỏa đáng đến tính đặc thù dân tộc cũng như sự
khác biệt trong cá tính sáng tạo của từng tác giả truyện và tập truyện kỳ ảo trung

5

đại của hai nước. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng luôn tuân thủ những định hướng

mang tính phương pháp của việc nghiên cứu thể loại để có những nhìn nhận về
các vấn đề của nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại Việt - Hàn trong đặc trưng,
nguyên tắc tổ chức của thể loại, có sự giao thoa, tiếp nhận kinh nghiệm nghệ thuật
của các thể loại khác, nhất là những giai đoạn đầu của quá trình hình thành và
phát triển. Phương pháp này đã giúp cho chúng tôi, từ những nghiên cứu sâu về
nhân vật mà chỉ ra được những đặc trưng mang tính lịch sử trong sự phát triển của
thể loại truyện kỳ ảo trong văn học trung đại Việt Nam và Hàn Quốc.
(2) Phương pháp tiếp cận văn học từ góc nhìn văn hóa: Văn học là một
thành tố đặc biệt của văn hóa. Phương pháp tiếp cận văn học từ góc nhìn văn hóa
giúp chúng tôi có cái nhìn mang tính liên ngành, đặt văn học trong văn hóa dân

tộc mỗi quốc gia để luận giải các nội dung nghiên cứu. Nhân vật là sự thể hiện
của con người hay mang ý nghĩa con người nói chung và vì thế, qua con người
chúng ta sẽ thấy những đặc điểm phức hợp của văn hóa. Chúng tôi cho rằng, qua
nhân vật trong truyện ngắn trung đại Việt Nam và Hàn Quốc, các nhà văn đã thể
hiện được nhiều phương diện của văn hóa truyền thống.
(3) Phương pháp so sánh văn học: Đây là một phương pháp được sử dụng
nhằm so sánh việc thể hiện các kiểu nhân vật cũng như sự thể hiện các yếu tố văn
hóa truyền thống hai quốc gia qua việc thể hiện nhân vật, cũng như sự khác biệt
trong một số phương thức nghệ thuật xây dựng nhân vật trong thể loại truyện kỳ
ảo trung đại Việt - Hàn. Phương pháp này cũng giúp cho chúng tôi, ở một số nội

dung nhất định, chỉ ra những kế thừa, cách tân trong việc thể hiện nhân vật giữa
các nhà văn theo tiến trình lịch sử phát triển thể loại ở hai đất nước.

Ngoài ra, trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu, chúng tôi cũng sử
dụng kết hợp các thao tác khác như: Pháp phân tích tác phẩm văn học Phương
pháp thống kê - phân loại, Phương pháp cấu trúc - hệ thống…

6


5. Đóng góp mới về khoa học của luận án

5.1. Đề xuất khái niệm truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam và Hàn Quốc với
những tiêu chí để nhận diện tác phẩm trong bức tranh thể loại văn học trung đại
của hai đất nước.
5.2. Khảo sát, thống kê danh mục 373 truyện kỳ ảo trung đại (Việt Nam:
230 truyện; Hàn Quốc: 143 truyện) từ các tập truyện của Việt Nam và Hàn
Quốc, trong đó có 03 tập truyện kỳ ảo của Hàn Quốc chưa được dịch ra tiếng
Việt và giới thiệu ở Việt Nam (tổng số truyện do chúng tôi dịch là 40 truyện,
những tập truyện này do chúng tôi tạm dịch từ bản tiếng Hàn).
5.3. Luận án là công trình khoa học đầu tiên đặt ra và nghiên cứu một
cách hệ thống về nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam và Hàn Quốc
dưới góc nhìn so sánh. Qua đó, các vấn đề quan niệm về thể loại, các kiểu nhân

vật cơ bản, vấn đề nhân vật và sự thể hiện các yếu tố văn hóa truyền thống hai
quốc gia trong truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam và Hàn Quốc đã được luận giải
hệ thống, toàn diện và thỏa đáng.
Ngoài ra, công trình nghiên cứu của chúng tôi hy vọng sẽ là tài liệu tham
khảo hữu ích cho giới nghiên cứu, phê bình văn học, giảng dạy và dịch thuật văn
học trung đại Việt Nam và Hàn Quốc.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

- Ý nghĩa lý luận: Luận giải một cách tương đối thỏa đáng về thể loại
truyện kỳ ảo trung đại cũng như có những khái quát khá đầy đủ về vấn đề xây
dựng nhân vật trong thể loại này, đặc biệt là mối quan hệ giữa việc thể hiện nhân
vật trong truyện kỳ ảo trung đại với việc phản ánh các chiều cạnh văn hóa truyền

thống của hai quốc gia, ít nhiều ở đó là phương thức tư duy văn học của các tác
giả tiêu biểu trong văn học trung đại Việt Nam và Hàn Quốc.
- Ý nghĩa thực tiễn: Từ quan niệm về thể loại truyện kỳ ảo, đề tài nghiên
cứu của luận án đã có những khảo sát, thống kê, phân tích và luận giải tương đối
7


Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full