Giáo án Ngữ văn 9 bài 11: Tổng kết về từ vựng (TT)

TỔNG KẾT VỀ TỪ VỰNG (TT)
(Từ tượng thanh, Tượng hình,Một số phép tu từ, Từ vựng)
A.MỤC TIÊU BÀI HỌC; Giúp học sinh:
Nắm vững hơn và biết vận dụng những kiến thức về từ vựng đã hoọctừ lớp 6 đến lớp 9 (từ
tượng hình, từ tượng thanh, một số phép tu từ từ vựng: so sánh, ẩn dụ, nhân hoá, hoán dụ, nói quá,
nói giản, nói tránh, điệp ngữ, chơi chữ)
B.CHUẨN BỊ:
Giáo viên: Chuẩn bị hợp đồng học tập
Học sinh:chuẩn bị bài theo hợp đồng
C.TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
*Hoạt động 1: Khởi động
1.Tổ chức:
2.Kiểm tra: (kết hợp trong giờ)
3.Bài mới: Giới thiệu bài:
*Hoạt động 2:

Bài mới: Tiến hành dạy theo hợp đồng

I.Từ tượng thanh và từ tượng hình:
1.Khái niệm:
a.Từ tượng thanh: Mô phỏng âm thanh của thiên nhiên
của con người
b.Từ tượng hình: Gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái
của sinh vật
2.Bài tập:
a,Tìm tên những loài vật là từ tượng thanh:
VD: Tu hú, tắc kè, quốc...
b,Tìm các từ tượng hình, phân tích giá trị sử dụng
- Các từ: lốm đốm, lê thê, loáng thoáng, lồ lộ
-> miêu tả đám mây 1 cách cụ thể, sống động
II.Một số phép tu từ, từ vựng:

TaiLieu.VN

Page 1


?Kể tên các phép tu từ từ vựng 1.Khái niệm:
đã học?
a.So sánh: đối chiếu sự việc này, sự vật này, sự vật khác
?THế nào là phép tu từ so có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi
sánh?
cảm cho sự diễn đạt
? Ẩn dụ là gì?

?Nhân hoá là gì?

Thế nào là BPTT hoán dụ?

b.Ẩn dụ: Là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự
vật ,hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm
tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
c.Nhân hoá: Gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật...bằng
những từ ngữ vốn trước dùng để gọi hoặc tả con người,
làm cho thế giới loài vật, cây cối trở nên gần gũi với con
người
d.Hoán dụ: Gọi tên sự vật, hiện tượng khái niệm bằng
tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan
hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm

Nói quá là gì?

e,Nói quá: là biÖn ph¸p tu tõ phóng đại mức độ, quy
mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để gây
ấn tượng mạnh, tăng sức biểu cảm

Thế nào là nói giản, nói tránh?

g,Nói giảm, nói tránh: Là biÖn ph¸p tu tõ dùng cách
diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau
buồn, ghê sợ nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự

Điệp ngữ là gì?

Thế nào là chơi chữ?

h,Điệp ngữ: Là biện pháp lặp lại từ ngữ (hoặc một câu)
để làm nổi bật ý gây cảm xúc mạnh. Cách lặp lại gọi là
phép điệp ngữ, từ ngữ lặp lại gọi là điệp ngữ
i,Chơi chữ: lợi dụng đặc sắc về âm, nghĩa của từ ngữ để
tạo sắc thái dí dỏm, hài hước...làm câu văn hấp dẫn thú
vị hơn
2.Bài tập:

HD H/s làm BT
- Trình bày miệng trước lớp.

*Phân tích nét nghÖ thuËt độc đáo của những câu thơ
sau:
a,hoa, cánh -> Thúy Kiều và cuộc đời của nàng
cây, lá -> gia đình của Thuý Kiều (Kiều bán mình để
cứu gia đình)

=> Phép ẩn dụ tu từ
b,So sánh: tiếng đàn của Thuý Kiều với tiếng hạc, tiếng
suối, tiếng gió thoảng, tiếng trời đổ mưa

TaiLieu.VN

Page 2


c,Phép nói quá: Sắc đẹp và tài năng của Thuý Kiều
d,Phép nói quá: Gác quan Âm nơi Thuý Kiều bị Hoạn
Thư bắt ra chép kinh rất gần với phòng đọc của Thúc
Sinh. Tuy cùng ở trong khu vườn nhà Hoạn Thư, gần
nhau từng gang tấc nhưng giờ đây 2 người đã cách trở
gấp mười quan san -> tả sự xa cách giữa thân phận cảnh
ngộ của Thuý Kiều và Thúc Sinh
e,Phép chơi chữ: Tài - Tai
-> Thân phận người phụ nữ trong x· héi cũ
* Phân tích nét NT đặc sắc của những đoạn thơ sau:
a,Phép điệp ngữ + từ đa nghĩa => thể hiện tình cảm
của mình: mạnh mẽ và kín đáo
b.Nói quá: Sự lớn mạnh của nghĩa quân Lam Sơn
c.Phép so sánh: miªu t¶ sắc nét và sinh động âm thanh
của tiếng suối và cảnh rừng dưới đêm trăng
d.Nhân hoá: thiªn nhiªn trong bài (ánh trăng): có hồn
gắn bó với con người
e.Phép ẩn dụ: Em bé - mặt trời 2
-> gắn bó của đứa con với người mẹ, đó là nguồn sống,
nguồn nuôi sống niềm tin của mẹ với ngày mai.
*Hoạt động 3: Luyện tập

Hướng dẫn H/s làm bài tập.

Bài tập bổ sung:
Bài tập 1: Phân tích giá trị biểu cảm trong những câu
thơ:
Đoạn trường thay lúc phân kì,
Vó câu khấp khểnh, bánh xe gập ghềnh
-> 2 từ gợi hình gợi lên sự không bằng phẳng của con
đường, câu thơ chia làm 2 vế, mỗi vế có một từ tượng
hình gợi lên những chông gai trắc trở trên đường đi, dự
báo một tương lai không tốt lành và cũng là nhịp thổn
thức của lòng người trong hoàn cảnh éo le (Thuý Kiều
cùng Thúc Sinh rời khỏi nhà sau khi làm lễ cưới hỏi)
Bài tập 2: Viết một đoạn văn với nội dung tự chọn có sử
dụng một số phép tu từ từ vựng đã học.

TaiLieu.VN

Page 3


*Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò

- GV củng cố

- Hệ thống bài

- Hướng dẫn H/s về nhà

- Ôn lại nội dung bài

- Soạn "Khúc hát ru..."

TaiLieu.VN

Page 4