Giáo án Ngữ văn 9 bài 12: Tổng kết từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

TỔNG KẾT TỪ VỰNG
(Luyện tập tổng hợp)
I. Mục tiêu
- Vận dụng kiến thức về từ vựng đã học để phân tích những hiện tượng ngôn ngữ trong thực tiễn
giao tiếp và trong văn chương
*Trọng tâm kiến thức kĩ năng.
1. Kiến thức
- Biết hệ thống các kiến thức về nghĩa của từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, trường từ vựng, từ
tượng thanh, từ tượng hình, các biện pháp tu từ từ vựng
- Hiểu tác dụng của việc sử dụng các phép tu từ trong các văn bản nghệ thuật
- Phân tích tác dụng của việc sử dụng các phép tu từ trong các văn bản nghệ thuật
2. Kĩ năng
- Biết được các từ vựng, các biện pháp tu từ từ vựng trong văn bản
- Nhận diện được các từ vựng, các biện pháp tu từ từ vựng trong văn bản
- Phân tích tác dụng của việc lựa chọn, sử dụng từ ngữ và biện pháp tu từ trong văn bản
II. Các kĩ năng sống được giáo dục trong bài
- Giao tiếp
- Ra quyết định
III. Đồ dùng dạy học
1.GV: Bảng phụ
2. HS: Chuẩn bị và trả lời các y/c SGK.
IV. Phương pháp
- Thực hành, động não
V. Các bước lên lớp
1. Ổn định tổ chức : (1’)
2. Kiểm tra bài cũ : (3’)
H. Liệt kê 1 số BPTT từ vựng ?
TL: So sánh ,ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ......
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học
TaiLieu.VN

Page 1


HĐ của thầy và Trò
HĐ1. Khởi động.

T.g

Nội dung chính

1’

Chúng ta đã được học rất nhiều về nghĩa
của từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa,
trường từ vựng, từ tượng thanh, từ tượng
hình, các biện pháp tu từ từ vựng. Vậy
để nắm chắc hơn về từ vựng tiếng việt
chúng ta cùng tìm hiểu bài hôm nay
HĐ2. HDHS tổng kết
- Yêu cầu HS đọc và nêu y/c bài tập 1
H. Gật đầu hay gật gù thể hiện thích hợp
hơn ý nghĩa cần biểu đạt ? Vì sao ?

38’

I. Nội dung tổng kết
Bài tập 1. So sánh 2 dị bản

- Gật đầu: Cúi đầu xuống rồi ngẩng lên
ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng

ý.
- Gật gù: Gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị
thái độ đồng tình, tán thưởng.

- GV yêu cầu HS đọc nêu y/c bài tập 2.

- Từ gật gù thể hiện thích hợp hơn ý
nghĩa biểu đạt: Tuy món ăn rất đạm
bạc nhưng đôi vợ chồng nghèo ăn
rất ngon miệng vì họ biết chia sẻ
những niềm vui đơn sơ trong cuộc
sống.
Bài tập 2: Nhận xét

H. Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của
người vợ trong truyện cười ?
- HS làm bài tập
- GV gọi nhận xét và kl (Khắc sâu lí
thuyết)

- GV yêu cầu HS đọc đoạn thơ.
H. Trong các từ vai, miệng, chân, tay,
đầu từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ
TaiLieu.VN

- Người vợ không hiểu nghĩa của
cách nói “chỉ có một chân sút”.
Cách nói này có nghĩa là cả đội
bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn
thôi.

Bài tập 3. Đọc đoạn thơ
- Nghĩa gốc: Miệng, chân, tay.
Page 2


nào được dùng theo nghĩa chuyển ?
- GV: Khắc sâu về nghĩa của từ (nghĩa
gốc và nghĩa chuyển)

- HS đọc bài thơ của Vũ Quần Phương.
H. Vận dụng kiến thức đã học về trường
từ vựng để phân tích cái hay trong cách
dùng từ trong bài thơ ?
- Hoạt động nhóm (5 phút )
- HS trình bày
- GV cho các nhóm nhận xét và chốt

- Nghĩa chuyển: - vai (hoán dụ), đầu
( ẩn dụ )

Bài tập: Phân tích cái hay trong bài
thơ

- Các từ: (áo) đỏ, (cây) xanh, (ánh)
hồng lửa, cháy, tro tạo thành 2
trường từ vựng:
+ Nhóm từ: đỏ, xanh, hồng nằm
cùng trường nghĩa “mầu sắc”
+ Nhóm từ: lửa, cháy, tro nằm cùng
trường nghĩa các sự vật, hiện tượng

có liên quan đến lửa.
- Hai trường này lại cộng hưởng với
nhau về ý nghĩa để tạo nên 1 hình
tượng về “Chiếc áo đỏ” bao trùm
không gian và thời gian !
Bài tập: Đọc đoạn trích:

- HS đọc đoạn trích.

- Các sự vật, hiện tượng trong đoạn
văn được đặt tên theo cách:

H. Các sự vật và hiện tượng trên được
đặt tên theo cách nào ?

+ Dùng từ ngữ có sẵn với nội dung
mới: rạch, rạch Mái Giầm
+ Dựa vào đặc điểm của sự vật,
hiện tượng được gọi tên: kênh, kênh
Bọ Mắt.
- 1 số tên gọi theo cách trên: con
bạc má, rắn dọc dưa, khỉ mặt ngựa,
gấu chó, cà tím, ớt chỉ thiên, cây
xương rồng, chè móc câu ...
Bài tập 6:
- Truyện cười phê phán sự vô lí của

TaiLieu.VN

Page 3

- GV Yêu cầu học sinh đọc truyện cười
trong bài tập 6 và nêu yêu cầu.
H. Hãy tìm chi tiết gây cười. Qua đó, em
thấy truyện cười phê phán điều gì?

thói sính dùng từ nước ngoài của
một số người. Trong trường hợp
này còn phê phán cả sự ngu dốt của
nhân vật ông bố (bác sĩ tiếng Pháp
còn gọi là đốc tờ)

H. Hãy tìm 5 VD về những sự vật, hiện
tượng được gọi tên theo cách dựa vào
đặc điểm riêng biệt của chúng ?

4. Củng cố: (1’)
H: Qua tiết học giúp em nắm được kiến thức gì ?
- Biết vận dụng kiến thức từ vựng đã học để phân tích hiện tượng ngôn ngữ.
5. HD HS học bài: (1’)
- Học bài và nắm vững kiến thức cơ bản về từ vựng.
- Chuẩn bị tiết : Ôn tập tiếng việt.

TaiLieu.VN

Page 4