Giáo án Ngữ văn 9 bài 1: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT
TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
A. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh:
- Hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh,
làm cho văn bản thuyết minh sinh động, hấp dẫn.
- Biết cách sử dụng một số biện pháp nghệ thuật vào văn bản thuyết minh.
B. Chuẩn bị:
- Giáo viên: câu hỏi , giâýAo
- Học sinh: trả lời câu hỏi
C. Tiến trình bài giảng:
* Hoạt động 1: Khởi động:
1-Tổ chức:
2-Kiểm tra:
- Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong giờ.
- Kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh.
3-Bài mới: Giới thiệu bài:
Ở lớp 8, các em đã được học và vận dụng văn bản thuyết minh, giờ học này
chúng ta tiếp tục tìm hiểu và vận dụng kiểu văn bản này ở một yêu cầu cao hơn, đó
là: Để văn bản thuyết minh sinh động, hấp dẫn và bớt khô khan thì cần sử dụng một
số biện pháp nghệ thuật.
* Hoạt động 2: Bài học:
1- Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu:

2- Kết luận:

? Nhắc lại khái niệm văn bản thuyết minh?

Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp

Kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh

nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.

vực đời sống nhằm cung cấp tri thức (Kiến

a-Ôn tập văn bản thuyết minh.

thức) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân,…
của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên,
xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu,
giải thích.
TaiLieu.VN

Page 1


? Đặc điểm chủ yếu của văn bản thuyết minh?
Cung cấp tri thức (Kiến thức) song đòi hỏi
phải khách quan, xác thực và hữu ích cho
con người.
? Trong văn bản thuyết minh, người ta thường
dùng những phương pháp thuyết minh nào?
 Các phương pháp: Nêu định nghĩa, giải
thích, phương pháp liệt kê, nêu ví dụ, dùng số
liệu, so sánh, phân tích, phân loại,…
* Ví dụ: Văn bản “Hạ Long-Đá và Nước”(SGK12,13)
- Hai học sinh đọc văn bản.
? Xác định đối tượng thuyết minh?

b-Viết văn bản thuyết minh có sử

Vịnh Hạ Long.

dụng một số biện pháp nghệ thuật:

?Bài văn thuyết minh đặc điểm gì của đối tượng? - Muốn cho văn bản thuyết minh được
Sự kỳ lạ vô tận của Hạ Long do đá và nước sinh động, hấp dẫn, người ta vận dụng
tạo nên. Đó chính là vẻ đẹp hấp dẫn kỳ diệu

thêm một số biện pháp nghệ thuật như

của Hạ Long.

kể chuyện, tự thuật, nhân hoá hoặc

? Văn bản có cung cấp được tri thức khách

các hình thức vè, diễn ca (Trình bày

quan về đối tượng không?

bằng văn vần).

Văn bản cung cấp tri thức khách quan về

- Các biện pháp nghệ thuật cần sử

đối tượng đó là sự kỳ là của Hạ Long là vô tận.

dụng thích hợp, góp phần làm nổi bật

? Đặc điểm này có dễ dàng thuyết minh bằng đặc điểm của đối tượng thuyết minh
và gây hứng thú cho người đọc.
cách đo đếm, liệt kê không? Vì sao?
Không thể thuyết minh được đặc điểm này
một cách dễ dàng bằng cách đo đếm, liệt kê
được vì đối tượng thuyết minh rất trừu tượng.
? Trong văn bản này, tác giả đã sử dụng phương
pháp thuyết minh nào là chủ yếu?
 Phương pháp liệt kê, giải thích.
TaiLieu.VN

Page 2


? Với các phương pháp thuyết minh này đã
nêu ra được sự kỳ lạ của Hạ Long chưa? Tác
giả hiểu sự kỳ lạ ở đây là gì? (Thể hiện qua
câu văn nào?).
+ Với các phương pháp thuyết minh trên
chưa thể nêu ra được sự kỳ lạ của Hạ Long.
+ Tác giả hiểu sự kỳ lạ của Hạ Long là:
“Chính nước làm cho đá sống dậy… hồn”.
? Để làm rõ “Sự kỳ lạ của Hạ Long là vô tận”
một cách sinh động, hấp dẫn, tác giả còn vận
dụng biện pháp nghệ thuật nào? Thể hiện cụ
thể ra sao?
 Sử dụng các biện pháp nghệ thuật:
+ “Chính nước làm cho đá sống dậy… tâm hồn”.
+ “Nước tạo nên sự di chuyển. Và di chuyển
theo mọi cách” tạo nên sự thú vị của cảnh sắc.

+ Tuỳ theo góc độ và tốc độ di chuyển của du
khách, tuỳ theo cả hướng ánh sáng dọi vào
các đảo đá, mà thiên nhiên tạo nên thế giới
sống động, biến hoá đến lạ lùng: Biến chúng
từ những vật vô tri thành vật sống động có hồn.
=> Tác giả sử dụng biện pháp tưởng tượng và
liên tưởng, tưởng tượng những cuộc dạo chơi
với các khả năng dạo chơi (Tám chữ “Có thể”),
khơi gợi những cảm giác có thể có (Thể hiện
qua các từ: Đột nhiên, bỗng, bỗng nhiên, hoá
thân), dùng phép nhiên hoá.
- Giới thiệu Vịnh Hạ Long không chỉ là đá và
nước mà còn là một thế giới sống có hồn.
? Như vậy, tác giả đã trình bày được sự kỳ lạ
TaiLieu.VN

Page 3


của Hạ Long chưa? Nhờ biện pháp gì?
? Qua văn bản trên hãy cho biết khi viết văn
bản thuyết minh cần lưu ý điều gì để văn bản
được sinh động, hấp dẫn?
- Hai học sinh đọc ghi nhớ.
* Ghi nhớ (SGK13).

*Hoạt động 3:

Luyện tập:

- Hai học sinh đọc văn bản.

1-Bài tập 1: (SGK14).

? Văn bản này có tính chất thuyết

- Văn bản này có tính chất thuyết minh rất rõ ở

minh không? Tính chất thuyết

việc giới thiệu loài ruồi (Những tri thức khách

minh ấy thể hiện ở những điểm nào?

quan về loài ruồi):
+ Những tính chất chung về họ, giống, loài.
+ Các tập tính sinh sống, sinh đẻ, đặc điểm cơ thể.
Cung cấp các kiến thức đáng tin cậy: Từ đó
thức tỉnh ý thức giữ gìn vệ sinh, phòng bệnh, ý
thức diệt ruồi.

? Những phương pháp thuyết minh

- Phương pháp thuyết minh được sử dụng:

nào đã được sử dụng?

+ Nêu định nghĩa.
+ Phân loại.
+ Số liệu.

+ Liệt kê.

? Bài thuyết minh này có nét gì

- Một số nét đặc biệt của bài thuyết minh này:

đặc biệt?

+ Về hình thức: Giống như văn bản tường thuật
một phiên toà.
+ Về cấu trúc: Giống như biên bản 1 cuộc tranh
luận về mặt pháp lý.
+ Về nội dung: Giống như một câu chuyện kể
về loài ruồi.

TaiLieu.VN

Page 4


? Tác giả đã sử dụng biện pháp

- Các biện pháp nghệ thuật: Nhân hoá, có tình

nghệ thuật nào?

tiết, miêu tả,…

? Biện pháp nghệ thuật ở đây có

- Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật:

tác dụng gì?

+ Làm cho văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn,
thú vị.
+ Các biện pháp nghệ thuật này gây hứng thú
cho bạn đọc nhỏ tuổi, vừa là truyện vui, vừa học
thêm tri thức.

- Một học sinh đọc yêu cầu của

2-Bài tập 2: Nhận xét về biện pháp nghệ thuật

bài tập.

được sử dụng để thuyết minh.

- Giáo viên gợi ýHọc sinh làm

- Nói về tập tính của chim én.

bài tập.

- Biện pháp nghệ thuật: Lấy ngộ nhận hồi nhỏ
làm đầu mối câu chuyện.
* Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò.

- Giáo viên hệ thống lại bài: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong khi viết văn
bản thuyết minh để làm cho văn bản này thêm sinh động, hấp dẫn.

- Học sinh về nhà: + Học bài.
+ Làm bài tập 3, 4 (SBT6, 7).
- Chuẩn bị bài: “Luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản
thuyết minh”.

TaiLieu.VN

Page 5