Giáo án Ngữ văn 9 bài 1: Các phương châm hội thoại

CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
I -Mục tiêu bài học:
1-Kiến thức:
-Củng cố kiến thức đã học về hội thoại ở lớp 8, nắm được các phương châm hội thoại ở lớp
9.
2-Kĩ năng:
-Tích hợp với văn bản “Phong cách HCM” và vận dụng những phương châm hội thoại trong
giao tiếp.
3- Thái độ:
-Giáo dục ý thức sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp, viết văn cho HS
II -Phương tiện thực hiện:
-Thầy: giáo án, bảng phụ, SGK, TLTK
-Trò: vở, SGK, sách tham khảo.
III-Cách thức tiến hành:
- Nêu vấn đề, phân tích.
-Thảo luận nhóm, đàm thoại, tổng hợp.
IV- Tiến trình bài dạy:
A- Tổ chức: - sĩ số:
- vắng:
B- Kiểm tra: đồ dùng hs, SGK.
C- Bài mới:

1

2
I-Phương châm về lượng.
1-Bài tập:

-GV treo bảng phụ.

* bài tập1:SGK-8

- Gọi HS đọc đoạn đối thoại (trang 8)
(bảng phụ)
? Câu trả lời của Ba có làm cho An thoả mãn
không? vì sao ?
TaiLieu.VN

Page 1


+Câu trả lời của Ba không làm cho An thoả mãn. -Câu trả lời không thoả mãn vì
Vì nó còn thiếu về mặt nghĩa.An muốn biết Ba chưa rõ nghĩa
học bơi ở địa điểm cụ thể nào đó chứ không phải
An hỏi Ba bơi là gì?
?Vậy cần trả lời như thế nào cho đúng?
+Trả lời bơi ở địa điểm nào mới phù hợp câu hỏi
-Cần trả lời đúng: địa điểm bơi.
của An.
?Từ bài tập 1 rút ra cho em bài học gì?
+khi giao tiếp không nên nói ít hơn những gì mà =>khi nói, câu nói phải có nội
dung đúng với yêu cầu của giao
giao tiếp đòi hỏi.
tiếp.Không nói ít hơn những gì mà
giao tiếp đòi hỏi.
* Bài tập 2(trang 9)
“Lợn cưới, áo mới”
- GV gọi hs đọc bài 2
?Vì sao truyện này lại gây cười?
+Vì các nhân vật trong truyện nói nhiều hơn +truyện gây cười vì các nhân vật
những gì cần nói.

nói thừa những điều cần nói.
?vậy phải nói như thế nào để người nghe biết
được điều cần hỏi,cần trả lời?
+Lẽ ra chỉ cần hỏi: bác có thấy con lợn nào chạy
qua đây không? và chỉ cần trả lời “từ nãy đến +Câu hỏi thừa từ cưới
giờ tôi chẳng thấy có con lợn nào chạy qua đây +Câu đáp thừa cụm từ “từ lúc tôi
cả”.
mặc cái áo mới này”
?Vậy cần phải tuân thủ yêu cầu gì khi giao tiếp?
+Khi giao tiếp, không nên nói những gì nhiều 2- Kết luận:
hơn điều cần nói.
khi giao tiếp cần nói cho có nội
?Từ 2 bài tập trên, em rút ra kết luận gì khi giao dung, nội dung của lời nói phải đáp
tiếp.
ứng đúng yêu cầu cuộc giao
tiếp,không
thiếu,
không
thừa(phương châm về lượng)
II- Phương châm về chất.
-HS đọc lại “Quả bí khổng lồ”
?Truyện phê phán điều gì?
TaiLieu.VN

1.Bài tập
*Bài 1(trang 9)
“Quả bí khổng lồ”
Page 2

+Phê phán thói xấu khoác lác,nói những điều mà +Phê phán thói khoác lác.
chính mình cũng không tin là có thật.
?Như vậy, trong giao tiếp có điều gì cần tránh?
+Tránh nói những điều mà bản thân mình cũng
không tin là có thật.

=>Trong giao tiếp,không nên nói
mà mình không tin là đúng sự thật
?Nếu không biết 1 tuần nữa lớp sẽ tổ chức cắm *Bài tập 2(mở rộng)
trại thì em có thông báo điều đó không: “ Tuần
sau lớp sẽ tổ chức cắm trại”với các bạn cùng lớp
không?
+Không nên khẳng định điều đó khi em chưa
biết chắc chắn.
+Nếu không biết chắc chắn thì
?Nếu không biết “vì sao bạn mình nghỉ học”thì không nên thông báo hoặc khẳng
em có trả lời với thầy cô là bạn ấy nghỉ học vì định điều đó với các bạn.
ốm không?
+Không.Vì ta chưa có bằng chứng về bạn nghỉ
học.
? Hãy so sánh điểm khác nhau của 2 bài tập
trên?
+Bài1: không nên nói những điều gì trái với điều
ta nghĩ, ta không tin.
+Bài2: không nói những gì mà không có cơ sở
xác định.
+Nếu tình huống giao tiếp ở bài 2 không nên nói
như vậy thì còn cách nói nào khác?
+ Ta nên nói:(hình như) bạn ấy ốm(em nghĩ là)
bạn ấy ốm.

? Từ 2 bài tập trên, em rút ra bài tập gì trong
giao tiếp?
+HS đọc ghi nhớ SGK/10
2-Kết luận: trong giao tiếp, đừng
nói những điều mình không tin là
đúng hay không có bằng chứng xác
thực(phương châm về chất)
TaiLieu.VN

Page 3


-GV gọi HS đọc bài 1.

III-Luyện tập

?Phân tích lỗi trong các câu sau xem chúng mắc 1-Bài 1:SGK/10
lỗi gì?
Vận dụng về lượng để phân tích lỗi
+Mỗi câu mắc 1 loại lỗi: sử dụng từ ngữ trùng ở các câu sau:
lặp, thêm từ ngữ mà không thêm một nội dung +Câu a: thừa cụm từ như vậy là vì
nào.
từ “gia súc”đã hàm chứa nghĩa là
*Câu a thừa:nuôi ở nhà

thú nuôi trong nhà.

*Câu b thừa có 2 cánh
?Điền từ thích hợp

+Câu b:thừa là vì loài chim nào
chẳng có 2 cách

+VD : a-.....nói có sách,mách có chứng

2-Bài2:SGK/10
Chọn từ điền vào chỗ trống.
a-........nói có sách, mách có chứng.
b-.......nói dối
c-........nói mò
d-.......nói nhăng nói cuội

?Các từ ngữ mới điền thuộc phương châm hội e-........nói trạng
thoại nào?
=> các từ trên thuộc phương châm
về chất.
+Về chất
-HS đọc bài 3 SGK/11
?Truyện cười đã không tuân thủ phương châm 3- Bài3:Truyện cười
hội thoại nào?
“Có nuôi được không”
+Lượng.vì hỏi một điều rất thừa.Nếu không nuôi =>Không tuân thủ phương châm
thì làm sao có anh ta.
về lượng
-HS đọc bài 4: thảo luận nhóm

4-Bài 4:

+Nhóm 1,2 câu a

a-Đôi khi người nói phải dùng cách
diễn đạt: như tôi đã biết...

+Nhóm3,4 câu b
+Gọi đại diện các nhóm trình bày
+Gọi các em nhận xét
=>GV chốt lại

TaiLieu.VN

vì: trong tình huống bắt buộc người
phải đưa ra một thông tin nhưng
chưa có bằng chứng chắc
.Vậy,dùng những cách nói trên
nhằm báo cho người nghe biết là
tính xác thực của nhận định về
Page 4


thông tin là chưa được kiểm chứng.
b-Trong giao tiếp, để đảm bảo
phương châm về lượng, người nói
phải dùng cách nói trên nhằm báo
cho người nghe việc nhắc lại NDđã
cũ là do chủ ý của người nói.
5-Bài 5: giải nghĩa
- Ăn đơm nói đặt
?HS đọc bài 5.Giải nghĩa

-Ăn ốc nói mò

+Ăn đơm nói đặt: vu khống đặt điều cho người -Ăn không nói có
khác
-Cãi cối cãi chày
+Ăn ốc nói mò:nói không có căn cứ
+Ăn không nói có:vu khống bịa đặt
+Ăái cối cãi chày:cố tranh cãi không có lí do
+Khua môi múa mép:nói năng ba hoa,khoác
lác,phô trương
+Nói dơi nói chuột:nói lăng nhăng linh tinh,
=>Tất cả những thành ngữ này đều
không xác thực
chỉ cách nói, nội dung nói không
+Hứa hươu hứa vượn:hứa để được lòng rồi tuân thủ phương về chất.Các thành
không thực hiện.
ngữ này chỉ những điều tối kị trong
giao tiếp học sinh cần tránh.

D -Củng cố:
- Gọi HS đọc ghi nhớ SGK/11
- Khi giao tiếp chúng ta cần tránh điều gì?
+Nói không có chứng, không có cơ sở, ăn không nói có, nói lời không được kiểm chứng
?Đặt câu cho mỗi thành ngữ ở bài tập 5
E -Hướng dẫn học bài
- Làm bài tập trắc nghiệm
- Ôn lại những kiểu bài TM
- Các phương pháp TM
TaiLieu.VN

Page 5

- Đặc điểm chủ yếu của văn bản TM
- Đọc trước các phương pháp hội thoại tiếp theo/36

TaiLieu.VN

Page 6