Giáo án Ngữ văn 9 bài 24: Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ

CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ
A-MỤC TIÊU BÀI HỌC. Giúp HS:
- Biết cách viết bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho đúng với các yêu cầu đã học ở tiết
trước.
- Rèn luyện kỹ năng thực hiện các bước khi làm bài NL về một đoạn thơ, bài thơ, cách tổ chức
triển khai các luận điểm.
B-CHUẨN BỊ.
- GV: Bảng phụ hoặc đèn chiếu.
- HS: Đọc và soạn bài theo hướng dẫn.
C-TIẾN TRÌNH BÀI HỌC.
*Hoạt động 1: Khởi động.
1-Tổ chức:
2-Kiểm tra: -Thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. Bài nghị luận về một đoạn thơ, bài
thơ phải đảm bảo những yêu cầu gì?
3-Bài mới: Giới thiệu bài:
Giờ học trước, các em đã tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ , bài thơ , các yêu cầu với
bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ . Giờ học này chúng ta cùng tìm hiểu cách làm cụ thể.
*Hoạt động 2:

Bài học

1-Ngữ liệu và phân tích ngữ liệu.

2-Kết luận:

*Ngữ liệu 1 (SGK-79, 80): 8 đề bài.

a-Đề bài văn nghị luận về một đoạn
thơ, bài thơ.

( GV dùng bảng phụ hoặc đèn chiếu)
2 HS đọc.
? Các đề bài trên được cấu tạo như thế nào.

-Nêu yêu cầu nghị luận về một đoạn thơ
bài thơ.

- Cấu tạo đề:
-> Một số đề không kèm theo lệnh cụ thể: đề 4,
+ Đề có kèm theo lệnh.
đề 7.
- Một số đề có chứa từ ngữ phân tích, cảm + Đề không kèm theo lệnh.
nhận, cẩm nhận và suy nghĩ đó là những lệnh
(chỉ định) cụ thể.
? Các từ như trong đề bài phân tích, cảm nhận ,
cảm nhận và suy nghĩ biểu thị những yêu cầu
gì đối với bài làm.
-> - Từ phân tích: yêu cầu nghiêng về phương
TaiLieu.VN

Page 1


pháp.
- Từ cảm nhận : yêu cầu nghị luận trên cơ
sở cảm thụ của người viết.
-Từ suy nghĩ : yêu cầu nghị luận nhấn mạnh
tới nhận định, phân tích của người làm bài.
? Với các đề không có lệnh, ta phải làm công
việc gì.

->Với đề bài không có lệnh, người viết bày tỏ ý
kiến của mình về vấn đề được nêu ra trong bài.
? Qua việc phân tích các đề bài ở trên, em rút
ra nhận xét gì về đề bài nghị luận về một đoạn
thơ, bài thơ.
*Ngữ liệu 2: (SGK-80,81)

b-Cách làm bài văn nghị luận về một
đoạn thơ, bài thơ.

Đề bài : phân tích tình yêu quê hương trong bài
*Các bước làm bài nghị luận về một
thơ “Quê hương” của Tế Hanh.
đoạn thơ, bài thơ.
? Để thực hiện yêu cầu của đề bài, ta phải tiến
-Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý:
hành những bước nào, nhiệm vụ cụ thể của
+Tìm hiểu đề: đọc kỹ đề, xác định yêu
từng bước.
cầu dựa vào những từ ngữ then chốt.
-> Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý.
+Tìm ý dựa vào yêu cầu của đề để đặt
? Xác định yêu cầu của đề( vấn đề nghị luận ,
ra những câu hỏi tìm ý.
phương pháp nghị luận, các tư liệu cần sử dụng
-Bước 2: Lập dàn bài.
để làm bài)
+Mở bài: Giới thiệu đoạn thơ, bài
->Tìm hiểu đề:
thơ và bước đầu nêu nhận xét, đánh giá

- Vấn đề nghị luận: Những biểu hiện của tình
của mình.
yêu quê hương.
+Thân bài: Lần lượt trình bày những
- Phương pháp nghị luận: phân tích.
suy nghĩ, đánh giá về nội dung và nghệ
- Tư liệu cần sử dụng: bài thơ “Quê hương” thuật của đoạn thơ , bài thơ.
của Tế Hanh, các bài thơ, tài liệu tham khảo về
+Kết bài: Khái quát giá trị ý nghĩa
quê hương, đất nước.
của đoạn thơ, bài thơ.
? Dựa vào các câu hỏi gợi ý trong SGK, hãy
-Bước 3: Viết bài.
tìm ý cho đề văn.
-Bước 4: Đọc lại bài viết và sửa lỗi.
->Tìm ý:
- Nội dung: + khi xa quê, nhà thơ luôn nhớ về
quê hương.
+ Nỗi nhớ quê hương thể hiện qua các
TaiLieu.VN

Page 2


tâm trạng, hình ảnh màu sắc, mùi vị...
- Nghệ thuật: cách miêu tả chọn lọc hình ảnh,
ngôn ngữ, cấu trúc, nhịp điệu, tiết tấu.
- Qua đây em hãy cho biết những thao tác cần
có khi tiến hành tìm hiểu đề và tìm ý.
? Hãy lập dàn bài cho đề văn trên.

-> Bước 2: Lập dàn bài (SGK-81)
2 HS đọc.
? Từ dàn bài mẫu, hãy rút ra những nội dung
cần trình bày khi lập dàn bài cho bài nghị luận
về 1 đoạn thơ, bài thơ nói chung.(Dàn bài gồm
mấy phần: phần Mở bài, phần Thân bài, phần
Kết bài cần trình bày những nội dung gì?).
? Sau khi đã lập dàn bài, để có 1 bài văn hoàn
chỉnh ta cần tiến hành những bước nào, nội
dung cụ thể của từng bước.
->Bước3: Viết bài (SGK)

* Cách tổ chức và triển khai luận điểm:

->Bước 4:Đọc lại bài viết và sửa chữa (SGK)

Bài Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
cần nêu lên được các nhận xét, đánh giá
*Ngữ liệu 3 (SGK- 81đến 83)
và sự cảm thụ riêng của người viết.
Văn bản : “Quê hương trong tình thương, nỗi
Những nhận xét, đánh giá ấy phải gắn
nhớ”.
với sự phân tích, bình giá ngôn từ, hình
2 HS đọc.
ảnh, giọng điệu, nội dung cảm xúc,...
? Tìm bố cục của văn bản trên, nhận xét về bố của tác phẩm.
cục đó.
-> Bố cục: 3 phần.
+ Mở bài: Từ đầu đến “ khởi đầu rực rỡ”.

+ Thân bài: Từ “Nhà thơ” đến “thành thực của
Tế Hanh”.
+ Kết bài: Còn lại.
-> Bố cục mạch lạc, chặt chẽ.
? Trong phần thân bài, người viết đã trình bày
những nhận xét gì về tình yêu quê hương trong
bài thơ.
-> Những nhận xét chính:
TaiLieu.VN

Page 3


Nhà thơ đã viết “Quê hương” bằng tất cả tình
yêu tha thiết, trong sáng đầy thơ mộng của
mình:
- Những hình ảnh đẹp như mơ, đầy sức mạnh
khi ra khơi.
- Cảnh trở về tấp nập, no đủ.
- Hình ảnh người dân chài giữa đất trời lộng
gió với vị nồng mặn của biển khơi.
- Hình ảnh, ngôn từ của bài thơ giàu sức gợi
cảm, thể hiện 1 tâm hồn phong phú, rung động
tinh tế.
? Những suy nghĩ, ý kiến ấy được dẫn dắt,
khẳng định bằng cách nào, được liên kết với
phần Mở bài , Kết bài ra sao.
-> + Những suy nghĩ, ý kiến luôn được gắn
cùng sự phân tích, bình giảng cụ thể hình ảnh,
ngôn từ, giọng điệu ... của bài thơ.

+ Phần Thân bài nối kết với phần Mở bài
chặt chẽ, tự nhiên. Đó là sự phân tích, chứng
minh làm sáng tỏ nhận xét bao quát đã nêu ở
phần Mở bài .
+ Từ các luận điểm được triển khai trong
phần Thân bài đã dẫn tới phần Kết bài: đánh
giá sức hấp dẫn, khẳng định ý nghĩa của bài
thơ.
? Văn bản này có tính thuyết phục, sức hấp dẫn
không? Vì sao?
-> Những lý do tạo nên tính hấp dẫn và sức
thuyết phục của văn bản:
+ Bố cục văn bản mạch lạc, rõ ràng.
+ Văn bản ngắn, tập trung trình bày, nhận xét,
đấnh giá về những giá trị đặc sắc nổi bật nhất
về nội dung cảm xúc và nghệ thuật của bài thơ.
Khi nói về các trạng thái cảm xúc của tác giả,
người viết phân tích, bình giảng ngay sự đặc
sắc của các hình ảnh, của nhịp điệu thơ tương
ứng và đã rút ra luận điểm từ các luận cứ cụ thể
TaiLieu.VN

Page 4


rõ ràng.
+ Người viết đã trình bày cảm nghĩ, ý kiến
bằng cả lòng yêu mến, rung cảm thiết tha đối
với bài thơ “Quê hương”.
? Qua bài văn trên, em hãy rút ra kết luận về

các yêu cầu cơ bản để làm tốt bài văn nghị luận
về một đoạn thơ, bài thơ.
2 HS đọc ghi nhớ
*Ghi nhớ(SGK- 83)
*Hoạt động 3: Luyện tập.
- HS đọc yêu cầu bài tập (SGK- 84). -Đề bài: Phân tích khổ thơ đầu bài “Sang thu” của
- Hướng dẫn HS tìm ý( trả lời các Hữu Thỉnh?
câu hỏi trong phần gợi ý SGK)

Yêu cầu lập dàn ý chi tiết.
-Mở bài : Giới thiệu bài thơ nói chung, khổ thơ
nói riêng.
-Thân bài : + Phân tích cảm nhận về mùa thu sang
thông qua các biện pháp nghệ thuật:
-Nhân hoá: “ phả vào”, “chùng chình”
- Miêu tả: “gió se”
- Việc sử dụng các từ: “bỗng”, “hình như” .
+ Nhận xét, đánh giá thành công của tác giả.
-Kết bài : Nêu giá trị của khổ thơ.

*Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò:
GV hệ thống bài.

- Đặc điểm của đề bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Các bước làm bài.
-Những yêu cầu khi làm bài.
- Đọc bài đọc thêm (SGK- 84,85)
- Học bài.

GV nêu yêu cầu về nhà với - Hoàn thành dàn ý chi tiết của đề văn trong phần luyện

học sinh.
tập.

TaiLieu.VN

Page 5


TaiLieu.VN

Page 6