Giáo án Ngữ văn 9 bài 24: Sang thu

SANG THU
- Hữu Thỉnh A-MỤC TIÊU BÀI HỌC: Giúp học sinh :
- Phân tích được những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời
từ cuối hạ sang đầu thu.
- Rèn luyện thêm năng lực cảm thụ thơ ca.
B-CHUẨN BỊ:
- Giáo viên : Chân dung nhà thơ Hữu Thỉnh, tập thơ “ Từ chiến hào đến thành phố”.
- Học sinh : Soạn bài : Đọc và tìm hiểu bài thơ theo câu hỏi SGK
C-TIẾN TRÌNH BÀI HỌC:
*Hoạt động 1 : Khởi động
1-Tổ chức:
2-Kiểm tra :
-Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ “Viếng lăng Bác”, phân tích những hình
ảnh : Hàng tre, mặt trời, vầng trăng, tràng hoa, trời xanh trong bài thơ.
- Kiểm tra sự chuẩn bị bài mới của HS.
3-Bài mới: Giới thiệu bài :
Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều, viết hay về mùa thu. Nhiều vần thơ thu của ông mang cảm
xúc bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo đang chuyển biến nhẹ nhàng. Bài thơ “Sang
thu” là một ví dụ.
*Hoạt động 2 :

Đọc – Hiểu văn bản
I-Tiếp xúc văn bản:

GV : Hướng dẫn HS đọc : Yêu cầu đọc to, 1-Đọc
rõ, chính xác, giọng nhẹ nhàng, nhịp chậm,
khoan thai, trầm lắng và thoáng suy tư
GV đọc mẫu -> 2 HS đọc
- Nhận xét việc đọc của HS
? Giới thiệu những nét chính về tác giả (dựa 2-Tìm hiểu chú thích (SGK - 71)
vào chú thích * trong SGK)

*Tác giả: Hữu Thỉnh
- Tên : Nguyễn Hữu Thỉnh
TaiLieu.VN

Page 1


- Sinh năm 1942
- Quê : Tam Dương – Vĩnh Phúc
Chú ý các chú thích 1, 2 (SGK)

- Ông viết nhiều, viết hay về những con
người, cuộc sống ở nông thôn, về mùa thu.

? Xác định bố cục của văn bản, nêu ND của 3-Bố cục: 2 phần
từng phần
-Phần1: Khổ thơ đầu: Cảm nhận không
(GV lưu ý: bài thơ gồm 3 khổ, các khổ tiếp
gian làng quê sang thu.
nối nhau cùng thể hiện những quan sát và -Phần 2: Khổ thơ 2,3: Cảm nhận không
cảm nhận tinh tế của tác giả về thiên nhiên gian đất trời sang thu
lúc vào mùa thu nên không nhất thiết phải
tìm bố cục bài thơ một cách rành mạch.)
II-Phân tích văn bản:
- 1 HS đọc diễn cảm khổ thơ đầu
? Sự biến đổi của đất trời sang thu được tác
giả cảm nhận bắt đầu từ những dấu hiệu
nào .

1-Khổ thơ đầu:Tín hiệu báo thu về

Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
- Những dấu hiệu thể hiện sự biến đổi của
đất trời sang thu: “hương ổi”, “gió se”,
“sương chùng chình”

? Em hiểu như thế nào về các dấu hiệu này? +“Hương ổi”: Sự cảm nhận bằng khứu
Tác giả nhận các dấu hiệu này bằng giác giác mùi thơm của ổi lan toả trong không
quan gì.
gian (cây ổi, quả ổi rất quen thuộc, gắn bó
với người dân làng quê miền Bắc, đã đi
(GV diễn giảng : Phả vào : Toả vào, trộn lẫn, vào các tác phẩm văn nghệ)
ở đây là hương ổi toả vào trong gió)
+”Gió se” cảm nhận bằng xúc giác, gió
hơi lạnh
+“Sương chùng chình”: Cảm nhận bằng
thị giác, sương bay cố ý chậm lại, bay nhẹ

TaiLieu.VN

Page 2


? Các từ “Bỗng” “hình như” muốn diễn tả +“Bỗng” sự đột ngột, bất ngờ, có phần
sự cảm nhận của tác giả như thế nào?
ngạc nhiên
+“Hình như” thành phần tình thái: thể hiện
sự cảm nhận của tác giả có một chú chưa

thật rõ ràng, chưa thật chắc chắn vì còn
ngỡ ngàng, ngạc nhiên.
? Để thể hiện sự biến chuyển của đất trời
sang thu, tác giả đã sử dụng những biện pháp
nghệ thuật đặc sắc nào. Phân tích tác dụng
của các biện pháp nghệ thuật đó.

-> Nghệ thuật: sử dụng từ láy, nhân hoá
=> Sự biến đổi của đất trời nơi làng quê
khi mùa thu bắt đầu tới được cảm nhận
bằng một tâm bồn nhạy cảm, gắn bó với
cuộc sống nơi làng quê.

- Sự biến chuyển của đất trời sang thu còn 2-Hai khổ thơ cuối:
được cảm nhận qua một số dấu hiệu khác * Khổ thơ thứ 2: Quang cảnh đất trời
nữa. Cụ thể như thế nào, chúng ta tiếp tục ngả dần sang thu
tìm hiểu 2 khổ thơ còn lại của văn bản.
Sông… dềnh dàng
- 1 HS đọc diễn cảm khổ thơ thứ 2
Chim… vội vã
Có đám mây…
Vắt nửa mình…
? Đất trời sang thu được tác giả phát hiện
qua những dấu hiệu nào.
? Tác giả đã sử dụng các BPNT đặc sắc nào -> Nghệ thuật: Nhân hoá, từ láy , đối lập,
để diễn tả sự biến đổi của đất trời sang thu? liên tưởng, tưởng tượng độc đáo.
Phân tích T/d của các BPNT đó.
Sự cảm nhận tinh tế của tác giả trước
cảnh đất trời đang ngả dần sang thu.
(Gợi ý: Vì sao tác giả viết:

Sông :… dềnh dàng, chim… vội vã
Đám mây… vắt nửa mình ?
-> “Sông… dềnh dàng” mùa thu sang nước
sông bắt đầu cạn, chảy chậm lại…
+ “Chim… vội vã” Sang thu trời lạnh dần,
chúng phải gấp gáp làm tổ tha mồi
TaiLieu.VN

Page 3


+ “Đám mây… vắt nửa mình” ở đây là sự
liên tưởng sáng tạo thú vị. Gợi hình ảnh
đám mây mùa hạ còn sót lại, mỏng nhẹ, kéo
dài trên bầu trời đã bắt đầu xanh trong của
mùa thu)
Trời đất sang thu còn có sự biến đổi ntn nữa, *Khổ thơ cuối: Những biến chuyển
chúng ta cùng tìm hiểu khổ thơ cuối của văn trong lòng cảnh vật.
bản
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
- 1 HS đọc diễn cảm khổ thơ cuối

Sấm cũng bớt bất ngờ

? Thiên nhiên sang thu còn được gợi ra bằng
Trên hàng cây đứng tuổi
những hình ảnh nào với đặc điểm gì ?
- Những dấu hiệu biến đổi của của thiên
nhiên

-> HS thảo luận , trình bày

+ Nắng: còn nhiều nhưng nhạt dần

HS khác bổ sung

+ Mưa: Đã ít hơn những cơn mưa rào ào
ạt, bất ngờ

GV chốt lại

+ Sấm : Bớt dần những tiếng sấm nổ vang
trời (vì thường gắn với những cơn mửa rào
mùa hạ)

? Trình bày cảm nhận của em về 2 dòng thơ - Hai câu thơ cuối:
cuối bài ?
Sấm cũng bớt bất ngờ
(GV gợi ý: Tác giả đã sử dụng biện pháp Trên hàng câyđứng tuổi
nghệ thuật gì để diễn đạt sự suy ngẫm của -> Nghệ thuật: tả thực, ẩn dụ
mình)
=> Lúc sang thu, bớt đi những tiếng sấm
bất ngờ trên hàng cây lâu năm. Khi con
người đã từng trải thì cũng vững vàng hơn
trước những tác động bất thường của ngoại
cảnh, của cuộc đời.
*Hoạt động 3 : Tổng kết, ghi nhớ (SGK)

TaiLieu.VN

Page 4


? Nêu các biện pháp nghệ thuật độc đáo 1- Nghệ thuật:
trong văn bản (GV chốt lại từ các mục đã
phân tích)
? Văn bản “Sang thu” thể hiện nội dung gì ?

2- Nội dung:

-2 HS đọc ghi nhớ

*Ghi nhớ (SGK-71)
*Hoạt động 4 : Củng cố, dặn dò
- Khắc sâu nghệ thuật đặc sắc và nội dung chính của
văn bản
- Đọc diễn cảm bài thơ

- 1 HS đọc yêu cầu bài tập

- Bài tập (SGK/72)

- GV hướng dẫn HS làm bài tập

- Sưu tầm, đọc trước lớp một số bài thơ viết về mùa
thu ví dụ: “Tiếng thu” -Lưu Trọng Lư, “Đây mùa
thu tới” –Xuân Diệu

-GV nêu yêu cầu về nhà với HS

- Học thuộc và đọc diễn cảm bài thơ
- Phân tích bài thơ
- Hoàn thành bài tập
- Soạn bài : “Nói với con”

TaiLieu.VN

Page 5