Giáo án Ngữ văn 9 bài 23: Viếng lăng Bác

VIẾNG LĂNG BÁC
Viễn Phương
I-Mục tiêu bài học.
1-Kiến thức:
-HS cảm nhận được niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng tha thiết thành kính vừa tự hào
vừa đau xót của tác giả từ miền Nam ra viếng lăng Bác. Đặc điểm nghệ thuật của bài thơ: giọng
điệu trang trọng tha thiết phù hợp với tâm trạng và cảm xúc, hình ảnh ẩn dụ có giá trị súc tích gợi
cảm.
2-Kĩ năng:s
-Rèn kĩ năng đọc, hiểu, phân tích thơ trữ tình, phân tích các hình ảnh ẩn dụ, giọng điệu trong
thơ.
3Thái độ:
-Giáo dục tình cảm, lòng kính yêu và biết ơn Bác Hồ.
II-Phương tiện thực hiện:
-Thầy: giáo án, sgk, bảng phụ, tranh nhà sàn của Bác.
-Trò: sgk, vở soạn, vở ghi.
III-Cách thức tiến hành:
-Đọc, phân tích, bình giảng bài thơ.
-Nêu vấn đề, thảo luận.
IV-Tiến trình bài dạy:
A-Tổ chức.
B-Kiểm tra:
?Đọc thuộc lòng bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Viễn Phương, phân tích hình ảnh mùa
xuân của thiên nhiên, đất nước cách mạng?
?Phân tích hình ảnh mùa xuân nho nhỏ trong bài thơ?
C-Bài mới.

1

2
I-Đọc và tìm hiểu chú thích.

-GV hướng dẫn đọc, đọc mẫu: giọng thành 1-Đọc.
kính, xúc động, chậm rãi càng ngày càng dâng
cao, có đoạn lắng sâu, đoạn cuối tha thiết.
TaiLieu.VN

Page 1


-Gọi HS đọc.
-GV nhận xét cách đọc của học sinh.
2-Chú thích.
?Nêu vài nét chính về tác giả?

*Tác giả.

-Trong kháng chống Pháp và Mĩ ông hoạt động -Viễn Phương tên khai sinh Phan
ở Nam Bộ.
Thanh Viễn (1928) An giang.
-Là cây bút có mặt sớm nhất của lực
lượng văn nghệ miện Nam thời chống
Mĩ.
?Bài thơ được viết trong hoàn cảnh nào?

*Tác phẩm.

-Sáng tác tháng 4/1976 in tron tập
-Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống “Như mây mùa xuân”.
Mĩ kết thúc, đất nước thống nhất lăng chủ tịch
Hồ Chí Minh cũng vừa khánh thành, Viễn

Phương ra thăm miền Bắc, vào viếng lăng Bác,
bài thơ ra đời vào dịp đó.
?Em hiểu như thế nào về “Bảy mươi chín mùa *Từ khó: sgk.
xuân”?
-79 tuổi thọ của Bác,
?Trung, hiếu, nghĩa là gì?
- 2 phẩm chất quan trọng trong đạo đức của
con người dưới xã hội phong kiến, kẻ làm tôi
phải trung thành với vua, với chủ. Con cái phải
hiếu thảo với cha mẹ. Ngày nay được dùng với
nghĩa rộng hơn.
?Xác định kiểu văn bản và PTBĐ?
-Thơ tự do.
?Xác định bố cục của bài thơ?
-4 đoạn ứng với 4 khổ.

II-Tìm hiểu văn bản.
1-Kiểu văn bản và PTBĐ.
-Trữ tình.
-Biểu cảm.
2-Bố cục: 4 phần.
-Khổ 1: Cảnh bên ngoài lăng buổi
sớm.
-Khổ 2: cảnh đoàn người xếp hàng

TaiLieu.VN

Page 2

viếng lăng Bác.
-Khổ 3:Cảnh trong lăng, niềm xúc
động của nhà thơ đứng trước Bác.
?Em có nhận xét gì về mạch thơ?

-Khổ 4: Ước nguyện của nhà thơ.

- Mạch thơ vận động kết hợp tả cảnh từ bên
ngoài vào trong làng với diễn biến tâm trạng
của con người (nhà thơ) viếng Bác.
-Bố cục tự nhiên, hợp lí => tập trung làm rõ
chủ đề của bài thơ.
-HS đọc khổ thơ 1.

3-Phân tích.
?Nhận xét về giọng điệu của khổ thơ, đặc biệt
a-Khổ 1:
là ở câu 1?
-Giọng thơ mộc mạc, giản dị làm cho người -Giọng thơ: mộc mạc, giản dị, chân
đọc nhận ra tình cảm và tấm lòng của người thành. Câu 1 như lời kể chuyện, lời
thông báo.
con đối với vị cha già dân tộc.
?Em có nhận xét gì về cách xưng hô ở câu 1?
-Con...
?Tại sao nhan đề của bài thơ dùng từ “Viếng”
mà ở câu 1 tác giả lại dùng từ “thăm”?
-Xưng hô “con” thể hiện tình cảm gần
gũi thân thương của người con vơí
-Lối nói tránh....
người cha.

(Tố Hữu viết:
-Từ “thăm” giảm nỗi đau thương mất
" Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà
mát, ngụ ý Bác vẫn còn sống mãi trong
......................................mong cha”)
lòng nhân dân miền Nam nói riêng và
?Hình ảnh đầu tiên mà tác giả quan sát thấy là cả nước nói chung.
gì?
-Hàng tre.
?Hình ảnh tre trong sương sớm nói lên điều gì? -Hình ảnh hàng tre bát ngát dài rộng
-Hình ảnh thực=>mờ ảo trong sương sớm gợi mênh mông.
suy nghĩ và liên tưởng mở rộng ra những câu => Đây là hình ảnh thực, quen thuộc
thơ tiếp:
bên lăng Bác bỗng trở nên mờ ảo trong
làn sương sớm.
“Ôi hàng tre xanh xanh Việt Nam”
=>Biểu tượng dân tộc Việt Nam.
TaiLieu.VN

Page 3


-Hình ảnh “hàng tre xanh Việt Nam”là
hình ảnh ẩn dụ: biểu tượng cho con
người Việt Nam kiên cường bất khuất.
-Thành ngữ “bão táp mưa sa” của
những khó khăn gian khổ mà nhân dân
ta vượt qua....=> tre trở thành biểu
tượng của dân tộc Việt Nam.
-HS đọc khổ 2.

?Em chú ý đến những từ ngữ, hình ảnh nào?
-Mặt trời, dòng người.

b-Khổ 2.
-Hình ảnh mặt trời, dòng người nổi bật
trong khổ thơ.

?Qua những từ ngữ, hình ảnh ấy, tác giả sử
dụng nghệ thuật gì?

-Nghệ thuật ẩn dụ “mặt trời trong lăng
-Ẩn dụ “mặt trời trong lăng”(Nếu “mặt trời”ở
rất đỏ” chỉ Bác Hồ nằm trong lăng.
câu 1 là mặt trời của thiên nhiên, vũ trụ mang
sự sống trái đất cho con người. Mặt này được
nhân hoá “đi trên lăng” như người chứng kiến
sự kì diệu của mặt trời trong lăng rất đỏ. Thì
mặt trời trong lăng là ẩn dụ chỉ Bác Hồ)=> đây
là sáng tạo độc đáo mới mẻ của Viễn Phương.
+Từ láy “ngày ngày”....

+Điệp từ “ngày ngày”.....

-Từ láy “ngày ngày” góp phần bất tử
hoá hình tượng Bác Hồ trong lòng mọi
người.

-Điệp từ “ngày ngày”=> quy luật bình
thường đều đặn trong cuộc sống của
nhân dân Việt Nam: xếp hàng vào lăng

viếng Bác=>tấm lòng của nhân dân
?Hình ảnh “dòng người đi trong thương...mùa
không nguôi nhớ Bác.
xuân” hay và đẹp ở chỗ nào?
-Hình ảnh “Dòng người..mùa xuân”
-Từng đoàn người đi viếng di chuyển vòng
thể hiện tình cảm trân trọng, nâng niu
quanh thể hiện tình cảm nâng niu, trân trọng
của nhân dân đối với Bác.
một con người hiến dâng cuộc đời cho đất
nước.
c-Khổ thơ 3.
-HS đọc khổ 3.
?Về không gian, vị trí, điểm nhìn và thời gian ở
khổ 3 khác gì so với 2 khổ trên?
TaiLieu.VN

Page 4


-Về không gian, vị trí điểm nhìn ...ở từng khổ
thơ đều có sự di chuyển theo bước chân người
đi viếng.
-Khổ1: nhìn bao quát quanh lăng trong buổi
sớm sương mờ.
-Khổ 2: nhập vào dòng người viếng lăng lúc
mặt, quan sát,cảm nhận và suy nghĩ.
?Hình ảnh Bác nằm yên nghỉ trong lăng được
nhà thơ cảm nhận như thế nào?
-So sánh với vầng trăng.

?Em nhận xét gì về cách so sánh của tác giả?

-Hình ảnh Bác nằm yên nghỉ trong
lăng yến tĩnh trang nghiêm được so
sánh với hình ảnh vầng trăng sáng
trong dịu hiền.

-Trong phòng sáng dịu ánh đèn nêông rất giống
với ánh trăng. Trung tâm của vầng trăng là nơi
Bác nằm trên đài sen hồng. Có cảm giác như vị =>Hình ảnh so sánh này phù hợp với
cha già dân tộc đang nằm nghỉ sau giờ làm thực tế và tính cách hồn hậu dịu dàng
việc.
như người của toàn dân tộc.
?Ở trên, tác giả dùng hình ảnh ẩn dụ, mặt trời
để chỉ Bác. Ở đây lại dùng mặt trăng. Vậy có gì
mâu thuẫn trong cách so sánh ấy?
-Dùng hình ảnh mặt trời khi muốn nói đến
công lao trời biển và sự vĩ đại của người. Dùng
hình ảnh mặt trăng khi nói đến sự ấm áp dịu
hiền=> hoàn toàn không mâu thuẫn.
?Hình ảnh trời xanh xuất hiện trong câu 3
tượng trưng cho điều gì?
-Người đã hoá thân vào thiên nhiên sông núi,
đã vào cuộc trường”

-Trời xanh- tượng trưng cho sự vĩnh
-Bác đã đi xa, đó là sự thật, lí trí mỗi chúng ta hằng, vô tận của tên tuổi và sự nghiệp
biết rõ điều này nhưng sao trái tim ta khi bước HCM.
vào đây vẫn nhói lên đau xót, tiếc thương vì đó

là tình cảm. Chủ tịch HCM vĩ đại mà thiêng -Từ “nhói”=> sự đau xót, tiếc thương.
liêng, nhưng cũng gần gũi thân thiết đối với
?Từ “nhói”thể hiện điều gì?

TaiLieu.VN

Page 5


mỗi con người Việt Nam.
-HS đọc khổ 4.
?Ước nguyện của nhà thơ khi sắp về miền Nam
là gì?
=>Khổ thơ diễn đạt cảm xúc nhói đau
-Ra khỏi lăng, nghĩ đến ngày mai sẽ về miền thương tiếc nhưng hết sức tự hào về
Nam, sẽ xa Bác, tình cảm xúc động của nhà thơ Bác kính yêu.
bỗng nổi sóng dâng trào bật ra thành ước d-Khổ thơ 4.
nguyện mãnh liệt.

-Ước nguyện:
+Muốn làm con chim hót quanh lăng
Bác.
+Muốn làm đoá hoa.
+Muốn làm cây tre..
=>Tất cả ước nguyện đều hướng về
?Theo em, hình ảnh cây tre ở khổ thơ này có gì Bác, muốn gần gũi Bác mãi mãi. Điệp
khác với hình ảnh cây tre ở khổ thơ đầu?
ngữ “muốn làm” liên tiếp 3 lần làm
-Cây tre là hình ảnh ẩn dụ, bổ sung thêm nghĩa cho câu thơ cuối như những lớp sóng
trào dâng trong lòng tác giả khẳng định

trung hiếu.
chí hướng thuỷ chung, sự gắn bó của
-Bài thơ kết thúc trong sự xa cách về không miền Nam đối với Bác.
gian nhưng lại gần gũi trong tình cảm và ý chí.
Người bước chân ra đi nhưng lòng ở lại.
?Sau khi học xong bài thơ, điều ấn tượng nhất
đối với em về nghệ thuật và nội dung bài thơ là
gì?
-HS đọc ghi nhớ sgk.
?HS khái quát nội dung và nghệ thuật?

*Ghi nhớ sgk/60.
TaiLieu.VN

Page 6


4-Tổng kết.
a-Nội dung.
Bài thơ thể hiện lòng thành kinh và
niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và
của mọi người đối với Bác.
b-Nghệ thuật.
-Giọng điệu trang trọng tha thiết nhiều
hình ảnh ẩn dụ đẹp và gợi cảm, ngôn
ngữ bình dị mà cô đúc.
D-Củng cố:
1-Nêu cảm xũc suy nghĩ của em sau khi học xong bài thơ?
2-Gọi hs đọc ghi nhớ sgk.
3-HS đọc diễn cảm bài thơ.

E-Hướng dẫn học bài.
-Học thuộc lòng bài thơ.
- Phân tích nội dung và nghệ thuật bài thơ.
-Làm bài tập trắc nghiệm.
-Viết một đoạn văn ngắn phát biểu suy nghĩ của em về bài thơ “Viếng lăng Bác”.
-Soạn “Sang thu” của Hữu Thỉnh.

TaiLieu.VN

Page 7