Giáo án Ngữ văn 10 tuần 15: Thực hành phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ

TUẦN 15 – TIẾT 45: THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ ẨN DỤ VÀ
HOÁN DỤ
I. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh
- Nâng cao hiểu biết về phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ
- Có kĩ năng phân tích giá trị sử dụng hai biện pháp tu từ ẩn dụ và hoán dụ.
II. Phương tiện thực hiện:
- Sách giáo khoa, sách giáo và và bản thiết kế
III. Cách thức tiến hành:
Tiến hành tiết dạy theo hướng kết hợp các phương pháp đọc, trả lời câu hỏi và thảo luận
nhóm.
IV. Tiến trình dạy học
1. Kiểm tra bài cũ
2. Giới thiệu bài mới
3. Tiến hành bài dạy

H.động của GV và HS

Nội dung cần đạt

GV: Thế nào lafBP ẩn dụ ?

I. Ẩn dụ:

GV: Gọi HS đọc những VD 1. Đọc những câu ca dao
trong SGK trang 135.
(1). Thuyền là ẩn dụ để chỉ người con trai trong xã
GVH: Những từ thuyền,
hội cũ. Người con trai trong xã hội cũ có quyền lấy
bến, cây đa , con đò không năm thê bảy thiếp cũng như chiếc thuyền đi hết bến
chỉ là thuyền, bến mà còn
này, bến khác.

mang nội dung ý nghĩa
- Bến nước cố định được lấy làm ẩn dụ để chỉ tấm
khác. Nội dung ý nghĩa ấy lòng thuỷ chung son sắt của người con gái.
là gì ?
(2).Cây đa, bến cũ chỉ những người có quan hệ gắn bó
nhưng phải xa nhau.
- Thuyền và con đò về bản chất đều là dụng cụ chuyên
chở trên sông .
GVH: Thuyền và bến câu 1
với cây đa bến cũ con đò ở
câu 2 có gì khác nhau?

- Bến và bến cũ đều là địa điểm cố định.
Song chúng khác nhau thuyền và bến ở câu 1 chỉ hai
đối tượng. Đó là chàng trai và cô gái. Còn bến và đò ở


câu 2 lại là con người có quan hệ gắn bó nhưng vì điều
kiện nào đó phải xa nhau.
2. Tìm và phân tích phép ẩn dụ
(1). Lửa lựu :chỉ hoa lựu đỏ chói như lửa.
b.
(2). Làm thành người: con người mới sống độc
lập tự do, biết làm chủ thiên nhiên, làm chủ xã hội,
làm chủ cuộc đời mình.
(3). Hót: ca ngợi mua xuân đất nước, ca ngợi cuộc đời
mới với sức sống đang trỗi dậy.
Từng giọt long lanh rơi:ẩn dụ:ca ngợi cái đẹp của sáng
xuân cũng là cái đẹp của sáng xuân cũng là cái đẹp
của cuộc dời, cái đẹp của cuộc sống.

(4). Thác: là ẩn dụ chỉ những gian khổ trong cuộc sống
mà con người phải đối mặt . Thuyền ta cũng la ẩn dụ
chỉ cuộc sống con người đang vươt qua những gian
khổ, khó khăn thênh thang mà bước tới.
(5). Phù du: là hình ảnh dược lấy làm ẩn dụ để chỉ
kiếp sống trôi nổi, phù phiếm, sớm nở tối tàn của con
người.
Phù sa: là hình ảnh đựoc lấy làm ẩn dụ để chỉ cuộc
sống mới, cuộc sống màu mỡ đầy triển vọng tốt đẹp
của con người.
3. Tìm thêm ẩn dụ trong ca dao, tục ngữ.
GVH: Anh (chị) tìm thêm
ví dụ cho phép ẩn dụ.

II. Hoán dụ
1.Đọc những câu sau và trả lời các câu hỏi.

GV: Thế nào là BP hoán
dụ?

(1). Sử dụng những từ đầu xanh, má hồng, Nguyễn Du
muốn ám chỉ Thuý Kiều ( lấy tên đối tượng này để gọi
một đối tượng khác dựa vào sự tiếp cận: đầu xanh, má
hồng chỉ tuổi trẻ.)

GVH: Cụm từ “Đầu xanh,
má hồng” Nguyễn Du
muốn ám chỉ ai ?

(2). Chỉ ngươì nông dân (áo nâu) và đội ngũ công

nhân Việt Nam (áo xanh) trong xã hội ta ( dựa vào sự
tiếp cận: họ thường hay mặc mầu áo đó).
2. Phân biệt hai biện pháp tu từ

GVH: “Áo nâu, áo xanh”

- Thôn Đoài Thôn Đông là hoán dụ để chỉ hai người


chỉ ai ?

GVH: Viết đoạn văn có
biện pháp ẩn dụ và hoán
dụ.

trong cuộc tình “Cau thôn Đoài và Trầu thôn nào”lại
là ẩn dụ trong cách nói lấp lửng của tình yêu lưá đôi.
“Em nhớ ai”
- Cơn bão số một đã đi qua sóng đã yên biển đã lặng.
Nhưng cơn bão trong cuộc sống hàng ngày thì vẫn còn
tiếp diễn . Đây là cảnh người mẹ mất con, vợ mất
chồng gia đình tan nát những đôi mắt trẻ thơ ngơ ngác
nhìn quanh
+ Sóng và biển: Hình ảnh được lấy làm hoán dụ để chỉ
cuộc sống đã trở lại bình yên sau cơn bão.
+ Cơn bão ẩn dụ chỉ sự tàn phá, mất mát, đau đớn
hàng ngày.
+ Đôi mắt trẻ thơ ngơ ngác: Hoán dụ chỉ những đứa
trẻ chưa đủ nhận thức thấy được mất mất,đau thương.

4. Dặn dò: Soạn bài Cảm xúc mùa thu ( Đỗ Phủ )
5. Rút kinh nghiệm - bổ sung: