Giáo án Ngữ văn 10 tuần 1: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ

Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức: Giúp HS: - Nắm được kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp
(HĐGT) bằng ngôn ngữ, về các nhân tố giao tiếp (NTGT) như nhân vật, hoàn
cảnh, nội dung, mục đích, phương tiện, cách thức giao tiếp, về hai quá trình trong
HĐGT.
2. Kĩ năng: - Biết xác định các NTGT trong một HĐGT, nâng cao năng lực giao
tiếp khi nói, khi viết và năng lực phân tích, lĩnh hội khi giao tiếp.
3. Thái độ: - Có thái độ và hành vi phù hợp trong HĐGT bằng ngôn ngữ.
II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS:
1. Giáo viên: - Sách gáo khoa, sách giáo viên và một số tài liệu tham khảo.
2. Học sinh: Đọc và chuẩn bị bài theo hệ thống câu hỏi SGK.
III. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1. Ổn định lớp
2. Bài mới

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Hoạt động 1: (30phút)

Nội dung ghi bảng
I. Khái niệm:

Giúp HS hiểu ngữ liệu để
hình thành khái niệm.

1. Tìm hiểu văn bản 1:

Thao tác 1:

a. Nhân vật giao tiếp:

GV gọi học sinh đọc ngữ HS: đọc văn bản.

- Vua nhà Trần và các vị


Giáo án Ngữ văn 10
liệu của sách giáo khoa?

HS:Trả lời:

GV: Trong hoạt động giao

Nhân vật giao tiếp:

tiếp này có các nhân vật - Vua nhà Trần và các vị bô lão
giao tiếp nào? Hai bên có
- Cương vị khác nhau:
cương vị và quan hệ với
+ Vua: Cai quản đất nước.
nhau như thế nào?
+ Các vị bô lão: những người từng
giữ trọng trách, đại diện cho nhân
GV ghi nhận.

bô lão
- Cương vị khác nhau:

+ Vua: Cai quản đất
nước.
+ Các vị bô lão: những
người

từng

giữ

trọng

trách, đại diện cho nhân
dân.

dân.

GV: Chính vì có vị thế
khác nhau như thế nên HS trả lời: ngôn ngữ giao tiếp khác
ngữ giao tiếp của họ như nhau:
thế nào?

o vua : nói với thái độ trịnh trọng

:

o các bô lão: xưng hô với thái độ
kính trọng.
b. Các nhân vật giao

GV: Trong hoạt động giao

tiếp này, các nhân vật giao HS trả lời:
tiếp đổi vai cho nhau như
Các nhân vật giao tiếp lần lượt đổi
thế nào?
vai cho nhau:
GV ghi nhận và chốt lại.
- Ban đầu: vua là người nói, các vị

tiếp lần lượt đổi vai
cho nhau:
- Ban đầu: vua là người
nói, các vị bô lão là
người nghe.

bô lão là người nghe.

- Lúc sau: các bô lão là

- Lúc sau: các bô lão là người nói,

người nói, vua là người


Giáo án Ngữ văn 10
vua là người nghe.
GV: Người nói và người

HS nêu:

nghe đã tiến hành những

- Người nói: Tạo lập văn bản biểu

hoạt động tương ứng nào?

đạt tư tưởng, tình cảm.

nghe.

- Người nghe: tiến hành hoạt động
nghe để giải mã và lĩnh hội nội
GV kết luận.

dung văn bản.

Như vậy, một hoạt động
giao tiếp bằng ngôn ngữ HS: có hai quá trình:
bao gồm mấy quá trình?

o Tạo lập văn bản.

GV: Em hãy cho biết hoạt

o Lĩnh hội văn bản.

=>có hai quá trình:
o Tạo lập văn bản.
o Lĩnh hội văn bản.

động giao tiếp này diễn ra

ở đâu? Vào lúc nào? Lúc
đó có sự kiện lịch sử gì

HS lần lượt trả lời

nổi bật?

Hoàn cảnh giao tiếp:

.

- Diễn ra ở diện Diên Hồng

GV chốt lại vấn đề.

- Lúc đất nước có giặc ngoại xâm.

GV: Hoạt động giao tiếp

tiếp:
- Diễn ra ở diện Diên
Hồng
- Lúc đất nước có giặc

đó hướng vào nội dung
gì? Đề cập đến vấn đề gì?

c. Hoàn cảnh giao

ngoại xâm

HS cùng nhau trao đổi, bàn bạc và

GV chốt lại từ ý kiến trả trả lời.
lời của học sinh.
Nội dung giao tiếp:
- Hướng vào nội dung: nên đánh

d. Nội dung giao tiếp:
- Hướng vào nội dung:


Giáo án Ngữ văn 10
GV : Từ đó em thấy cuộc
hau hoà với kẻ thù.
giao tiếp này nhằm hướng

nên đánh hau hoà với kẻ

- Đề cập đến vần đề hệ trọng: mất thù.

vào mục đích gì? Mục hay còn của quốc gia.
đích đó có đạt được hay

trọng: mất hay còn của

không?

quốc gia.

HS: trả lời cá nhân.

- Đề cập đến vần đề hệ

Mục đích giao tiếp:
GV : Chốt lại vấn đề qua
câu hỏi:
o Thế nào là hoạt động
giao tiếp bằng ngôn ngữ?

- Lấy ý kiến của mọi người, thăm
dò lòng dân để hạ lệnh quyết tâm
giữ nước.
- Cuộc giao tiếp đã đạt được mục
đích.

o Một cuộc giao tiếp
bằng ngôn ngữ gồm có
những yếu tố nào?

HS: Trả lời cá nhân:
o Hoạt động giao tiếp là hoạt động
diễn ra giữa mọi người trong xã hội,
được tiến hành chủ yếu bằng
phương tiện ngôn ngữ (nói hoặc
viết) nhằm trao đổi thông tin, thể
hiện tình cảm, thái độ, quan hệ hoặc
bàn bạc để tiến hành một hành động
nào đó.

HS khái quát lại kiến

thức.

o Hoạt động giao tiếp diễn ra khi
có:

e. Mục đích giao tiếp:
- Lấy ý kiến của mọi
người, thăm dò lòng dân
- Cuộc giao tiếp đã đạt
được mục đích.


Giáo án Ngữ văn 10
Thao tác 2: Hướng dẫn

Nhân vật giao tiếp.

học sinh phân tích ngữ

Hoàn cảnh giao tiếp.

liệu 2: Bài "Tổng quan về
VHVN".
GV: Em hãy cho biết các

Nội dung và mục đích giao tiếp.
Phương tiện giao tiếp.

nhân vật giao tiếp qua bài
này là những ai (Người

2. Văn bản 2: Tổng

viết? Người đọc? Đặc

quan về Văn học Việt

điểm?)?

Nam:
HS: Trả lời:

GV: Hoạt động giao tiếp
ấy diễn ra trong hoàn
cảnh nào ?

o Người viết ở lứa tuổi cao hơn,
trình độ cao hơn.
o Người đọc thuộc lớp trẻ, trình độ

a. Nhân vật giao tiếp
- Người viết: tác giả ...
- Người đọc: giáo viên,
học sinh, ...

thấp.
b. Hoàn cảnh giao tiếp:
HS: Hoàn cảnh có tổ chức giáo dục, Hoàn cảnh có tổ chức
giáo dục, chương trình
GV: Nội dung giao tiếp ? chương trình của nhà trường.

Về đề tài gì ? Bao gồm

quy định chung hệ thống

những vấn đề cơ bản nào?

trường phổ thông.
c. Nội dung giao tiếp:
- Thuộc lĩnh vực văn
HS: Lần lượt trả lời:

học,

- Thuộc lĩnh vực văn học,

- Đề tài: "Tổng quan văn

- Đề tài: "Tổng quan văn học Việt học Việt Nam",


Giáo án Ngữ văn 10
Nam",

- Các vấn đề cơ bản:

- Các vấn đề cơ bản:
GV: Mục đích giao tiếp ở

+

+ Các bộ phận hợp thành của

+

đây là gì (Xét về phía VHVN.
người viết và người đọc)?

+.

+ Quá trình phát triển của văn d. Mục đích giao tiếp:
học viết.
- Người viết :
+ Con người Việt Nam qua văn
- Người đọc:
học.
+
HS: phát biểu cá nhân:

+

- Người viết : cung cấp những tri
thức cần thiết cho người đọc.
GV: Phương tiện ngôn
ngữ và cách tổ chức văn
bản như thế nào?

- Người đọc:
+ Nhờ văn bản mà có những tri
thức cần thiết về nền văn học Việt
Nam.

e. Phương tiện ngôn

+ Rèn luyện, nâng cao những kĩ ngữ và cách tổ chức
năng: nhận thức đánh giá các hiện văn bản:
Hoạt động 2 :(5phút)

tượng văn học; xâu dựng và tạo lập

Hướng đẫn học sinh văn bản.
tổng kết lí thuyết.

- Dùng thuật ngữ văn
học, với văn phong khoa
học

GV: Qua việc tìm hiểu HS: Dùng thuật ngữ văn học, với
- Có bố cục rõ, chặt
các văn bản trên, em hiểu văn phong khoa học có bố cục rõ, chẽ có đề mục, có hệ
thế nào là hoạt động giao


Giáo án Ngữ văn 10
thống luận điểm luận
cứ…

chặt chẽ có đề mục, có hệ thống

3. Tổng kết :

luận điểm luận cứ…
tiếp bằng ngôn ngữ?

Ghi nhớ, SGK trang 15

GV: Hoạt động giao tiếp

II. LuyÖn tËp.

bằng ngôn ngữ bao gồm

VD: Văn bản 2:

những quá trình nào?
GV: Hoạt động giao tiếp HS: Trả lời
bằng ngôn ngữ chịu sự chi

Tổng quan về Văn học
Việt Nam:
a. Nhân vật giao tiếp

phối của các nhân tố giao
tiếp nào?

b. Hoàn cảnh giao

HS: Lần lượt trả lời theo HS: Trả lời
kiến thức ở phần ghi nhớ.

tiếp:

c. Nội dung giao tiếp:
d. Mục đích giao tiếp:

HS: Trả lời

e. Phương tiện ngôn
ngữ và cách tổ chức văn
bản:

IV. Hướng dẫn HS học bài và chuẩn bị bài mới:
* Bài cũ:


Giáo án Ngữ văn 10
- Học bài theo hướng dẫn trong SGK.
* Bài mới:
- Chuẩn bị bài mới