Giáo án Ngữ văn 11 tuần 19 bài: Lưu biệt khi xuất dương Phan Bội Châu

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11
LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNG
(Xuất dương lưu biệt)

Phan Bội Châu

A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS
- Giúp hs cảm nhận được vẻ đẹp lãng mạn, hào hùng của nhà chí sĩ CM đầu TKXX.
- Thấy được những nét đặc sắc về nghệ thuật và nhất là giọng thơ tâm huyết sôi sục của Phan Bội Châu.
B. Phương tiên thực hiện:
- SGK, SGV.
- Giáo án
- Các tài liệu lên quan đến bài học..
C. Phương pháp:
- Kết hợp các phương pháp gợi tìm, kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định
2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra việc soạn bài của học sinh.
3. Bài mới:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Hoạt động 1: Hướng dẫn hs tìm hiểu phần
I.
? Dựa vào SGK, em hãy nêu một số điểm
chính về cuộc đời?
Giáo viên cho hs đọc phần tiểu dẫn và nêu
những ý chính về cuộc đời của Phan Bội
Châu.
Hs trả lời.

Nội dung cần đạt
I. Giới Thiệu:

1/Tác giả : Phan Bội Châu ( 1867-1940) thuở nhỏ có tên là
Phan Văn San, hiệu là Sào Nam
-Quê hương :thôn Đan Nhiệm, nay thuộc xã Xuân Hoà, huyện
Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
- Không ra làm quan , đỗ giải nguyên 1900. Học giỏi để có tri
thức làm cách mạng.
-Cuộc đời ông có thể chia làm 3 giai đoạn :
+ Trước 1905: hoạt động trong nước, lặn lội từ Nam chí
Bắc.
+ Sau 1905 đến 1925 : cha mất, Phan Bội Châu bôn ba
hoạt động ỡ nước ngoài (Nhật, Trung Quốc, Thái Lan), lập ra
nhiều tổ chức yêu nước như Duy Tân hội; Đông Du .


+1925-1940: Bị thực dân Pháp bắt và giam lỏng ở Huế
-Từ một trí thức yêu nước, ông trở thành nhà cách mạng dân
?Em có nhận xét gì về con người cụ Phan?
Hs thảo luận và đưa ra nhận xét.

chủ tư sản và bước đến ngưỡng cửa cách mạng vô sản.
- Phan Bội Châu sớm nhận ra văn chương là một lợi khí đấu
tranh cách mạng, suốt đời sáng tác vì mục đích đó.
-Tác phẩm chính : Hải ngoại huyết thư; Trùng Quang tâm
sử…
2.Hoàn cảnh sáng tác : Bài thơ được viết vào năm 1905,

? Dựa vào SGK, nêu hoàn cảnh sáng tác

nhân dịp tác giả chia tay các đồng chí để ra nước ngoài, mở đầu

bài thơ ?

phong trào Đông Du.Lúc này, đất nước đã mất chủ quyền, tiếng

? Nêu thể loại ?

mõ Cần Vương đã tắt

? Đề tài lưu biệt em đã học ở tác phẩm

3/Thể loại : Thất ngôn bát cú Đường luật.

nào?(thơ Nguyễn Du-Đoàn Thị Điểm –Lí

4-Đề tài : lưu biệt- quen thuộc trong thơ cổ. Nhưng đây

bạch..). Nhưng điểm mới của bài thơ thể

không phải lời người ở lại tiễn người ra đi , mà là lời người ra đi

hiện ở đâu?

gửi người ở lại với giọng thơ rắn rỏi, mực thước.

Hs dực vào SGK trả lời các câu hỏi.

II. Phân tích :

Gv nhận xét, chốt ý.

1/Hai câu đề: Lí tưởng, khát vọng sống cao đẹp của tuổ
trẻ:

? Nêu nội dung 2 câu đề?
? Chí làm trai của cụ Phan khác với
Nguyễn Công Trứ ở điểm nào ?

-Ý thơ : đã làm trai thì phải làm nên chuyện lạ; không để
càn khôn chuyển vần, xô đẩy. Nghĩa là nhà thơ mong muốn
người làm trai phải chủ động, làm chủ đời mình.

?Theo quan niệm của cụ Phan, giữa con
người và vũ trụ, ai làm chủ ? Như vậy,
thực hiện chí làm trai cần phải làm gì ?
GV chia nhóm cho hs thảo luận.
Hs trả lời.
Gv nhận xét, chốt ý.

-Giọng thơ :âm điệu mạnh (câu 1 ); có cấu trúc là câu hỏi tu
từ (câu 2) có ý nghĩa tự vấn, tự nhắc nhở mình phải tìm ra một
cách sống xứng đáng trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
-Vì thế, cần phải lưu biệt , phải xuất dương.
2/Hai câu thực: Ý thức trách nhiệm lớn lao của cá nhân
-Câu 3: Câu khẳng định .Bản dịch dùng chữ tớ không sát ý,
làm hại âm điệu câu thơ. Thực ra, đó là chữ ngã – là cái tôi của

? Có thể nói ở 2 câu thực , nhà thơ bộc

cụ Phan khẳng định vai trò đóng góp của mình đối với cuộc đời ,

bạch cái tôi của mình?

với đầt nước.

? Trước lúc ra đi, tác giả có tâm trạng gì
với đất nước?

-Câu 4: Câu phủ định thể hiện rõ 1 ý thức cao cả và 1 nỗi lo,
1 dự cảm xa rộng của nhà cách mạng trẻ tuổi trước hiện trạng của
đất nước.


-Do đó, cuộc lưu biệt này là của 1 cái tôi sáng ngời lí tưởng,
? Hai câu thực có kết cấu đối lập của thơ
Đường không?

1 nhân cách lớn lao, đáng trân trọng.
3/Hai câu thực: Nỗi đau mất nước :

GV chia nhóm cho hs thảo luận.
Hs trả lời.
Gv nhận xét, chốt ý.

-Cấu trúc nhân quả trong từng vế câu và song hành giữa 2
câu để nhấn mạnh, bổ sung , tô đậm cảm xúc và suy nghĩ, đồng
thời thấy rõ mối quan hệ khăng khí giữa Tổ quốc và cuộc sống
của mỗi người dân.
-Nhà thơ ví ngầm tình cảnh nước ta mất chủ quyền như một
sinh thể đã chết và hậu quả của cái chết đó : sống thêm nhục .Khi

? Tại sao nói non sông đã chết ?
? Chữ hiền thánh có nghĩa gì ? Tại sao tác

Tổ quốc bị xâm lăng, chủ quyền đã mất thì cuộc sống cuả mỗi
người dân không còn ý nghĩa, sống cũng như chết.
-Chữ hiền thánh :

giả là nhà Nho lại từ bỏ sách vở thánh hiền
? Tư tưởng này tiến bộ như thế nào?

+Vừa chỉ sách vở, nền Nho học cũ kĩ, lạc hậu.

GV chia nhóm cho hs thảo luận.

+Vừa chỉ các bậc tài danh thánh hiền chịu trách nhiệm cứu

Hs trả lời.
Gv nhận xét, chốt ý.

dân, đều đã vắng. Câu thơ như tiếng nấc nghẹn ngào bắt nguồn từ
nhịp đập quặn thắt, đớn đau của một trái tim yêu nước.
4/Hai câu kết:Quyết tâm lưu biệt, tự nguyện dấn thân nơi
trùng dương, sóng gió :
-Câu 7 : Aâm điệu rắn rỏi thể hiện lời nguyện thề dứt khoát,
thiêng liêng với chính mình, thề trước bạn bè, đồng bào, đồng
chí.
-Câu 8 : Aâm điệu nhịp nhàng, bay lượn, cao dần, xa dần
làm cho lời nguyện biến thành hành động, dạt dào niềm lạc quan,
phơi phới niềm tin.

?So sánh âm điệu giữa bản phiên âm và
dịch thơ ?

-Nhân vật trữ tình trong niềm hứng khởi vô biên đã nhìn
muôn trùng sóng bạc không phải như những trở ngại đáng sợ mà
như 1 yếu tố kích thích. Chúng là bạn đồng hành trong cuộc ra đi
hùng tráng.

? Nhân vật trữ tình nguyện điều gì ? Sóng

III-Chủ đề : Bài thơ là khúc tráng ca biểu hiện tư thế, quyết tâm,

gió có làm trở ngại con người ?

hăm hở và những ý nghĩ cao cả, mới mẻ của nhà yêu nước Phan

GV chia nhóm cho hs thảo luận.
Hs trả lời.
Gv nhận xét, chốt ý.

Bội Châu trong buổi đầu xuất dương cứu nước.
VI. Tổng kết: Bài thơ thể hiện nội dung tư tưởng vừa phong phú
vừa lớn lao: có ý chí làm trai, có khát vọng xoay chuyển thới thế,
có ý thức cá nhân, có trách nhiệm cao cả…


Hoạt động 2: Hướng dẫn hs rút ra chủ đề
của bài thơ
?Nêu chủ đề bài thơ?
Hoạt động 3: Hướng dẫn hs tổng kết bài

học.
Hoạt động 4: Củng cố – Dặn dò.
-Nắm chắc bài thơ, tâm huyết sôi sục của
nhà thơ. Về học bài, soạn bài tiếp theo.