Giáo án Ngữ văn 11 tuần 29 bài: Luân lí xã hội ở nước ta Phan Châu Trinh

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 11
VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA
(Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây)
~ Phan Châu Trinh ~

A/. Mục tiêu bài học: Giúp HS:
- Cảm nhận được tinh thần yêu nước, tư tưởng tiến bộ của Phan Châu Trinh khi kêu gọi
gây dựng nền luân lí xã hội ở nước ta.
- Hiểu được nghệ thuật viết văn chính luận. Có ý niệm về phong cách chính luận của một
tác giả cụ thể.
B/. Tiến trình tổ chức dạy học:
I/. Ổn định: - Kiểm tra sĩ số, vệ sinh, ánh sáng lớp học.
II/. Kiểm tra: Kiểm tra vở bài tập của HS.
III/. Bài mới: Vào những năm cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, xã hội nước ta lâm vào tình
trạng trì trệ và yếu kém về mọi mặt, do chính sách “ngu dân” mà thực dân Pháp đề ra.
Trong hoàn cảnh đó, nhiều người con ưu tú của dân tộc có tư tưởng tiến bộ nhằm canh tân
đất nước. Một trong số đó là nhà yêu nước Phan Châu Trinh. Tinh thần yêu nước nồng nàn
của ông đã được thể hiện trong bài “Đạo đức và luân lí Đông Tây” và tiêu biểu là đoạn
trích “Về luân lí xã hội ở nước ta” mà chúng ta được tìm hiểu trong tiết học này.
Hoạt động của Thầy và Trò
? Nêu đôi nét về tác giả?

Nội dung cần đạt
I/. Giới thiệu :
1/. Tác giả:
- Phan Châu Trinh (1872 -1926) tự Tử Cán,
hiệu Tây Hồ, biệt hiệu là Hi Mã.
- Quê: Tỉnh Quảng Nam.
- 1901, đỗ phó bảng  làm quan  từ quan

 làm cách mạng.
- Có nhiệt huyết cứu nước.
- 1908, bị bắt đầy đi côn đảo  thả tự do 
sang Pháp hoạt động cách mạng nhưng
không thành.
- 1925, về Sài Gòn diễn thuyết được vài lần
 ốm và mất.
- Quan niệm: Dùng văn chương để làm cách
mạng  tác phẩm thấm nhuần tư tưởng yêu
nước và tinh thần dân chủ.
- Các tác phẩm chính: (SGKtr84).
2/. Văn bản:
a/. Xuất xứ: Trích phần 3 của bài “Đạo đức
? Xuất xứ?

và luân lí Đông Tây”, được Phan Chãu
Trinh diễn thuyết vào đêm 19/11/1925 tại
nhà HộiThanh niên ở SàiGòn.

? Bố cục?

b/.Bố cục: 3 phần.
- Hiện trạng chung: nước ta chưa có luân lí
xã hội, mọi người chưa có ý niệm gì về luân
lí xã hội.
- Biểu hiện cụ thể:
+ Âu châu.

- Âu châu: Lí luận xã hội phát triển.
- Nước ta: + Xưa có ý thức đoàn thể -> nay

sa sút.
+ Mọi người không biết đến cái nghĩa vụ
của mỗi người trong nước đối với nhau,

+ Nước ta.


chưa hợp sức giữ quyền lợi chung.
+ Bọn vua quan không muốn dân có tinh
thần đoàn thể ->dân càng nô lệ, ngôi vua
càng bền lâu, quan lại càng phú quý.

- Giải pháp: muốn có độc lập, tự do -> phải
tuyên truyền XHCN, phải có đoàn thể, mọi
người phải lo cho nhau.
c/. Chủ đề tư tưởng:

? Chủ đề tư tưởng?

Cần phải truyền bá XHCN ở Việt Nam để
gây dựng đoàn thể vì sự tiến bộ, hướng tới
mục đích giành độc lập tự do.
II/. Đọc – hiểu văn bản.
1/. Phần 1: Cách vào đề.

? Cách vào đề?
? Đối tượng?

- Đối tượng: Những người nghe diễn thuyết
-> đồng bào nước Việt Nam.

- “Xã hội luân lí... hơn nhiều” -> Cách nói
phủ định -> Đánh tan sự ngộ nhận của

? Chi tiết của cách vào đề? Cách nói như thế người nghe.
nào?

- “Một tiếng bè bạn... cắt nghĩa làm gì” ->

? Tiếp theo tác giả lường trước đều gì? Cụ lường trước khả năng hiểu đơn giản, xuyên
thể?

tạc vấn đề.
=> Đặt vấn đề thẳng thắn, gây ấn tượng

? Nhận xét về cách vào đề?

mạnh mẽ.

Tư duy nhạy bén, sắc sảo của nhà văn PCT. 2/. Phần 2:
? Hai đoạn đầu, tác giả đã so sánh “bên Âu a/. Hai đoạn đầu: Ý thức nghĩa vụ giữa
người với người:
châu” và “bên Pháp” với “bên ta” điều gì?
? Cụ thể? (SGKtr85)

- “Bên Âu châu”, “bên Pháp”: Ý thức tốt.
+Đề cao dân chủ, coi trọng bình đẳng của


con người.
+ Nguyên nhân: Có đoàn thể, có công đức,

? Nguyên nhân có được điều đó? (SGKtr86) biết giữ lợi chung.
- Bên ta: Không biết gì.
? Bên ta? Cụ thể? (SGKtr86)

+ Không quan tâm đến người khác.
+ Nguyên nhân: Thiếu ý thức đoàn thể.

? Nguyên nhân?
? Nguyên nhân của tình trạng dân không
biết đoàn thể, không trọng công ích?
? Hồi cổ xưa ông cha ta có biết đến đoàn thể
không? Cụ thể? (SGKtr86)
? Nguyên nhân?

b/. Các đoạn còn lại: Nguyên nhân của tình
trạng dân không biết đoàn thể, không trọng
công ích.
* Hồi cổ sơ ông cha ta cũng biết đến đoàn
thể, biết công ích.
* Nguyên nhân:
- Bọn quan phản động, thối nát:
+ “Ham quyền tước, ham bả vinh hoa”,
“muốn giữ túi tham của mình được đầy
mãi”... -> “Phá tan tành đoàn thể của quốc
dân”.

? Hành động?

+ Hành động: Rút tỉa của dân, lấy lúa của

? Chứng tỏ điều gì về bọn vua quan?

dân mua vườn sắm ruộng, xây nhà làm
cửa... -> Lợi dụng sự tối tăm, khốn khổ của
dân để dễ thống trị, vơ vét.
- Bọn người xấu tìm mọi cách để được làm

? trước tình trạng ấy bọn xấu đã quan niệm quan.
làm quan để làm gì?
“Chạy ngược chạy xuôi”, “Đặng ngồi trên,
đặng ăn trước, đặng hống hách thì mới
? Tác giả đã gọi bọn vua quan ấy là gì?

thôi”.
- “Bọn học trò”, “Kẻ mang đai đội mũ”, “Kẻ


? Qua cách gọi ấy thể hiện thái độ của tác áo rộng khăn đen”, “Bọn quan lại”, “Bọn
giả như thế nào?

thượng lưu” -> Sự căm ghét của tác giả.

? Tác giả đã đả kích chế độ vua quan
chuyên chế ra sao? (SGKtr87).

- Đả kích mạnh mẽ, sâu sắc chế độ vua quan

? Nghệ thuật?

chuyên chế “Lũ ăn cướp có giấy phép”.

3/. Nghệ thuật: Cách kết hợp yếu tố biểu

- Sử dụng câu cảm: Thương hại thay! Dân cảm với yếu tố nghị luận.
khôn mà chi! Dân ngu mà chi!

- Nghị luận: Cách lập luận chặt chẽ, logic,

- Câu mở rộng thành phần để nhấn mạnh ý chứng cứ cụ thể, xác thực, giọng văn mạnh
mẽ, hùng hồn... đạt hiệu quả cao về nhận
“luân lí... thế đấy” (SGKtr87)
- Những cụm từ ẩn chứa tình cảm đồng bào,

thức tư tưởng.

dân tộc sâu đậm “người nước ta, người - Biểu cảm: Phát biểu chính kiến bằng một
trái tim dạt dào cảm xúc, thấm thía đau xót
trong nước...”
=> Những yếu tố biểu cảm ấy đã làm cho ý
nghĩa của bài diễn thuyết tăng thêm sức

trước tình trạng tăm tối, thê thảm của xã hội
Việt Nam lúc bấy giờ.

thuyết phục, lay chuyển mạnh mẽ nhận thức
và tình cảm ở người nghe.

*Ghi nhớ: SGKtr88).
GV hướng dẫn HS làm các bài tập trong III/. Luyện tập:
SGKtr88.

1/. Đọc lại tiểu dẫn và hình dung hoàn cảnh
sáng tác, tâm trạng của tác giả khi viết đoạn
trích:
- Hoàn cảnh sáng tác: (Bài học).
- Tâm trạng của tác giả:
+ Căm ghét bọn quan lại phong kiến .
+ Thương xót đồng bào, lo lắng cho đất


nước, hi vọng vào tương lai tươi sáng của
dân tộc.
2/. * Tấm lòng Phan Châu Trinh: yêu nước,
thương dân.
* Tầm nhìn xa rộng, sâu sắc: thấy được mối
quan hệ mật thiết: truyền bá XHCN, xây
dựng tinh thần đoàn thể với sự nghiệp giành
tự do, độc lập.
3/. Chủ trương gây dựng nền luân lí xã hội ở
Việt Nam của Phan Châu Trinh đến nay vẫn
còn có ý nghĩa thời sự.
- Nhắc nhở tầm quan trọng của việc gây
dựng tinh thần đoàn thể vì sự tiến bộ.
- Cảnh báo: Nếu còn những kẻ ích kỉ  ý
thức đoàn thể sẽ tiêu vong.

IV/. Củng cố: Gọi 1,2 HS nhắc lại nội dung bài vừa học.
V/. Dặn dò: Học bài và chuẩn bị bài “Tiếng mẹ đẻ – nguồn giải phóng các dân tộc bị áp
bức”.
GV nhận xét và xếp loại tiết học