Giáo án Ngữ văn 12 tuần 25 bài: Một người Hà Nội

Tiết thứ: 74

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
Tên bài: MỘT NGƯỜI HÀ NỘI
Nguyễn Khải

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Giúp HS:
- Hiểu được nét đẹp của văn hoá “kinh kì” qua cách sống của bà Hiền, một
phụ nữ tiêu biểu cho “người Hà Nội”.
- Nhận ra một số đặc điểm nổi bật của phong cách văn xuôi Nguyễn Khải:
giọng điệu trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật.
II- CHUẨN BỊ
- HS đọc và tóm tắt truyện, trả lời những câu hỏi phần Hướng dẫn học bài (ở
nhà).
- HS tìm hiểu thêm về nhà văn Nguyễn Khải và truyện ngắn Một người Hà
Nội.
III- TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
- ổn định nề nếp.
- Kiểm tra : + Kiểm tra bài Mùa lá rụng trong vườn (trích)
+ Kiểm tra việc chuẩn bị bài mới của HS.
- Giới thiệu bài mới:


Hoạt động của thầy và trò

Nội dug cần đạt

Hoạt động 1: Hướng dẫn

I. Tìm hiểu chung

tìm hiểu chung

1. Tác giả

1. HS đọc phần Tiểu dẫn và

+ Nguyễn Khải (1930-2008) tên khai sinh là

tóm tắt tiểu sử, quá trình sáng Nguyễn Mạnh Khải, sinh tại Hà Nội nhưng tuổi
tác cùng các đề tài chính của nhỏ sống ở nhiều nơi.
Nguyễn Khải.

+ Nguyễn Khải viết văn từ năm 1950, bắt đầu
được chú ý từ tiểu thuyết Xung đột. Trước cách

GV gợi dẫn: chú ý các giai mạng, sáng tác cảu Nguyễn Khải tập trung về
đoạn sáng tác, tác phẩm đời sống nông thôn trong quá trình xây dựng
chính.

cuộc sống mới: Mùa lạc(1960), Một chặng
đường (1962), Tầm nhìn xa (1963), Chủ tịch
huyện (1972).... và hình tượng người lính trong
kháng chiến chống Mĩ: Họ sống và chiến
đấu(1966), Hoà vang (1967), Đường trong mày
(1970), Ra đảo (1970), Chiến sĩ (1973).... Sau
năm 1975, sáng tác của ông đề cập đến nhiều
vấn đề xã hội- chính trị có tính thời sự và đặc
biệt quan tâm đến tính cách, tư tưởng, tinh thần
của con người hiện nay trước những biến động

phức tạp của đời sống: Cha và con, và .... (1970),
Gặp gỡ cuối năm (1982)...
2. Tác phẩm
Một người Hà Nội in trong tập truyện ngắn
cùng tên của Nguyễn Khải (1990). Truyện đã thể


hiện những khám phá, phát hiện của Nguyễn
Khải về vẻ đẹp trong chiều sâu tâm hồn, tính
cách con người Việt Nam qua bao biến động
thăng trầm của đất nước.
Hoạt động 2: Hướng dẫn

II. Đọc- hiểu

đọc- hiểu văn bản

1. Nhân vật cô Hiền

1. GV tổ chức cho HS suy

a) Tính cách, phẩm chất

nghĩ, thảo luận, phát biểu
nhận xét, bổ sung để hoàn
chỉnh các vấn đề sau:

- Nhân vật trung tâm của truyện ngắn là cô
Hiền cũng như những người Hà Nội khác, cô đã
cùng Hà Nội, cùng đất nước trải qua nhiều biến

a) Tính cách cô Hiền- nhân động thăng trầm nhưng vẫn giữ được cái cốt
vật trung tâm của truyện, đặc cách người Hà Nội. Cô sống thẳng thắn, chân
biệt là suy nghĩ, cách ứng xử thành, không giấu giếm quan điểm, thái độ của
của cô trong từng thời đoạn mình với mọi hiện tượng xung quanh.
của đất nước.
- Suy nghĩ và cách ứng xử của cô trong từng
thời đoạn của đất nước.
+ Hoà bình lập lại ở miền Bắc, cô Hiền nói về
niềm vui và cả những cái có phần máy móc, cực
đoan của cuộc sống xung quanh: “vui hơi nhiều,
nói cũng hơi nhiều”, theo cô “chính phủ can
thiệp vào nhiều việc của dân quá” .... Cô tính
toán mọi việc trước sau rất khôn khéo và “đã tính
là làm, đã làm là không để ý đến những đàm tiếu
của thiên hạ”...
+ Miền Bắc bước vào thời kì ương đầu với


chiến tranh phá hoại bằng không quân của Mĩ.
Cô Hiền dạy con cách sống “biết tự trọng, biết
xấu hổ”, biết sống đúng với bản chất người Hà
Nội. Đó cũng là lí do vì sao cô sẵn sàng cho con
trai ra trận: “Tao đau đớn mà bằng lòng, vì tao
không muốn nó sống bám vào sự hi sinh của
bạn. Nó giám đi cũng là biết tự trọng”...
+ Sau chiến thắng mùa xuân 1975, đất nước
trong thời kì đổi mới, giữa không khí xô bồ của
thời kinh tế thị trường, cô Hiền vẫn là “một
người Hà nội của hôm nay, thuần tuý Hà Nội,

không pha trộn”. Từ chuyện cây si cổ thụ ở đền
Ngọc Sơn, cô Hiền nói về niềm tin vào cuộc
sống ngày càng tốt đẹp hơn.
b) Vì sao tác giả cho cô Hiền

b) Cô Hiền- "một hạt bụi vàng của Hà Nội"

là “một hạt bụi vàng” của Hà

- Nói đến hạt bụi, người ta nghĩ đến vật nhỏ

Nội?

bé, tầm thường. Có điều là hạt bụi vàng thì dù
nhỏ bé nhưng có giá trị quí báu.
- Cô Hiền là một người Hà Nội bình thường
nhưng cô thấm sâu những cái tinh hoa trong bản
chất người Hà Nội. Bao nhiêu hạt bụi vàng, bao
nhiêu người như cô Hiền sẽ hợp lại thành những
“áng vàng” chói sáng. áng vàng ấy là phẩm giá
người Hà Nội, là cái truyền thống cốt cách người
Hà Nội.


* Một so sánh độc đáo nằm trong mạch trữ
* GV mở rộng

tình ngoại đề của người kể chuyện. Bản sắc Hà
Nội, văn hoá Hà Nội là chất vàng 10 là mỏ vàng
trầm tích được bồi đắp, tính tu từ biết bao hạt bụi

vàng như là Hiền

2. GV tổ chức các nhóm học

2. Các nhân vật khác trong truyện

tập, giao việc cho mỗi nhóm

+ Nhân vật "tôi"

tìm hiểu về một nhân vật
trong tác phẩm:
- Nhân vật “tôi”.

Thấp thoáng sau những dòng chữ là hình ảnh
nhân vật “tôi” - đó là một người đã chứng kiến
và tham gia vào nhiều chặng đường lịch sử của

- Nhân vật Dũng- con trai cô dân tộc. Trên những chặng đường ấy, nhân vật
Hiền.

tôi đã có những quan sát tinh tế, cảm nhận nhạy

- Những thanh niên Hà Nội bén, sắc sảo, đặc bịêt là về nhân vật cô Hiền, về
và cả những người đã tạo nên Hà Nội và người Hà Nội. ẩn sâu trong giọng điệu
“nhận xét không mấy vui vẻ" vừa vui đùa, khôi hài, vừa khôn ngoan, trải đời là
của nhân vật “tôi” về Hà Nội. hình ảnh một con người gắn bó thiết tha với vận
mệnh đất nước, trân trọng những giá trị văn hoá
của dân tộc. Nhân vật “tôi” mang hình bóng
Nguyễn Khải, là người kể chuyện, một sáng tạo

nghệ thuật sắc nét đem đến cho tác phẩm một
điểm nhìn trần thuật chân thật khách quan và
đúng đắn, sâu sắc.
+ Nhân vật Dũng- con trai đầu rất mực yêu
quí của cô Hiền.
Anh đã sống đúng với những lời mẹ dạy về


cách sống của người anh cùng với 660 thanh
niên ưu tú của Hà Nội lên đường hiến dâng tuổi
xuân của mình cho đất nước. Dũng, Tuất và tất
cả những chàng trai Hà Nội ấy đã góp phần tô
thắm thêm cốt cách tinh thần người Hà Nội,
phẩm giá cao đẹp của con người Việt Nam.
+ Bên cạnh sự thật về những người Hà Nội có
phẩm cách cao đẹp, còn có những người tạo nên
“nhận xét không mấy vui vẻ” của nhân vật “tôi”
về Hà Nội. Đó là “ông bạn trẻ đạp xe như gió”
đã làm xe người ta suýt đổ lại còn phóng xe vượt
qua rồi quay mặt lại chửi “Tiên sư cái anh già”...,
là những người mà nhân vật tôi quên đường phải
hỏi thăm... Đó là những “hạt sạn của Hà Nội”,
làm mờ đi nét đẹp tế nhị, thanh lịch của người
Tràng An. Cuộc sống của người Hà Nội nay cần
phải làm rất nhiều điểm để giữ gìn và phát huy
cái đẹp trong tính cách người Hà Nội.
3. HS thảo luận về chuyện

3. ý nghĩa của câu chuyện "cây si cổ thụ"

cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn

+ Hình ảnh ... nói lên qui luật bất diệt của sự

bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sống. Quy luật này được khẳng định bằng niềm
sinh.
tin của con người thành phố đã kiên trì cứu sống
được cây si.
+ Cây si cũng là một biểu tượng nghệ thuật,
một hình ảnh ẩn dụ về vẻ đẹp của Hà Nội: Hà
Nội có thể bị tàn phá, bị nhiễm bệnh nhưng vẫn


là một người Hà Nội với truyền thống văn hoá đã
được nuôi dưỡng suốt trường kì lịch sử, là cốt
cách, tinh hoa, linh hồn đất nước.
4. GV gợi ý để HS nhận xét

4. Giọng điệu trần thuật và nghệ thuật xây

về giọng điệu trần thuật và dựng nhân vật
nghệ thuật xây dựng nhân vật
của Nguyễn Khải trong tác
phẩm.

+ Giọng điệu trần thuật:
Một giọng điệu rất trải đời, vừa tự nhiên, dân
dã vừa trĩu nặng suy tư, vừa giàu chất khái quát,
triết lí, vừa đậm tính đa thanh. Cái tự nhiên, dân
dã tạo nên phong vị hài hước rất có duyên trong

giọng kể của nhân vật “tôi”; tính chất đa thanh
thể hiện trong lời kể: nhiều giọng (tự tin xen lẫn
hoài nghi, tự hào xen lẫn tự trào... Giọng điệu
trần thuật đã làm cho truyện ngắn đậm đặc chất
tự sự rất đời thường mà hiện đại.
+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
- Tạo tình huống gặp gỡ giữa nhân vật “tôi” và
các nhân vật khác.
- Ngôn ngữ nhân vật góp phần khắc hoạ tính
cách (ngôn ngữ nhân vật “tôi” đậm vẻ suy tư,
chiêm nghiệm, lại pha chút hài hước, tự trào;
ngôn ngữ của cô Hiền ngắn gọn, rõ ràng, dứt
khoát ...)

Hoạt động 3: Tổ chức tổng

III. Tổng kết

kết

Trong Người Hà Nội, Nguyễn Khải đã có


những khám phá sâu sắc về bản chất của nhân
GV hướng dẫn HS tự viết vật trên dòng lưu chuyển của hiện thực lịch sử:
tổng kết.

- Là một con người, bà Hiền luôn giữ gìn
phẩm giá người.
- Là một công dân, bà Hiền chỉ làm những gì

có lợi cho đất nước.
- Là một người Hà Nội, bà đã góp phần làm
rạng rỡ thêm cái cốt cách, cái truyền thống của
một Hà Nội anh hùng và hào hoa- tôn thêm vẻ
đẹp thanh lịch quyến rũ của “người Tràng An”.
Chất nhân văn sâu sắc của ngòi bút Nguyễn
Khải chính là ở đó.
“Muốn hiểu con người thời đại với tất cả
những cái hay, cái dở của họ, nhất là muốn hiểu
cách nghĩ của họ, cuộc sống tinh thần của họ,
phải đọc Nguyễn Khải”. Nhận xét này của nhà
nghiên cứu Vương Trí Nhàn thật xác đáng, nhất
là đối với truyện ngắn Một người Hà Nội.