Giáo án Ngữ văn 12 tuần 25 bài: Một người Hà Nội

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
Tiết 89 – 90 – Đọc văn : MỘT NGƯỜI HÀ NỘI .
( Nguyễn Minh Châu )
- Ổn định nề nếp.
- Kiểm tra : Phân tích hình tượng nhân vật Bà Hiền trong tác phẩm Một người
Hà Nội
- Bài mới:
Hoạt động của GV Hoạt động của HS

Nội dug cần đạt

Hoạt động 1: 1. HS đọc phần Tiểu
I. Tìm hiểu chung
Hướng dẫn tìm dẫn và tóm tắt tiểu
1. Tác giả
hiểu chung
sử, quá trình sáng
+ Nguyễn Khải (1930-2008) tên khai
- GV yêu cầu Hs tác cùng các đề tài sinh là Nguyễn Mạnh Khải, sinh tại Hà
đọc phần tiểu dẫn, chính của Nguyễn Nội nhưng tuổi nhỏ sống ở nhiều nơi.
nêu câu hỏi tìm Khải.
+ Nguyễn Khải viết văn từ năm 1950,
hiểu về tác giả tác - Mùa lạc(1960),
phẩm
Một chặng đường bắt đầu được chú ý từ tiểu thuyết Xung
đột. Trước cách mạng, sáng tác của
- GV gợi dẫn: chú ý (1962), Tầm nhìn Nguyễn Khải tập trung về đời sống nông
các giai đoạn sáng xa (1963), Chủ tịch thôn trong quá trình xây dựng cuộc sống
tác, tác phẩm chính. huyện (1972).... và mới. Sau năm 1975, sáng tác của ông đề
hình tượng người
lính trong kháng cập đến nhiều vấn đề xã hội- chính trị có

chiến chống Mĩ: tính thời sự và đặc biệt quan tâm đến
Họ sống và chiến tính cách, tư tưởng, tinh thần của con
đấu(1966),
Hoà người hiện nay trước những biến động
vang
(1967), phức tạp của đời sống
Đường trong mày
2. Tác phẩm
(1970), Ra đảo
Một người Hà Nội in trong tập truyện
(1970), Chiến sĩ
ngắn cùng tên của Nguyễn Khải (1990).
(1973)....
Truyện đã thể hiện những khám phá,
- Cha và con, phát hiện của Nguyễn Khải về vẻ đẹp
và .... (1970), Gặp trong chiều sâu tâm hồn, tính cách con
gỡ
cuối
năm người Việt Nam qua bao biến động


(1982)...
Hoạt động 2:
Hướng dẫn đọchiểu văn bản
1. GV tổ chức cho
HS suy nghĩ, thảo
luận, phát biểu
nhận xét, bổ sung
để hoàn chỉnh các
vấn đề sau:

HS suy nghĩ, thảo
luận, phát biểu nhận
xét, bổ sung để hoàn
a) Tính cách cô chỉnh các vấn đề
Hiền- nhân vật sau:
trung
tâm
của
truyện, qua cách
thu xếp việc nhà,
dạy dỗ con cái, đặc
biệt là suy nghĩ,
cách ứng xử của cô
trong từng thời
đoạn của đất nước.

thăng trầm của đất nước.
II. Đọc- hiểu
1. Nhân vật cô Hiền
a) Tính cách, phẩm chất
* Nhân vật trung tâm của truyện ngắn là
cô Hiền, cũng như những người Hà Nội
khác, cô đã cùng Hà Nội, cùng đất nước
trải qua nhiều biến động thăng trầm
nhưng vẫn giữ được cái cốt cách người
Hà Nội. Cô sống thẳng thắn, chân thành,
không giấu giếm quan điểm, thái độ của
mình với mọi hiện tượng xung quanh.
- Cách thu xếp việc nhà và dạy dỗ con

cái:
+ Việc hôn nhân : Lựa chọn nghiêm
túc, đặt trách nhiệm làm vợ, làm mẹ lên
trên hết không viển vông ( Chọn ông
giáo)
+ Việc sinh con : Biết nhìn xa trông
rộng, chuẩn bị cho con một tương lai tốt
đẹp ( quyết định chấm dứt sinh đẻ vào
năm 40 tuổi)
+ Việc quản lí gia đình: Luôn chủ động
tự tin.
+ Việc dạy con: Dạy từ cái nhỏ nhất
và coi đó là văn hóa sống, văn hóa người
Hà Nội ( Cách ngồi ăn, cầm bát, cầm
đũa, múc canh…)
- Suy nghĩ và cách ứng xử của cô
trong từng thời đoạn của đất nước:
+ Hoà bình lập lại ở miền Bắc, cô
Hiền nói về niềm vui và cả những cái có
phần máy móc, cực đoan của cuộc sống
xung quanh: “vui hơi nhiều, nói cũng


hơi nhiều”, theo cô “chính phủ can thiệp
vào nhiều việc của dân quá” .... Cô tính
toán mọi việc trước sau rất khôn khéo và
đã tính là làm, đã làm là không để ý đến
những đàm tiếu của thiên hạ...
HS suy nghĩ, phát
+ Miền Bắc bước vào thời kì ương đầu

với chiến tranh phá hoại bằng không
Theo em tác giả biểu ý kiến :
muốn nói gì qua chi
- Thể hiện những quân của Mĩ. Cô Hiền dạy con cách sống
tiết bà Hiền nói về giằng xé âm thầm “biết tự trọng, biết xấu hổ”, biết sống
chuyện con trai đi giữa tình yêu thương đúng với bản chất người Hà Nội. Đó
chiến đấu?
con và tình yêu nước cũng là lí do vì sao cô sẵn sàng cho con
trai ra trận: “Tao đau đớn mà bằng lòng,
ở bà Hiền
vì tao không muốn nó sống bám vào sự
- Nhưng bà là hi sinh của bạn. Nó giám đi cũng là biết
người tôn trọng tự trọng...”
danh dự của con,
+ Sau chiến thắng mùa xuân 1975, đất
hiểu con đồng thời
sống thật với tình nước trong thời kì đổi mới, giữa không
cảm của mình không khí xô bồ của thời kinh tế thị trường, cô
Hiền vẫn là “một người Hà nội của hôm
che dấu nỗi lòng
nay, thuần tuý Hà Nội, không pha trộn”.
=> Khẳng định cá Từ chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc
tính và bản lĩnh Sơn, cô Hiền nói về niềm tin vào cuộc
ciuar bà Hiền
sống ngày càng tốt đẹp hơn.
b) Vì sao tác giả
cho cô Hiền là
“một hạt bụi vàng”
của Hà Nội?

b) Cô Hiền- "một hạt bụi vàng của Hà
Nội"
- Nói đến hạt bụi, người ta nghĩ đến
vật nhỏ bé, tầm thường. Có điều là hạt
bụi vàng thì dù nhỏ bé nhưng có giá trị
quí báu.
- Cô Hiền là một người Hà Nội bình
thường nhưng cô thấm sâu những cái
tinh hoa trong bản chất người Hà Nội.
Bao nhiêu hạt bụi vàng, bao nhiêu người
như cô Hiền sẽ hợp lại thành những “áng
vàng” chói sáng. áng vàng ấy là phẩm
giá người Hà Nội, là cái truyền thống cốt
cách người Hà Nội.


* GV më réng

=> Một so sánh độc đáo nằm trong
mạch trữ tình ngoại đề của người kể
chuyện. Bản sắc Hà Nội, văn hoá Hà
Nội là chất vàng 10 là mỏ vàng trầm tích
được bồi đắp, tính tu từ biết bao hạt bụi
vàng như là Hiền

2. GV tổ chức các
nhóm học tập, giao
việc cho mỗi nhóm
tìm hiểu về một số
nhân vật trong tác

phẩm:

- Hs làm việc theo
2. Các nhân vật khác trong truyện
nhóm được phân
+ Nhân vật "tôi"- người kể chuyện:
công, ghi kết quả
- Đó là một người yêu Hà Nội, hiểu
phân tích của nhóm
vào phiếu học tập, Hà Nội, say mê nét đẹp văn hóa của
đại diện nhóm trình người Hà Nội.
bày
- Con người có cái nhìn lịch lãm, tinh
- Nhân vật “tôi”.
- Lớp theo dõi, tế, sâu sắc.
- Nhân vật Dũngtham gia ý kiến trao
- Có cách kể chuyện vừa thân tình vừa
con trai cô Hiền.
đổi
hóm hỉnh, luôn tạo quan hệ bình đẳng ,
- Những thanh niên
cởi mở với bạn đọc mà vẫn khẳng định
Hà Nội và cả
giá trị của kinh nghiệm cá nhân.
những người đã tạo
-Biết đặt sự việc dưới nhiều cách nhìn
nên “nhận xét
và dùng những phân tíchsuy ngẫm để
không mấy vui vẻ"
định hướng giá trị .

của nhân vật “tôi”
về Hà Nội.
- Giọng kể là của một con người từng
trải, nhiều chiêm nghiệm cuộc sống, triết
lí sâu sắc
+ Nhân vật Dũng- con trai đầu rất
mực yêu quí của cô Hiền.
Anh đã sống đúng với những lời mẹ
dạy về cách sống của người anh cùng
với 660 thanh niên ưu tú của Hà Nội lên
đường hiến dâng tuổi xuân của mình cho
đất nước. Dũng, Tuất và tất cả những
chàng trai Hà Nội ấy đã góp phần tô
thắm thêm cốt cách tinh thần người Hà
Nội, phẩm giá cao đẹp của con người
Việt Nam.
+ Bên cạnh sự thật về những người Hà
Nội có phẩm cách cao đẹp, còn có


những người tạo nên “nhận xét không
mấy vui vẻ” của nhân vật “tôi” về Hà
Nội. Đó là “ông bạn trẻ đạp xe như gió”
đã làm xe người ta suýt đổ lại còn phóng
xe vượt qua rồi quay mặt lại chửi “Tiên
sư cái anh già”..., là những người mà
nhân vật tôi quên đường phải hỏi thăm...
Đó là những “hạt sạn của Hà Nội”, làm
mờ đi nét đẹp tế nhị, thanh lịch của
người Tràng An. Cuộc sống của người

Hà Nội nay cần phải làm rất nhiều điểm
để giữ gìn và phát huy cái đẹp trong tính
cách người Hà Nội.
3. HS thảo luận về
chuyện cây si cổ
thụ ở đền Ngọc Sơn
bị bão đánh bật rễ
rồi lại hồi sinh.

HS thảo luận về
3. ý nghĩa của câu chuyện "cây si cổ
chuyện cây si cổ thụ thụ"
ở đền Ngọc Sơn bị
+ Hình ảnh ... nói lên qui luật bất diệt
bão đánh bật rễ rồi của sự sống. Quy luật này được khẳng
lại hồi sinh.
định bằng niềm tin của con người thành
phố đã kiên trì cứu sống được cây si.
+ Cây si cũng là một biểu tượng nghệ
thuật, một hình ảnh ẩn dụ về vẻ đẹp của
Hà Nội: Hà Nội có thể bị tàn phá, bị
nhiễm bệnh nhưng vẫn là một người Hà
Nội với truyền thống văn hoá đã được
nuôi dưỡng suốt trường kì lịch sử, là cốt
cách, tinh hoa, linh hồn đất nước.

4. GV gợi ý để HS
nhận xét về giọng
điệu trần thuật và
nghệ thuật xây

dựng nhân vật của
Nguyễn Khải trong
tác phẩm.

HS nhận xét về
4. Đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm:
giọng điệu trần thuật
+ Nghệ thuật trần thuật :
và nghệ thuật xây
- Giọng điệu trần thuật:
dựng nhân vật của
Nguyễn Khải trong
Một giọng điệu rất trải đời, vừa tự
tác phẩm.
nhiên, dân dã vừa trĩu nặng suy tư, vừa
giàu chất khái quát, triết lí, vừa đậm tính
đa thanh. Cái tự nhiên, tạo nên phong vị
hài hước rất có duyên trong giọng kể của
nhân vật “tôi”; tính chất đa thanh thể
hiện trong lời kể: nhiều giọng (tự tin xen
lẫn hoài nghi, tự hào xen lẫn tự trào...


Giọng điệu trần thuật đã làm cho truyện
ngắn đậm đặc chất tự sự rất đời thường
mà hiện đại.
- Cách trần thuật : Khi trần thuật, tác
giả thường đặt một sự việc, một vấn đề
dưới nhiều cách nhìn khác nhau ( việc
hôn nhân, việc đón mừng độc lập, việc

dạy con cái, cách xưng hô…) => Tạo sự
bình đẳng trong quan hệ giữa nàh văn và
bạn dọc, có tác dụng dân chủ hóa văn
hoc, không áp đặt chân lí mà khuyến
khích người đọc cùng tham gia đối thoại
+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
- Tạo tình huống gặp gỡ giữa nhân vật
“tôi” và các nhân vật khác.
- Ngôn ngữ nhân vật góp phần khắc
hoạ tính cách (ngôn ngữ nhân vật “tôi”
đậm vẻ suy tư, chiêm nghiệm, lại pha
chót hµi híc, tù trµo; ng«n ng÷ cña c«
HiÒn ng¾n gän, râ rµng, døt kho¸t ...)
Hoạt động 3: Tổ
HS tham gia phát
III. Tổng kết
chức tổng kết
biểu tổng kết bài học
Trong Người Hà Nội, Nguyễn Khải đã
và
tự
viết
tổng
kết.
-GV yêu cầu HS
có những khám phá sâu sắc về bản chất
tổng kết bài học
của nhân vật trên dòng lưu chuyển của
trên những nét lớn
hiện thực lịch sử:

-GV hướng dẫn HS “Muốn hiểu con
tự viết tổng kết.
người thời đại với
tất cả những cái
hay, cái dở của họ,
nhất là muốn hiểu
cách nghĩ của họ,
cuộc sống tinh thần
của họ, phải đọc
Nguyễn
Khải”.
Nhận xét của nhà
nghiên cứu Vương

- Là một con người, bà Hiền luôn giữ
gìn phẩm giá người.
- Là một công dân, bà Hiền chỉ làm
những gì có lợi cho đất nước.
- Là một người Hà Nội, bà đã góp
phần làm rạng rỡ thêm cái cốt cách, cái
truyền thống của một Hà Nội anh hùng
và hào hoa- tôn thêm vẻ đẹp thanh lịch
quyến rũ của “người Tràng An”.
Chất nhân văn sâu sắc của ngòi bút
Nguyễn Khải chính là ở đó.


Trí Nhàn
* Củng cố : Nhân vật bà Hiền tiêu biểu cho vẻ đẹp và chiều sâu văn hóa của người
Hà Nội

* Bài tập nâng cao : Quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Khải qua chân dung “Một
người Hà Nội”:
- Gắn liền với nhận thức và niềm tin mang đậm dấu ấn cá nhân
+ Không hoàn toàn trùng khít với kinh nghiệm quen thuộc của cộng đồng
+ Quan niệm về con người của NK có biến đổi qua hai giai đoạn : Trươc 1978
, ông nhìn con người chủ yếu từ quan niệm cộng đồng, lấy tính giai cấp làm chuẩn
quy chiếu. Sau 1978, ông nhìn con người ở góc độ thế sự mà điểm quy chiếu là văn
hóa ứng xử, đạo đức sinh hoạt.
 Vẻ đẹp của bà Hiền được nhà văn tô đậm ở bản lĩnh cá nhân,ở những ứng xuất
phát từ lòng tự trọng của “Một người Hà Nội”
……………………………………………………………….