Giáo án Ngữ văn 12 tuần 25 bài: Một người Hà Nội

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
Đọc thêm:
MỘT NGƯỜI HÀ NỘI
(Nguyễn Khải).
A. MỤC TIÊU:
Giúp học sinh:
-Hiểu được nét đẹp cảu văn hoá "kinh dị" qua cách sống của bà Hiền, một phụ nữ
tiêu biểu cho "Người Hà Nội".
-Nhận ra một số đặc điểm nổi bật của phong cách văn xuôi Nguyễn Khải: giọng
điệu trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật.
B. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY:
C. CHUẨN BỊ GIÁO CỤ:
* Giáo viên

: Soạn giáo án.

* Học sinh

: Soạn bài.

D. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1. Ổn định lớp - kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ:

Suy nghĩ của anh (chị) về nhân vật chị Hoài trong tiểu

thuyết "Mùa lá rụng trong vườn" của Ma Văn Kháng?
3. Nội dung bài mới:
a. Đặt vấn đề: Chúng ta đã rất ấn tượng với vẻ đẹp của nhân vâth chị Hoài trong
những trang tiểu thuyết của Ma Văn Kháng. Một người phụ nữ khác tiêu biểu cho
vẻ đẹp của người Tràng An, cho cốt cách người Hà Nội được gọi là "hại bụi vàng

của Hà Nội" là cô Hiền-nhân vật trung tâm trong truyện ngắn "Một người Hà Nội"
của nhà văn Nguyễn Khải.
b. Triển khai bài dạy:
hoạt động thầy và trò

nội dung kiến thức

Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm I. Khái quát về tác giả, tác phẩm.
hiểu chung.

-Tác giả: Nguyễn Khải (1930-2008), tên khai sinh là

Bài tập: Đọc phần tiểu dẫn và Nguyễn Mạnh Khải, sinh tại Hà Nôị nhưng tuổi nhỏ
tóm tắt quá trình sáng tác cùng sống ở nhiều nơi.
các đề tài chính của Nguyễn -Nguyễn Khải viết văn từ năm 1950, băt đầu được chú ý
Khải.
từ tiểu thuyết "Xung đột". Trước Cách mạng, sáng tác
của Nuyễn Khải tập trung về đời sống nông thôn trong
quá trình xây dựng cuộc sống mới: Mùa lạc (1960), Một
chặng đường (1962), Tầm nhìn xa (1963), Chủ tịch
huyện (1972),… và hình tượng người lính trong kháng
chiến chống Mĩ: Họ sống và chiến đấu (1966), Hoà
-Gợi dẫn: Chú ý các giai đoạn vang (1967), Đường trong mây (1970), Ra đảo (1970),
sáng tác. tác phẩm chính.

Chiến sĩ (1973)…Sau năm 1975. sáng tác của ông đề
cập đến nhiều vấn đề xã hội-chính trị có yính thời sự và
đặc biệt quan tâm đến tính cách, tư tưởng tinh thần của

con người hiện nay trước những biến động phức tạp của
đời sống: Cha và con (1970), Gặp gỡ cuối năm (1982)…
-Một người Hà Nội: in trong tập truyện ngắn cùng tên
của Nguyễn Khải (1990). Truyện đã thể hiện những
khám phá, phát hiện của Nguyễn Khải về vẻ đẹp trong
chiều sâu tâm hồn, tính cách con người Việt Nam qua


bao biến động, thăng trầm của đất nước.
II. Đọc-hiểu văn bản.
1. Nhân vật cô Hiền.
a. Tính cách, phẩm chất.
-Nhân vật trung tâm của truyện ngắn là cô Hiền. Cũng
như người Hà Nội khác, cô đã cùng Hà Nội, cùng đất
nước trải qua nhiều biến động thăng trầm nhưng vẫn giữ
được cốt cách người Hà Nội. Cô sống thẳng thắn, chân
thành, không giấu giém quan điểm, thái độ của mình với
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọ- mọi hiện tượn xung quanh.
hiểu văn bản.

-Suy nghĩ và cách ứng xử của cô trong trong từng thời

Bài tập 1:

đoạn của đất nước:

a. Nhận xét về tính cách cô

+Hoà bình lập lại ở miền Bắc, cô Hiền nói về

Hiền-nhân vật trung tâm của niềm vui và cả những cái có phần máy móc, cực đoan
truyện, đặc biệt là suy nghĩ, của cuộc sống xung quanh:"vui hơi nhiều, nói cũng hơi
cách ứng xử của cô trong nhiều", theo cô "chính phủ can thiệp vào nhiều việc của
những thời đoạn cảu đất nước.

dân quá"…Cô tính toán mọi việc trước sau rất khôn
khéo và "đã tính là làm, đã làm là không để ý đến những

Học sinh suy nghĩ, phát biểu
nhận xét bổ sung.

điều đàm tểu của thiên hạ"…
+Miền Bắc bước vào thời kì đương đầu với chiến
tranh phá hoại bằng không quân của Mĩ. Cô Hiền dạy
con cách sống "biết tự trọng, biết xấu hổ", biết sống
đúng với bản chất người Hà Nội. Đó cũng là lí do vì sao
cô sẵn sàng cho con trai ra trận: "tao đau đớn mà bằng
lòng, vì tao không muốn sống bám vào sự hy sinh của


bạn. Nó dám đi cúng là biết tự trọng"…
+Sau chiến thắng mùa xuân năm 1975. đất nước
trong thời kì đổi mới, giữa không khí xô bồ của thời
kinh tế thi trường, cô Hiền vẫn là "một người Hà Nội
của hôm nay, thuần tuý Hà Nội, không pha trộn". Từ
chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn, cô Hiền nói về
niềm tin vào cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.
b. Cô hiền "một hạt bụi vàng" của Hà Nội.
-Nói đén hạt bụi, người ta nghĩ đến vật nhỏ bé, tầm
b.Vì sao tác giả cho cô Hiền là thường. Có điều là hạt bụi vàng thì dù nhỏ bé nhưng có

"một hạt bụi vàng" của Hà Nội? giá trị quý báu.
-Cô Hiền kà một người Hà Nội bình thường nhưng cô
Học sinh thảo luận, phát biểu.
Giáo viên mở rộng: một so
sánh độc đáo nằm trong mạch
trữ tnhf ngoại đề của người kể
chuyện. Bản sắc Hà Nội, văn

thấm sâu vào những cái tin hoa trong bản chất người Hà
Nội. Bao nhiêu hạt bụi vàng, bao nhiêu người như cô
Hiến sẽ hợp lại thành những "ánh vàng" chói sáng. Ánh
vàng ấy là phẩm giá người Hà Nội, là cái truyền thống
cốt cách người Hà Nội.

hóa Hà Nội là chất vàng mười, 2. Các nhân vật khác trong truyện.
là mỏ vàng trầm tíhc được bồi -Nhân vật "tôi": Thấp thoáng sau những dòng chữ là
đắp, tích tụ từ biết bao hạt bụi nhân vật "tôi"-đó là một người đã chứng kiến và tham
vàng như bà Hiền.

gia vào nhiều chặng đường lịch sử của dân tộc. Trên

Bài tập 2: Nêu cảm nghĩ về những chặng đường ấy, nhân vật "tôi" đã có những quan
nhân vật "tôi", Dũng, những sát tin tế, cảm nhận nhạy bén, sắc sảo, đặc biệt là về
thanh niên Hà Nội và cả những nhân vật cô Hiền, về Hà Nội và người Hà Nội. Ẩn sâu
người tạo nên "nhận xét không trong giọng điệu vừa vui đùa, khôi hài, vừa khôn ngoan,


máy vui vẻ" của nhân vật "tôi" trải đời là hình ảnh một người gắn bó thiết tha với vận
về Hà Nội.

mệnh đất nước, trân trọng những giá trị văn hó của dân

Giáo viên gợi ý:

tộc. Nhân vật "tôi" mang hình bóng Nguyễn Khải, là

-Là người yêu Hà Nội, am hiểu
Hà Nội.
-Rất có ý thức khẳng định kinh
nghiệm cá nhân.
-Gỏi quan sát, ưa triết luận.

người kể chuyện, một sáng tạo nghệ thuật sắc nét đem
đến cho tác phẩm một diểm nhìn trầm thuật chân thật,
khách quan và đúng đắn, sâu sắc.
-Nhân vật Dũng: con trai đầu rất mực yêu quý của cô
Hiền. Anh đã sống đúng với những lời mẹ dạy về cách
sống của người Hà Nội, cùng với 600 thanh niên ưu tú

Học sinh làm việc cá nhân, của Hà Nội lên đường hiến dâng tuổi xuân của mình cho
phát biểu cảm nghĩ.

đất nước. Dũng, Tuất và tất cả những chàng trai Hà Nội
ấy đã góp phần tô thắm thêm cốt cách tin thần người Hà
Nội, phẩm giá cao đẹp của con người Việt Nam.
-Bên cạnh sự thật về những người Hà Nội có phẩm cách
cao đẹp, còn có những người tạo nên "nhận xét không
mấy vui vẻ" của nhân vật "tôi" về Hà Nội. Đó là "ông
bạn trẻ đạp xe như gió" đã làm xe người ta suýt đổ lại
còn phóng xe vượt qua rồi quay mặt lại chửi "tiên sư cái

anh già"…, là những người mà nhân vật "tôi" quên
đường phải hỏi thăm…Đó là những "hạt sạn của Hà
Nội", làm mờ đi nét đẹp tế nhị, thanh lịch của người
Tràng An.Cuộc sống của người Hà Nội nay cần phải làm
rất nhiều điểm để giữ gìn và phát huy cái đẹp trong tính
cách người Hà Nội.
3. Ý nghĩa của câu chuyện "cây si cổ thụ".


-Hình ảnh…nói lên quy luật bất diệt của sự sống. Quy
luật này được khẳng định bằng niềm tin của con người
thành phố đã kiên trì cứu sống được cây si.
-Cây si cũng là một biểu tượng nghệ thuật, một hình ảnh
ẩn dụ về vẻ đẹp của Hà Nội: có thể bị tàn phá, bị nhiễm
bệnh nhưng vẫn là một người Hà Nội với truyền thống
văn hoá đã được nuôi dưỡng suốt trường kì lịch sử, là
cốt cách, tinh hoa, linh hồn của đất nước.
4. Giọng điệu trần thuật và nghệ thuật xây dựng
nhân vật.
-Giọng điệu trần thuật: một giọng điệu rất trải đời, vừa
tự nhiên, dân dã vừa trĩu nặng suy tư, vừa giàu chất khía
Bài tập 3: Chuyện cây si cổ thụ quát, triết lí. Vừa đậm tính đa thanh. Cai tự nhiên, dân dã
ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật tạo nên phong vị hài hước rất có duyên trong giọng kể
rễ rồi lại hồi sinh gợi cho anh của nhân vật "tôi"; tính chất đa thanh thể hiện trong lời
(chị) suy nghĩ gì?
kể: nhiều giọng (tự tin xen lẫn hoài nghi, tự hào xen lẫn
tự trào…). Giọng điệu trần thuật đã làm cho truyện ngắn
Học sinh thảo luận và phát đậm đặc chất tự sự rất đời thường mà hiện đại.
biểu tự do.

-Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
+Tạo tình huống gặp gỡ giữa nhân vật "tôi" và nhân vật
khác.
+Ngôn ngữ nhân vật góp phần khắc hoạ tính cách (ngôn
ngữ nhân vật "tôi" đậm vẻ suy tư, chiêm nhiệm, lại pha
chút hài hước, tự trào; ngôn ngữ của cô Hiền ngắn gọn,

Bài tập 4: Nhận xét về giọng rõ ràng, dứt khoát…).


điệu trần thuật và nghệ thuật
xây dựng nhân vật của Nguyễn
Khải trong tác phẩm.

Học sinh thảo luận và phát
biểu tự do. Giáo viên định
hướng, nhận xét.
4.. Củng cố: Nắm nội dung, nghệ thuật của tác phẩm, ghi nhớ Sgk.
5. Dặn dò: Tiết sau học Tiếng Việt.