Giáo án Ngữ văn 12 tuần 25 bài: Một người Hà Nội

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
Bài:

MỘT NGƯỜI HÀ NỘI
-Nguyễn Khải-

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:

Giúp Học sinh:

1. Kiến thức: - Hiểu được nét đẹp của văn hoá “kinh kì” qua cách sống của bà
Hiền, một phụ nữ tiêu biểu cho “người Hà Nội”.
2. Kĩ năng: - Nhận ra một số đặc điểm nổi bật của phong cách văn xuôi Nguyễn
Khải: giọng điệu trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật.
3. Thái độ: Trân trọng những giá trị của văn hóa truyền thống.
II. CHUẨN BỊ:
1. Chuẩn bị của giáo viên:
- Đọc SGK, SGV, TLTK, soạn giáo án .
- Phương án tổ chức lớp học: phát vấn, đàm thoại với cá nhân, tập thể, thảo luận
nhóm…
2. Chuẩn bị của học sinh:
Đọc SGK, TLTK để củng cố kiến thức cũ và chuẩn bị bài học theo HDHB.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Ổn định tình hình lớp: 1 phút
Ổn định trật tự, điểm danh học sinh trong lớp
2. Kiểm tra bài cũ: 4ph
Nêu nhận xét của anh (chị ) về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của trích
đoạn Mùa lá rụng trong vườn
3. Giảng bài mới: 38 phút
- Tạo tâm thế tiếp thu bài mới.
- Giới thiệu bài:

TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY

Thời

HOẠT ĐỘNG CỦA

lượng

GIÁO VIÊN

5ph

Hoạt

động

HOẠT ĐỘNG
CỦA
HỌC SINH

1:

I. Tìm hiểu chung

Hướng dẫn tìm hiểu
chung

NỘI DUNG

1. Tác giả
- Đọc SGK và

- Nguyễn Khải (1930-2008)

1. Hướng dẫn HS tóm tắt ( chú ý các tên khai sinh là Nguyễn Mạnh
đọc phần Tiểu dẫn và giai đoạn sáng Khải, sinh tại Hà Nội nhưng
tóm tắt tiểu sử, quá tác, tác phẩm tuổi nhỏ sống ở nhiều nơi.
trình sáng tác cùng chính).
các đề tài chính của
Nguyễn Khải.

- Viết văn từ năm 1950, được
chú ý từ tiểu thuyết Xung đột.
Trước 1975, sáng tác của
Nguyễn Khải tập trung về đề
tài nông thôn trong quá trình
xây dựng cuộc sống mới: Mùa
lạc (1960), Một chặng đường
(1962), Tầm nhìn xa (1963),
Chủ tịch huyện (1972).... và
hình tượng người lính trong
kháng chiến chống Mĩ: Họ
sống và chiến đấu (1966), Hoà
vang (1967), Đường trong mày
(1970), Ra đảo (1970), Chiến
sĩ (1973)....
Sau năm 1975, sáng tác của
ông đề cập đến nhiều vấn đề xã

hội- chính trị có tính thời sự và


đặc biệt quan tâm đến tính
cách, tư tưởng, tinh thần của
con người trước những biến
động phức tạp của đời sống:
Cha và con, và .... (1970), Gặp
gỡ cuối năm (1982)...
2. Tác phẩm
Một người Hà Nội in trong tập
truyện ngắn cùng tên của
Nguyễn

Khải

(1990).

Truyện đã thể hiện những
khám phá, phát hiện của
Nguyễn Khải về vẻ đẹp
trong chiều sâu tâm hồn,
tính cách con người Việt
Nam qua bao biến động
thăng trầm của đất nước.
30ph

Hoạt

động

Hướng

dẫn

2:

II. Đọc- hiểu

đọc-

hiểu văn bản

1. Nhân vật cô Hiền
_ Suy nghĩ, thảo

1. Tổ chức cho HS luận, phát biểu
suy nghĩ, thảo luận, nhận xét, bổ sung
phát biểu nhận xét,
bổ sung để hoàn
chỉnh các vấn đề sau:

a) Tính cách, phẩm chất
- Cùng đất nước trải qua
nhiều biến động thăng trầm
nhưng vẫn giữ được cái cốt
cách người Hà Nội:

thẳng

thắn, chân thành, không giấu

? Phân tích tính cách

giếm quan điểm, thái độ của

cô Hiền- nhân vật

mình với mọi hiện tượng xung

trung

quanh.

tâm

của

truyện, đặc biệt là


suy nghĩ, cách ứng

- Suy nghĩ và cách ứng xử

xử của cô trong từng

của cô trong từng thời đoạn

thời đoạn của đất

của đất nước.

nước.

+ Hoà bình lập lại ở miền
Bắc, cô Hiền nói về niềm vui
và cả những cái có phần máy
móc, cực đoan của cuộc sống
xung quanh: “vui hơi nhiều,
nói cũng hơi nhiều”, theo cô
“chính phủ can thiệp vào nhiều
việc của dân quá” .... Cô tính
toán mọi việc trước sau rất
khôn khéo và “đã tính là làm,
đã làm là không để ý đến
những đàm tiếu của thiên hạ”...
+ Miền Bắc bước vào thời kì
chống chiến tranh phá hoại
bằng không quân của Mĩ, cô
Hiền dạy con cách sống “biết
tự trọng, biết xấu hổ”, biết
sống đúng với bản chất người
Hà Nội. Đó cũng là lí do vì sao
cô sẵn sàng cho con trai ra
trận: “Tao đau đớn mà bằng
lòng, vì tao không muốn nó
sống bám vào sự hi sinh của
bạn. Nó dám đi cũng là biết tự
trọng”...

+ Sau chiến thắng mùa xuân


1975, đất nước trong thời kì
đổi mới, giữa không khí xô bồ
của thời kinh tế thị trường, cô
Hiền vẫn là “một người Hà Nội
của hôm nay, thuần tuý Hà
? Vì sao tác giả cho - Phát biểu
cô Hiền là “một hạt

Nội, không pha trộn”.
b) Cô Hiền- "một hạt bụi

bụi vàng” của Hà

vàng của Hà Nội"

Nội?

- Nói đến hạt bụi, người ta
nghĩ đến vật nhỏ bé, tầm
thường. Có điều là hạt bụi vàng
thì dù nhỏ bé nhưng có giá trị
quý báu.
- Cô Hiền là một người Hà
Nội bình thường nhưng cô
thấm sâu những cái tinh hoa
trong cốt cách người Hà Nội.
Bao nhiêu hạt bụi vàng, bao

nhiêu người như cô Hiền sẽ
hợp lại thành những “áng
vàng” chói sáng. áng vàng ấy
là phẩm giá người Hà Nội, là
cái truyền thống cốt cách người

2. Tổ chức các nhóm
học tập, giao việc
cho mỗi nhóm tìm
hiểu về một nhân vật
trong tác phẩm:

- Làm việc nhóm, Hà Nội.
cử đại diện trình
bày

2. Các nhân vật khác trong
truyện
a- Nhân vật "tôi"
- Trên những chặng đường
lịch sử, nhân vật tôi đã có


- N1: Nhân vật “tôi”.

những quan sát tinh tế, cảm

-N2: Nhân vật Dũng-

nhận nhạy bén, sắc sảo, đặc

con trai cô Hiền.

biệt là về nhân vật cô Hiền, về

-N3: Những thanh
niên Hà Nội và cả
những người đã tạo
nên “nhận xét không
mấy vui vẻ" của nhân
vật “tôi” về Hà Nội.

Hà Nội và người Hà Nội. Ẩn
sâu trong giọng điệu vừa vui
đùa, khôi hài, vừa khôn ngoan,
trải đời là hình ảnh một con
người gắn bó thiết tha với vận
mệnh đất nước, trân trọng
những giá trị văn hoá của dân
tộc. --- Nhân vật “tôi” mang
hình bóng Nguyễn Khải, là
người kể chuyện, một sáng tạo
nghệ thuật sắc nét đem đến cho
tác phẩm một điểm nhìn trần
thuật chân thật khách quan và
đúng đắn, sâu sắc.
b- Nhân vật Dũng- con trai
đầu rất mực yêu quí của cô
Hiền.
Anh đã sống đúng với những

lời mẹ dạy về cách sống của
người anh cùng với 660 thanh
niên ưu tú của Hà Nội lên
đường hiến dâng tuổi xuân của
mình cho đất nước. Dũng, Tuất
và tất cả những chàng trai Hà
Nội ấy đã góp phần tô thắm
thêm cốt cách tinh thần người
Hà Nội, phẩm giá cao đẹp của


con người Việt Nam.
c- Bên cạnh sự thật về những
người Hà Nội có phẩm cách
cao đẹp, còn có những người
tạo nên “nhận xét không mấy
vui vẻ” của nhân vật “tôi” về
Hà Nội. Đó là “ông bạn trẻ đạp
xe như gió” đã làm xe người ta
suýt đổ lại còn phóng xe vượt
qua rồi quay mặt lại chửi “Tiên
sư cái anh già”..., là những
người mà nhân vật tôi quên
đường phải hỏi thăm... Đó là
những “hạt sạn của Hà Nội”,
làm mờ đi nét đẹp tế nhị, thanh
lịch của người Tràng An. Cuộc
sống của người Hà Nội nay cần
phải làm rất nhiều điều để giữ
gìn và phát huy cái đẹp trong

tính cách người Hà Nội.
3. Ý nghĩa của câu chuyện
"cây si cổ thụ"
+ Hình ảnh ... nói lên quy
luật bất diệt của sự sống. Quy
luật này được khẳng định bằng
3. Yêu cầu HS thảo

niềm tin của con người thành

phố đã kiên trì cứu sống được
luận về chuyện cây si - Thảo luận, phát
cây si.
cổ thụ ở đền Ngọc biểu
+ Cây si cũng là một biểu
Sơn bị bão đánh bật


rễ rồi lại hồi sinh.

tượng nghệ thuật, một hình ảnh
ẩn dụ về vẻ đẹp của Hà Nội:
Hà Nội có thể bị tàn phá, bị
nhiễm bệnh nhưng vẫn là một
người Hà Nội với truyền thống
văn hoá đã được nuôi dưỡng
suốt trường kì lịch sử, là cốt
cách, tinh hoa, linh hồn đất
nước.
4. Giọng điệu trần thuật và

nghệ thuật xây dựng nhân
vật
+ Giọng điệu trần thuật:

4. Gợi ý để HS nhận

Một giọng điệu đa thanh của

xét về giọng điệu

một người rất trải đời, vừa tự

trần thuật và nghệ
thuật xây dựng nhân
vật của Nguyễn Khải
trong tác phẩm.
? Hãy phát hiện các
giọng điệu khác nhau

- Thảo luận, phát
biểu

nhiên, dân dã vừa trĩu nặng suy
tư, vừa giàu chất khái quát,
triết lí.
+ Nghệ thuật xây dựng nhân
vật:
- Tạo tình huống gặp gỡ giữa

trong trích đoạn?

nhân vật “tôi” và các nhân vật

? Giọng điệu ấy cho

khác.

thấy người kể chuyện

- Ngôn ngữ nhân vật góp

là một người như thế

phần khắc hoạ tính cách (ngôn

nào?

ngữ nhân vật “tôi” đậm vẻ suy

? Nghệ thuât xây

tư, chiêm nghiệm, lại pha chút

dựng nhân vật có gì

hài hước, tự trào; ngôn ngữ của
cô Hiền ngắn gọn, rõ ràng, dứt


đắc sắc?

3ph

khoát ...)

Hoạt động 3: Tổ

III. Tổng kết

chức tổng kết- củng

1- Nội dung:

cố
- Hướng dẫn để HS
tự viết tổng kết.
? Nhận xét về nhân
vật bà Hiền trong tư
cách một con người,
một công dân, một
người Hà Nội?
(“Muốn hiểu con
người thời đại với tất
cả những cái hay, cái
dở của họ, nhất là
muốn hiểu cách nghĩ
của họ, cuộc sống
tinh thần của họ, phải
đọc Nguyễn Khải”Vương Trí Nhàn).

Nguyễn Khải đã có những
- Phát biểu và ghi khám phá sâu sắc về bản chất
của nhân vật trên dòng chảy
chép
của lịch sử:
- Là một con người, bà Hiền
luôn giữ gìn phẩm giá người.
- Là một công dân, bà Hiền
chỉ làm những gì có lợi cho đất
nước.
- Là một người Hà Nội, bà
đã góp phần làm rạng rỡ thêm
cái cốt cách, cái truyền thống
của một Hà Nội anh hùng và
hào hoa- tôn thêm vẻ đẹp thanh
lịch quyến rũ của “người Tràng
An”.
2- Nghệ thuật:

? Nêu những thành

- Tạo tình huống truyện

công về nghệ thuật

- Khắc hoạ nhân vật sắc sảo

viết truyện?

- Ngôn ngữ trần thuật đa

thanh

4. Dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết học tiếp theo: 2 phút
- Nhận xét chung tiết học


- Tiết sau: Soạn bài đọc thêm Một người Hà Nội
RÚT KINH NGHIỆM VÀ BỔ SUNG

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………