Giáo án Ngữ văn 12 tuần 21 bài: Nghị luận về một đoạn trích, một tác phẩm văn xuôi

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM, MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI

I. Mục tiêu bài học:
- Có kĩ năng vận dụng các thao tác phân tích , bình luận, chứng minh, so sánh ...
để làm văn nghị luận văn học.
- Biết cách làm bài văn nghị luận về một tác phẩm một trích đoạn văn xuôi .
II. Phương tiện dạy học:
- Sách giáo khoa, sách giáo viên
III. Phương pháp dạy học:
Gợi tìm , Thảo luận, Diễn giảng, Nờu vấn đề ...
IV. Tiến trình tổ chức dạy học:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Phân tích tình huống truyện Vợ nhặt từ đó nêu lên giá trị hiện thực và giá trị
nhân đạo của tác phẩm?
- Diễn biến tâm trạng của Tràng khi đưa người vợ nhặt về nhà?
- Diễn biến tâm trạng của bà cụ Tứ như thế nào? Phát biểu cảm nhận của em về
hình ảnh của người mẹ này?
- Nhận xét về nghệ thuật của tác phẩm?
2. Bài mới:


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

* Hoạt động 1: Tìm hiểu cách I. Cách viết bài văn nghị luận về một tác phẩm,
viết bài văn nghị luận về một tác đoạn trích văn xuôi :
phẩm, đoạn trích văn xuôi
- Thao tác 1: Tìm hiểu đề 1

1. Đề 1:
Phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của
Nguyễn Công Hoan.

+ GV nêu yêu cầu và gợi ý, hướng

a) Tìm hiểu đề:

dẫn.

- Phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của

+ HS thảo luận về nội dung vấn đề Nguyễn Công Hoan tức là phân tích nghệ thuật
nghị luận, nêu được dàn ý đại đặc sắc làm nổi bật nội dung của truyện.
cương.

- Cách dựng truyện đặc biệt: sau tờ trát của
quan trên là các cảnh bắt bớ.
- Đặc sắc kết cấu của truyện là sự giống nhau
và khác nhau của các sự việc trong truyện.
- Mâu thuẫn trào phúng cơ bản: tinh thần thể
dục và cuộc sống khốn khổ, đói rách của nhân
dân.

+ GV: Qua việc nhận thức đề và

b) Cách làm nghị luận một tác phẩm văn học

lập ý cho đề trên, rút ra kết lận về

- Đọc, tìm hiểu, khám phá nội dung, nghệ thuật

cách làm nghị luận một tác phẩm của tác phẩm.
văn học?
- Đánh giá được giá trị của tác phẩm.
+ HS thảo luận và phát biểu.
- Thao tác 2: Tìm hiểu đề 2

2. Đề 2:


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

Nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn từ trong
Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân (có so sánh với
chương Hạnh phúc một tang gia- Trích Số đỏ của
Vũ Trọng Phụng).
+ GV nêu yêu cầu và gợi ý.
+ HS thảo luận và trình bày.

a) Tìm hiểu đề, định hướng bài viết:
- Đề yêu cầu nghị luận về một kía cạnh của tác
phẩm: nghệ thuật sử dụng ngôn từ.
- Các ý cần có:
+ Giới thiệu truyện ngắn Chữ người tử tù, nội
dung và đặc sắc nghệ thuật, chủ đề tư tưởng của
truyện.
+ Tài năng nghệ thuật trong việc sử dụng ngôn

ngữ để dựng lại một vẻ đẹp xưa- một con người
tài hoa, khí phách, thiên lương nên ngôn ngữ
trang trọng (dẫn chứng ngôn ngữ Nguyễn Tuân
khi khắc họa hình tượng Huấn Cao, đoạn ông
Huấn Cao khuyên quản ngục).
+ So sánh với ngôn ngữ trào phúng của Vũ
Trọng Phụng trong Hạnh phúc của một tang gia
để làm nổi bật ngôn ngữ Nguyễn Tuân.

- Thao tác 4: Cách làm nghị luận

b) Cách làm nghị luận một khía cạnh của tác

một khía cạnh của tác phẩm văn phẩm văn học:


Hoạt động của thầy và trò

Nội dung cần đạt

học
+ GV: Qua việc nhận thức đề và

- Cần đọc kĩ và nhận thức được kía cạnh mà đề

lập ý cho đề trên, rút ra kết lận về yêu cầu.
cách làm nghị luận một tác phẩm
văn học?

- Tìm và phân tích những chi tiết phù hợp với

khía cạnh mà đề yâu cầu.

+ HS thảo luận và phát biểu.
- Thao tác 5: Cách làm bài văn

3. Cách làm bài văn nghị luận về một tác

nghị luận về một tác phẩm, một phẩm, một đoạn trích văn xuôi:
đoạn trích văn xuôi
+ GV: Từ hai bài tập trên, rút ra

- Có đề nêu yêu cầu cụ thể, bài làm cần tập

cách làm bài văn nghị luận về một trung đáp ứng các yêu cầu đó.
tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi?
- Có đề để tự chọn nội dung viết:
+ HS phát biểu.
+ Cần phải khảo sát và nhận xét toàn truyện.
+ GV nhận xét, nhấn mạnh những Sau đó chọn ra 2, 3 điểm nổi bật nhất, sắp xếp
ý cơ bản.

theo thứ tự hợp lí để trình bày.
+ Các phần khác nói lướt qua. Như thế bài làm
sẽ nổi bật trọng tâm, không lan man, vụn vặt.

Hoạt động 2: Luyện tập

II. Luyện tập:
Đề: Đòn châm biếm, đả kích trong truyện ngắn Vi
hành của Nguyễn ái Quốc.

- GV gợi ý, hướng dẫn.

1. Nhận thức đề:


Hoạt động của thầy và trò
- HS tham khảo các bài tập trong

Nội dung cần đạt
Yêu cầu nghị luận một khía cạnh của tác phẩm:

phần trên và tiến hàng tuần tự theo đòn châm biếm, đả kích trong truyện ngắn Vi
các bước.

hành của Nguyễn ái Quốc.
2. Các ý cần có:
- Sáng tạo tình huống: nhầm lẫn.
- Tác dụng của tình huống: miêu tả chân dung
Khải Định không cần y xuất hiện, từ đó mà làm rõ
thực chất những ngày trên đất Pháp của vị vua An
Nam này đồng thời tố cáo cái gọi là "văn minh",
"khai hóa" của thực dân Pháp.

V. Củng cố - dặn dò:
1. Củng cố:
- Cách làm bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi
- Cách xây dựng dàn ý cho bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn
xuôi
2. Dặn dò:

- Học lí thuyết, xem thêm các bài tập tự tìm
- Chuẩn bị bài học mới: “Rừng xà nu” - Nguyễn Trung Thành.
- Câu hỏi:
+ Kết hợp với những hiểu biết cá nhân, hãy giới thiệu về nhà văn Nguyễn Trung
Thành (cuộc đời, sự nghiệp, đặc điểm sáng tác,…) ?


+ Cho biết xuất xứ, hoàn cảnh ra đời của truyện ngắn Rừng xà nu?
+ Hình tượng rừng xà nu dưới tầm đại bác được miêu tả như thế nào?
+ Tìm các chi tiết miêu tả cánh rừng xà nu đau thương và phát biểu cảm nhận về
các chi tiết ấy?
+ Sức sống man dại, mãnh liệt của rừng xà nu mang ý nghĩa biểu tượng như thế
nào?
+ Hình ảnh cánh rừng xà nu trải ra hút tầm mắt chạy tít đến tận chân trời xuất hiện
ở đầu và cuối tác phẩm gợi cho em ấn tượng gì?
+ Phẩm chất của người anh hùng Tnú được thể hiện như thế nào? Tìm chi tiết
chứng minh?
+ Số phận đau thương của Tnú được thể hiện như thế nào? Tìm chi tiết chứng
minh?
+ Vì sao trong câu chuyện bi tráng về cuộc đời Tnú, cụ Mết 4 lần nhắc tới ý: "Tnú
không cứu được vợ con" để rồi ghi tạc vào tâm trí người nghe câu nói: "Chúng nó
đã cầm súng, mình phải cầm giáo".
+ Khuynh hướng sử thi của tác phẩm được thể hiện qua những phương diện nào?
+ Nhận xét về cách kể chuyện của tác giả?
+ Những phương diện nào cho ta thấy được cảm hứng lãng mạn của tác phẩm?