Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi ( tiết 63)

Trường THPT Tam Quan
Ngày soạn:27-8-2008 Làm văn :
Tiết:63
I. MỤCTIÊU
1. Về kiến thức: Giúp học sinh :
- Có kỹ năng vận dụng các thao tác phân tích, bình luận, chứng minh, so sánh ... để
làm bài văn nghị luận văn học
2. Về kó năng
- Biết cách làm bài văn nghị luận.
3. Về thái độ:
II. CHUẨN BỊ
1.Chuẩn bò của giáo viên:
- Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ
văn 12.
- Phương án tổ chức lớp học : Phát vấn, diễn giảng, gợi mở, thảo luận.
2. Chuẩn bò của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách
giáo khoa
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
1. Ổn đònh tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, só số, tác phong học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút)
Em hãy nêu những nhận xét của mình về đặc điểm của một tác phẩm văn xi?
Trả lời: Tác phẩm văn xi thường có những đặc điểm riêng thể hiện ở những phương
diện:
+ Cốt trun.
+ Nhân vật.
+ Những chi tiết, sự kiện, biến cố …
+Cách kể chuyện.
+ Ngơn ngữ nhân vật và ngơn ngữ người kể chuyện.
3. Giảng bài mới:
Lời vào bài : (2 phút)
Trong học kì một, chúng ta đã học “Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ”. Chúng ta

cũng đã tìm hiểu những đặc trưng riêng của từng thể loại văn học. Mỗi thể loại có
những đặc điểm riêng đòi hỏi người phân tích, bình giảng phải chú ý nếu khơng sẽ
hoặc lạc đề, hoặc phiến diện ,...Trong tiết học nầy, chúng ta sẽ tìm hiểu cách viết
bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xi.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI
GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG
CỦA HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
15’
Hoạt động 1 :
Giáo viên hướng dẫn
cho học sinh tìm
hiểu bài:
Cho HS lần lượt tìm
hiểu 2 đề trong SGK
Hoạt động 1:
(HS ®äc SGK vµ tr¶
lêi c©u hái trªn)

I. Khái qt:
1/ Tìm hiểu đề và lập dàn ý:
a) Đề 1: Phân tích truyện ngắn
“Tinh thần thể dục” của
Nguyễn Cơng Hoan
* Tìm hiểu đề:
- Thao tác chính: Phân tích

- Nội dung: Nội dung, nghệ
Ngữ văn 12 - 1 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam Quan
- Nêu các bước khi
tìm hiểu một đề văn?
=>Thể loại (thao tác
chính), nội dung,
nguồn tư liệu.
GV định hướng cho
HS lần lựơt tìm hiểu
các bước trong đề.
- Để lập một dàn bài
chúng ta cần thực
hiện những bước nào?
=> Mở bài, thân bài,
kết bài
GV định hướng cho
HS tìm hiểu từng
phần.
- Nêu yêu cầu của
phần mở bài?
- Em hãy cho biết
trong phần thân bài
chúng ta cần làm rõ
những vấn đề nào?
=> GV định hướng
cho HS phát hiện:
+ Đặc sắc của cốt
truyện.
+ Mâu thuẫn và tính

chất trào phúng
truyện.
+ Đặc điểm ngôn ngữ
truyện.
=> GV chia nhóm cho
HS thảo luận từng
vấn đề trong phần
thân bài
thuật và ý nghĩa của truyện
ngắn “Tinh thần thể dục”
- Tư liệu: Tác phẩm “Tinh
thần thể duc” của Nguyễn
Công Hoan
* Lập dàn ý:
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn
truyện ngắn “ Tinh thần thể
dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
Gồm những cảnh khác nhau
tưởng như rời rạc (cảnh van
xin, đút lót, thuê người đi thay,
bị áp giải đi xem bóng đá ...),
nhưng tất cả đều tập trung biểu
hiện chủ đề: bọn quan lại cầm
quyền cưỡng bức dân chúng để
thực hiện một ý đồ bịp bơm đen
tối.
+ Mâu thuẫn và tính chất
trào phúng truyện:

@ Việc xem bóng đá vốn
mang tính chất giải trí bỗng
thành một tai hoạ giáng xuống
người dân.
@ Sự tận tuỵ, siêng năng thực
thi lệnh trên của lí trưởng đã
gặp phải mọi cách đối phó của
người dân khốn khổ
+ Đặc điểm ngôn ngữ
truyện:
@ Ngôn ngữ người kể chuyện:
Rất ít lời, mỗi cảnh có khoảng 2
dòng, như muốn để người đọc
tự hiểu lấy ý nghĩa.
@ Ngôn ngữ các nhân vật: Lời
đối thoại giữa các nhân vật rất
tự nhiên, sinh động, ... thể hiện
đúng thân phận và trình độ của
họ. Ngôn ngữ của lí trưởng
không mang “ kiểu hành chính”
nào cả ...Qua ngôn ngữ các
nhân vật, người đọc có thể hình
dung đó là một xã hội hỗn độn.
+ Giá trị hiện thực và ý nghĩa
phê phán của truyện: Tác giả
dùng bút pháp trào phúng để
châm biếm trò lừa bịp của chính
quyền. Nội dung truyện không
Ngữ văn 12 - 2 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam Quan

15’
H oaït ñoäng 2
Đối với đề 2 cũng
thức hiện các thao tác
như ở đề 1
Từ việc tìm hiểu 2
đề ở trên GV cho HS
thảo luận để tìm hiểu
những tri thức cơ bản
về cách viết bài nghị
luận về một tác phẩm,
đoạn trích văn xuôi.
Định hướng cho HS
lập dàn bài.


H oaït ñoäng 2:



phải hoàn toàn bịa đặt. Để tách
người dân khỏi ảnh hưởng của
các phong trào yêu nước, thực
dân Pháp đã bày ra các trò thể
dục, thể thao (đua xe đạp, thi
bơi lội, đầu bóng đá...) để đánh
lạc hướng. Do đó, truyện “cười
ra nước mắt” này có ý nghĩa
hiện thực, có giá trị châm biếm
sâu sắc.

- Kết bài: Qua tác phẩm, cần
thấy được mối quan hệ giữa văn
học và thời sự; văn học và sự
thức tỉnh xã hội.
b) Đề 2:
* Tìm hiểu đề:
- Thao tác chính: So sánh,
giải thích
- Nội dung: Sự khác nhau về
từ ngữ và giọng văn
- Tư liệu: Tác phẩm “Chữ
người tử tù” của Nguyễn Tuân
và “Hạnh phúc của một tang
gia” trích “Số đỏ” của Vũ
Trọng phụng
* Lập dàn ý:
- Mở bài:
- Thân bài:
+ Sự khác nhau về từ ngữ:
@ Tác phẩm “ Chữ người tử
tù” của Nguyễn Tuân: dùng
nhiểu từ Hán Việt cố, cách nói
cổ
=>Dụng nên những cảnh
tượng, những con người thời
phong kiến suy tàn
@ Trong trích đoạn “Hạnh
phúc của một tang gia”: Dùng
nhiều từ, nhiều cách chơi
=> Để mỉa mai giễu cợt tính

chất giả dối, lố lăng, đồi bại của
xã hội “thượng lưu” ở thành thị
những năm trước cách mạng
tháng tám.
+ Sự khác nhau về giọng
văn:
@ Tác phẩm “ Chữ người tử
tù”: Giọng cổ kính trang trọng
=> Nói đến con người tài hoa,
trọng thiên lương nay chỉ còn là
Ngữ văn 12 - 3 - GV: Nguyễn Văn Mạnh
Trng THPT Tam Quan
7


H oaùt ủoọng 3:
- Luyn tp, sgk

H oaùt ủoọng 3:
-Bi tp
vang búng ca mt thi
@ Trớch on Hnh phỳc
ca mt tang gia: Ging ma
mai, giu ct.
=> Gi di, l lng, i bi ca
xó hi.
- Kt bi: ỏnh giỏ chung s
khỏc nhau v t ng, ging vn
trong hai vn bn.
2/ i tng v ni dung:

a) i tng: a dng
- Giỏ tr ni dung v ngh thut
ca tỏc phm núi chung
- Mt phng din, mt khớa
cnh ni dung hay ngh thut
b) Ni dung:
- Gii thiu tỏc phm hoc on
trớch vn xuụi cn ngh lun
- Phõn tớch giỏ tr ni dung v
ngh thut theo nh hng ca
hoc mt s khớa cnh c
sc nht ca tỏc phm, on
trớch.
- Nờu ỏnh giỏ chung v tỏc
phm, on trớch
II. Luyn tp:
Ngh thut chõm bim, kớch
trong truyn ngn Vi hnh
ca Nguyn i Quc
* M bi: Gii thiu khỏi quỏt
v truyn ngn Vi hnh ca
Nguyn i Quc
* Thõn bi:
- Vua bự nhỡn Khi nh v
bn mt mt thỏm Phỏp
- Chõm bim khớch cỏc
mt:
+ Bin Khỏi nh Thnh mt
tờn h
+ Bin Khi nh Thnh mt

k cú hnh ng ln lỳt
* Kt bi: Nờu nhn nh v
giỏ tr t tng v ngh thut
ca truyn ngn Vi hnh

4. Cuỷng coỏ :
Ng vn 12 - 4 - GV: Nguyn Vn Mnh
Trường THPT Tam Quan
- Ra bài tập về nhà: Học sinh về nhàhọc bài, đọc lại tác bài. làm bài tập ở sách
giáo khoa.
- Chuẩn bò bài : - Xem trước bài mới
IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG:
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

Ngữ văn 12 - 5 - GV: Nguyễn Văn Mạnh