Giáo án Ngữ văn 12 tuần 24 bài: Chiếc thuyền ngoài xa Nguyễn Minh Châu

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
Nguyễn Minh Châu
A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1. Về kiến thức: Giúp học sinh:
- Cảm nhận được những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà văn về cuộc đời
và nghệ thuật:
+ Mỗi ngưòi trên cõi đời, nhất là người nghệ sĩ không nên nhìn đời và
nhìn người một cách đơn giản, sơ lược mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và
con người một cách đa diện, nhiều chiều.
+ Nghệ thuật chân chính luôn luôn gắn với cuộc đời và vì cuộc đời.
- Hiểu được đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm: tình huống truyện độc
đáo, mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống; điểm nhìn nghệ thuật sắc
sảo, đa chiều; lời văn giản dị mà sâu sắc, dư ba.
2. Về kĩ năng:Rèn luyện cho học sinh:
- Nâng cao kĩ năng đọc – hiểu truyện ngắn hiện đại.
- Rèn luyện kĩ năng tự đọc, tự học một cách chủ động, sáng tạo.
3. Về tư tưởng, thái độ:Giúp học sinh:
- Có quan niệm đúng về nghệ thuật chân chính.
- Có cách nhìn, cách nghĩ, cách đánh giá con người và cuộc sống theo
đúng bản chất của nó.
- Có cái nhìn đa diện và sâu sắc về cuộc đời và con người.
B. THIẾT KẾ DẠY HỌC
I. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh


1. Phương pháp:
- Đọc – hiểu tác phẩm.
- Nêu và giải quyết vấn đề.
- Xây dựng tình huống học tập để HS trao đổi, thảo luận.
- Phương pháp phân tích, cắt nghĩa, bình giá trên cơ sở trao đổi, thảo

luận.
2. Tài liệu và phương tiện dạy học
- Tài liệu dạy học: SGK, SGV
+ Tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Minh Châu. Nxb GD. H. 2005
- Phương pháp dạy học:
+ Tranh ảnh, tư liệu về Nguyễn Minh Châu và tác phẩm của ông.
+ Một số đoạn phim tư liệu trích trong phim tài liệu văn học “Chuyện
kể về một nhà văn”.
II. Tiến hành dạy học
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh
3. Bài mới
* Lời vào bài:
“CTNX” là một trong những sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu
giai đoạn sau 1975. Với tác phẩm này, Nguyễn Minh Châu xứng đáng là “nhà
văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay” (Nguyên
Ngọc).
Hoạt động của GV và HS

Nội dung kiến thức cần đạt


Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm A. Giới thiệu tác giả, tác phẩm
hiểu tác giả, tác phẩm.

I. Tác giả

- GV: Em hãy trình bày những nét 1. Tiểu sử:
chính về nhà văn Nguyễn Minh Châu

- Nguyễn Minh Châu (1930-1989)
- HS dựa vào TD. SGK và phần chuẩn
- Quê quán: Làng Thơi, xã Quỳnh Hải, huyện
bị bài ở nhà trình bày theo 2 ý lớn:
Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
+ Tiểu sử
- Xuất thân:
+ Sự nghiệp văn học
+ Gia đình nông dân nghèo
+ Gia nhập quân đội năm 1950
- GV chiếu băng hình tư liệu Đoạn 1,
2, 3
Đặt câu hỏi và gọi HS trả lời

+ Là nhà văn trưởng thành trong 2 cuộc kháng
chiến chống Pháp và chống Mĩ.
- Con đường văn nghiệp:
+ Bắt đầu viết văn từ 1960, đến 1967 gây được
sự chú ý với tiểu thuyết “Cửa sông”.
+ Sau 1975, ông là cây bút tiên phong trong
phong trào đổi mới văn học.
2. Sự nghiệp sáng tác: 2 giai đoạn

Dựa trên phần chuẩn bị bài ở nhà, em - Trước1975:
hãy cho biết: Sự nghiệp sáng tác của + Cảm hứng sử thi, lãng mạn với giọng điệu
Nguyễn Minh Châu được chia thành ngợi cao trang trọng.
mấy giai đoạn? Đặc điểm của từng
giai đoạn?
2 giai đoạn
+ Trước 1975: Cảm hứng sử thi

+ Nhân vật trung tâm là những người lính,
người anh hùng trong chiếu đấu.
+ Ngôn ngữ trữ tình, lãng mạn.
+ Tác phẩm tiêu biểu:


+ Sau 1975: Cảm hứng nhân sinh, thế . Cửa sông (Tiểu thuyết)
sự

. Những vùng trời khác nhau (Tập truyện ngắn)
. Dấu chân người lính (Tiểu thuyết)

→ GV nhấn mạnh đến sự tác động của - Sau 1975:
hoàn cảnh xã hội đối với sáng tác văn + Chuyển sang cảm hứng nhân sinh, thế sự;
học nghệ thuật
khai thác cuộc sống ở góc độ đời tư đời sống
- GV(?) Sau 1975, các sáng tác của con người.
Nguyễn Minh Châu có sự đổi mới + Nhân vật trung tâm là những con người trong
như thế nào? Tại sao ông lại có sự đổi cuộc mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn
mới như vậy?

kiếm tìm hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách.

- HS trả lời:

+ Ngôn ngữ đời thường, bình dị nhưng giàu

+ Sau 1975, Nguyễn Minh Châu tính chính luận, triết luận.
chuyển từ cảm hứng sử thi, lãng mạng + Tác phẩm tiêu biểu:

sang cảm hứng nhân sinh, thế sự.
. Bức tranh (Tập truyện ngắn)
Trong sáng tác của ông, nhân vật
. Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (Tập
trung tâm là những con người bình
truyện ngắn)
thường trong bối cảnh cuộc sống
thường nhật.

. Bến quê (Tập truyện ngắn)

+ Cuộc sống xã hội thay đổi, những
vấn đề đời sống của con người cũng
thay đổi kéo theo sự thay đổi trong
sáng tác của Nguyễn Minh Châu.
II. Tác phẩm
- GV(?): Em hãy nêu xuất xứ truyện - Xuất xứ: Sáng tác năm 1983, in lần đầu trong
“CTNX”. Theo em, tác phẩm này có tập “Bến quê”. Sau được tác giả đưa vào tập
vị trí như thế nào trong sự nghiệp “CTNX”, năm 1988.


sáng tác của Nguyễn Minh Châu giai - Vị trí:
đoạn sau 1975?

+ “CTNX” là tác phẩm tiêu biểu cho hướng

→ GV tổng kết, nhấn mạnh ý

tiếp cận đời sống từ góc độ đời tư – thế sự của
Nguyễn Minh Châu trong giai đoạn sáng tác

- HS trình bày xuất xứ tác phẩm, đưa
ra ý kếin đánh giá của cá nhân về tác
phẩm.

sau 1975.
+ “CTNX” là tác phẩm đánh dấu sự thành công
quá trình đổi mới tư duy nghệ thuật của
Nguyễn Minh Châu.
B. Đọc – hiểu văn bản

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc, I. Đọc, tóm tắt và tìm bố cục của văn bản
tóm tắt và tìm bố cục tác phẩm.
→ GV hướng dẫn HS đọc văn bản.

1. Đọc văn bản

→ GV kiểm tra phần tóm tắt của HS
→ GV hệ thống các sự kiện chính lên 2. Tóm tắt văn bản
bảng, gọi 1 HS tóm tắt văn bản

Theo yêu cầu của trưởng phòng, nghệ sĩ
Phùng đến vùng biển là nơi anh đã từng chiến
đấu để chụp một tấm ảnh cho cuốn lịch năm
sau. Anh đã páht hiện và chụp được “một cảnh
đắt trời cho” đó là cảnh một chiếc thuyền ngoài
xa đang ẩn hiện trong biển sớm mờ sương.
Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh đã kinh
ngạc hết mức khi chứng kiến từ chính chiếc
thuyền đó cảnh một người chồng đánh đập vợ

hết sức dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã
đánh trả lại cha mình. Những ngày sau đó, sự
việc luôn lặp lại và Phùng đã ra tay can thiệp.
Chánh án Đẩu (người đồng đội cũ của Phùng)


mời người đàn bà đến toà án huyện. Tại đây,
chị đã từ chối sự giúp đỡ của Đẩu và Phùng,
nhất định không chịu bỏ chồng, đưa ra lí do
bằng chính câu chuyện kể về đời mình. Tấm
ảnh của Phùng được chọn vào bộ lịch năm sau,
trở thành kiệt tác nghệ thuật. Mỗi lần ngắm tấm
ảnh, tuy là ảnh trắng đen, bao giờ Phùng cũng
thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương
mai cùng với hình ảnh người đàn bà lam lũ,
nghèo khổ.
3. Bố cục: Ba phần
- GV(?) Văn bản truyện “CTNX” chia - Phần 1 (từ đầu đến “chiếc thuyền lưới vó đã
thành mấy phần? Nội dung từng phần. biến mất?): hai phát hiện của người nghệ sĩ
→ GV định hướng bố cục 3 phần của nhiếp ảnh.
văn bản truyện cho HS.

- Phần 2: (từ “Đây là lần thứ hai… giữ phá”):
Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà
án huyện.
- Phần 3 (đoạn còn lại): tấm ảnh được chọn
trong “bộ lịch năm ấy”

Hoạt động 3:

II. Đọc – hiểu chi tiết

Hướng dẫn HS tìm hiểu tình huống 1. Tình huống truyện
truyện

a. Ba tình huống chính

- GVnhắc lại khái niệm tình huống - Tình huống 1: Nghệ sĩ Phùng choáng ngợp
chuyện
trước vẻ đẹp tuyệt đỉnh của thiên nhiên vùng
- GV: Qua việc tóm tắt tác phẩm, em phá nước sinh động, thơ mộng.
hãy cho biết truyện có mấy tình - Tình huống 2: Nghệ sĩ Phùng kinh ngạc khi
huống? Đó là những tình huống nào? chứng kiến cảnh bạo hành của gia đình người


- GV định hướng HS chú ý đến 3 tình đàn bà hàng chài.
huống chính của tác phẩm.

- Tình huống 3: Phùng và Đẩu ngạc nhiên khi

- HS liệt kê 3 tình huống chính của người đàn bà nhất định không chịu bỏ người
truyện.

chồng tàn ác.

- GV yêu cầu HS chú ý từng tình b. ý nghĩa của tình huống truyện
huống, phân tích và chỉ ra ý nghĩa của - Tình huống 1:
chúng.
+ “Một cảnh đắt trời cho”: Con thuyền dập
- GV: Trở lại vùng phá nước, Phùng dềnh trên biển mờ sương buổi ban mai.

đã bắt gặp “một cảnh đất trời cho”.
Em hãy tưởng tượng và miêu tả lại
cảnh đẹp ấy?
- GV: Nhận xét của em về cảnh thiên
nhiên vùng phá nước thơ mộng?

→ Bức hoạ diệu kì mà thiên nhiên, cuộc sống
ban tặng cho con người.
→ “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời
cổ”. Từ đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và
đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích.

- GV(?) Khi chụp được bức ảnh “toàn + Tâm trạng của nghệ sĩ Phùng: bối rối như bị
bích”, tâm trạng của Phùng như thế bóp nghẹt trái tim, tưởng chính mình vừa khám
nào?

phá cái chân lí của sự toàn thiện.

- HS căn cứ văn bản để trả lời.

→ Phùng hạnh phúc tột đỉnh vì bắt gặp được

. Phùng bối rối

nét đẹp nghệ thuật của ngoại cảnh.

. Phùng mãn nguyện với cái đẹp do
ngoại cảnh mang lại.
- HS thảo luận, trả lời:
+ Vẻ đẹp của ngoại cảnh khiến Phùng

rung động thực sự.
+ Khoảnh khắc chứng kiến cái đẹp
toàn bích cũng là lúc Phùng cảm nhận


được giá trị Chân, Thiện, Mĩ của cuộc
đời.
+ Cái đẹp ngoại cảnh dã gột rửa tâm
hồn Phùng.
- GV (?) Vì sao trong lúc cảm nhận
vẻ đẹp của ngoại cảnh, Phùng lại
nghĩ đến lời của ai đó: “bản thân
cái đẹp chính là đạo đức”?
- → GV định hướng HS suy nghĩ
bằng cách nói về những tác động
thẩm mĩ diệu kì của nghệ thuật,
của văn học.
- GV(?): Em hãy tìm câu văn miêu tả + Hình ảnh con người trong bức tranh ngoại
hình ảnh con người trong bức tranh cảnh:
“tuyệt bích” của ngoại cảnh?

. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng

- GV(?): Trong bức tranh, con người phắc như tượng trên mui thuyền.
xuất hiện cự li như thế nào?

. Đang hướng mặt vào bờ.”.( tr. 90 )

Sự xuất hiện của con người có tác →Con người xuất hiện làm cho bức tranh ngoại
dụng gì?

cảnh hài hoà “từ đường nét đến ánh sáng”.
- GV nêu vấn đề: Thiên nhiên và con
người vùng phá nước trong cảm nhận
của nghệ sĩ Phùng có đặc điểm gì
chung?
- HS trả lời: Con người xuất hiện ở
tầm xa cùng với chiếc thuyền in một → Vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn của thiên nhiên
nét mơ hồ loè nhoè.

và con người vùng phá nước gây cho nghệ sĩ


Sự xuất hiện của con người làm cho Phùng niềm hưng phấn nghệ thuật đặc biệt.
bức tranh ngoại cảnh thêm hài hoà “từ
đường nét đến ánh sáng”.
- HS phát hiện: Thiên nhiên và con
người vùng phá nước mang vẻ đẹp
thơ mộng, lãng mạn.
Nghệ sĩ Phùng đến vùng phá → Nghệ sĩ Phùng là người theo quan điểm nghệ
nước để khám phá vẻ đẹp thơ mộng, thuật duy mĩ. Anh đã thoả mãn với “cái đẹp của
lãng mạn nơi đây. Anh đã hoàn toàn ngoại cảnh” - đó là hình ảnh con thuyền nhìn từ
thoả mãn khi gặp “một cảnh đắt trời xa.
cho”. Theo em, người nghệ sĩ này có
quan niệm như thế nào về nghệ
thuật?
- GV(?): Đằng sau bức tranh tuyệt mĩ - Tình huống 2:
của ngoại cảnh, người nghệ sĩ đã + Nghệ sĩ Phùng chứng kiến cảnh tượng một người đàn
chứng kiến cảnh tượng gì?
ông đánh vợ dã man.
. Lão đàn ông mặt đỏ gay, hùng hỏ rút trong

người ra một chiếc thắt lưng quật tới tấp vào
lưng người đàn bà.
. Người đàn bà cam chịu đầy nhẫn nhục, không
van xin, cũng không bỏ chạy.
- GV(?): Thái độ của người nghệ sĩ + Thái độ của Phùng: Kinh ngạc đến sững sờ,
khi chứng kiến cảnh tượng đó? Tại “cứ đứng há mồm ra mà nhìn”.
sao Phùng có thái độ như vậy?

→ Nghệ sĩ Phùng đã thấy được sự thật cuộc đời

HS: + Chứng kiến cảnh tượng đó, đằng sau vẻ đẹp điền viên bên ngoài của nó.
nghệ sĩ Phùng ngạc nhiên đến sững sờ


+ Phùng quen nghĩ cuộc đời chỉ có
những điều tốt đẹp
- HS:

→ Niềm tin vào cái đẹp của nghệ sĩ Phùng bắt

+ Cảnh đẹp > < hành động xấu xa

đầu lung lay.

+ Đạo đức > < phi đạo đức
+ Toàn thiện > < bạo lực gia đình
→ Phùng vỡ mộng, thấy mình quá ảo
tưởng.
- GV(?) để chốt ý: Qua việc để cho → Cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều mà
nghệ sĩ Phùng chứng kiến pha bạo lực chứa đựng nhiều nghịch lí. Cuộc sống luôn tồn

của gia đình hàng chài, nhà văn tại những mặt đối lập, những mâu thuẫn: đẹp –
Nguyễn Minh Châu muốn người đọc xấu, thiện - ác,…
nhận thức điều gì về cuộc đời?
- GV nêu vấn đề: (?)

- Tình huống 3:

Trước việc người đàn bà nhất định + Nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu ngạc nhiên
không chịu bỏ người chồng tàn ác, vì người đàn bà nhất định không chịu bỏ người
nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu đã chồng tàn bạo.
“ngộ” ra nhiều điều. Theo em, họ đã + Lí lẽ của người đàn bà: chấp nhận tất cả vì
“ngộ” ra những điều gì sâu sắc?
các con, sống cho con chứ không sống cho
mình.
→ Phùng và Đẩu “ngộ” ra rằng: cuộc đời thì đa
sự, con người thì đa đoan.
*GV định hướng để học sinh khái → 3 tình huống truyện thể hiện quá trình nhận
quát ý nghĩa của tình huống truyện.

thức lại của nghệ sĩ Phùng (một hoá thân của

- GV(?):Em hãy chỉ ra tiến trình thay Nguyễn Minh Châu) về nghệ thuật: từ quan
đổi nhận thức của nghệ sĩ Phùng qua điểm nghệ thuật duy mĩ đến nghệ thuật vị nhân


3 tình huống trên.

sinh – Nghệ thuật đích thực phải vì cuộc sống,
vì con người.

Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tìm 2. Hệ thống nhân vật
hiểu, phân tích các nhân vật của a. Nhân vật người đàn bà hàng chài
truyện.
- Ngoại hình thô kệch:
- GV(?): Ngoại hình người đàn bà
+ Thân hình cao lớn, đường nét thô kệch, rỗ
được nhân văn Nguyễn Minh Châu
mặt.
miêu tả như thế nào?
+ Khuôn mặt mệt mỏi, tái ngắt.
+ Cánh tay buông thõng, cặp mắt luôn nhìn
xuống chân.
- GV(?): Ngoại hình thể hiện tính
cách của người đàn bà này như thế
nào?

+ Tấm lưng áo bạc phếch, rách rưới, nửa thân
dưới ướt sũng.
→ Sự nghèo khổ, vất vả và thái độ cam chịu in
hằn trên ngoại hình người đàn bà.

- GV(?): Em hãy tìm các dẫn chứng - Người đàn bà bất hạnh.
cho thấy nỗi bất hạnh của người đàn + Cuộc sống khốn khó: Thuyền vó bè lênh
bàn này.
đênh trên mặt phá mênh mông, tần tảo mà vẫn
đói nghèo.
- GV(?): Tại sao người đàn bà này + Nạn nhân của cảnh bạo hành: bị chồng đánh
phải chấp nhận bất hạnh?

bất cứ khi nào, “ba ngày một trận nhẹ, năm

ngày một trận nặng”.
→ Chị luôn luôn “phải gánh lấy cái khổ”

GV yêu cầu HS tìm các dẫn chứng để - Người mẹ thương con, người vợ giàu lòng
chứng minh
- GV(?): Em giải thích như thế nào về

trắc ẩn.


thái độ của người đàn bà khi bị chồng + Xin với chồng đưa mình lên bờ mà đánh.
đánh đập dã man trên bãi cát hoang + Chấp nhận đòn roi của chồng, hiểu đó là
vắng?
những giải pháp giải toả tâm lí cho chồng.
- HS đưa ra lí giải riêng của bản thân: → Chịu đựng mọi đau đớn vì sự no ấm, hạnh
+ Chấp nhận tất cả vì con cái.

phúc của các con và sự bình yên của gia đình.

+ Đó là sự hi sinh để đổi lấy hạnh
phúc cho gia đình…
GV yêu cầu HS chú ý những lời nói - Người phụ nữ với những trải nghiệm sâu sắc
của người đàn bà với Phùng và Đẩu ở về cuộc đời và lẽ sống.
toà án huyện.“Đây là lần thứ hai…
thì mẹ nó không bị đánh”,
- GV đạt câu hỏi gợi mở: Trong cuộc + Gia đình vạn chài cần có một cột buồm vững
đối thoại với nghệ sĩ Phùng và chánh chãi để chống chọi với phong ba- đó là người
án Đẩu, nhà văn nhận xét: “… người đàn ông
đàn bà để lộ ra cái vẻ sắc sảo”. Tại (“trên thuyền phải có một người đàn ông… vì
sao ông lại nhận xét như vậy? Sự sắc cũng có khi biển động sóng gió…”)

sảo của người đàn bà thể hiện như thế
nào?

+ Chức phận của người đàn bà ở thuyền: sống
cho con chứ không sống cho mình. (“Đàn bà ở

- HS lí giải: Đó là sự trải nghiệm sâu thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không
sắc của người đàn bà về cuộc sống, về sống cho mình…”).
lẽ sống.
+ Người đàn bà hiểu rõ hơn ai hết

→ Kiên quyết không bỏ chồng, dù chồng mình
là “lão đàn ông tàn độc nhất thế gian”.

cuộc đời của những người vạn chài
lênh đênh phá nước.
+ Chị hiểu rõ về sự hi sinh vì gia đình
của mình.

→ Người đàn bà rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời.
Chị biết chắt chiu hạnh phúc từ những nhọc


+ Chị thấu hiểu các lẽ đời khi chính nhằn, lam lũ của đời thường. Đó là người phụ
mình là người trong cuộc.

nữ nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và

- GV(?): Từ những điều vừa phân tích lòng vị tha.
ở trên, em đánh giá như thế nào về

nhân vật người đàn bà hàng chài?
b. Nhân vật người đàn ông
- GV(?): Tìm những chi tiết miêu tả - Ngoại hình:
ngoại hình của người chồng? Dụng ý + Lưng rộng va cong như một chiếc thuyền.
của nhà văn khi miêu tả ngoại hình
+ Mái tóc tổ quạ.
nhân vật này?
+ Hàng lông mày cháy nắng, hai con mắt độc
dữ.
+ Chân đi chữ bát, bước từng bước chắc chắn.
- GV(?) Thói vũ phu của người đàn → Cuộc sống đói nghèo, lam lũ in dấu lên dáng
ông được tác giả đặt dưới những sự vẻ khắc khổ của người đàn ông.
phán xét rất khác nhau. Theo em, điều
này có ý nghĩa gì?

- Hành động bạo lực với người vợ:
+ Đưa vợ lên bãi cát hoang vắng để hành hạ.

- HS thảo luận:
+ Đẩu nhìn dưới góc độ luật phát.
+ Phùng nhìn dưới góc độ lý lịch,
thành phần.

+ Dùng dây lưng quất tới tấp vào lưng người
đàn bà.
+ Nguyền rủa bằng “giọng đau đớn, rên rỉ”.

+ Phác nhìn dưới góc độ thương mẹ,
ghét bố.
+ Cô y tá nhìn dưới góc độ phong tục

lạc hậu.
+ Người đàn bà: xót thương và thấu

→ Tình trạng đói nghèo, đời sống bấp bênh kéo dài
gây ra tâm trạng bế tắc, u uất cho con người; biến
người chồng thành kẻ vũ phu, thô bạo.


hiểu.

→ Hành động đánh vợ của người đàn ông như

→ Đây là cách Nguyễn Minh Châu một sự giải toả u uất, bế tắc.
đối thoại với bạn đọc: đưa con người
vào cái khung đời sống nhiều chiều,
dân chủ hoá mối quan hệ giữa nhà văn
và công chúng.
+ GV định hướng: Nhà văn đề nghị
một cách nhìn như thế nào đối với con
người.
→ phải có cái nhìn đa diện, nhiều
chiều.
- GV?): Chi tiết “giọng đau đớn, rên
rỉ” của người đàn ông hé lộ cho người
đọc đièu gì về tính cách của nhân vật?

c. Nhân vật cậu bé Phác
- GV(?) nêu vấn đề để học sinh thảo
luận:

Thiện
- Thương mẹ.

ác
- Đánh lại bố.

Có ý kiến cho rằng cậu bé Phác là - Lặng lẽ đưa - Dắt dao găm
nhân vật lưỡng diện. Em có đồng ý ngón tay lau định chống lại
với ý kiến đó không? Vì sao?
nước mắt cho bố.
mẹ
→ Niềm tin trong trẻo của tuổi thơ trong Phác
đã bị rạn vỡ.
→ Nỗi âu lo đầy trách nhiệm của nhà văn: Cậu
bé Phác sẽ thành người như thé nào nếu môi


trường sống không thay đổi tích cực?
GV(?): Đẩu là người như thế nào? d. Nhân vật chánh án Đẩu
Giải pháp anh đưa ra có phù hợp với - Là người nắm cán cân công lí, Đẩu có lòng tốt
hoàn cảnh của người đàn bà hàng chài nhưng lại xa rời thực tế. Anh bảo vệ luật pháp
không? Vì sao?

bằng sự thông hiểu sách vở nên trước cuộc
sống đích thực anh trở thành kẻ nông nổi, ngây
thơ.

- GV(?): Theo em, chánh án Đẩu đã
“vỡ ra” điều gì và đang “suy nghĩ” - Sau buổi nói chuyện với người đàn bà, chánh
những gì sau khi nghe câu chuyện của án Đẩu đã “vỡ ra” những nghịch lí của đời

người đàn bà hàng chài?

sống. Anh hiểu ra rằng: muốn con người thoát

HS thảo luận, trả lời:

khỏi cảnh khổ đau, tăm tối, man rợ cần có

Lòng tốt và luật pháp phải được đặt
vào những hoàn cảnh cụ thể không

những giải pháp thiết thực chứ không phải chỉ
là thiện chí hoặc lí thuyết đẹp đẽ.

được áp dụng ào ào với mọi đối → Chánh án Đẩu đã nhận thức lại về công lí:
Công lí phải là sự công bằng một cách có lí lẽ;
tượng.
- GV(?): Quá trình nhận thức lại của
Đẩu có ý nghĩa gì?

công lí phải xuất phát từ lời thỉnh cầu của quần
chúng nhân dân.

- GV tổ chức HS làm việc theo nhóm: e. Nhân vật nghệ sĩ Phùng
Nghệ sĩ Phùng đã im lặng sau câu - Nghệ sĩ Phùng là kiểu nhân vật tư tưởng. Anh
chuyện của người đàn bà hàng chài. là một nghệ sĩ tài hoa, tâm hồn nhạy cảm, luôn
Theo em, câu chuyện của người đàn khát khao kiếm tìm chân lí nghệ thuật.
bà hàng chài giúp Phùng có thêm
- Qua câu chuyện, nghệ sĩ Phùng đã có sự nhận
nhận thức gì mới mẻ?

thức lại về chân giá trị của con người và đời
- GV(?): Nghệ sĩ Phùng là nhân vật để sống: Con người đẹp trong cái bản thể đời
nhà văn Nguyễn Minh Châu chuyển thường của nó.
tải đến người đọc một thông điệp. Đó


→ Nghệ sĩ Phùng là nhân vật mang đến thông

là thông điệp gì?

điệp của nhà văn Nguyễn Minh Châu: Đừng
bao giờ nhìn cuộc đời và con người một cách
dễ dãi, xuôi chiều. Cần phải nhìn nhận mọi sự
việc, hiện tượng trong hoàn cảnh của nó và
trong quan hệ với nhiều yếu tố khác nữa.
Hoạt động 5:

Hướng dẫn HS tìm 3. Chủ đề tư tưởng của tác phẩm

hiểu chủ đề tư tưởng của tác phẩm.. - Tác phẩm thể hiện quá trình nhận thức của
- GV(?): Qua quá trình tìm hiểu giá trị nhà văn Nguyễn Minh Châu về mối quan hệ
của truyện, em hãy khái quát chủ đề giữa nghệ thuật và cuộc sống: Cái đẹp của nghệ
của tác phẩm.

thuật là bản thân cuộc sống với đầy đủ những
gam màu tối, sáng, những quy luật tất yếu lẫn
ngẫu nhiên, may rủi khó bề lường hết.
- Chủ nghĩa nhân đạo trong nghệ thuật không
thể xa lạ với số phận cụ thể của con người.
Nhan đề “Chiếc thuyền ngoài xa” giống như

một sự gợi ý về khoảng cách, về cự li nhìn
ngắm cuộc đời mà người nghệ sĩ cần coi trọng.

Hoạt động 6: Hướng

4. Các biểu tượng nghệ thuật

dẫn HS tìm hiểu ý

a. Biểu tượng “Chiếc thuyền ngoài xa”

nghĩa của các biểu
tượng

nghệ

thuật

trong tác phẩm .
- GV(?): Biểu tượng
“CTNX” gợi ra ý nghĩa
gì?
* GV định hướng suy

- Chiếc thuyền là biểu tượng của bức tranh
thiên nhiên về biển và cũng là biểu tượng về
cuộc sống sinh hoạt của người dân hàng chài.
- Chiếc thuyền ngoài xa là một hình ảnh gợi
cảm, có sức ám ảnh về sự bấp bênh, dập dềnh
của những thân phận, những cuộc đời trôi nổi

trên sông nước.


nghĩ cho HS bằng cách

- Chiếc thuyền ngoài xa biểu tượng cho mối

gợi

quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống:

lại

tình

huống

truyện

+ Hiện thực cuộc sống mà nghệ thuật phản ánh,
khám phá như chiếc thuyền ngoài xa kia không
dễ gì nắm bắt được.
+ Chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa,
nhưng sự thật cuộc đời lại ở rất gần. Đừng vì
nghệ thuật mà quên đi cuộc đời, bởi lẽ nghệ
thuật chân chính luôn là cuộc đời và vì cuộc
đời.

- GV yêu cầu HS thống

b. Biểu tượng bãi xe tăng hỏng:

kê số lần xuất hiện của
hình ảnh bãi xe tăng
hỏng trong tác phẩm.

- Biểu tượng đa nghĩa:
+ Bằng chứng sống động cho chiến thắng của
dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
+ Cuộc chiến đấu chống đói nghèo, tăm tối mới

- GV(?): Chỉ ra ý nghĩa
ẩn dụ của hình ảnh bãi
xe tăng hỏng.

bắt đầu.
→ Sự âu lo của nhà văn Nguyễn Minh Châu:
chừng nào chưa thoát khỏi đói nghèo, chừng đó
con người còn phải chung sống với cái xấu, cái
ác.

- GV nêu vấn đề cho HS thảo luận:

c. Biểu tượng những tấm ảnh nghệ thuật

Trong hành trình nhận thức lại của + ở đầu tác phẩm: Biểu tượng cho cái đẹp điền
nghệ sĩ Phùng, tấm ảnh mang những viên của ngoại cảnh.
giá trị khác nhau. Hãy chỉ ra các giá + ở cuối tác phẩm: Cái đẹp của cuộc sống đời
trị của tấm ảnh.
thường.

+ Màu hồng của ánh sương mai – nghệ thuật.
- GV(?): Qua những cảm nhận của + Người đàn bà vùng biển – cuộc đời.
nghệ sĩ Phùng về tấm ảnh ở cuối tác → Thông điệp: nghệ thuật là chính cuộc đời và
phẩm, Nguyễn Minh Châu muốn phát
phải luôn vì cuộc đời.
biẻu điều gì về mối quan hệ giữa nghệ
→ Hình ảnh người đàn bà trong bức ảnh thể
thuật và cuộc đời?
hiện niềm tin tưởng, lạc quan sâu sắc của nhà
- GV(?): Hình ảnh người đàn bà trong
văn: Bão tố của thiên nhiên, sóng gió của cuộc
bức ảnh ở phần cuối tác phẩm có ý
đời luôn rình rập và đe doạ cuộc sống này,
nghĩa gì?
nhưng vượt lên trên những nghịch lí, con người
vẫn tồn tại vững vàng trong tư thế chiến thắng.
Hoạt động 7: Hướng dẫn HS tổng II. Tổng kết giá trị nội dung, nghệ thuật
kết giá trị nội dung và nghệ thuật 1. Nội dung
của tác phẩm.
“CTNX” đặt ra vấn đề phức tạp trong cuộc
- GV(?): Nêu khái quát giá trị nội sống. Qua đó nhà văn đã thể hiện được quan
dung và nghệ thuật của tác phẩm?
niệm nghệ thuật về con người và cuộc sống.
Mỗi con người đều có những vẻ đẹp riêng
nhưng không dễ thấy mà phải đặt trong mối
quan hệ đa dạng, nhiều chiều. Người nghệ sĩ
trong sáng tạo nghệ thuật không thể đơn giản là
sơ lược khi nhìn cuộc đời và con người chỉ ở bề

ngoài mà phải thâm nhập vào mạch ngầm của
cuộc sống để khám phá những vẻ đẹp tiềm ẩn
bên trong.
2. Nghệ thuật:
- Nghệ thuật xây dựng tình huống nghịch lí làm
nổi bật tình huống chung, tình huống nhận


thức.
- Giọng điệu: Chiêm nghiệm, suy tư phù hợp
với quá trình nhận thức lại của nhân vật.
- Ngôn ngữ giản dị, đằm thắm mà đầy dư vị.
Hoạt động 8:
Hướng dẫn HS làm các bài tập luyện
tập, củng cố kiến thức.
- GV đưa ra bài tập, yêu cầu HS thực
hiện.
- GV yêu cầu HS so sánh “CTNX”
với “MTCR” để đánh giá quá trình
đổi mới tư duy nghệ thuật của Nguyễn
Minh Châu.