SKKN - Phối hợp các lực lượng giáo dục đạo đức học sinh (Năm học 2001 - 2002)

Sáng kiến kinh nghiệm

Tên đề tài:
Phối hợp các lực lượng giáo dục để giáo dục đạo đức cho các em.

Người thực hiện : Đỗ Quang Hợp.
Trường: Hiệu trưởng trường tiểu học Cát Linh - Đống Đa - Hà Nội

Hà Nội 2003 - 2004

I- Đặt vấn đề:
Bác Hồ đã dạy:
" Vì lợi ích 10 năm trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm trồng người "
Lời dạy của Bác đã nói lên vai trò quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho học
sinh trong nhà trường . Lời dạy của Bác cũng nhắc nhở các thế hệ quản lí giáo dục luôn
tìm tòi những biện pháp giáo dục tốt nhất để giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ phù hợp
với xu thế phát triển của thời đại.
1- Vài nét về trường tiểu học Cát Linh
- Trường tiểu học Cát Linh nằm trên địa bàn phường Cát Linh. Một phường có
nhiều thành tích về Văn hoá - Giáo dục và Trật tự - An toàn xã hội .
- Trường được tách khỏi Phổ thông Cơ sở năm học 1993-1994.
- Năm học 2001-2002 , nhà trường có 32 lớp ; 1642 học sinh .
Học sinh của trường phần lớn là học sinh thuộc hai phường Cát Linh và Quốc Tử
Giám . Nhìn chung các em chăm ngoan , chịu khó học tập , rèn luyện và tham gia các
hoạt động tập thể .
- Phụ huynh : Khoảng 60% là cán bộ , viên chức nhà nước . Nhà trường được sự
quan tâm , ủng hộ của Hội cha mẹ học sinh và Phụ huynh học sinh các lớp .
- Trường có 72 cán bộ , giáo viên , nhân viên . Có đủ giáo viên chuyên biệt để
dạy các môn tự chọn : Tiếng Anh , Tin học và các môn Hát - Nhạc , Thể dục , Mĩ thuật .
- Giáo viên của trường phần lớn đã tốt nghiệp ĐHSP - CĐSP hoặc đang theo học

ĐHSP - CĐSP Tiểu học .
- Trường có phòng đồ dùng dạy học , có nhiều phương tiện dạy học hiện đại để
giáo viên và học sinh thực hiện Đổi mới phương pháp dạy học như : VIDEO , Cát sét ,
Máy chiếu hắt , Máy chiếu phim dương bản , Máy Phô tô ........
- Trường có các phòng chức năng khác như : Đoàn đội , Y tế , Hội đồng Giáo dục ,
Thư viện , Bếp ăn tập thể phục vụ giáo viên và học sinh.
+ Khó khăn : Trường chưa có đủ phòng để tổ chức cho 100% học sinh học 2 buổi /
ngày ( Mục tiêu phấn đấu của ngành GD - ĐT ) .
- Chưa có phòng để triển khai các phòng học các môn năng khiếu và chuyên
biệt.
- Gần một nửa số phụ huynh làm nghề tự do , thu nhập không ổn định, nhiều
phụ huynh có hoàn cảnh rất khó khăn về kinh tế nên việc quan tâm đến học tập của
các em còn hạn chế .
Xuất phát từ thực tế như vậy, nhà trường đã kiên trì, tìm tòi thử nghiệm các mô
hình quản lý, tổ chức giáo dục đạo đức cho học sinh trong và ngoài nhà trường.
Những phương án giáo dục đạo đức cho học sinh đã ra đời, được tập thể thực hiện.
Trải qua gần 10 năm ( Kể từ ngày tách khỏi PTTHCS ) đã mang lại những kinh nghiệm,
những gặt hái sản phẩm con người tốt đẹp. Đó là bước đi, bước tiến hành, phương pháp
tổ chức vận động các nhà sư phạm, các ngành, các đoàn thể XH cùng phối hợp, thống
1
nhất nội dung, mục đích, biện pháp chăm sóc trẻ em trong trường và cụm dân cư. Đảng
bộ chính quyền và các đoàn thể nhân dân địa phương ghi nhận và biểu dương thành tích
giáo dục đạo đức của trường trong nhiều năm liền.
II- Nội dung :
Nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh Tiều học trong tình hình đổi
mới đất nước xã hội hiện nay ở trong và ngoài nhà trường .
A. Cơ sở lý luận để nghiên cứu, để ra kế hoạch tổ chức giáo dục ở nhà trường
Tiểu học Cát Linh .
Tình hình mới đặt ra cho ngành giáo dục cho mỗi cơ sở trường học: Đào tạo thế hệ
trẻ trước sự đổi mới đất nước, xã hội vế mặt đạo đức như thế nào người quản lý giáo dục

phải làm gì ? làm thế nào ? thực hiện được những mục tiêu của Đảng của thời đại đặt
ra : Đào tạo con người VN xã hội chủ nghĩa có đầy đủ năng lực phẩm chất, lối sống vừa
hiện đại, vừa đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam, với nhận thức : Tương lai thuộc về thế
hệ trẻ, người làm chủ và xây dựng đất nước . Vì vậy, nâng cao chất lượng giáo dục đào
tạo, đào tạo thế hệ trẻ trong giao đoạn hiện nay có ý nghĩa hết sức quan trọng, mang
tính chất chiến lược, cấp bách và lâu dài, được toàn xã hội và cả loài người quan tâm.
Khi đó toàn bộ cuộc sống con người là một quá trình phát triển về thể chất, và về tâm
lý. Quá trình đó diễn ra mạnh nhất trong tuổi thơ ấu . Theo quan điểm duy vật biện
chứng thì đó là một quá trình phức tạp, tinh tế, sâu sắc, phong phú cả về chất và về
lượng. Nhân cách của con người được hình thành, phát triển trong quá trình đó. Nó chịu
ảnh hưởng lớn nhất của yếu tố môi trường và giáo dục, yếu tố bẩm sinh chỉ là những
trường hợp đặc biệt .
Theo quan điểm giáo dục Mác-xít thì sự ảnh hưởng môi trường ( xã hội và gia
đình ) là tổng hợp những hiện tượng muôn hình, muôn vẻ bên ngoài tác động một cách
tự nhiên không định hướng đến con người .
Mỗi một môi trường có một tác động riêng, không có môi trường xã hội, không có
sự tiếp xúc con người với nhau thì không thể hình thành con người được và cũng không
có quá rtình truyền đạt kinh nghiệm, kiến thức chuẩn bị cho cuộc sống và lao động - Vì
con người là sản phẩm của những quan hệ xã hội .
Giáo dục trong nhà trường- 1 yếu tố quan trọng đến sự hình thành và phát triển
nhân cách học sinh . Khác với các môi trường khác, giáo dục luôn là sự tác động có tính
định hướng với những phương tiện, phương pháp, và hình thức tổ chức được chọn lọ,
nhằm thực hiện có hiệu quả nhất những mục đích đề ra .
Quá trình giáo dục hình thành nhân cách cho học sinh là tổng hoà các tác động môi
trường và giáo dục các hoạt động có mục đích, kế hoạch, có tổ chức nhằm giáo dưỡng
cho học sinh những cơ sở của thế giới khách quan duy vật biện chứng. Những phẩm
chất, năng lực, ý chí và đạo đức những tình cảm thẩm mỹ thành những nét tính cách
trọn vẹn của con người thực chất là 1 quá trình tổ chức cuộc sống. Tổ chức hoạt động 1
cách hợp lý cho học sinh. Đó là sự kết hợp của nhà trường, gia đình và xã hội, trong đó
có nhà trường là trọng tâm, là trung tâm giáo dục của 1 địa phương, cần chủ động giúp

đỡ họ nắm được tri thức cần thiết về công tác giáo dục và khéo léo tập hợp nhân dân
trong những tổ chức và phong trào thích hợp. Vì nhân dân ta hiếu học, thường coi trọng
đạo lý.
B. Trường tiểu học Cát Linh nghiên cứu tình hình thực trạng để tìm ra phương
hướng giáo dục hiệu quả :
- Con người là sản phẩm của xã hội. Người giáo dục phải nhận thức được thực
trạng của xã hội học sinh sống, học tập, trưởng thành về các mặt tốt xấu.
- Dân cư ở khu vực Cát Linh va Quốc Tử Giám đại đa số là buôn bán, kinh doanh
thương mại và dịch vụ, giải khát, quà bánh kiếm sống hàng ngày. Bên cạnh đó cúng có
1 số hộ là cán bộ công nhân viên nhà nước làm việc ở các cơ quan xí nghiệp nội, ngoại
thành hoặc tại tỉnh xa. Cuộc sống gia đình cũng có nhiều đa dạng. Bên cạnh những gia
đình sống hoà thuận hạnh phúc, văn minh, gia giáo còn có những hộ cuộc sống vợ
chồng không hoà thuận, từ đó có ảnh hưởng đến đặc điểm của học sinh.
Với đặc điểm và thực trạng các gia đình như vậy đã đặt ra cho người làm giáo dục
địa phương phải cùng Đảng và chính quyền , các đoàn thể, ban ngành tập trung chỉ đạo
đồng bộ. Đẩy mạnh các hoạt động toàn diện trên các mặt công tác, giữ vững trật tự an
2
ninh, ổn định đời sống nhân dân, đoàn kết nhất trí, cán bộ giáo viên và nhân dân hai
phường, quyết tâm xây dựng lại nền đạo đức văn minh cho học sinh để xua đi những sự
ngộ nhận mù quáng, thiếu kiến thức nuôi dạy con cái, chỉ chú ý đến mặt học thức, lệch
lạc và chạy đua thời cuộc, phó mặc cho nhà trường, xã hội, phá vỡ đạo lý tốt đẹp dân
tộc trong quan hệ thầy trò, cha con, ông bà, người lớn, bạn bè,. Sống không lành mạnh
giữa người với người. Một bộ phận các gia đình, các em học sinh chậm tiến mắc phải gây
trở ngại cho công cuộc trồng người ở hai phường trong những năm gần đây.
Đồng thời những tệ nạn xã hội, đề đóm, cờ bạc, nghiện hút v.v … cũng xuất hiện,
làm vẩn đục môi trường giáo dục đạo đức, đảo lộn đạo lý ở đó.
C. Từ thực trạng Phụ huynh và học sinh hai phường Cát Linh và Quốc Tử Giám,
nhà trường đề ra 1 số nguyên tắc và biện pháp tổ chức chỉ đạo giáo dục đạo đức
cho học sinh tiểu học như sau :
+ Nguyên tắc :

- Hình thành con người có năng lực, có phẩm chất, đạo đức XHCN, có nhu cầu thị
hiếu lành mạnh, có năng lực phù hợp với sự phát triển của gia đình và xã hội.
Giáo dục trong tập thể và bằng tập thể lớp, trường, địa phương.
- Cần phải giáo dục học sinh 1 cách đúng mức : Dân chủ song không xuề soà,
nghiêm khắc mà không khắt khe, với nghệ thuật sư phạm phù hợp đối tượng, hoàn cảnh
môi trường.
- Phát huy những mặt tốt, khắc phục những nhược điểm thiếu sót, những tồn tại
của cá nhân, tập thể.
- Giáo dục phải căn cứ vào đặc điểm của từng đối tượng, hoàn cảnh cụ thể.
+ Biện pháp :
- Thuyết phục bằng lời lẽ có lý, có tình, bằng tình cảm và phép tắc tác động lên
nhận thức và tình cảm của học sinh như : trò chuyện, nêu gương tốt, thưởng việc tốt.
- Đưa các em vào hoạt động tập thể thực tiễn như hoạt động tập thể trong và
ngoài nhà trường, vui chơi, tham quan du lịch … qua đó hiểu thêm học sinh, gắn bó học
sinh với tập thể, xoá đi những thiếu sót.
- Khuyến khích khen chê đúng mục đích, đúng việc, đúng lúc, tế nhị mà hiệu quả.
- Xây dựng nếp sống văn minh, văn hoá thanh lịch, xây dựng tình thương yêu đoàn
kết.
- Bên cạnh phương pháp trên, nhà trường còn thực hiện việc đổi mới môi trường sư
phạm tạo ra khung cảnh sư phạm đẹp, đủ tiện nghi dạy và học để thu hút các em tới
trường, chăm lo cái đẹp đang có ở trường mình.
- Thực hiện xã hội hoá giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện đúng
yêu cầu mục đích công tác tổ chức nhà trường đề ra cho công tác giáo dục.
- Xuất phát từ chính nhiệm vụ của ngành giáo dục, của Đảng, của nhà nước, từ
thực trạng xã hội, tình hình đạo đức của học sinh trong thời mở cửa nhà trường xây
dựng tổ chức giáo dục đạo đức cho học sinh trong và ngoài nhà trường.
- Nhà trường, các đoàn thể, các ngành các gia đình cùng tổ chức giáo dục đạo đức
cho học sinh .
- Lãnh đạo nhà trường thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ đào tạo học sinh do Bộ quy
định. Nhiệm vụ trọng tâm của công tác lãnh đạo là : Nâng cao chất lượng đạo đức và

văn hoá, đổi mới môi trường sư phạm, đổi mới dạy và học, chăm sóc đời sống thầy và
trò, đẩy mạnh xã hội hoá giáo dục.
Với khẩu hiệu :
" Người người làm giáo dục
Nhà nhà làm giáo dục
Ngành ngành làm giáo dục
Mỗi xóm phố, cụm dân cư làm giáo dục
Toàn Đảng, toàn dân vì giáo dục "
- Với chủ trường đó chi bộ đã lãnh đạo nhà trường triển khai phong trào thi đua sôi
nổi :
"Thày thày dạy tốt
Trò trò học tốt
Bố mẹ đầu tư cao nhất "
3
Vì thế các tổ chức chuyên môn, các cá nhân say mê bồi dưỡng lẫn nhau, tự học hỏi
chuyên môn, thi đua nâng cao tay nghề. Sống vì nghề, chết cũng vì nghề giáo dục.
Hạnh phúc, cuộc sống thịnh vượng của mỗi người cũng bắt đàu từ làm chuyên môn, dạy
học mà đâm chồi nẩy nụ đơm hoa kết trái như hôm nay. Vì lẽ đó tình cảm của nhà
trường đã đến mọi nơi, mọi nhà tạo môi giao hoà tình người sâu sắc đậm đà, chính vì
thế cả xã hội đã tham gia công tác giáo dục , đối với giáo dục làm mấy việc sau :
- Tham gia quản lý giáo dục , đảm bảo an toàn môi trường trong sạch cho trường.
- Đầu tư tiền , vật chất, cải tạo và xây dựng môi trường sư phạm cho dạy và học,
giáo dục đạo đức .
- Đầu tư cho con em học tập, vui chơi thoả đáng để giành mùa bội thu sau này.
Ngược lại nhà trường đã mang lại cho mọi nhà, mọi cơ quan, cụm dân cư niềm vui,
hạnh phúc vì các con họ trưởng thành từ mái trường Cát Linh .
* Tạo mô hình dạy và học .
Để thuyết phục được mọi người, mọi lực lượng vì giáo dục nhà trường đã bắt đầu
bằng mũi nhọn : Dạy và học . Các giáo viên có kinh nghiệm giáo dục , chuyên môn được
phân công chủ nhệm, giảng dạy. Bằng tấm gương, uy tín của giáo viên mà cảm phục,

thu hút các em gắn bó và say mê học tập, vươn lên dành kết quả cao.
- Giáo viên giỏi các cấp tăng ở mỗi năm, mỗi bộ môn khác nhau.
- Học sinh giỏi của trường năm nào cũng có ( cấp Quận )
- Tỉ lệ học sinh giỏi, khá ở mỗi năm đều tăng rõ rệt.
* Môi trường sư phạm mỗi năm cần được đổi mới :
Cải tạo lại lớp học tạo khung cảnh sư phạm mỗi năm một khang trang, đẹp hơn để
hấp dẫn tâm hồn trẻ thơ. Từ cơ sở vật chất chung đến tách riêng nhà cao tầng sạch sẽ ,
có bồn hoa, cây cảnh, sân chơi mát mẻ, tạo một khuôn viên xanh sạch đẹp, phòng học
có đèn, quạt có trang thiết bị phục vụ bán trú .
Những cơ sở đó góp phần cuốn hút các em, tạo hứng thú say mê rèn luyện các em
yêu trường, tự hào về mái trường của mình.
* Hoạt động nhân đạo :
- Giáo dục lòng nhân ái thông qua hoạt động chữ thập đỏ. Truyền thống tốt đẹp
quý báu đó là lòng nhân ái, đó là đức tính " Thương người như thể thương thân " . Ngày
nay, những vốn quý đó của dân tộc, của cha ông ta càng được phát huy sâu sắc, đậm đà
bản sắc dân tộc Việt Nam .
- Thành lập các nhóm Hội đồng chữ thập đỏ trong học sinh và giáo viên. Vận động
các bạn cùng lớp, trường giữ vệ sinh môi trường và khung cảnh sư phạm sạch đẹp .
Hướng dẫn các em giữ gìn vệ sinh thân thể. Liên kết các tổ chức làm công tác từ thiện
để lá lành đùm lá rách, giúp nhau vượt khó để học và tu dưỡng bản thân. Nhờ đó mà
động viên được cả về vật chất lẫn tinh thần, giáo dục đạo lý, tạo nên tình người sâu
nặng, đằm thắm, khối đoàn kết gắn bó trong trường học tốt hơn. Đẩy lùi những thói hư
tật xấu, đánh nhau, vẽ bậy, nói bậy, lười học, lêu lổng, cờ bạc, ăn cắp …
* Truyền thống đó còn được giáo dục thông qua hoạt động Văn-Thể-Mĩ,
Đoàn Đội với hình thức phong phú, đa dạng, hấp dẫn, giáo dục theo chủ điểm . Lứa tuổi
này rất nhạy cảm với cái đẹp. Vị trí của tiểu học mà đặc biệt là lớp 1 & lớp 5 đó là 2 thời
điểm quan trọng đánh dấu những chuyển biến có tính quyết định đối với mỗi học sinh.
Do vậy, để hướng cho các em sớm có được nhận thức thẩm mỹ, hình thành nhân cách
theo chúng tôi phải bằng nhiều loại hình, nhiều biện pháp hoạt động đồng bộ, đưa các
em tiếp súc, chịu ảnh hưởng theo cách mưa dầm thấm lâu về cái đẹp . Đồng thời cũng

chuẩn bị cho các em nhận biết về cái đẹp và tránh cái chưa đẹp, cái xấu .Vì rằng ở lứa
tuổi này, rật nhiều hành vi về ứng xử của các em là vô ý thức, là bắt chước . Đã có một
dạo chúng ta coi nhẹ cho là các môn âm nhạc, hội hoạ, đạo đức v.v… là những môn phụ
trong nhà trường. Song thực tế thì chứng tỏ ngược lại đấy là những môn có nhiều yếu tố
giúp các em biết chọn lựa để nghe, để nhìn cái đẹp, miệng biết nói lời hay, lời đúng.
Hướng dẫn cho các em giữ vệ sinh sạch, viết chữ đẹp, ăm mặc đẹp, sạch sẽ ( mặc đồng
phục ). Tuy nhiên bộ môn đạo đức với chức năng cực kỳ quan trọng trong việc hình
thành nhân cách cho học sinh phải đặt ở vị trí hàng đầu. Đấy là những bài học làm người
mà các em có quyền tiếp thu. Phẩm chất, lối sống con người cũng hình thành từ những
mẩu chuyện sinh động gần gũi với các em trong những bài giảng .
4
Kết quả những năm học trước :

Năm học Học lực Giỏi Hạnh kiểm
Tốt
Năm học Học lực
Giỏi
Hạnh kiểm
Tốt
95-96 30% 60% 98-99 44% 89%
96-97 32% 83% 99-2000 48% 91%
97-98 39% 85% 2000-2001 50% 92%
* Vấn đề xã hội hoá giáo dục :
- Với chủ trương Đảng lãnh đạo, nhân dân ủng hộ, XH quan tâm, nhà trường chủ
động năng động sáng tạo thì sự nghiệp đào tạo thế hệ trẻ mới phát triền mạnh mẽ, toàn
diện, vai trò và trách nhiệm của thầy cô, phụ huynh phối hợp chặt chẽ trong một chuỗi
mắt xích : Nhà trường - Gia đình - Xã hội .
- Muốn làm được như vậy thì phải xây dựng đội ngũ mạnh mẽ, tạo sức mạnh tổng
hợp trong nội bộ Hội đồng giáo dục , chọn hạt nhân làm gương để đi đầu tiên phong mở
đường, cuốn hút toàn trường. Người lãnh đạo, con chim đầu đàn toàn tâm vì tập thể,

năng động, sáng tạo, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm, tập hợp đội ngũ, vận
động các lực lượng tham gia.
- Cụm dân cư chăm sóc và bồi dưỡng thế hệ trẻ hiện nay là trách nhiệm không thể
thiếu ở mỗi cụm dân cư .
- Các bậc phụ huynh phải theo dõi thường xuyên về đời sống sinh hoạt tinh thần
của các em . Qua đó, uốn nắn kịp thời những sai lệch trong sinh hoạt, xây dựng nếp
sống lành mạnh, có văn hoá trong tâm hồn trong trắng của các em, không để vẩn đục.
Giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất cho thế hệ trẻ, động viên khuyến khích con cái chăm
học, quản lý chặt chẽ thời gian học tập ở gia đình, không để các cháu chơi lêu lổng, túm
năm tụm ba để tiêm nhiễm thói hư tật xấu. Thời gian các cháu nghỉ hè các cụm dân cư
cùng với các đoàn thể cần kết hợp chặt chẽ với nhà trường, tổ chức quản lý hoạt động
hè cho các cháu, kết hợp ôn tập văn hoá và có nhiều hình thức vui chơi lành mạnh bổ
ích như thể dục buổi sáng, thể dục nhịp điệu, cầu lông, kéo co, bóng bàn, bóng đá, múa
hát v.v… giúp gia đình thương binh liệt sĩ . Cuối hè có tổng kết, biểu dương khen thưởng
các cháu tham gia thường xuyên liên tục, giữ nghiêm kỷ luật, biểu dương khen thưởng
các cháu có thành tích.
Bài học rút ra :
- Chi bộ Đảng có chủ trương đúng đắn, giao trách nhiệm giáo dục đạo đức học sinh
cho chính quyền địa phương, đoàn thể, nhân dân, phụ huynh. Xây dựng được quy ước :
Mỗi người, mỗi ngành có nhiệm vụ cụ thể .
- Những hình thức phong phú, nội dung phù hợp từng thời kỳ, làm từng bước.
Đồng thời tạo sự phối hợp chặt chẽ, thương xuyên giữa Nhà trường - Gia đình - Xã hội .
- Làm thành một vòng giáo dục khép kín, giáo dục học sinh 1 ngày, 1 tháng, 1
năm, các năm để hình thành bằng được phẩm chất tốt, trau dồi bằng được tài năng trẻ
theo yêu cầu của đất nước .

Những kinh nghiệm rút ra :
- Phải nắm được tầm quan trọng của việc hình thành nhân cách học sinh. Từ bé
đến trưởng thành phải đặt trong 3 môi trường giáo dục : Nhà trường ; Xã hội & Gia
đình . Ba môi trường đó gắn bó và hỗ trợ cho nhau để tham gia giáo dục thế hệ trẻ,

vườn ươm con người ấy phải tốt .
- Tuyên truyền rộng rãi trong nhân dân thấy được và nâng cao nhân trí là chìa
khoá mở rộng làm kinh tế, là lối thoát ra khỏi đói nghèo. Điều đó đã được chứng minh
bằng việc các gia đình nghèo những con học có bằng cấp, có nghề giỏi đều có công ăn
việc làm . Gia đình nào mà bỏ con, không kiểm tra dìu dắt sẽ trở thành phạm tội .
Những giải pháp trong hoạt động giáo dục đạo đức :
- Để đạt được mục đích giáo dục cần chọn điểm xuất phát thích hợp với đặc điểm
riêng của từng trường. Trước tiên nêu quyết tâm của nhà trường, mục tiêu phấn đấu của
nhà trường. Có mục tiêu để tập trung, làm rung động tâm tư tình cảm, lòng tự hào của
học sinh ngoan, qua đó tác động đến học sinh hư, đồng thời nó còn giữ lại đội ngũ giáo
viên, đã có công đóng góp, vụn đắp cho trường nhiều năm, khích lệ họ, phát huy truyền
5