HS chu dong sang tao trong hoc hoa 9

Tổ chức đa dạng các hoạt động học tập
của bộ môn hóa học 9 nhằm nâng cao tính tíchcực, chủ động, sáng tạo
của học sinh
A/ Đặt vấn đề
Trong tiến trình đổi mới toàn diện về giáo dục đáp ứng yêu cầu ngày
càng cao của công cuộc xây dựng đất nớc theo hớng CNH- HĐH. Đổi mới
phơng pháp dạy học là đòi hỏi tất yếu và đợc xem là khâu then chốt có ý
nghĩa góp phần vào sự thắng lợi của sự nghiệp giáo dục. Bởi phơng pháp dạy
học, kết quả dạy học phản ánh chất lợng dạy học và chất lợng giáo dục. Các
kết quả nghiên cứu về lý luận dạy học, cũng nh thực tiễn dạy học ở trờng phổ
thông trong những năm qua đã khẳng định: Chỉ có phát huy tính tích cực,
chủ động học tập của học sinh, giúp học sinh biết cách học, biết tự học với
động cơ đúng đắn thì quá trình học tập của các em mới đạt đợc những kết
quả cao về tri thức, kỹ năng và thái độ.
Nh vậy, định hớng đổi mới phơng pháp dạy học (PPDH) đã đợc khẳng
định: Cốt lõi của đổi mới PPDH ở Trờng THCS là giúp học sinh hớng tới việc
học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động, để có những thay đổi
trong từng giờ dạy trên lớp thì việc đổi mới khâu soạn bài của giáo viên hết
sức quan trọng.
Thay đổi cách soạn để có giá trị thực sự là một kế hoạch từ khâu chuẩn
bị đến tổ chức giờ học và sử dụng các phơng tiện dạy học là một việc làm
không thể thiếu đợc trong đổi mới phơng pháp dạy học.
Đặc biệt, năm học 2008 2009 là năm học thực hiện chỉ thị số
55/2008/CT- BGD ĐT ngày 30/9/2008 về việc đẩy mạnh ứng dụng công
nghệ thông tin vào trong giảng dạy đễ phục vụ việc ĐMPPDH. Việc sử dụng
phơng tiện dạy học hiện đại (Máy Projectơ, máy Overhead) đã đem lại sự
hứng thú cho học sinh nh vậy học sinh chủ động, sáng tạo trong học tập.
Sử dụng phơng tiện dạy học một cách hợp lý, khoa học không những rút
ngắn đợc khoảng cách giữa lý thuyết với thực hành đối với học sinh mà còn
làm cho quá trình nhận thức của học sinh trở nên cụ thể hơn, giúp các em
lĩnh hội đợc tri thức một cách đầy đủ, chính xác đồng thời củng cố, mở rộng,

khắc sâu những kiến thức cơ bản cần thiết cho các em.
Để các em nắm đợc kiến thức một cách chủ động, vững chắc nhất thì các
hoạt động dạy học phải tích cực, sáng tạo giúp học sinh tự tìm, phát hiện và
lĩnh hội kiến thức. Vậy đễ làm đợc điều đó, mỗi thầy cô giáo đang trực tiếp
giảng dạy nói chung và giảng dạy môn Hoá học nói riêng cần phải làm gì?
Và làm nh thế nào?
B/ Nội dung
I/ Cơ sở lý luận
Thực hiện mục tiêu đào tạo những con ngời có khả năng đáp ứng những
nhu cầu đòi hỏi của sự phát triển kinh tế, xã hội đó là thế hệ thanh niên chủ
động, sáng tạo và có khả năng thích ứng cao với cuộc sống thực tế. Nh vậy,
cần chủ động nắm bắt kiến thức cơ bản, tự tìm hiểu và phát hiện những kiến
thức mới có liên quan là điều rất quan trọng đối với học sinh.
Đối với bộ môn Hóa học, giáo viên phải sáng tạo trong những phơng
pháp giảng dạy để học sinh tích cực học tập. Vì vậy, tổ chức đa dạng các
hoạt động học tập trong một tiết học môn Hóa học 9 không những giúp học
sinh nắm kiến thức vững chắc, sáng tạo mà còn kích thích, tạo hứng thú học
tập để học sinh say mê nghiên cứu, tìm tòi, phát hiện và giải thích kiến thức.
Từ đó các em học tốt hơn, vững chắc và sâu sắc hơn.
II/ Cơ sở thực tiễn và thực trạng
Trong năm học 2008 - 2009 là năm học thứ 7 thực hiện đổi mới giáo
dục phổ thông. Trong quá trình giảng dạy, đa số giáo viên đã tổ chức cho học
sinh hoạt động khá tích cực, tăng cờng hợp tác theo nhóm, sử dụng thí
nghiệm, sử dụng phòng học bộ môn. Đặc biệt trong năm học này nhiều giáo
viên đã ứng dụng khá tốt công nghệ thông tin vào trong giảng dạy. Vì vậy
học sinh học tập khá tích cực, chủ động tự tìm kiếm kiến thức, đa số các em
nắm đợc kiến thức cơ bản.
Tuy nhiên, việc giảng dạy trong nhà trờng từ trớc đến nay còn gặp một
số khó khăn về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, năng lực nhận thức của học
sinh dẫn đến chất lợng học tập bộ môn Hóa học là một vấn đề đáng lo ngại.

Về phía học sinh: Các em mới làm quen bộ môn Hóa học bắt đầu từ lớp
8, nên nhiều học sinh còn bở ngỡ, lúng túng trớc những kiến thức mới lạ, cha
tìm tòi để phát hiện kiến thức dẫn đến khả năng tiếp thu bài học còn hạn chế,
đặc biệt là kỉ năng thực hành. Hơn nữa, nội dung các bài học Hóa học có
liên quan chặt chẽ với nhau nếu học sinh không tiếp thu và nắm đợc bài học
ngay từ bài đầu tiên thì việc tiếp thu các bài học sau sẽ rất khó khăn.
Về phía giáo viên: Việc thay đổi chơng trình, SGK, phơng tiện dạy học
đã làm cho một số giáo viên gặp không ít khó khăn trong khi dạy. Những
năm gần đây vẫn còn một số giáo viên dạy theo chơng trình cũ: Phần nhiều
theo phơng pháp thuyết trình, ít sử dụng phơng tiện, thí nghiệm nên phần lớn
học sinh thụ động trong việc tiếp nhận kiến thức. Một số tiết cha phát huy
hết khả năng hoạt động tích cực, chủ động của học sinh.Vì vậy chất lợng dạy
học còn nhiều hạn chế.
2
Trớc khi cha sử dụng các phơng pháp dạy học nói trên kết quả kiểm tra bài
45 phút ( Bài số1 lớp 9 A,C Trờng THCS Mai Thủy) đạt đợc kết quả khá
thấp. Cụ thể:

L
ớp
Tổng
số
HS
Kết quả
Giỏi Khá TB Yếu Kém TB trở
lên
SL % SL % SL % SL % SL % SL %
9A 38 2 5,3 9 23,7 10 26,3 14 36,8 3 7,9 21 55,3
9C 39 3 7,7 9 23,1 9 23,1 14 35,9 4 10,3 21 53,8
Cộn

g
77 5 6,5 18 23,4 19 24,7 28 36,4 7 9,1 42 54,5
Vậy làm thế nào để học sinh có hứng thú, tích cực học tập, đồng thời
phát triển đợc khả năng t duy, sáng tạo của học sinh. Xuất phát từ vấn đề đó,
bên cạnh việc thực hiện tốt việc dạy học theo hớng đổi mới, bản thân tôi đã
không ngừng học hỏi, sáng tạo sử dụng nhiều phơng pháp dạy học khác nhau
trong đó có phơng pháp "Tổ chức đa dạng các hoạt động học tập của bộ môn
Hóa học 9"
Sau đây tôi mạnh dạn đa ra một số hình thức, biện pháp cũng nh kết quả
bớc đầu mà tôi đã áp dụng trong quá trình dạy học bộ môn ở trờng THCS.
III/ Nội dung thực hiện
Để giải quyết các vấn đề trên bản thân tôi đã áp dụng một số nội dung
sau:
1/ Đổi mới khâu soạn bài- thiết kế bài soạn chu đáo
Để phát huy tính tích cực, tự giác chủ động sáng tạo của ngời học sinh,
trớc hết trong khâu soạn bài; giáo viên phải đầu t nhiều công sức và thời
gian. Giáo án đợc coi là một kế hoạch dạy học, một công đoạn quyết định sự
thành công của một tiết dạy.
Để kế hoạch dạy học có tính khả thi cao cần đổi mới khâu soạn và thiết
kế bài soạn với một số nội dung sau:
1.1/ Trớc lúc soạn giáo viên phải nghiên cứu kỹ nội dung SGK, nghiên
cứu các tài liệu tham khảo nh: SGV, sách thiết kế bài soạn, tài liệu hớng dẫn
làm thí nghiệm, đặc biệt bám sát tài liệu chuẩn kiến thức....để xác định đợc
mục tiêu bài học.
1.2/ Những dự kiến của giáo viên phải tập trung chủ yếu vào các hoạt
động của học sinh nh tiến hành thí nghiệm, quan sát thí nghiệm, nhận xét
hiện tợng giải thích hoặc quan sát mẩu vật, tranh luận vấn đề mà giáo viên
đặt ra, giải bài toán nhận thức... trên cơ sở đó giáo viên mới hình dung đợc
mình phải tổ chức các hoạt động nh thế nào? Sử dụng các phơng pháp và các
3

phơng tiện cần thiết cho tiết dạy là gì? Nhằm giúp học sinh tự lực phát huy
tính tích cực, chủ động để chiếm lĩnh kiến thức.
1.3/ Giáo viên phải suy nghĩ một cách công phu và khả năng diễn biến
các hoạt động của học sinh, dự kiến những giải pháp điều chỉnh . Biết khai
thác vốn hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân học sinh, nhóm và tập
thể lớp. Tăng cờng mối liên hệ ngớc từ trò đến giáo viên và mối liên hệ giữa
trò và trò.
1.4/ Trong bài soạn, đối với các câu hỏi: Tùy từng đặc điểm trình độ
nhận thức của học sinh, phơng pháp lựa chọn mà quyết định số lợng, chất l-
ợng các câu hỏi thích hợp. Tránh khuynh hớng hình thức, tránh đặt câu hỏi
mà không chuẩn bị trớc. Mỗi bài học có một vài câu hỏi then chốt và cần
quan tâm đến tính lô gíc của câu hỏi, câu hỏi phải vừa sức, phù hợp với đối t-
ợng học sinh, đồng thời tạo điều kiện cho học sinh hoạt động độc lập, theo
cặp hoặc theo nhóm tạo điều kiện cho học sinh tự đánh giá, và đánh giá lẫn
nhau, kết hợp đánh giá của giáo viên và đánh giá của học sinh. Cần tạo điều
kiện cho học sinh yếu, kém tham gia hoạt động bằng cách có câu hỏi gợi mỡ,
dẫn dắt cho học sinh trả lời.
2/ Chuẩn bị đồ dùng dạy học
Hóa học là khoa học thực nghiệm nên trong giảng dạy thì việc sử dụng
thí nghiệm là phơng tiện dạy học quan trọng, giúp học sinh độc lập, tích cực
để chiếm lĩnh kiến thức. Trong chơng trình hóa học lớp 9, phần lớn các tiết
đều có sử dụng các phơng tiện dạy học đặc biệt là các dụng cụ hóa chất phục
vụ cho thí nghiệm trong bài học. Chính vì vậy, việc chuẩn bị đồ dùng dạy
học là một việc làm không thể thiếu đợc của giáo viên trớc khi lên lớp.
Căn cứ vào mục tiêu, nội dung từng tiết học giáo viên phải đến phòng thí
nghiệm kiểm tra dụng cụ hóa chất, có kế hoạch bổ sung nếu thiếu hóa chất
hoặc hóa chất đã bị h hỏng không bảo đảm chất lợng. Khi chuẩn bị thí
nghiệm, cần có phơng án dự phòng thêm những dụng cụ, hóa chất. Bởi có thể
có những hóa chất, dụng cụ không đảm bảo chất lợng.
Dù là những thí nghiệm đơn giản hay phức tạp thì giáo viên cũng không

nên chủ quan mà phải làm thử thí nghiệm trớc khi lên lớp.
Đối với học sinh, phải đọc kỉ nội dung các thí nghiệm có trong tiết học,
chú ý phơng pháp tiến hành, dự đoán trớc hiện tợng và giải thích, học sinh
phải chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ mà giáo viên yêu cầu.
Ví dụ: Trong bài Sắt( Fe) tiết 24 Học sinh có thể chuẩn bị một số đinh
Sắt mới để làm thí nghiệm thay thế cho những mẫu Sắt có trong phòng thí
nghiệm.
Trong bài thực hành tính chất của Gluxit tiết 67, thí nghiệm phân biệt
Glucozơ, Săccozơ và Tinh bột học sinh có thể chuẩn bị Hồ tinh bột.
4
Trong bài Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ tiết 43 học
sinh có thể chuẩn bị bông làm thí nghiệm mục 2. Hợp chất hữu cơ là gì?....
3/ Tổ chức các hoạt động dạy học
a/ Tổ chức dạy học theo nhóm
Mỗi phơng pháp dạy học đều có một lợi thế nhất định. Việc dạy học
theo nhóm nhỏ cho phép học sinh có nhiều cơ hội để diễn đạt và khám phá ý
tởng của mình, mở rộng suy nghĩ rèn luyện kỹ năng nói, kỹ năng giao tiếp.
Học sinh phát huy đợc vai trò trách nhiệm cá nhân vừa có cơ hội để học tập
từ các bạn qua cách làm việc hợp tác giữa các thành viên trong nhóm chính
là đã đạt đợc môi trờng thuận lợi đễ học sinh hình thành tính cách và phát
triển kỹ năng học tập của mình. Kết luận của nhóm sau khi đã thống nhất là
sản phẩm của nhóm, đó nhính là quá trình trao đổi, trình bày ý kiến của từng
thành viên trong nhóm khi mỗi thành thành viên trong nhóm đều đa ra ý kiến
thì đó là điều kiện, là lúc mà các em thể hiện khả năng của mình.
Do vậy, việc tổ chức dạy học theo phơng pháp hợp tác theo nhóm là rất
cần thiết, vì nó đã đạt đợc mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông và phát huy
đợc tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
Đặc biệt trong dạy học Hóa học lớp 9 thì việc chia nhóm để thực hiện là
một yêu cầu, một đòi hỏi còn quan trọng hơn.
Khi chia nhóm giáo viên cần nắm chắc đối tợng, nội dung bài học, đồ

dùng có ở phòng thí nghiệm để chia nhóm cho phù hợp. Giáo viên cần lập kế
hoạch chi tiết, xác định mục tiêu của bài học, mục tiêu của từng hoạt động
chọn bài tập chia nhóm, làm việc theo nhóm, tổng kết rút kinh nghiệm.
Phơng pháp chia nhóm có thể dẫn đến những hiện tợng chỉ có một số
học sinh khá, giỏi tham gia học tập tích cực, còn một số em học yếu, kém thì
ít tham gia hoạt động, đây là hạn chế lớn nhất trong phơng pháp dạy học theo
nhóm.
Để khắc phục tình trạng đó, trong quá trình giảng dạy giáo viên cần tạo
điều kiện cho các em hoạt động nhóm, giải thích cho các em hiểu rằng: Em
nào củng có khả năng đại diện cho nhóm, tổ đứng trớc lớp, qua bảng đen,
bảng phụ thực hiện yêu cầu của giáo viên khi làm bài tập củng nh khi trả
lời câu hỏi khuyến khích các em lần đầu tiên đại diện cho nhóm trả lời. Chú
ý tạo điều kiện cho những học sinh có học lực yếu, kém trong các nhóm đợc
tham gia hoạt động, bằng cách cho các em trả lời một số câu hỏi đơn giản, dễ
hiểu từ đó khích lệ động viên các em có tinh thần học tập tốt hơn.
Yếu tố làm cho hoạt động nhóm có hiệu quả là câu lệnh phải rõ ràng,
không gây tranh cải, đủ khó nhng không quá phức tạp và phải gắn với kiến
thức đã có của học sinh.
5