CƠ sở lý LUẬN về QUẢN lý HOẠT ĐỘNG tổ CHUYÊN môn của HIỆU TRƯỞNG các TRƯỜNG TRUNG học cơ sở

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ


Cơ sở lý luận
Từ quan điểm con người vừa là mục tiêu vừa là động lực
của sự phát triển, Đảng và Nhà nước ta chủ trương coi giáo
dục là quốc sách hàng đầu trong chính sách phát triển đất
nước. Từ nhận thức đó, trong hơn hai thập kỷ qua kể từ Hội
nghị Trung ương 4 khóa VII, Đảng và Nhà nước ta đã có
nhiều Nghị quyết, Chỉ thị về phát triển giáo dục. Trong đó, để
nâng cao chất lượng giáo dục, Đảng hết sức coi trọng việc bồi
dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản
lý (CBQL) giáo dục. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011
– 2020 đã chỉ rõ “Giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu của sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước…”, để làm
được điều này cần “…Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất
là nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược,
là yếu tố quyết định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa
học, công nghệ…”.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Mọi việc
thành bại đều do cán bộ mà ra”; hay “Cán bộ là tiền vốn của
đoàn thể. Có vốn mới làm ra lãi. Bất cứ chính sách, công tác
gì nếu có cán bộ tốt thì thành công, tức là có lãi, không có cán


bộ tốt thì hỏng việc, tức là lỗ vốn”. Các nghiên cứu về lý luận
quản lý, cũng như các nhà quản lý hiện đại trên thế giới đều cho
rằng, cán bộ quản lý là nguồn lực quan trọng nhất quyết định sự
thành bại của các tổ chức trong việc thực hiện các mục tiêu

chung.
Ở các trường THCS, cán bộ quản lý như: Hiệu trưởng,
các Phó hiệu trưởng và các tổ trưởng, tổ phó chuyên môn là
chủ thể trực tiếp quản lý hoạt động chuyên môn, có vai trò
quan trọng trong chỉ đạo hoạt động chuyên môn của trường.
Yếu tố quyết định đến chất lượng giáo dục toàn diện của nhà
trường phục thuộc vào việc xây dựng các chủ thể quản lý có
phẩm chất và năng lực chuyên môn giỏi, nhiệt tình, sáng tạo,
tổ chức tốt hoạt động chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục phổ thông.
Những năm gần đây có một số tài liệu liên quan đến bồi
dưỡng năng lực quản lý chuyên môn như: cuốn “Sổ tay hiệu
trưởng trường dân tộc nội trú” của nhóm tác giả do Đỗ Ngọc
Bích chủ biên, trong cuốn sách chỉ rõ dựa vào đội ngũ cán bộ
quản lý để đẩy mạnh hoạt động của tổ, nhóm chuyên môn;
tăng cường kiểm tra việc dạy học trên lớp; xây dựng tập thể
sư phạm và coi đây là giải pháp rất quan trọng trong việc nâng


cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Tác giả Nguyễn
Văn Lê trong cuốn “Người Hiệu trưởng trường Trung học cơ
sở” cũng có đề cập đến vai trò của các chủ thể quản lý trong
việc xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động của tổ chuyên
môn.
Những nghiên cứu nói trên chủ yếu đề cập đến lý luận
chung của quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, còn nghiên
cứu về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn chỉ đề cập đến
khi có liên quan. Tuy vậy, đều thống nhất về vai trò quan
trọng và sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý chuyên
môn cho các chủ thể, coi như đây là giải pháp then chốt nhằm

đổi mới hoạt động quản lý chuyên môn trong các trường học.
Trong khuôn khổ luận văn, tác giả nghiên cứu cơ sở lý luận,
khảo sát thực tiễn và trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp
quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường THCS
trên địa bàn cho phù hợp với yêu cầu đổi mới của giáo dục theo
hướng chuẩn kiến thức, kỹ năng. Xu thế phát triển giáo dục
hiện nay, các nhà quản lý giáo dục nói chung và người Hiệu
trưởng nói riêng phải không ngừng cải tiến nâng cao chất
lượng quản lý hoạt động đối với tổ chuyên môn, thông qua đó
tác động tích cực vào quá trình nâng cao chất lượng giáo dục.


Để nâng cao chất lượng dạy học ở nhà trường THCS, thì
công tác quản lý hoạt động chuyên môn đóng vai trò hết sức
quan trọng và cần thiết. Trong nghiên cứu đề tài theo hướng
này, các tác giả tiếp cận vấn đề ở các bình diện khác nhau để
khái quát các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn, nhằm
nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục ở nhà trường THCS
Đối với cấp THCS, những năm qua có một số đề tài luận
văn cao học, nghiên cứu về hoạt động chuyên môn để nâng
cao chất lượng dạy học ở cấp học này như: Biện pháp quản lý
của người hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở
trường THCS tỉnh Thanh Hóa, Lê Thị Hoan, 1999. Hiệu
trưởng THCS chỉ đạo thực hiện chất lượng bộ môn, Nguyễn
Huy Diễm, 1999. Thực trạng và biện pháp quản lý chuyên
môn của hiệu trưởng trường THCS miền núi Thanh Hóa
nhằm nâng cao kết quả dạy học, Lưu Hữu Hồng, 1999. Biện
pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng nhằm góp phần
nâng cao kết quả học tập của học sinh THCS Thị xã Sơn La,
Nguyễn Khắc Tâm, 2000. Hoàn thiện một số biện pháp quản

lý chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS Dân lập thành
phố Hà Nội, Phan Quỳnh Anh: 2000. Một số biện pháp quản
lý chuyên môn của hiệu trưởng trường THCS thành phố Thái


Nguyên, Trần Thị Minh Nguyệt, 2002. Biện pháp quản lý
hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng ở các trường THCS
thị xã Hà Đông tỉnh Hà Tây. Nguyễn Sĩ Khiêm, 2002. Một số
biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng góp phần
nâng cao kết quả học tập cho học sinh các trường THCS miền
núi Chiêm Hóa – Tuyên Quang, Ma Ngọc Hưng, 2002. Biện
pháp tăng cường quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng
trường THCS thành phố Hải Phòng, Doãn Văn Quân, 2003.
Một số biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng đối
với giáo viên mới vào nghề của một số trường THCS ở Hải
Phòng, Phạm Khánh Tường, 2003. Một số biện pháp quản lý
chuyên môn của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Ninh đối
với các trường THCS ngoài công lập, Nguyễn Nho Hòa,
2004. Một số biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng
nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường THCS chuyên
Hạ Long tỉnh Quảng Ninh, Phạm Văn Kính, 2004. Một số
biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng trường THCS
Bán công thành phố Hà Nội, Đỗ Thị Dung, 2004. Một số biện
pháp tăng cường hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của
Hiệu trưởng các trường THCS tỉnh Cao Bằng, Mạc Văn
Nheo, 2004. Biện pháp quản lý chuyên môn của hiệu trưởng


trường THCS huyện Càng Long tỉnh Trà Vinh đáp ứng yêu
cầu đổi mới Giáo dục hiện nay, Châu Hoàng Dũng, 2006.

Một số biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng
trường THCS ở huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên, Nguyễn
Đức Lợi, 2007…
Trong các luận văn kể trên, phần lớn đề cập đến việc
quản lý của hiệu trưởng về hoạt động dạy học và các hoạt
động chuyên môn của giáo viên nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục trong các nhà trường. Mỗi đề tài nghiên cứu trên một
phạm vi, thời gian khác nhau, đối tượng giáo viên và học sinh
các cấp học khác nhau. Một số tác giả đã đề cập đến vai trò
của hiệu trưởng nhà trường trong quản lý hoạt động tổ chuyên
môn, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản như: Xây dựng kế
hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá kết quả quản lý
hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS…Ngoài ra cần
phải đề cập đến các bài báo, tạp chí đã đề cập đến đổi mới
hoạt động tổ chuyên môn và chỉ ra cần có tác động quản lý
đến hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THCS. Đây là
những tiền đề rất quan trọng, cung cấp luận cứ khoa học cho
nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động chuyên môn ở các


trường THCS nói chung và quản lý hoạt động tổ chuyên môn
của Hiệu trưởng tại các trường THCS nói riêng.
Gần đây nhất (01/2018), UBND và Sở GD&ĐT thành
phố Hà Nội đã phát hành: Tài liệu hội nghị tiếp tục triển khai
việc xây dựng và chuẩn bị các điều kiện để áp dụng chương
trình, sách giáo khoa mới, (Nguồn Bộ GD&ĐT). Trong tài
liệu này đã trình bày những điểm mới trong xây dựng chương
trình giáo dục phổ thông mới bao gồm 05 nội dung: (1) Định
hướng của chương trình giáo dục phổ thông mới; (2) Phẩm
chất và phát triển phẩm chất của người học; (3) Năng lực và

phát triển năng lực của người học; (4) Tính kế thừa và phát
triển của chương trình mới so với chương trình hiện hành; (5)
Những điểm mới về phương pháp xây dựng chương trình giáo
dục phổ thông. Đặc biệt để phát triển năng lực cho người học
(3), chương trình giáo dục phổ thông mới của nước ta Ban chỉ
đạo yêu cầu vận dụng những kinh nghiệm của thế giới để đổi
mới nội dung và phương pháp giáo dục thông qua: a) Dạy
học phân hóa; b) Dạy học tích hợp; c) Dạy học thông qua hoạt
động tích cực của người học [35, tr.35-45]. Như vậy, những
điểm mới trong xây dựng chương trình giáo dục phổ thông
mới, nhất là mục (3) đã định hướng cho nghiên cứu vấn đề


quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng tại các
trường THCS đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới
hiện nay.
Kết quả nghiên cứu các công trình trên là những gợi ý,
định hướng về lý luận quản lý hoạt động chuyên môn trong
nhà trường phổ thông, luận văn sẽ kế thừa, phát triển kết quả
nghiên cứu đó để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên
cứu. Tuy nhiên, trong thực tế ở các nhà trường THCS, tổ
trưởng chuyên môn trực tiếp quản lý các hoạt động của giáo
viên, Hiệu trưởng chỉ đạo và quản lý hoạt động chuyên môn
thông qua các tổ trưởng. Mặt khác, quản lý hoạt động tổ
chuyên môn của Hiệu trưởng tại các trường THCS quận
Hoàng Mai có nét đặc thù riêng của nó, vì vậy cần nghiên cứu
để có biện pháp phù hợp, thì chưa có luận văn nào nghiên cứu
vấn đề này. Do đó, đề tài luận văn sẽ nghiên cứu, phân tích
làm rõ thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các
trường THCS Quận Hoàng Mai, từ đó đề xuất hệ thống biện

pháp quản lý hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu
trưởng tại các trường THCS quận Hoàng Mai, thành phố Hà
Nội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS trên địa
bàn.


Hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở
Tổ chuyên môn
*Khái niệm tổ chuyên môn
Tổ chuyên môn là một bộ phận trong cơ cấu tổ chức của
trường phổ thông với tập hợp các giáo viên cùng giảng dạy
một nhóm môn học được đặt dưới sự quản lý trực tiếp của tổ
trưởn, tổ phó do chuyên môn do Hiệu trưởng bổ nhiệm. Điều
lệ trường Trung học quy định: “Giáo viên của trường Trung
học được tổ chức thành tổ chuyên môn hoặc nhóm môn học ở
từng cấp học THPT, THCS. Mỗi tổ chuyên môn có tổ trưởng,
từ một đến hai tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo của Hiệu
trưởng, do Hiệu trưởng bổ nhiệm và giao nhiệm vụ vào đầu
năm học” [1].
Tổ chuyên môn là nơi tập hợp những người có cùng
nhiệm vụ, phạm vi chuyên môn, có sự tương đồng về trình độ
đào tạo nên hiểu rõ những khó khăn, thuận lợi từ đó sẽ hạn
chế những khó khăn và phát huy những thuận lợi trong những
hoàn cảnh cụ thể. Tổ chuyên môn là một tập thể hạt nhân, tế
bào của hoạt động chuyên môn trong nhà trường; ở đó các thế
hệ giáo viên nối tiếp nhau theo thứ bậc chuyên môn, nghiệp


vụ; nếu tổ trưởng chuyên môn biết cách tổ chức khơi nguồn,
phát huy thế mạnh, giảm bớt những hạn chế của mỗi người sẽ

tạo dựng được môi trường hoạt động chuyên môn hữu ích, có
tác dụng phát triển chuyên môn và cá nhân giáo viên.
* Nhiệm vụ của tổ chuyên môn trong trường trung học
cơ sở:
Tổ chuyên môn trong trường THCS có nhiệm vụ: “Xây
dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động chung của tổ chuyên
môn và cá nhân giáo viên theo kế hoạch dạy học bộ môn;
Phân phối thực hiện giảng dạy chương trình môn học của Bộ
GD& ĐT và kế hoạch năm học của nhà trường đến từng giáo
viên; Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và tham gia
đánh giá, xếp loại giáo viên của tổ theo quy định của Bộ
GD&ĐT; Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên; Tổ
chuyên môn sinh hoạt hai tuần một lần” [1].
Trong các trường THCS, việc tổ chức dạy học theo các
bộ môn khoa học dẫn đến đội ngũ giáo viên được chia thành
các tổ chuyên môn theo sự phân cấp quản lý của nhà trường.
Tổ chuyên môn trong trường THCS là diễn đàn tập trung các
giáo viên có cùng chuyên môn dạy học, là nơi thể hiện sự


phối hợp thống nhất giữa những con người lao động với tính
chuyên môn hóa cao; là nơi khai thác, phát huy những thế
mạnh chuyên môn của nhiều thế hệ giáo viên khác nhau, là
nơi để mỗi giáo viên có điều kiện vươn lên bộc lộ năng lực và
phẩm chất sư phạm của mình. Trong đó đứng đầu mỗi tổ
chuyên môn là một tổ trưởng do hiệu trưởng chỉ định và giao
nhiệm vụ, chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp và điều hành mọi
hoạt động của tổ.
Tổ trưởng chuyên môn là người đóng vai trò trung tâm
trong quản lý chuyên môn của tổ; đây là một bộ phận nằm trong

hệ thống quản lý của nhà trường; mọi quyết định của Hiệu
trưởng đến giáo viên đều thông qua tổ trưởng chuyên môn. Vì
vậy, tổ trưởng chuyên môn là người tiếp nhận trực tiếp các
quyết định của Hiệu trưởng để điều hành hoạt động của tổ,
đồng thời cũng là người đại diện cho tổ phản ý kiến của tập thể
giáo viên trong tổ đến Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu nhà
trường.
Tổ trưởng chuyên môn là cán bộ quản lý cấp thấp nhất
trong hệ thống giáo dục, là cán bộ quản lý trong trường THCS
làm việc trực tiếp dưới quyền của Hiệu trưởng; là người chịu
trách nhiệm xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ;


hướng dẫn xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên;
tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra đánh giá
chất lượng thực hiện nhiệm vụ của giáo viên theo kế hoạch
của nhà trường; đề xuất khen thưởng cho giáo viên.
Tổ trưởng chuyên môn là người được tiếp thu những chủ
trương đổi mới về môn học và có trách nhiệm tổ chức, hướng
dẫn tổ viên của mình, biến chủ trương ấy thành hiện thực
thông qua các hoạt động chuyên môn trong tổ. Để quản lý
hoạt động chuyên môn, trước hết tổ trưởng chuyên môn phải
là giáo viên có năng lực chuyên môn, là trụ cột về chuyên
môn, là chuyên gia sư phạm, là người có quan hệ tốt với mọi
người. Luôn nhạy bén với cái mới và có khả năng động viên
khích lệ các thành viên khác trong tổ nỗ lực nâng cao trình độ
chuyên môn. Như vậy, tổ trưởng chuyên môn là người có
năng lực tổ chức các hoạt động chuyên môn; và biết cách làm
cho tổ viên nâng cao trình độ năng lực chuyên môn, góp phần
cho sự tiến bộ của bản thân và cho tập thể.

Hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học cơ sở:
Tổ chuyên môn trong trường THCS, là nơi trực tiếp thực
hiện mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà


nước, của Bộ GD&ĐT, của Sở và Phòng GD&ĐT địa
phương, của nhà trường về giáo dục. Là nơi trực tiếp thực
hiện chỉ đạo hoạt động giáo dục của cấp trên, nhằm nâng cao
chất lượng dạy và học trong nhà trường.Nếu Hiệu trưởng nhà
trường THCS quản lý tốt hoạt động của tổ chuyên môn sẽ
nâng cao chất lượng dạy học bộ môn và chất lượng giáo dục
trong nhà trường.
Hoạt động tổ chuyên môn trong trường THCS, là hoạt
động giảng dạy của giáo viên cũng như các hoạt động giáo
dục khác của nhà trường được Hiệu trưởng phân công, các
thành viên trong tổ phải thực hiện đầy đủ theo quy định của
trường và ngành GD&ĐT. Đây là hoạt động quan trọng nâng
cao chất lượng giáo dục của mỗi trường; nó đòi hỏi sự tuân
thủ nội dung chương trình của Bộ GD&ĐT, đồng thời có sự
vận dụng linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với điều kiện và tình
hình học sinh ở mỗi địa phương.
Cụ thể hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THCS
bao gồm:


1-Lập kế hoạch hoạt động giảng dạy của từng giáo viên,
của tổ chuyên môn và kế hoạch thực hiện đổi mới giáo dục
THCS, đổi mới chương trình nội dung dạy học.
2-Lập kế hoạch và tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho
giáo viên để họ nắm vững ý đồ nội dung sách giáo khoa và kiến

thức nâng cao của bộ môn phụ trách; lập và tổ chức thực hiện
kế hoạch hoạt động bồi dưỡng học sinh.
3-Tổ chức hoạt động đổi mới PPDH và sinh hoạt chuyên
môn để nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên.
4-Tổ chức cho các thành viên trong tổ thực hiện kiểm
tra, theo dõi giám sát và đánh giá lẫn nhau về hoạt động
chuyên môn, sử dụng phương tiện thiết bị, đồ dùng dạy học,
chuẩn bị bài dạy, soạn giáo án, ra đề kiểm tra và đánh giá kết
quả học tập của học sinh.
6-Tổ chức các hoạt động hội giảng, thi giáo viên dạy
giỏi cấp tổ để chọn giáo viên thi giáo viên dạy giỏi các cấp.
7-Tổ chức và động viên mọi người tham gia viết sáng
kiến kinh nghiệm, ứng dụng các sáng kiến kinh nghiệm trong


giáo dục, dạy học nhằm đẩy mạnh phong trào thi đua hai tốt
trong nhà trường.
8-Tham gia vào các hoạt động chung của nhà trường
như: công tác giáo dục ngoài giờ lên lớp, công tác xã hội hóa
giáo dục, công tác đoàn thể và các phong trào thi đua khác…
Tóm lại, trên cơ sở khái quát làm rõ về tổ chuyên môn,
nhất là các hoạt động cơ bản của tổ chuyên môn trường THCS
như trình bày trên, tạo cơ sở nghiên cứu làm rõ hơn về quản lý
hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường phổ thông nói
chung, các trường THCS nói riêng.
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng
trường trung học cơ sở
Khái niệm quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường
trung học cơ sở
* Khái niệm quản lý: Theo Từ điển Tiếng Việt của Viện

Ngôn ngữ học xuất bản năm 1994 thì: “Quản lý là trông coi,
giữ gìn theo những yêu cầu nhất định. Là tổ chức và điều
khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [38]. Tác
giả Hà Sĩ Hồ cho rằng: “Quản lý là một quá trình tác động có


định hướng, có tổ chức, lựa chọn trong số các tác động có thể
dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng nhằm giữ
cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó
phát triển tới mục đích đã định” [17]. Còn tác giả Trần Kiểm
viết: “Quản lý là phối hợp nỗ lực của nhiều người, sao cho
mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã
hội” [24]. Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: “Quản lý là
tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập
thể những người lao động (nói chung là khách thể quản lý) nhằm
thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [29].
Từ các quan niệm trên cho thấy, mặc dù có nhiều cách
diễn đạt khác nhau về quản lý, song đều có những nội dung
chủ yếu như: Quản lý được thực hiện với một tổ chức hay một
nhóm xã hội; nó là tác động có tính hướng đích, phối hợp nỗ
lực của cá nhân nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức; trong
đó yếu tố con người giữ vai trò trung tâm trong quá trình hoạt
động quản lý. Do vậy có thể khái quát: quản lý nói chung là
quản lý các tổ chức của con người và hành vi của con người
trong các tổ chức đó; nó luôn tồn tại với tư cách là hệ thống
và được tạo bởi nhiều thành tố.


Các thành tố cơ bản thường được đề cập khi phân tích hệ
thống quản lý là:

Chủ thể quản lý: là trung tâm thực hiện những hoạt động
khai thác, tổ chức và thực hiện nguồn lực của tổ chức; thực hiện
những tác động hướng đích, có chủ định đến đối tượng quản lý.
Chủ thể là cá nhân hoặc tập thể.
Đối tượng quản lý: là đối tượng chịu tác động và thay đổi
dưới những tác động hướng đích, có chủ định đến đối tượng
quản lý. Đối tượng quản lý là con người (cá nhân và tập thể)
trong tổ chức và các yếu tố được sử dụng là nguồn lực của tổ
chức (thông qua việc khai thác, tổ chức và thực hiện).
Cơ chế quản lý: là phương thức vận động hợp quy luật
của hệ thống quản lý, mà trước hết là sự tác động lẫn nhau
một cách hợp quy luật trong quá trình quản lý. Theo nghĩa
này, cơ chế quản lý bao hàm cả những yếu tố của công cụ
như: phương tiện, giải pháp của chủ thể quản lý nhằm định
hướng, dẫn dắt, khích lệ, điều hòa phối hợp hoạt động của con
người và các bộ phận trong tổ chức trong việc đạt đến các
mục tiêu đã đề ra. Cơ chế quản lý có vai trò quan trọng trong
việc thiết lập phương thức hoạt động hợp với quy luật khách


quan cho hoạt động quản lý; nó tác động trực tiếp đến xác lập
và vận hành mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tượng
quản lý, đến định hướng tổ chức thực hiện và điều chỉnh hoạt
động trong tổ chức.
Mục tiêu quản lý: mục đích quản lý được cụ thể hóa
bằng các mục tiêu quản lý, mục tiêu quản lý được hiểu là
trạng thái cần và có thể có của tổ chức trong những giai đoạn
nhất định được xác định theo tình thế của tổ chức và mối quan
hệ của nó với môi trường. Trạng thái cần có là trạng thái mà
tổ chức phải đạt được để có thể tồn tại và phát triển; nó tùy

thuộc vào khả năng, mức độ huy động nguồn lực của tổ chức.
Từ các yếu tố trên có thể hiểu: “Quản lý là sự tác động
có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý đến đối tượng
quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra”.
Về thực chất, quản lý là sự tác động có hướng đích của
chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng hệ thống các giải
pháp nhằm thay đổi trạng thái của nó, nhằm đạt mục tiêu cuối
cùng, phục vụ lợi ích của con người.
Những khái quát chung về quản lý, tạo cơ sở lý luận để
nghiên cứu nhận thức rõ hơn về quản lý giáo dục.


Khái niệm quản lý trường trung học cơ sở:
Quản lý trường học: Xét trên bình diện vi mô, quản lý
giáo dục trong phạm vi nhà trường có thể xem là đồng nghĩa
với quản lý nhà trường. Trường học là tổ chức giáo dục, là
đơn vị cấu trúc cơ sở của hệ thống giáo dục quốc dân. Do vậy,
xét về bản chất trường học là tổ chức mang tính nhà nước - xã
hội - sư phạm thể hiện bản chất giai cấp, bản chất xã hội và
bản chất sư phạm. Vì thế có thể hiểu: “Quản lý trường học: Là
thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách
nhiệm, đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục, để
tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành
giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh”.
Mặt khác, quản lý trường học về bản chất là quản lý con
người. Điều đó tạo ra cho các chủ thể (người dạy và người
học) trong nhà trường một sự liên kết chặt chẽ. Trong nhà
trường, giáo viên và học sinh vừa là đối tượng, vừa là chủ thể
quản lý. Với tư cách là đối tượng quản lý, họ chịu tác động
của chủ thể quản lý (hiệu trưởng). Với tư cách là chủ thể quản

lý, họ là người tham gia chủ động, tích cực vào hoạt động
quản lý chung và biến nhà trường thành hệ tự quản lý. Cho
nên, quản lý nhà trường không chỉ là trách nhiệm riêng của


người hiệu trưởng, mà là trách nhiệm chung của tất cả các
thành viên trong nhà trường.
Đặc trưng nổi bật của quản lý trường học là tính tích cực
sáng tạo, năng lực vận dụng tri thức để đạt mục đích đặt ra có
kết quả. Vì vậy, chủ thể quản lý phải biết sử dụng các chuẩn
mực pháp quyền và chuẩn mực đạo đức, tâm lý, bảo đảm đạt
kết quả cao nhất.
Quản lý trường THCS: Trường THCS thuộc cấp học
nằm giữa trong bậc học phổ thông; có thể gọi nó là một tổ
chức sư phạm - xã hội, bởi vì nó là đơn vị cơ sở trong hệ
thống giáo dục, đồng thời là một tổ chức xã hội trong cộng
đồng.
Trường THCS, với tư cách là một tổ chức xã hội, tham
gia hoạt động trong hệ thống các tổ chức của Quận, Huyện,
cùng thực hiện mục tiêu kinh tế- xã hội của địa phương; song
nó là đơn vị văn hóa giáo dục đại diện cho cộng đồng; tuy
nhiên nó như một trung tâm tái sản xuất văn hóa liên tục của
địa phương; điều này tạo sự khác biệt giữa trường THCS ở
các thành phố lớn với các địa phương vùng xa, vùng sâu.


Bên cạnh đó, trường THCS với tư cách là một tổ chức sư
phạm, công tác quản lý Trường khác hẳn với mọi hình thức quản
lý xã hội khác, đó là bản chất sư phạm của hoạt động giáo dục,
trong đó giáo viên và học sinh vừa là khách thể quản lý, vừa là

chủ thể tự quản lý; bởi họ là những con người đang tham gia lĩnh
vực hoạt động đặc thù, là lấy “nhân cách đào tạo nhân cách”.
Tính đặc thù của hoạt động quản lý trường THCS cũng như
nhà trường phổ thông khác, thể hiện ở hoạt động dạy và hoạt
động học.
Từ những khái quát trên có thể hiểu:
Quản lý trường THCS: Là quản lý toàn diện các nguồn
lực nhà trường (nhân lực, vật lực, tài lực, thời lực và tin
lực…) trong đó trọng tâm là quản lý hoạt động dạy, học của
giáo viên và học sinh, nhằm đưa nhà trường hướng tới mục
tiêu phát triển toàn diện nhân cách học sinh”.
Quản lý hiệu quả trường THCS sẽ góp phần thực hiện
mục tiêu giáo dục của cấp học này, là đào tạo thế hệ trẻ phát
triển toàn diện nhân cách có đầy đủ kiến thức kỹ năng và các
giá trị cần thiết để giúp học sinh học tập có kết quả các cấp
học cao hơn, góp phần hình thành những con người năng


động, sáng tạo, có đạo đức, có tinh thần yêu nước, yêu chủ
nghĩa xã hội, thích ứng với xã hội hiện đại luôn biến động.
Tính đặc thù của quản lý các trường THCS phụ thuộc
nhiều vào đặc điểm lao động sư phạm của giáo viên, đó là:
Lao động của giáo viên được chuyên môn hóa cao; Đối tượng
chủ yếu của lao động sư phạm là học sinh phần lớn từ 11 đến
15 tuổi;

Phương tiện lao động chủ yếu là tinh thần và nhân

cách người thầy; Phân biệt lao động trên lớp và lao động bên
ngoài không hoàn toàn tách bạch; Mặt kinh tế của hoạt động

gắn liền với mặt giáo dục; Hiệu quả hoạt động là hiệu suất lao
động của người giáo viên, là chất lượng thực hiện mục tiêu
dạy học, giáo dục…
Do lao động của giáo viên được chuyên môn hóa cao, cho
nên quản lý chuyên môn trong trường THCS phải tổ chức theo
tổ chuyên môn; và quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là đặc
thù trong quản lý trường THCS.
Quản lý hoạt động giáo dục trong trường THCS, bao giờ
cũng được thực hiện theo những chức năng và nguyên tắc nhất
định. Các chức năng đó là: Chức năng kế hoạch hóa; Chức năng
tổ chức; Chức năng chỉ đạo thực hiện và chức năng kiểm tra


đánh giá; đó là chu trình khép kín của hoạt động quản lý giáo
dục, nó được áp dụng cho mọi cán bộ quản lý trường học.
Những khái quát chung về quản lý trường học cũng như
trường THCS như trình bày trên, là cơ sở để nghiên cứu và
nhận thức rõ hơn về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
trong nhà trường phổ thông nói chung, các trường THCS nói
riêng.
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trường THCS:
Tổ chuyên môn trong trường THCS, là nơi tập hợp các
giáo viên có cùng chuyên môn dạy học, với tính chuyên môn
hóa cao, mỗi giáo viên có điều kiện vươn lên bộc lộ năng lực
và phẩm chất sư phạm của mình. Đứng đầu mỗi tổ chuyên
môn là tổ trưởng, người chịu trách nhiệm trực tiếp quản lý
điều hành mọi hoạt động chuyên môn của tổ. Quản lý hoạt
động tổ chuyên môn trường THCS, về thực chất chính là quản
lý hoạt động dạy học của giáo viên cũng như các hoạt động
giáo dục khác của nhà trường do các tổ chuyên môn chịu

trách nhiệm thực hiện, nhằm nâng cao chất lượng dạy học,
giáo dục học sinh của nhà trường.


Từ kết quả nghiên cứu khái quát về quản lý giáo dục,
quản lý trường THCS, tổ chuyên môn và hoạt động tổ chuyên
môn trường THCS, cùng với nhận thức về lý luận quản lý
giáo dục, có thể quan niệm:
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS, là hệ
thống những tác động có mục đích, có kế hoạch và tổ chức
chặt chẽ của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng
phụ trách chuyên môn, tổ trưởng, tổ phó chuyên môn…) đến
toàn bộ hoạt động chuyên môn (của tổ bộ môn và giáo viên)
nhằm nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục học sinh của
nhà trường.
Thực chất của quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trường THCS, là quản lý toàn bộ hoạt động chuyên môn diễn
ra ở nhà trường, do Ban Giám hiệu Trường và tổ chuyên môn
cũng như từng giáo viên thực hiện; hiệu quả quản lý phụ
thuộc vào những tác động trực tiếp của chủ thể quản lý và ảnh
hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học, giáo dục học sinh của
nhà trường.
Từ quan niệm đó, quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở
trường THCS có các đặc điểm như: